“მოვასწარი კიდევ კარგი, თორემ არ ვიცი, მაგ აკრძალვას როგორ გადავიტანდი. როცა ჯანდაცვისგან დაფინანსებას ვითხოვდით, გვითხრეს, ეგ პლასტიკური ოპერაციაა და ვერ დავაფინანსებთო. თურმე, ახლა აღარაა უბრალოდ პლასტიკური ოპერაცია, როცა დასჭირდათ. ადათ-წესებზე რომ საუბრობენ, აი, რომელ ტრადიციას ვუშლით მე და შენ [ქვიარები] ხელს?!”, — ასე დავიწყეთ საუბარი ნიკასთან და ქართული ოცნების ჰომოფობიური კანონი განვიხილეთ, რადგან ეს ყოველდღიურობის თანმდევ მთავარ პრობლემად იქცა.
ნიკა პირობითი სახელია. ტრანსი კაცი, რომელსაც სტატიიდან უკეთ გაიცნობთ, ოჯახთან დაქამინგაუთებულია, მიუხედავად ამისა, ანონიმურად დარჩენა ურჩევნია. მიზეზი ხელისუფლების ღიად ქვიარფობიური რიტორიკის ფონზე, აგრესიული, დამამცირებელი მოპყრობის მომატებული რისკი და ოჯახის ღელვის მიზეზებისგან დაცვაა.
დამალული იდენტობის წლები
“ალბათ, ახალს არაფერს ვიტყვი — თავიდან დამალული და დაფარული მქონდა ყველაფერი. როცა გავაცნობიერე საკუთარი სექსუალური ორიენტაცია, იმასაც მივხვდი, რომ არავის უნდა გაეგო, არ ვიცოდი რატომ, მაგრამ ვგრძნობდი”, — ასე იხსენებს იმ დროს, როცა თვითგამორკვევის გზა დაიწყო.
ნელ-ნელა ნიადაგი შეამზადა, მოსინჯა, ვისთვის შეეძლო თქმა და ასე გადაწყვიტა, რომ კლასელისთვის გაეზიარებინა. თუმცა როგორც ამბობს: “ცოტა ხანს საიდუმლო საიდუმლოდ დარჩა, მერე კლასელმა მეორეს უთხრა და ორმა რომ იცის, ამბავი უკვე მალე ვრცელდება”.
იხსენებს 90-იანი წლებს, როცა 11-12 წლის იყო და არაფერი იცოდა — არც ტერმინები, ვერც საკუთარ თავს უგებდა ბოლომდე, მისი იდენტობის შესახებ ხმები კი ვრცელდებოდა. დაიწყო სკოლაში ბულინგი, თითის გაშვერა და მიუხედავად იმისა, რომ იცოდა, თავს არავის დააჩაგვრინებდა, იმდროინდელი მდგომარეობა მაინც საშიშად და სტრესულად მიაჩნდა.
“როცა სხვები იგებენ იმას, რაც შენ საიდუმლო გეგონა და წამოგაძახებენ, “შენ ის არ ხარ, ის რომ უყვარს”, ემოციურად რთულია. მეშინოდა, არ ვიცოდი, რა მოხდებოდა, სახლში რომ გაეგოთ, რა იქნებოდა. არადა, იქამდე მომწონდა ის სკოლა, კარგად ვგრძნობდი თავს, კარგადაც ვსწავლობდი, მაგრამ იმის გამო, რომ სახლამდე არ მისულიყო ხმა, სკოლის შეცვლა გადავწყვიტე. არც ვიცოდი, ოჯახს რომ გაეგო, რა რეაქცია ექნებოდათ.
ჩემი მეგობარიც ასე იყო. ამბობდა, უნდა გადავიხვეწო, ოჯახი არ მაცოცხლებსო და ბოლოს რომ გაიგეს, არაფერი შეცვლილა, ძალიან კარგი ურთიერთობა აქვთ. მაგრამ, წინასწარ არაფერი იცი”.
ამბობს, რომ ახალ სკოლაში არც სწავლის დონეს აქცევდნენ ყურადღებას და ხშირად უნახავს ქუჩის გარჩევები და ბულინგის შემთხვევებიც. იხსენებს, რომ იმ დროს თვითონაც “გაფუჭდა”, როგორც მოსწავლე და სკოლის შეცვლამ არც მასზე მოარულ ხმებს უშველა რამე:
“ვიღაც ბიჭი მოვიდა, შემომხედა და მეკითხება, “შენ ის არ ხარო?”. დავიწყე ჩხუბი, კარგად ხომ ხარ-მეთქი. კი დამეცა მეხი, მაგრამ არ გავტყდი. კიდევ კარგი მაგ ამბავს სხვებმა ყურადღება არ მიაქციეს, ჩაკვდა თემა”.
ამბობს, რომ მისმა მცდელობამ, ყურადღება არ მიექცია, მშვიდად ყოფილიყო და ასე მოეპოვებინა უსაფრთხოების გარანტია, არ იმუშავა. იგივე განმეორდა მაშინაც, როცა პირველად შეუყვარდა ადამიანი, რის გამოც საკუთარ იდენტობაზე დაფიქრდა.
“სახლის ტელეფონებზე დარეკვა იმ დროს გავრცელებული იყო. გავიგე ნომერი, ვურეკავდი და ხმას არ ვიღებდი. ზოგჯერ დავაცარიელებდი კევის პარკს, შიგნით წერილს ჩავდებდი და ჩანთაში ვუგდებდი. გაიგეს, მოვიდა ორი ბიჭი, დამსვეს და დამიწყეს “საქმის გარჩევა”. მითხრეს, თუ არ მოისვენებ, შენებთან ავალთო. მაშინ არც გამიაზრებია, რომ ეს მუქარა იყო, გავატარე სიცილ-ხარხარში. ვუმტკიცებდი, მე არ ვყოფილვარ-მეთქი. სხვა დროს გოგოების ჯგუფი დამხვდა, ცემით დამემუქრნენ, ისიც სიცილ-ხარხარით მოვაგვარე. უკვე გვიან, როცა WISG და იდენტობა აღმოვაჩინე, დამეხმარნენ იმის გააზრებაში, რომ არაერთხელ ვიყავი მუქარების სამიზნე”.
ნიკა დაახლოებით 20 წლის იყო, როცა გაიცნო ადამიანები, რომლებთანაც საუბარი თავისუფლად შეეძლო, მსგავსი გამოცდილებები აერთიანებდათ.
“ბალი ჩატში” გავიცანი ნახევრად რუსი ადამიანი, რომელიც რაღაც პერიოდით საქართველოში იყო ჩამოსული. ღამის 12-ის მერე უფასო იყო მესიჯები და აქტიურად ვწერდით. მან ქართული იცოდა ცუდად, მე — რუსული, მაგრამ ერთმანეთის გაგება შეგვეძლო. მეგობრობამ საკმაოდ დიდხანს გასტანა, სანამ საცხოვრებლად უკან, რუსეთში არ დაბრუნდა. იმავე პერიოდში გავიცანი სხვებიც, სულ ხუთნი ვიყავით, კარჩაკეტილ ცხოვრებას ვეწეოდით, ვისხედით და ვსაუბრობდით ხოლმე”.
სათემო ორგანიზაციებში ნაპოვნი უსაფრთხო სივრცე
დაახლოებით 25 წლის იყო, როცა ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფი აღმოაჩინა, მერე კი ორგანიზაცია “იდენტობა”. იხსენებს, ყველა ტრენინგს, ყველა კინო ჩვენებას ვესწრებოდი, ბევრი ინფორმაცია მჭირდებოდა და მუდმივად კითხვებს ვსვამდიო.
“ყველას, ვინც ჩემზე მეტი იცოდა, კითხვებს ვუსვამდი, სულ რაღაც მაინტერესებდა, ბოლოს უკვე ხუმრობდნენ და რომ მივიდოდი, პირდაპირ მეკითხებოდნენ — “აბა, რა გაინტერესებს?” არავის ეზარებოდა ინფორმაციის გაზიარება. თან იმდენი ტერმინია, აბნევა მარტივია. ორგანიზაციაში მისვლისას ჩემს იდენტობაზე ბევრი არც არაფერი ვიცოდი, იქ მეტი გავიგე საკუთარ თავზე და ჩემი რეალური იდენტობაც აღმოვაჩინე. სხვა სად უნდა გაგეგო ინფორმაცია, ორგანიზაციები თუ გამოსცემდნენ სახელმძღვანელოებს ან ცოდნას გაგიზიარებდნენ. ამიტომ, ძალიან ვბრაზდები, რომ ხელისუფლებამ ამდენწლიან შრომას ხაზი გადაუსვა”, — ამბობს ნიკა და ამატებს, რომ მათი დახმარებით გაიგო, რა არის ინტერნალიზებული ჰომოფობია. დაფიქრდა, ცოტათი ჰომოფობი თვითონაც ხომ არ იყო.
“მაგალითად, მე რომ გოგოები მომწონდა მისაღები იყო და ვერ ვიგებდი, ბიჭს ბიჭი როგორ უნდა მოსწონებოდა. მაგრამ ვაღიარებდი, რომ არ მესმოდა რაღაცები და ახალი ინფორმაციის მისაღებად მზად ვიყავი. დღემდე ბევრი რამეა, რაც არ მესმის, მაგრამ ვისმენდი ყველაფერს, რაღაცები მომწონდა, რაღაცები — არა. ვკითხულობდი იმასაც, შეიძლება ინტერნალიზებულმა მიუღებლობამ გადაიაროს და ისევ მობრუნდეს-მეთქი, რადგან მიუხედავად იმისა, რომ მიზნად ტრანზიცია მქონდა, რაღაც პერიოდში საშინელი დეპრესია მქონდა და აღარაფერი მინდოდა, ხელი ჩავიქნიე. თან როგორია 25 წლის ასაკში ხელახლა დაიმკვიდრო თავი, ხელახლა გაიარო გარდატეხის პერიოდი. მოკლედ, მაგაზეც მითხრეს, რომ ინტერნალიზებული ჰომოფობია არსად მიდის, თავს გვახსენებს”.
ნიკას თქმით, იმ დროს წარმოდგენა ჰქონდა, რომ ქვიარი აუცილებლად ახალგაზრდა უნდა ყოფილიყო, რასაც იმას უკავშირებს, რომ ჩარჩენილი ჰქონდა მცდარი წარმოდგენა, რომ “ჩვენთან გეები არ არიან” ან “ეტაპია, გადაივლის”. ჯერ კიდევ არ ჰქონდა ნაფიქრი იმაზეც, რომ ორგანიზაციაში მხოლოდ ქვიარები არ იყვნენ, ის სივრცე მხარდამჭერებსაც აერთიანებდა, არც იდენტობებსა და თვითგამოხატვაზე ჰქონდა დიდი წარმოდგენა და ადამიანებს იარლიყებს აწებებდა.
მიუხედავად იმისა, რომ ბევრ რამეზე ცოდნა არ ჰქონდა, ნიკასთვის თვითგამოხატვისა და სოციალიზების მთავარ სივრცეებად სწორედ ორგანიზაციების ოფისები და სათემო შეხვედრები იქცა. ყოველ კვირას, ორ დღეს შეხვედრებზე ატარებდა და სულ უფრო მეტს იგებდა.
“ფილმის ჩვენება 7-ზე იწყებოდა, ექვსზე უკვე რუსთაველზე ვიყავი და ძალიან ადრე რომ არ მივსულიყავი, გარეთ ვიცდიდი. ერთი სული მქონდა, როდის დააკლდებოდა 10-15 წუთი, რომ შევსულიყავი. ერთხელ WISG-ის აივანზე ვიჯექი და ვფიქრობდი, დედამიწას მეტეორიც რომ დაეცეს, აქ არაფერი მემუქრება-მეთქი. ახლა მაგასაც ვეღარ იფიქრებ, დაცულად არ ვგრძნობ თავს იქაც კი, სადაც გავიზარდე, როგორც პიროვნება, სადაც არასდროს დაზარებიათ დახმარება. სახელმწიფო სწორედ მაგას მიზღუდავს მე და ჩემს ირგვლივ რამდენ ადამიანს”, — ჰყვება ნიკა და იხსენებს, 2013 წლის მარშის დროსაც ასე ვიყავით, ერთმანეთი გვებარა, არც ველოდით, რომ გასაქცევად გვექნებოდა საქმე, ისეთი დაპირებები გვესმოდა, მაგრამ მაინც მზად ყოფნაში ვიყავითო.
“2012 წელსაც ვიყავი. სახტად დავრჩი, ვერ გავიგე რა ხდებოდა. ვიცოდი, რომ აქცია იყო, მიდიოდნენ ჩემები და წავედი. პარლამენტთან ვიყავი, კოლმეურნეობაზე უნდა ჩავიდეთო. გამოფენასთან რომ მივედით, ერთი ბიჭი საშინლად გალახეს და მაშინ მივხვდი, რამდენად სერიოზულად იყო საქმე. 2013 წელს კი ჯერ კიდევ არ ვიცოდი, რომ ტყუილის მკადრებელ ხალხთან გვქონდა საქმე. ჩაგვტენეს ავტობუსებში და გამოგვიშვეს — მოძალადე ჯგუფების თვალშიც კარგი გამოჩნდნენ და ევროპასაც დაანახეს, “აი, არავინ მომკვდარაო”. შეკრების და მანიფესტაციის უფლება კი დაირღვა, რისთვისაც სტრასბურგისგან პასუხი მიიღეს. როცა გავრბოდით, ერთმანეთი გვებარა, თავიდან თვითგადარჩენის ინსტინქტი ირთვება, გარბიხარ, მაგრამ გახსენდება სხვები და იწყებ ძიება”.
გვიყვება, რომ ერთი წელი ორგანიზაციებში ისე დადიოდა, ოჯახმა არ იცოდა, მაგრამ თვლიდა, რომ საეჭვო იყო, ყოველ კვირას, ერთი და იმავე დროს სახლიდან გასვლა. ამიტომ, დედასთან თქვა, რომ ფემინისტურ ორგანიზაციაში დადიოდა, რადგან შედარებით მსუბუქად ჟღერდა. მოგვიანებით კი, დედის ინიციატივით “ქამინგაუთიც” შედგა.
“დეპრესიის ეპიზოდები მცირე ასაკიდან მაქვს, ერთ-ერთი მსგავსი პერიოდის დროს დედამ მკითხა, რა გჭირსო. ცუდად ვარ, თვითგამოხატვა მინდა, ისე ჩაცმა, როგორც მსურს, დედა კი ამბობს, რომ ტანსაცმელი ცოტა კაცურია ან რამე მსგავსს. ზოგი ხომ ამბობს, რაში მჭირდება ქამინგაუთიო, სხვები ხომ იმასაც ამბობენ, რომ ზოგჯერ არის მდგომარეობა, როცა ყელში ამოგივიდა, თქმის იქით გზა არ გაქვს — აი, მასე ვიყავი მე. დედის კითხვაზე საპასუხოდ, ვუთხარი, რომ ისეთი რაღაც “მჭირდა”, ის ვერ დამეხმარებოდა. იმ დროს ჯერ კიდევ მეგონა, რომ დახმარება მჭირდებოდა. დედაჩემისთვის მეტის თქმა არც დამჭირვებია, ერთი ის მკითხა — “კაცები დაილიაო?”, — იხსენებს და ამატებს, ქამინგაუთს ბევრი “პრივილეგია” მოაქვს, სულ მცირე, შიშისგან თავისუფლდები, აღარ ფიქრობ, რომ მშობლებს ეტყვის ვინმე, მაგრამ დროა საჭირო, ქამინგაუთის მომენტს მომწიფება სჭირდებაო.
ნიკა ამბობს, რომ დედამ სთხოვა, ძმისთვის არაფერი ეთქვა, მაგრამ რა იცოდა, უკვე ნათქვამი რომ მქონდა და კარგადაც მიიღოო. დედას კი, მიუხედავად იმისა, რომ ცუდი რეაქცია არ ჰქონია, გრძელი გზის გავლა დასჭირდა, სანამ ბევრად მხარდამჭერ ადამიანად იქცეოდა, რასაც ნიკას ფრთხილმა მიდგომამაც შეუწყო ხელი.
“როცა გაიგო, გავიდა ოთახიდან, შემობრუნდა, მითხრა, ვერ გეტყვი, რომ გამიხარდა და აღფრთოვანებული ვარო. თვალს ვერ ვუსწორებდით ერთმანეთს, მაგრამ იქამდეც, რატომღაც, ღრმად ჩემი ოჯახის იმედი მქონდა. რაკი ქამინგაუთი უკან მოვიტოვე და ამ ამბავს არც ჩხუბი მოჰყოლია, ვიცოდი, წინ დიდი გზა გვქონდა. თანაც, უკვე მქონდა ცოდნა, როგორ დავლაპარაკებოდი. არც მაგიდაზე მუშტის ბრახუნს ვაპირებდი და არც კატეგორიული ტონით საუბარს. ნელ-ნელა, საუბრით ვაპირებდი სიტუაციის დალაგებას. მამამ კი, არ ვიცი, სად ისწავლა პირადი სივრცის დაცვა, მაგრამ პირად ცხოვრებაზე კითხვებს არ მისვამდა, არ მიკირკიტებდა”, — გვიზიარებს ნიკა და ამბობს, დედაჩემთან ერთად იმხელა გზა გავიარე, რამდენიმე წლის წინ თბილისი პრაიდის პროექტ ამაყ ოჯახებშიც კი ვიყავით, არადა იქამდე რამდენიმეჯერ მითხრა უარიო.
ნიკა გვეუბნება, რომ “ქამინგაუთამდე” ვიღაცებს უთქვამთ, ოჯახი ფაქტის წინაშე დაეყენებინა, მაგრამ იმავეს არცერთ მეგობარს არ ურჩევს — “ჩემი გზა ეგ არ იყო. ვხვდებოდი, ჩემი მშობლები მსგავს მიდგომას არ იმსახურებდნენ. გამოცდილება უნდა მოისმინო და დაფიქრდე, შენს შემთხვევაში მაგალითისთვის თუ გამოდგება. მშობლებს ბევრს ვერ მოვთხოვდი. წინა თაობაა, სხვანაირად გაიზარდნენ, გარემოს გავლენა დიდია, მეზობლების აზრს მაინც დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ, ამიტომ ბევრი ფიქრია საჭირო, როგორ სჯობს დალაპარაკება”.
“არ მინდა სახლს მოვშორდე”
“2012 წლის თებერვალში, ყოველგვარი ცოდნის გარეშე მივედი WISG-ში და მას შემდეგ რამდენი რამ შეიცვალა, მაშინ იმდენად მნიშვნელოვანიც კი არ იყვნენ ქვიარები, რომ ხელისუფლებას ხმების მოსაპოვებლად ჩვენი დევნა გამოეცხადებინა ერთ-ერთ მთავარ მიზნად. იმ დროს ღიად ქვიარ ადამიანი იყო ძნელად საძებნი, ვინც პირველ პირში ისაუბრებდა საკუთარ უფლებებზე, გამოცდილებებზე.
ამ წლებში ბევრი ადამიანიც შემომეფანტა, რამდენი წავიდა, უმეტესობა ბელგიაში, ბევრი კი გამოჩნდა და საკუთარ გამოცდილებებზე ღიად საუბარი დაიწყო. 2013-მა წელმა ორგანიზაციები საპირისპირო პოზიციაზე კი მოახვედრა, მაგრამ მე ყველა მათგანის მადლობელი ვარ ხანგრძლივი შრომისთვის, იმისთვის რომ ცნობიერების ამაღლებას დღემდე ცდილობენ”, — ამბობს და ამატებს — “ვერ ვიჯერებ, რომ შეზღუდვები გვემუქრება, ყველას გაჩუმებას ცდილობენ, შევიწროებას და არ მინდა მჯეროდეს, რომ ეს გამოუვათ. ბებია და ბაბუა რომ საბჭოთა ამბებს ჰყვებოდნენ და შორეული ისტორიები მეგონა, არ მჯერა, რომ ახლა რეალობად იქცევა — ადამიანების დევნა დღესაც თუ აქტუალური იქნებოდა, რას ვიფიქრებდი?!”.
მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნიდან წასვლა არ უნდა, ამბობს, რომ ჰომოფობიური კანონების მიღების შემთხვევაში სხვა გზას ვერ ხედავს, მისი დაკვირვებით, ასე გარშემო ბევრი ფიქრობს.
“არ მინდა წასვლა, ბარგი ჩამილაგებია, წასვლაზე მიფიქრია, მაგრამ აქ მინდა ყოფნა, არ მინდა სახლს მოვშორდე. იმ დონეზე ვიყავი მისული, რომ საშინლად ვწუხდებოდი — არ ვიცოდი, როგორ დამეწყო ტრანზიციის პროცესი, რა მექნა. მე რომ პროცესს გავდიოდი, მაშინ რომ შეზღუდვები ყოფილიყო, არ ვიცი, როგორ გავუძლებდი. უკეთეს შემთხვევაში წასული ვიქნებოდი ქვეყნიდან. კიდევ კარგი მოვასწარი, მაგრამ ვისაც უნდა, აპირებდა…
პირადადაც ვიცნობ ზოგს — ერთი ტრანს ბიჭია რამდენიმე სამსახურში მუშაობდა, თეთრს თეთრს ამატებდა, რომ სამედიცინო პროცედურა ჩაეტარებინა, ახლა ის ნაგროვები ფული წასასვლელად გადადო, არადა კარგადაც სწავლობს, აქ აპირებდა მომავლის აწყობას, რატომ ხდის სახელმწიფო იძულებულს, წავიდეს?!”.
ნიკა განმარტავს, რომ ბევრი ტრანსგენდერი ადამიანი ჰორმონალური თერაპიით იწყებს ტრანზიციის პროცესს, რადგან ასე ბევრად იაფია და მათი ნაწილი მომდევნო ნაბიჯად სამედიცინო პროცედურებს მოიაზრებს, მაგრამ დაანონსებულმა საკანონმდებლო ცვლილებებმა ეს ეჭვქვეშ დააყენა.
“ტრანზიციის პროცესში ისედაც მარტო ხარ. სახელმწიფო განზე იდგა, ახლა საერთოდ კონტროლის დამყარება გადაწყვიტეს. სანამ ტრანზიციას გავივლიდი, რამდენჯერ მიოცნებია, როდის მეღირსება-მეთქი. რამდენ ვიდეოს ვუყურებდი, სადაც სხვები საკუთარ გამოცდილებაზე ჰყვებოდნენ, როცა ასე ემზადები და უცებ აღმოჩნდები ფაქტის წინაშე, რომ ამას ვერ შეძლებ, აკრძალულია, ემოციურად საშინლად დაგარტყამს. ამ შემთხვევაშიც, ისევე, როგორც ზოგადად, წარმოდგენა არ აქვთ საკითხზე, არც რისკები აქვთ შესწავლილი და უბრალოდ საარჩევნო სტრატეგიის ნაწილად ხედავენ ადამიანის ყოფნა-არყოფნას. ახლა კი, თან სტაბილურობა უნდა შეინარჩუნო და თან ხელისუფლების წარმომადგენლებს უნდა უსმინო, რომლებიც ყოველდღიურად სიგიჟეებს ლაპარაკობენ”, — ამბობს ნიკა და ჰყვება ტრანს გოგოზე, რომელმაც ქვეყნიდან წასვლის შემდეგ ასეთი რამ თქვა: “ჩავიცვი, როგორც მინდოდა, გავედი გარეთ და ყურადღებას არავინ მაქცევდა, თურმე, ეს ყოფილა ბედნიერებაო”.
ნიკა გვეუბნება, ზოგჯერ ბედნიერების მიზეზი ამდენად მარტივია, უბრალოდ დღის შუქზე მშვიდად და უსაფრთხოდ გინდა იგრძნო თავი. მაგრამ სანაცვლოდ გიწევს, წახვიდე, რათა სუნთქვა შეძლო, ამის გამო უნდა მოაკლდე ოჯახს, სამშობლოს და მუდმივი მონატრებით იცხოვროო.
მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში მიმდინარე პროცესები ქვიარ ადამიანებისთვის შესაძლო დამზაფვრელ რეალობაზე გვაფიქრებს, ნიკას იმედი აქვს, რომ პირველ რიგში მშობლები გაიაზრებენ, რომ შვილები, რომლებმაც ამ ქვეყნის მომავალზე გავლენა უნდა იქონიონ, სხვა ენაზე საუბრობენ და ეცდებიან, ისწავლონ მათი ენა.
მიიჩნევს, რომ ხელისუფლება საზოგადოებაში მიმღებლობის ნაკლებობას დასავლური კურსის შემობრუნების იარაღად იყენებს, მაგრამ თვლის, რომ საკითხით მანიპულირება ისეთი მარტივი აღარ იქნება.
“ხშირად ვუსვამ საკუთარ თავს კითხვას — “მე რომ აქციას არ ვაკლდები, სხვადასხვა თემაზე ხმას ვიღებ და სოლიდარობას გამოვხატავ, ის ხალხი ჩემს გვერდით დადგება?” მაგ ყველაფერს იმიტომ ვაკეთებ, რომ ჩემი ვალი მგონია, მაგრამ მაინც გეფიქრება ადამიანს. იმედია, მოქალაქეებიც დაუსვამენ საკუთარ თავს კითხვას, “ხელისუფლება გამუდმებით ქვიარ საკითხებზე რომ საუბრობს, ესაა საკითხი, რომელიც მე მეხება? მაწუხებს? თუ ცდილობენ ჩემით მანიპულირებას? იმედი მაქვს იმისაც, რომ არჩევნებზე წავა ყველა და შემოხაზავს იმას, ვისაც გაუხარდება, მაგრამ ამ ხელისუფლებას მოვიშორებთ და არც მომდევნოს მივცემთ სიტუაციის არევის უფლებას.”, — ამბობს და ამატებს სიტყვებს, რომლებსაც დასასრულს დაგიტოვებთ: “გამოუსწორებელი ოპტიმისტი კი ვარ, მაგრამ ფხიზლად ვარ”.