საქართველომ ევ­რო­ინ­ტეგ­რა­ცი­ისკენ მიმავალ გზაზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ნა­ბი­ჯი გადადგა და ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიიღო, რის შესახებაც ცნობილი გახდა გუშინ, 14 დეკემბერს, ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის, შარლ მიშელის პოსტით. საქართველოსთვის სტატუსის მინიჭების გარდა, გაწევრიანების მოლაპარაკებები დაიწყება უკრაინასა და მოლდოვასთან.

განვიხილოთ, ტიპურად, რა პროცესებს მოიაზრებს ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი და სად იმყოფება ამ პროცესში საქართველო, ასევე, რატომ არის საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მიღება.

ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურები

მიმდინარე მონაცემებით, ევროკავშირის წევრობის კანდიდატების სია 9 ქვეყნისგან, მათ შორის, საქართველოსგან შედგება:

1. თურქეთი — სტატუსი მიენიჭა 1999 წელს;
2. ჩრდილოეთ მაკედონია — სტატუსი მიენიჭა 2005 წელს;
3. მონტენეგრო – სტატუსი მიენიჭა 2010 წელს;
4. სერბეთი — სტატუსი მიენიჭა 2012 წელს;
5. ალბანეთი — სტატუსი მიენიჭა 2014 წელს;
6. მოლდოვა — სტატუსი მიენიჭა 2022 წელს;
7. უკრაინა — სტატუსი მიენიჭა 2022 წელს;
8. ბოსნია-ჰერცეგოვინა — სტატუსი მიენიჭა 2022 წელს;
9. საქართველო — სტატუსი მიენიჭა 2023 წელს.

ხოლო ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსს მიმდინარედ კოსოვო ელოდება.

ევროკავშირში ოფიციალურ ვებგვერდზე გაწევრიანების ნაწილში აღნიშნულია, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება კომპლექსური პროცედურაა, რომელიც “ერთ ღამეში არ ხდება”. როგორც კანდიდატის სტატუსის მქონე ქვეყნების ჩამონათვალიდან ვხედავთ, ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი, შესაძლოა, დეკადების განმავლობაშიც გაგრძელდეს. თუმცა, შესაძლოა ეს დრო ბევრად ნაკლები იყოს. ყველაფერი მეტწილად კანდიდატ ქვეყანაზე და მის მიერ გატარებულ რეფორმებზეა დამოკიდებული. მარტივად რომ ვთქვათ, რამდენად სწრაფად მოერგება ქვეყნის კანონმდებლობა და პრაქტიკა ევროკავშირის კანონმდებლობასა და პრაქტიკას. ამ პროცესის დასრულება ევროკავშირის წევრი 27-ვე ქვეყნის თანხმობა სჭირდება. ამის გათვალისწინებით, მოლაპარაკებების დაწყება კონკრეტული ქვეყნის გაწევრიანების შესახებ შესაძლოა, დღის წესრიგიდან ამოიშალოს, თუ ერთი ქვეყანა მაინც დაადებს ვეტოს ამ გადაწყვეტილებას.

წევრობის სურვილით ევროკავშირს შეუძლია ნებისმიერმა ქვეყანამ მიმართოს, რომელიც “კოპენჰაგენის კრიტერიუმებით” ცნობილ წევრობის პირობებს აკმაყოფილებს. ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკის თანახმად,  წევრობის კანდიდატს სხვადასხვა სფეროში რეფორმების გატარება და წევრობის პირობების პირნათლად შესრულება ევალება. ამ პირობებს შორისაა სტაბილური პოლიტიკური ინსტიტუტები და ადამიანის უფლებებისა და კანონის უზენაესობა; ეკონომიკური სტაბილურობა და ძლიერი ბაზრის არსებობა; ასევე, აუცილებელია ევროკავშირის კანონმდებლობის მიღება, რომელიც 1950-იანი წლებიდან ვითარდება და რეგიონული თანამშრომლობა ევროკავშირის დანარჩენ წევრ ქვეყნებთან.

ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი 3 ძირითად ეტაპს მოიცავს.

1. ქვეყნის მზაობა — ქვეყანა, განაცხადის საფუძველზე, სურვილს გამოთქვამს ევროკავშირში გაწევრიანდეს;
2. მოლაპარაკების ეტაპზე გადასვლა — მოიცავს ევროკავშირის დადგენილი კანონმდებლობის მიღებასა და მზადების დაწყებას, რათა ქვეყანამ შეძლოს კანონის აღსრულების, სასამართლო, ადმინისტრაციული, ეკონომიკური და სხვა ტიპის რეფორმების განხორციელება, რომლებიც აუცილებელია გაწევრიანების პირობების დასაკმაყოფილებლად;
3. ქვეყნის ევროკავშირში გაწევრიანება — რეფორმები დასრულებულია იმგვარად, რომ ორივე მხარე კმაყოფილია.

განაცხადი წევრობაზე

ევროკავშირში გაწევრიანების მსურველმა ქვეყანამ უპირველესად საბჭოს წევრებს უნდა წარუდგინოს წევრობის განაცხადი. ევროპული საბჭო ევროკომისიას სთხოვს, რომ შეაფასოს განმცხადებელი ქვეყნის შესაძლებლობა დააკმაყოფილოს “კოპენჰაგენის კრიტერიუმები”. კომისიის დასკვნის საფუძველზე, საბჭო  გადაწყვეტს მოლაპარაკების მანდატს. ამის შემდეგ, მოლაპარაკებები ოფიციალურად იხსნება კონკრეტული სამსჯელო საგნების მიხედვით.

მოლაპარაკებები წევრობაზე

მოლაპარაკების პროცესი მხოლოდ მას შემდეგ იწყება, რაც ევროკავშირში შემავალი თითოეული ქვეყნის წარმომადგენელი თანხმობას განაცხადებს კანდიდატ ქვეყანასთან მოლაპარაკებების ჩარჩოს ან მანდატის შესახების მოლაპარაკების დაწყების თაობაზე. ამის თაობაზე ევროკავშირის საბჭომ ერთსულოვანი გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს.

მოლაპარაკებები წევრობაზე მიმდინარეობს, ერთი მხრივ, ევროკავშირის მთავრობების მინისტრებსა და ელჩებს, მეორე მხრივ კი, კანდიდატ ქვეყანას შორის. ამ პროცესს მთავრობათაშორისი კონფერენცია ჰქვია.

მიმდინარე 2023 წლის გაფართოების პოლიტიკის თანახმად, წევრობის მოლაპარაკებების ევროკავშირის კანონმდებლობასა და კანდიდატ ქვეყანას შორის შესაბამისობამდე მისვლაა. ეს ნაწილი მოლაპარაკების 35 თავისგან შედგება, რომლებიც 6 თავის მიხედვითაა ჩაშლილი და მრავალ სხვადასხვა საკითხს მოიცავს:

1. ფუნდამენტური საკითხები;
2. შიდა ბაზარი;
3. კონკურენცია და ინკლუზიური ზრდა;
4. მწვანე დღის წესრიგი და მდგრადი კავშირები;
5. რესურსები, აგრიკულტურა და ურთიერთკავშირები;
6. საგარეო ურთიერთობები.

მოლაპარაკებების წარმართვის ტემპი წევრობის მსურველი ქვეყნის რეფორმების სიჩქარესა და ევროკავშირის კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში მოყვანაზეა დამოკიდებული. შესაბამისად, მოლაპარაკებების ხანგრძლივობა, შესაძლოა, თითოეული ქვეყნისთვის სხვადასხვა იყოს.

მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნაც, რომ წევრობის კანდიდატ ქვეყნებს ევროკავშირი მთელ წინა საწევრო პერიოდში ფინანსურად, ადმინისტრაციულად და ტექნიკურად მხარს უჭერს.

ქვეყნის გაწევრიანება

მოლაპარაკებების ეტაპის დასრულების შემდეგ, თუ ევროკავშირის 27-ვე ქვეყანა დაადასტურებს, რომ ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მქონე ქვეყანამ კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა მოთხოვნა დააკმაყოფილა, კომისია ანგარიშს წარადგენს. ანგარიშში ასახულია, რომ ქვეყანა ევროკავშირის წევრობისთვის მზადაა.

წევრად გახდომას ადასტურებს ევროკავშირის თითოეული წევრი სახელმწიფოს ხელმოწერა. ამით დასტურდება წევრობის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც, გარკვეული პერიოდის შემდეგ, სტატუსის მქონე ქვეყანა ევროკავშირის წევრი ხდება.

გაწევრიანების პროცესი საქართველოსთვის — სად ვიმყოფებით

გასულ 2022 წელს ევროკავშირის წევრობის სტატუსი სამ სახელმწიფოს: ბოსნია-ჰერცეგოვინას, უკრაინასა და მოლდოვას მიენიჭა, ხოლო საქართველომ სტატუსის ნაცვლად თორმეტპუნქტიანი გეგმა მიიღო, რომელში შესული რეკომენდაციებიც ქვეყანას წლის ბოლომდე უნდა შეესრულებინა. რეკომენდაციების შესრულების შემთხვევაში, ევროკავშირის წევრობაზე საქართველოსთვის კანდიდატის მინიჭების სტატუსი გადაიხედებოდა.

2023 წლის ივნისში ევროკომისიამ დასკვნა გამოაქვეყნა, რომლის მიხედვით, საქართველოს 12 რეკომენდაციიდან მხოლოდ 3 ჰქონდა სრულად შესრულებული, ხოლო წლის დასასრულს, დაპირების თანახმად, ევროკომისიამ საქართველოსთვის ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის გადახედა და მისი მინიჭების რეკომენდაცია ნოემბერში გასცა. თუმცა, იმ დათქმით, რომ გარკვეული რეფორმები გატარდებოდა, ხოლო უკრაინა და მოლდოვა გაწევრიანების მოლაპარაკებების ეტაპზე უნდა გადასულიყვნენ.

მიმდინარე წლის 13 დეკემბერს კი, ევროპარლამენტმა დაამტკიცა რეზოლუცია, რომელიც ევროკავშირის საბჭოს მოუწოდებდა, საქართველოს კანდიდატის სტატუსი მიენიჭებინა, ხოლო მომდევნო დღეს, 14 დეკემბერს, საქართველომ ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიიღო. გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებების დაწყების ეტაპზე უკრაინასა და მოლდოვა გადავიდნენ.

“#EUCO-მ საქართველოს მიანიჭა კანდიდატის სტატუსი. ასევე, ევროკავშირი დაიწყებს მოლაპარაკებებს ბოსნიასა და ჰერცეგოვინასთან მას შემდეგ, რაც ის მიაღწევს წევრობის კრიტერიუმებთან შესაბამისობისთვის აუცილებელ ხარისხს. საბჭომ მოიწვია კომისია, რათა ამ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო ანგარიში მარტამდე მომზადდეს”, — დაწერა ევროპული საბჭოს პრეზიდენტმა შარლ მიშელმა.

ამრიგად, იმ სამი ძირითადი ეტაპიდან, რომელთა გავლა ქვეყნებს ევროკავშირში გასაწევრიანებლად უწევთ, საქართველომ უკვე მიიღო სტატუსი, ხოლო მომდევნო ეტაპები მოლაპარაკებების დაწყება და გაწევრიანება იქნება. ეს პროცესი დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად სწრაფად და კარგად იმუშავებს ქვეყანა უკვე წევრობის მისაღებად.

რატომ გვინდა ევროკავშირი?

საქართველომ ევროკავშირში ინტეგრაციისთვის გრძელი გზა გაიარა და კანდიდატის სტატუსის მიღების მიუხედავად, კვლავაც ბევრი აქვს გასავლელი. განვიხილოთ, რატომ არის მნიშვნელოვანი ევროკავშირში გაწევრიანება და რა სარგებელი შეიძლება მოიტანოს ამან, როგორც სახელმწიფო, ისე — ინდივიდუალურ დონეზე.

სწორედ ამას იკვლევს “კოალიცია ევრო-ატლანტიკური საქართველოსთვის”, რომელიც 22-მა არასამთავრობო ორგანიზაციამ დააფუძნა. კოალიციის მიზანია თავისუფალი, დამოუკიდებელი, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სრულ პატივისცემაზე დაფუძნებული, ეფექტიანი დემოკრატიული ინსტიტუტების მქონე სახელმწიფოს მშენებლობა.

კოალიციის თანახმად, ევროკავშირი, აშშ-სთან ერთად, ხელს უწყობს საქართველოს, გაატაროს სხვადასხვა რეფორმა და განავითაროს არსებული რესურსები, მათ შორის, განათლების, ვაჭრობის, სოფლის მეურნეობის, მართლმსაჯულების, ტურიზმისა და ჯანდაცვის მიმართულებით.

განათლება

ევროინტეგრაციის ერთ-ერთ ძირითად უპირატესობა განათლების დონის ამაღლებაა, რაც გულისხმობს უწყვეტ სწავლა-სწავლების წახალისებას და თანამშრომლობას პროფესიული განათლებისა და პროფესიული დარგების განვითარების მიზნით. მაგალითად, ქართველ სტუდენტებს, მკვლევრებს, ასევე, ლექტორებს შეეძლებათ მიიღონ მონაწილეობა უფრო მეტ გაცვლით და სასტიპენდიო პროგრამაში. გარდა ამისა, გაძლიერდება თანამშრომლობა ევროკავშირის სხვა წევრი ქვეყნების უნივერსიტეტებსა და საქართველოს უნივერსიტეტებს შორის, რაც გულისხმობს მათი გამოცდილების გაზიარებას, ახალი მეთოდების დანერგვას, ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას და ა.შ. აღსანიშნავია, რომ პროფესიული განათლებისა და გადამზადების სისტემაში ინკლუზიური განათლების დასანერგად, ევროკავშირმა საქართველოსთვის გამოყო 1 878 845$. ამ პროექტით სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ადამიანებს განათლების მიღებისა და დასაქმების შესაძლებლობა ეძლევათ. 2007 წლიდან დღემდე, ევროკავშირის დაფინანსებით, 2000-მდე ქართველმა სტუდენტმა ისწავლა ევროპაში.

განვითარებული ვაჭრობა

ევროკავშირის წევრ ქვეყნებსა და საქართველოს შორის თანამშრომლობა ღრმა და ყოვლისმომცველი ვაჭრობის სივრცის კომპონენტს მოიცავს, რომელიც გულისხმობს როგორც სატარიფო, ასევე არასატარიფო ბარიერების აღმოფხვრას, არეგულირებს ვაჭრობასთან დაკავშირებულ საკითხთა ფართო სპექტრს და ხელს უწყობს ისეთი სავაჭრო სისტემის ფორმირებას, რომელიც ევროკავშირის მოთხოვნებს შეესაბამება, ასევე, გამჭვირვალე და სტაბილური ბიზნეს გარემოს ჩამოყალიბებას, უცხოური ინვესტიციების ზრდას, რაც ხელს შეუწყობს ეკონომიკურ ზრდას და თითოეულ მოქალაქეზე დადებითაც აისახება. გარდა ამისა, ევროკავშირის წევრობის შემთხვევაში, უფრო მეტი ახალი საწარმო და წევრ ქვეყნებთან ექსპორტზე გასაყიდი პროდუქცია შეიქმნება, შემცირდება ექსპორტთან დაკავშირებული ხარჯები. ამ ყველაფრის შედეგად, გაიზრდება სამუშაო ადგილების რაოდენობა და ქართველი მომხმარებელი მიიღებს უფრო უსაფრთხო და უვნებელ პროდუქტს.

გაუმჯობესებული მართლმსაჯულება

ადამიანის ღირსების პატივისცემა, თავისუფლება, დემოკრატია, თანასწორობა, სამართლის უზენაესობა, ადამიანის უფლებების, მათ შორის, უმცირესობათა უფლებების დაცვა, პლურალიზმი, დისკრიმინაციის დაუშვებლობა, შემწყნარებლობა, სამართლიანობა, სოლიდარობა, გენდერული თანასწორობა და წევრი სახელმწიფოების ეროვნული იდენტობის პატივისცემის აუცილებლობა ევროკავშირის ძირითადი ღირებულებებია.

ევროკავშირი აქტიურად მუშაობს იმისთვის, რომ მართლმსაჯულების სისტემა ხელმისაწვდომი იყოს ყველა მოქალაქისთვის. იმ პირობებშიც კი, როცა საქართველო ევროკავშირის წევრი არ არის, ქვეყანაში მართლმსაჯულების სისტემის განვითარებისთვის ევროკავშირმა 2012-2016 წლებში 15 500 000 ევრო დახარჯა.

პოლიტიკური მხარდაჭერა

კოალიცია ევრო-ატლანტიკური საქართველოსთვის აღნიშნავს, რომ ევროკავშირის დახმარების პროგრამებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა საქართველოს, როგორც თანამედროვე სახელმწიფოს ჩამოყალიბებასა და დემოკრატიული პრინციპების დამკვიდრებაში. საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობები 1992 წლიდან იღებს სათავეს.

აღსანიშნავია, რომ ევროკავშირთან პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტეგრაციის ვალდებულებათა შესასრულებლად, ორგანიზაციამ საქართველოს შესაბამის უწყებებს 83 000 000 ლარი გამოუყო. პროგრამა 2024 წლამდე გასტანს.

გარდა ამისა, ევროკავშირი მტკიცედ უჭერს მხარს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში.

სოფლის მეურნეობა

ევროკავშირში გაწევრიანების შემდეგ, ქართველ ფერმერს უფრო მეტი საშუალება ექნება, რომ ხარისხიანი პროდუქცია გაყიდოს უკეთეს ბაზარზე, მათ შორის, ევროკავშირის წევრ ქვეყნებშიც. ჯერ კიდევ იმ პირობებში, როცა საქართველო წევრი არ არის, ევროკავშირის დახმარებით ჩვენს ქვეყანაში შეიქმნა 1500-ზე მეტი ფერმერული კოოპერატივი, რის შედეგადაც შემოსავლები 20%-ით გაიზარდა, ხოლო დასაქმების მაჩვენებელი გაორმაგდა.

გარდა ამისა, ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება და ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცე (DCFTA) საქართველოში წარმოებულ პროდუქციას 500 მილიონი ევროპელი მომხმარებლისთვის ხელმისაწვდომს ხდის.

ეს მხოლოდ მცირე ჩამონათვალია იმ დადებითი შედეგებიდან, რასაც ევროკავშირში გაწევრიანება საქართველოს სოფლის მეურნეობას მოუტანს.

ტურიზმი

ევროკავშირში ტურიზმი განიხილება, როგორც რეგიონულ-ეკონომიკური განვითარების მნიშვნელოვანი კომპონენტი. 2017 წლის 28 მარტიდან, საქართველოს მოქალაქეებს, რომლებიც ფლობენ ბიომეტრიულ პასპორტს, შესაძლებლობა აქვთ ვიზის გარეშე გაემგზავრონ ევროკავშირის/შენგენის წევრ ქვეყნებში.

ტურიზმი ასოცირების ხელშეკრულების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პუნქტია, ამ მიმართულებით, უკვე შეინიშნება ხელშესახები და კონკრეტული შედეგები. ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში ტურიზმი ბევრად განვითარებულია, მოწესრიგებულია ტურისტული ზონები, გაუმჯობესებულია მომსახურების სფერო და ა.შ.

საქართველო გახდება უფრო მიმზიდველი უცხოელი ტურისტებისთვის, რაც ქვეყანაში მეტი ფულის შემოდინებასა და მოქალაქეების მეტ კეთილდღეობას ნიშნავს.

ჯანდაცვა

ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მიმართულების გაძლიერება ევროკავშირის ერთ-ერთ პრიორიტეტია. ქვეყანაში დაგეგმილი რეფორმების განხორციელების შემთხვევაში, მოქალაქეებს ექნებათ უფრო ხელმისაწვდომი ჯანდაცვის სისტემა და ეყოლებათ უკეთ მომზადებული ექიმები. იმ პირობებშიც კი, რომ საქართველო არ არის წევრი ქვეყანა, ევროკავშირმა 1 300 000 ევრო გამოყო ჯანდაცვის სფეროში არსებული ვითარების გასაუმჯობესებლად.

---

ეს არის იმ სიკეთეების მხოლოდ მცირე ჩამონათვალი, რასაც საქართველოს მოქალაქეები მიიღებენ ევროკავშირში გაწევრიანების შედეგად. იმისთვის, რომ წევრობა მალე მივიღოთ, საჭიროა არამხოლოდ მოქალაქეების სურვილი, არამედ ხელისუფლების აქტიური მუშაობა შესაბამისი რეფორმების განსახორციელებლად.