მირანდას პირველად 2018 წელს შევხვდი, იუსტიციის სახლთან, ქალთა მოძრაობის აქციაზე სახელწოდებით „მე ქალი ვარ — აღიარე“. მაშინაც ჟურნალისტი ვიყავი და აქციას ვაშუქებდი. მას ალბათ არ ვახსოვარ, მაგრამ მე დამამახსოვრდა გოგო, რომელსაც ხელში პირადობის მოწმობის მსგავსი დიდი პლაკატი ეჭირა. ეს პლაკატი მიუთითებდა, რომ საიდენტიფიკაციო დოკუმენტებში „მამრობითი“ ეწერა, მიუხედავად მირანდას გენდერული იდენტობისა. აქციის მიზანიც ეს იყო: აქტივისტები ითხოვდნენ, სახელმწიფოს სამართლებრივად ეღიარებინა ტრანსგენდერი ქალები ქალებად და მიეცა მათთვის საშუალება, შეეცვალათ სქესის ჩანაწერი პირადობის დამადასტურებელ დოკუმენტში. იქვე იყო ჰომოფობიური და ძალადობრივი ჯგუფების მცირერიცხოვანი აქცია, რომლის ორგანიზატორი პოლიციამ დააკავა კიდეც.
6 წლის შემდეგ მირანდა უკვე ბელგიაში, პატარა ქალაქ ანტვერპენში, ვნახე. ამ პერიოდის განმავლობაში ხშირად გამხსენებია საკუთარი უფლებებისთვის თამამად მებრძოლი ქალი, რომელიც უკვე აღარც მედიაში ჩანდა აქტიურად და ვეღარც აქციებზე შეხვდებოდით. სრულიად შემთხვევით აღმოვაჩინე, რომ ბელგიაში ცხოვრობს და, როგორც კი ჩავედი, ინტერვიუ ვთხოვე.
პატარა ქალაქის ცენტრალურ მოედანზე შევხვდით, რომელიც მისთვის უკვე სახლივით ნაცნობია, მაგრამ მაინც არაა სახლი. მირანდა მიყვება, რომ იძულებული გახდა საქართველო დაეტოვებინა, რადგან თავს უსაფრთხოდ არ გრძნობდა. დარწმუნებულია, ეს გადაწყვეტილება რომ არ მიეღო, დღეს ცოცხალი არ იქნებოდა. მომიყვა პერსონალური გამოცდილებების შესახებ, ვისაუბრეთ ემიგრაციაზეც და ქართული ოცნების მიერ დაანონსებულ ჰომოფობიურ, სიძულვილის კანონზეც.
ბავშვობა
გვიყვება, რომ ბათუმში დაიბადა და ბავშვობის დიდი ნაწილი იქ გაატარა, მერე კი ოჯახს სხვაგან მოუწია გადასვლა. როგორც იხსენებს, 12 წლამდე ბავშვობა იყო ბედნიერი, მხიარული და ფერადი. შემდეგ თვითგამორკვევის პროცესი დაიწყო — ამ დროს სიტყვა „ტრანსგენდერის“ არსებობის შესახებაც კი არ იცოდა, არათუ ტრანზიციის. ამბობს, მეგონა, მხოლოდ მე „მჭირდა“ ეს, ვფიქრობდი, რომ ავად ვარ და ამას უნდა ვებრძოლოო. ცდილობდა, ამ ყველაფერზე არ ეფიქრა და ემოციები დაეთრგუნა.
„ყველაფერი იქნებოდა ბევრად უფრო მარტივი, ოჯახის მხრიდან რომ ყოფილიყო მხარდაჭერა ან ისეთი ოჯახი მაინც რომ მყოლოდა, თუნდაც დედასთან მაინც რომ შემძლებოდა ამ თემაზე საუბარი. მე თვითონ არ ვიცოდი, არც მაგან არ იცოდა. უბრალოდ, ვმალავდი და ასე ჩუმად მეზიზღებოდა საკუთარი თავი“.
“საკუთარ თავთან მქონდა, პირველ რიგში, ყველაზე დიდი ბრძოლა — სხვებისთვის ხომ მიუღებელი იყო და ჩემთვისაც მიუღებელი იყო ეს ყველაფერი”
ამ ყველაფერს კი ემატებოდა გარემო, რომელშიც უწევდა ცხოვრება — ნეგატიური დამოკიდებულება ოჯახშიც და სკოლაშიც, მათ შორის მასწავლებლების მხრიდანაც. „გოგოსავით ნუ ზიხარ“, „ქალოიასავით ნუ იქცევი“ — ეს იმ კომენტარების მცირე ჩამონათვალია, რომლებიც მირანდას სკოლაში მოუსმენია. გვეუბნება, რომ ამ პერიოდიდან ტრავმები დღემდე გამოჰყვა.
„ძალიან რთული იყო. არანაირი ინფორმაცია არ მქონდა და ისეთ გარემოში ვცხოვრობდი, რომ ვერც ვერავისთან ვსაუბრობდი ამ საკითხთან დაკავშირებით, როცა დაახლოებით ვხვდებოდი, რომ არ ვიყავი ზუსტად ისეთი ბავშვი, როგორიც ჩემი ტოლები. ძალიან თვალში საცემი გახდა ეს ჩემი „განსხვავებულობა“ 12 წლიდან. საკუთარ თავთან მქონდა, პირველ რიგში, ყველაზე დიდი ბრძოლა — სხვებისთვის ხომ მიუღებელი იყო და ჩემთვისაც მიუღებელი იყო ეს ყველაფერი“, — გვიყვება მირანდა და ამატებს — „ვიყავი ისეთი ბავშვი, მეგობრები რომ არ ჰყავს სკოლაში, სკოლიდან სახლში რომ მიდის და სულ სახლში რომ არის მარტო. ამ ყველაფერს მარტო გავუმკლავდი“.
როცა ტრანზიციის დაწყების გადაწყვეტილება მიიღო, ოჯახთან ერთად აღარ ცხოვრობდა. დედასთან სასაუბროდ თბილისიდან ჩავიდა. მიყვება, ასეთ რეაქციას არ ველოდი, რადგან დედა ხომ ხედავდა როგორი ბავშვიც ვიყავი, ხომ იცოდა, რომ ჩუმად მის ტანსაცმელებს ვიცვამდიო.
„ჰქონდა ისტერიკა, სცადა შანტაჟი, აი, რომ შენ თუ ამას იზამ, თავს მოვიკლავო; ეგოისტი ხარ, არავისზე ფიქრობო; ძმა გყავს და ნათესავებს რა რეაქცია ექნებათ, შენმა ძმამ თავი როგორ უნდა აწიოს საზოგადოებაშიო და ა.შ. მოთხოვნა ჰქონდა, რომ ვყოფილიყავი გეი ან წავსულიყავი საქართველოდან. უარი ვუთხარი, საღამოს წამოვედი სახლიდან და იმის მერე ჩვენ არანაირი ურთიერთობა არ გვაქვს. ვერ ვხვდები, რატომ უნდა რცხვენოდეს დედაჩემს და ამის გამო რატომ არ უნდა გვქონდეს ურთიერთობა. იგივე ადამიანი ვარ, ვინც მაგან გააჩინა. ჩემთვის გაუგებარია, თუმცა ვცემ პატივს მის გადაწყვეტილებას და ბედნიერებას ვუსურვებ“.
არც იმ დღეს და არც იმის შემდეგ არ უნახავს უმცროსი ძმა, რომელიც, როგორც ამბობს, ფაქტობრივად, მისი გაზრდილია, რადგან მის ბავშვობაში დედას ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები ჰქონდა და ბევრ საკითხზე ზრუნვა მირანდას უწევდა.
„ჩემი ძმის რეაქცია კიდევ უფრო წარმოუდგენელი იყო. საერთოდ არ გვქონია კომუნიკაცია. დედაჩემთან რომ ვისაუბრე, საქართველოში არ იყო. წამოვედი და არც მაშინ და არც იმის შემდეგ ჩემს ძმასთან არ მისაუბრია“, — ამბობს მირანდა და ამატებს — „ცოტა უცნაურია…“
მიაჩნია, რომ მაშინ ოჯახს მასთან კომუნიკაცია რომ არ გაეწყვიტა, ბევრად უფრო მარტივი და ნაკლებად სტრესული ცხოვრება ექნებოდა.
„ასეთი გამოცდილების შემდეგ, რა თქმა უნდა, გექნება წყენა და მე რაზეც მაქვს წყენა დარჩენილი, არის ის, რომ მაშინ, 17 წლის ასაკში რომ არ მივეტოვებინე ოჯახს, ბევრი ისეთი რაღაცის გამოვლა არ მომიწევდა საქართველოში, რის გამოვლაც მომიწია“.
ტრანზიცია და სიამაყე
გვიყვება, ტრანზიციის გადაწყვეტილება დაუფიქრებელი და სპონტანური ნაბიჯი არ ყოფილა, ამისთვის დიდი ხნის განმავლობაში ვემზადებოდი და იმასაც ვიაზრებდი, რომ შეიძლებოდა ქუჩაში დავრჩენილიყავი, ამიტომ ვემზადებოდი ფინანსური დამოუკიდებლობისთვისაცო. ამბობს, საკუთარი თავი პირველად მაშინ შევიყვარე, როცა ტრანზიცია დავიწყეო.
“საქართველოსი მიყვარს მიწაც, ჰაერიც, წყალიც და საერთოდ ყველაფერი. ჩემი ნაწილია და როგორ შეიძლება, მაგაზე ვთქვა უარი. ვერანაირად ვერ ვიტყვი უარს. აუცილებლად დავბრუნდები”
„პირველად რომ გავედი ქალის ტანსაცმელში ჩაცმული, იყო უდიდესი ბედნიერება — რომ ამოისუნთქავ, თითქოს სიმძიმე რომ მოგეხსნება. ბავშვობაში ძალიან ჩაკეტილი ხომ ვიყავი, მეგობრების გარეშე, და უცებ გავხდი ძალიან თავისუფალი, ძალიან აქტიური, ძალიან თავდაჯერებული. თავი მეგონა ყველაზე ლამაზი ქალი დედამიწის ზურგზე. დროთა განმავლობაში ეს დავკარგე — ძალიან ბევრი პრობლემა მექმნებოდა, როცა გარეთ გავდიოდი და მივხვდი, რომ თურმე იდეალური არ ვიყავი“.
ამბობს, ახლა საქართველოს ხელისუფლება რა ცვლილებებსაც აანონსებს, მაშინ ეს კანონი რომ გვქონოდა, ალბათ, ვერ გადავრჩებოდიო.
„ტრანზიცია იყო იმ წუთას ჩემთვის გამოსავალი და ერთადერთი გზა, რომ ვყოფილიყავი ბედნიერი. ამისკენ გადადგმული თუნდაც უპატარავესი ნაბიჯი ჩემში ბედნიერებას იწვევდა. საკუთარი თავი ხდები, უფრო მეტად გიყვარს საკუთარი თავი, უფრო მეტად იღებ. სამწუხაროდ, ტრანსგენდერ ადამიანებს თვითგამორკვევის პროცესში აქვთ საკუთარი თავის ძალიან დიდი მიუღებლობა და ჩემ შემთხვევაშიც ასე იყო“.
იხსენებს აქტივიზმის დასაწყისსაც:
„ის პერიოდი იყო, როცა დედამ მითხრა, არ გამოჩნდე და წადი საქართველოდანო. მეთქი, შენ განახებ არ გამოვჩნდე… 17 მაისს გავედი აქციაზე და ჟურნალისტებს მივეცი ინტერვიუ. ქუსლები მეცვა, ქერა თმა მქონდა, ვიყავი გამორჩეულად მაღალი და იქ ჟურნალისტი ვინც იყო, ქართველიც და არაქართველიც, ყველას ველაპარაკე. მაშინ არ მქონდა გააზრებული აქტივიზმი და ჯიბრით ვაკეთებდი, მაგრამ შემდეგ უკეთ გავიაზრე. საქართველოდან წასვლაზე არ ვფიქრობდი — ვფიქრობდი, რომ ქართველი ვარ, ქართველების შთამომავალი ვარ, აქ ვიცხოვრებ და თუ არის რაღაც პრობლემა, ვეცდები, რომ ეს შევცვალო. აქტივიზმის ძალიან აქტიური პერიოდი რომ მქონდა, შინაგანადაც მჯეროდა, რომ მე უნდა ვიბრძოლო, ვიბრძოლებ და რაღაცას შევცვლი, თუმცა საბოლოო ჯამში წამოსვლა მაინც მომიწია“, — ამბობს მირანდა და იხსენებს მიზეზს, რის გამოც ქვეყნის დატოვება გადაწყვიტა.
„ბოლო პერიოდში, როცა ცნობადი გავხდი, მხოლოდ იმის გამო კი არ მერჩოდნენ, რომ ტრანსგენდერი ვიყავი — უკვე მერჩოდნენ იმის გამოც, რომ ტრანსგენდერი აქტივისტი ვიყავი. ტელევიზიიდან მცნობდნენ. ბოლოს თავს რომ დამესხნენ, ლამის თვალი დავკარგე. თავდამსხმელი იყო ჩემი მეზობელი და როცა სახლში დავბრუნდი, მეზობლებმა ქვები დაუშინეს ჩემს ბინას. პირველ სართულზე ვცხოვრობდი, კარების შემოლეწვას აპირებდნენ“.
მირანდამ პოლიციას დაურეკა, რომელმაც თავშესაფარში გადაიყვანა. პარალელურად, ერთ-ერთი ბელგიური ორგანიზაცია დაუკავშირდა და საქართველოდან წასვლის ხარჯები დაუფინანსა.
„სანამ ეს არ მოხდა, არასდროს მიფიქრია, რომ უნდა წამოვიდე. მაგრამ რომ არ წამოვსულიყავი, მჯერა, რომ დღეს ცოცხალი არ ვიქნებოდი“.
ამბობს, მიუხედავად იმისა, რომ საბოლოოდ საქართველოდან წამოვედი, დედას როგორც უნდოდა, რომ დამალული ვყოფილიყავი და ადამიანების თვალში გავმქრალიყავი, ასე მაინც არ გავაკეთეო.
„საქართველოში ვიყავი აქტივისტი და ხმამაღლა ვამბობდი და ახლაც ხმამაღლა ვამბობ, რომ ძალიან ვამაყობ იმით, ვინც ვარ. არ ვთვლი, რომ რადგან ვარ ტრანსგენდერი ადამიანი — რაც არ არის ჩემი არჩევანი, მე ასეთად დავიბადე — ჩემს ოჯახს უნდა რცხვენოდეს“.
ემიგრაცია
„ერთადერთი, რაც მინდოდა და რის გამოც წამოვედი, იყო ის, რომ მქონოდა სიმშვიდე და შემძლებოდა ქუჩაში ნორმალურად სიარული მოძახებების, რაღაცების სროლების და თავდასხმების გარეშე“, — ამბობს და ამატებს — „თუმცა, ახლა რომ ვფიქრობ, მაგას მეორეჯერ ვერ და არ გავაკეთებდი“.
გვიყვება, რომ ემიგრაცია არ არის მარტივი გზა — გარდა იმისა, რომ სახლის დატოვება და სრულიად უცხო გარემოში წასვლა გიწევს, ეს გზა თავშესაფარზე გადის, სადაც ბევრი უცხო ადამიანია და ტრანსფობიაც შეიძლება ყოველ ნაბიჯზე შეგხვდეს.
„მიუხედავად იმისა, რომ ბელგიაა, როცა ბარდები, იდეალური პირობები არ არის და ვარდით მოფენილ გზაზე არ მიდიხარ. შეიძლება თავშესაფარშიც გახდე ძალადობის მსხვერპლი“, — ამბობს მირანდა და ამატებს — „თუმცა, ის მდგომარეობაც კი მაინც უკეთესი იყო იმასთან შედარებით, რაც საქართველოში მჭირდა“.
ამბობს, რომ როცა თავშესაფარს მოშორდები და მუშაობას იწყებ, მერე თავს უკეთ გრძნობ. ბელგიაში არსებობს პროგრამა, რომელიც სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსულ ადამიანებს სამსახურის დაწყებაში ეხმარება და ერთ წლის განმავლობაში ხელფასს იხდის არა უშუალოდ დამსაქმებელი, არამედ სახელმწიფო. ამასთან, ფინანსდება ენის შესწავლაც. როგორც მირანდა ამბობს, ერთი წლის შემდეგ, როცა ენაც უკეთ იცი და სამუშაო გამოცდილებაც გაქვს, უფრო მარტივია ახალი და შედარებით უკეთესი სამსახურის დაწყება. მირანდა თავდაპირველად ერთ-ერთ საკვებ ობიექტში, საკონდიტრო განყოფილებაში მოხვდა, მომდევნო წელს კი კონტრაქტი გაუგრძელეს. დესერტების მომზადება ძალიან მოსწონდა — ხელოვნება უყვარს და ამბობს, რომ როცა რაღაც ლამაზს აკეთებ, ეს ხელოვნებასთანაც არის კავშირში.
“ვერ ვხვდები, რატომ უნდა რცხვენოდეს დედაჩემს და ამის გამო რატომ არ უნდა გვქონდეს ურთიერთობა. იგივე ადამიანი ვარ, ვინც მაგან გააჩინა”.
ახლა ახალი გეგმები და მიზნები აქვს — სამუშაო სფერო უნდა შეიცვალოს და სიახლეებს ეძებს.
ვკითხე, საქართველოში თუ აპირებს დაბრუნებას. პასუხი ძალიან ცხადი და არაორაზროვანი იყო: „აუცილებლად“.
„თუ მექნება შესაძლებლობა და ტრანზიციის გამო ციხეში თუ არ ჩამსვამენ, ალბათ, უფრო მალე. ჩემი მიზანი არ არის, რომ მთელი ცხოვრება ბელგიაში ვიყო. პენსიის ასაკში მაინც აუცილებლად დავბრუნდები, იმიტომ, რომ ცოტა ბანალურად ჟღერს, მაგრამ საქართველოსი მიყვარს მიწაც, ჰაერიც, წყალიც და საერთოდ ყველაფერი. ჩემი ნაწილია და როგორ შეიძლება, მაგაზე ვთქვა უარი. ვერანაირად ვერ ვიტყვი უარს. აუცილებლად დავბრუნდები“.