რუსული კანონი მიღებული არ არის, თუმცა სამოქალაქო აქტივისტებისა და ჟურნალისტების დისკრედიტაცია დიდი ხანია, რუსული ხერხებით მიმდინარეობს. კრემლის ნარატივით ნაკარნახევი პროპაგანდისტული თავდასხმები კიდევ უფრო გააქტიურდა და სოციალურ ქსელებს გასცდა.

აქციის მონაწილეების შესაშინებლად და პროტესტის ჩასახშობად რეპრესიების ტალღა დაიწყო: ბოლო 5 დღეში უცნობმა პირებმა ფიზიკურად იძალადეს არაერთ აქტივისტზე, დაურეკეს და დაემუქრნენ პროტესტის ასეულობით მონაწილეს და მათი ოჯახის წევრებს, გააკრეს დამაკნინებელი შინაარსის პოსტერები, შეღებეს აქტივისტებისა და ჟურნალისტების მანქანები, გამოაქვეყნეს ჩანაწერები და დააკავეს ანტირუსული აქციების მონაწილეები.

ხელისუფლება მომხდარზე პასუხისმგებლობას არ იღებს და თავის მართლების რეჟიმშია, თუმცა თავდამსხმელები და აგრესიული პირები პირდაპირ მიანიშნებენ პროტესტის მონაწილეებს, რომ მათზე რუსული კანონის გაპროტესტების და ხელისუფლებასთან ოპონირების გამო ძალადობენ. ამის პარალელურად კი, შსს ნივთის დაზიანების გამო აქციის მონაწილეებს აკავებს.

პასუხად დემონსტრანტები ამბობენ, რომ ხელისუფლებას ეშინია და ამიტომ ძალადობს. მათი თქმით, ეს მეთოდები რუსულია და დანებებას არ აპირებენ. სამოქალაქო ორგანიზაციების შეფასებით კი, ხელისუფლებას ნერვებმა უმტყუნა და ნაადრევად დაიწყო იმის ჩვენება, თუ როგორ ქვეყნად აპირებენ საქართველოს ქცევას. მათივე განცხადებით, სამართლებრივ დახმარებას გაუწევენ ყველა დაზარალებულს.

მართალია, საქართველოს ხელისუფლება ცდილობს დაგვიმტკიცოს, რომ ამ კანონში არაფერია რუსული და არც საკუთარ ნაბიჯებს მიიჩნევენ კრემლისგან ნაკარნახევად, მაგრამ რუსულ გამოცდილებაზე დაკვირვება საპირისპიროს ამტკიცებს.

მუქარა და გინება სატელეფონო ზარებით

მუქარის შემცველი სატელეფონო ზარები ანტირუსული პროტესტის მონაწილეებსა და ჟურნალისტებთან 6 მაისს დაიწყო და მომდევნო დღეებშიც გაგრძელდა. თავდაპირველად ზარი სხვადასხვა ქვეყნის სატელეფონო კოდის მქონე ნომრებიდან იყო, შემდეგ კი ქართული ნომრებიც გამოიყენეს. მოქალაქეებს ეკითხებოდნენ, რატომ არის კანონი რუსული, რის შემდეგაც აგინებდნენ.

რიგ შემთხვევებში, იყო მუქარაც — მათ იცოდნენ საცხოვრებელი მისამართი და ფიზიკური ანგარიშსწორებით ან სიცოცხლის მოსპობით იმუქრებოდნენ. მათ შორის, მედია აპრილის ჟურნალისტის მიმართ.

ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია აცხადებს, რომ ამ ზარების სიხშირის, სისტემურობის, კონკრეტული ნიშნით გამოყოფილ ადრესატთა წრის გათვალისწინებით, შესაძლოა, მონაცემთა დამუშავება კანონის დარღვევით, შესაბამისი სახელმწიფო უწყებების ბაზების გამოყენებით ხდებოდეს.

მსგავსი მეთოდების გამოყენება რუსეთში დიდი ხნის წინ დაიწყეს. მაგალითად,  2006 წელს ტელეფონით ემუქრებოდნენ ოპოზიციის აქტივისტებს. ერთ-ერთ მათგანს ავტომობილი დაუწვეს და შესაშინებლად მაშინვე დაურეკეს და დაემუქრნენ. 2009 წელს ომსკში ასე ახდენდნენ ზეწოლას სამოქალაქო აქტივისტებზე და ანონიმური ზარებით სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისთვის მოსპობით ემუქრებოდნენ, მიანიშნებდნენ, რომ მათი მისამართები იციან. უცხო ნომრებიდან მუქარებზე საუბრობენ ჟურნალისტებიც, რომელთა ნაწილს ქვეყნის დატოვება მოუწია. ერთ-ერთი აქტივისტი ამბობს, რომ რუსეთიდან წასვლის შემდეგაც კი მისი ოჯახის წევრებს და მეგობრებს ურეკავდნენ.

თავდასხმები ქუჩაში

რუსთაველის გამზირზე აქციებზე მშვიდობიანი დემონსტრანტების დაშლისა და სპეცრაზმის მიერ აქტივისტების ცემის შემდეგ, ძალადობამ სხვა ქუჩებზე გადაინაცვლა და პროტესტის მონაწილეებს სახლებთან მიაკითხა. ამჯერად მოქალაქეებს თავს ე.წ. ტიტუშკები, ანუ ხელისუფლების მომხრე მოძალადე პირები სცემენ.

• 5 მაისს მასწავლებელს და პროტესტის აქტიურ მონაწილე ლადო აფხაზავას და მის შვილს თავს დაესხნენ.
• 7 მაისს შვედეთის საელჩოსთან IDFI-ის დირექტორსა და ფორმულას გადამღებ ჯგუფზე იძალადეს.
• 8 მაისს ნაციონალური მოძრაობის წევრს, დიმიტრი ჩიქოვანს საცხოვრებელ სახლთან უცხო პირები დახვდნენ და ფიზიკურად გაუსწორდნენ.
• 8 მაისს ქუჩაში სცემეს რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციებზე ორბორბლიანების მსვლელობის ორგანიზატორს, ლაშა ღვინიანიძეს.
• 8 მაისს საცხოვრებელ სახლთან დახვდნენ და თავს დაესხნენ გია ჯაფარიძეს.
• 8 მაისს სამსახურიდან გამოსვლის შემდეგ სცემეს DJ გიორგი შენგელიას.
• პარტია “ახალის” წევრის, გოგა ონიანის თქმით, 8 მაისს ღამით სახლში მიუვარდნენ, სადაც მისი 14 წლის შვილი იყო, კარებზე ურტყამდნენ და აგინებდნენ.
• 8 მაისს ბლოგერებს, სალი წვერავასა და გიო ჯობავას სახლი-მანქანა დაულეწეს, რომლითაც რამდენიმე დღის წინ აქციაზე ყავას და ჩაის არიგებდნენ.
• 9 მაისს ტელეფონი წაართვეს და იძალადეს ოპოზიციონერ გიორგი მუმლაძეზე.
• 9 მაისს ქუჩაში ფიზიკურად გაუსწორდნენ გირჩი — მეტი თავისუფლების წევრ ბორის ჩელე ყურუას.
•  9 მაისს სადარბაზოსთან თავს დაესხნენ პარტია “ახალის” წევრ ნოდარ ჩაჩანიძეს.
• 9-10 მაისის ღამეს TV პირველის ოფისთან ტრანზიტულ ნომრიანი მანქანებით ნიღბიანი პირები მივიდნენ, რომლებმაც კამერების გამოჩენის შემდეგ ტერიტორია დატოვეს.
• 10 მაისს ზურაბ ჯაფარიძეს სახლთან ნიღბიანი პირები დახვდნენ, პოლიტიკოსმა კადრები გაავრცელა, სადაც ჩანს, რომ კამერის გამოჩენის შემდეგ ისინი იმალებიან.

რაღა თქმა უნდა, როგორც სპეცრაზმელების მიერ აქტივისტებისა და ოპოზიციონერების ცემა, ისევე ხელისუფლების კრიტიკოსებზე ე.წ. ტიტუშკებისა და არაიდენტიფიცირებადი პირების თავდასხმები, კარგად ნაცნობია რუსეთისთვისაც. მაგალითად, 2013 წელს უცხო პირებმა ოპოზიციური პარტიის აქტივისტებს სცემეს მას შემდეგ, რაც პარტიის ბანერის გადაღებვა სცადეს, 2016 წელს უცხო პირები Greenpeace-ს აქტივისტებს დაესხნენ თავს, 2019 წელს წინასაარჩევნო პერიოდში ერთ-ერთ ოპოზიციონერს უცხო პირები სამჯერ დაესხნენ თავს, 2020 წელს ორ კვირაში ორჯერ სცემეს სამოქალაქო აქტივისტი. ამავე წელს სახლებთან სცემეს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები და დასასვენებელ სივრცეში თავს დაესხნენ აქტივისტებს — ხილული ჭრილობების მიუხედავად რუსულ პოლიციას გამოძიება არ დაუწყია, იმის ფონზე, რომ ყველა თავდასხმის მიზანი კონკრეტულ მომენტში კრიტიკული ხმის ჩახშობა იყო.

“ოცნების” ბაზა

ამ მოვლენების პარალელურად, ხელისუფლება მხოლოდ იმაზე საუბრობს, რომ მშვიდობიანი აქციები აგრესიულია, ხოლო რუსული კანონი — ქართული და რომ უკან დახევას არ აპირებენ. 8 მაისს ქართულმა ოცნებამ მორიგი რეპრესიები დააანონსა და განაცხადა, რომ პარტიულ დონეზე შექმნიან საჯარო ბაზას, რომელშიც ხალხს ჩაწერენ ისეთ ქმედებებზე საჯაროდ პოზიციონირებისთვისაც, რასაც ხელისუფლება “ძალადობას”, “მუქარას” და “შანტაჟს” არქმევს. ასეთ მაგალითად შალვა პაპუაშვილმა ბოლოდროინდელი მშვიდობიანი პროტესტიც მოიყვანა, რომლის მონაწილეები ისევ შტურმის მცდელობაში დაადანაშაულა.

კითხვას, ახალისებენ თუ არა ამით მათი მხარდამჭერების მხრიდან ძალადობას, პაპუაშვილმა კითხვითვე უპასუხა: “რანაირად ვახალისებთ ძალადობას?!”, შემდეგ კი დაამატა, რომ არის დანაშაული, რომელიც ჯდება სისხლის სამართლის კატეგორიაში და ამაზე სამართალდამცავი უწყებები იზრუნებენ, ხოლო სხვა ქმედებებზე საზოგადოების მხრიდან მორალური შეფასებებია საჭირო. ანუ ვისაც ვერ დაიჭერენ და დააჯარიმებენ, მათ პარტიის მხარდამჭერები “მიხედავენ”?

გარდა ამისა, ტელეგრამზე შეიქმნა რამდენიმე არხი, სადაც ხელისუფლების მომხრეები კრიტიკოსების შესახებ პირად ინფორმაციას ავრცელებენ და ნეგატიური საზოგადოებრივი აზრის მობილიზებას ცდილობენ. ისინი ტვირთავენ ფოტოებს, პირად და ტელეფონის ნომრებს, მისამართებს და შეურაცხმყოფელი ტერმინოლოგიით მოიხსენიებენ აქციის მონაწილეებს.

ეს პრაქტიკაც რუსულია. კარგად გვახსოვს, ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დროინდელი რეპრესიები და მტრებად გამოცხადებულების გადასახლება და დახვრეტა. თუმცა, რუსეთი “ღირსეულად” ინარჩუნებს ამ მემკვიდრეობას. მაგალითად, 2006 წლიდან სახელმწიფო დუმის დეპუტატებმა შეიმუშავეს “ერის მტრების” სია, რომელშიც ოპოზიციურად და კრიტიკულად განწყობილი ხალხი მოხვდა: ბორის ნემცოვი, ანა პოლიტკოვსკაია და სხვები. 2022 წელს კი გამოჩნდა “მტრების და მოღალატეების” ვებგვერდი, რომლის ავტორები თავს “პატრიოტულ ძალებს” უწოდებენ და სიაში ჟურნალისტები, აქტივისტები და პოლიტიკოსები შეიყვანეს. ასევე, არსებობს “რუსეთის გამყიდველების” სია, სადაც ის ადამიანები შეიყვანეს, ვინც უკრაინაში ომს მხარი არ დაუჭირა ან დაგმო.

სიძულვილის პოსტერები და წარწერები

9 და 10 მაისის ღამით თბილისის ქუჩებში, ოპოზიციური პარტიებისა და აქტივისტების ოფისებთან სიძულვილის ენის შემცველი პოსტერები გააკრეს და წარწერები დატოვეს. ზოგ შემთხვევაში კი, პლაკატები გააკრეს საცხოვრებელ სახლებთანაც.

მათი ნაწილის შინაარსი ჰომოფობიურია, გამოსახული არიან პოლიტიკოსები და აქტივისტები და აქვს წარწერები: “ფულზე გაყიდული აგენტები”, “აგენტების შტაბი” და “აგენტურის ადგილი საქართველოში არ არის”, “სამშობლოს მოღალატე” და ა.შ.

პოსტერებზე მოხვდნენ ჟურნალისტებიც, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართული მიმდინარე პროტესტში — ამ შემთხვევაში ფოტოს თან ახლავს წარწერა იმ მედიაზე, რომელსაც ისინი წარმოადგენენ. შეურაცხმყოფელი პლაკატები გააკრეს საგამოძიებო მედიის, მონიტორის დამფუძნებელ, ნინო ზურიაშვილის სახლთან და სტუდია მონიტორის ოფისთან, ასევე, მთის ამბების დამფუძნებელ, გელა მთივლიშვილის სახლთან.

მსგავსი შინაარსის პლაკატები და წარწერები ნიღბიანმა პირებმა გააკეთეს კიდევ არაერთი მოქალაქის სახლსა თუ ორგანიზაციის ოფისზე, რომლებიც აქტიურად ეწინააღმდეგებიან რუსულ კანონს.

“პლაკატებით ბრძოლის” მეთოდი ქართული ოცნებისთვის უცხო არ არის. თუმცა აქამდე, წინასაარჩევნოდ ან მასშტაბური პროტესტების დროს, სხვადასხვა შინაარსის სიძულვილის პოსტერები ჩნდებოდა არა ოფისებთან და სახლებთან, არამედ ქუჩებში.

ალბათ არ გაგიკვირდებათ, თუ გეტყვით, რომ ხელისუფლების მოწინააღმდეგეებთან მსგავსი მეთოდებით ბრძოლაც სათავეს რუსეთში იღებს. შეურაცხმყოფელი და დამაკნინებელი პოსტერები და აგენტის იარლიყის მიწებება ოკუპანტ ქვეყანაშიც კანონის მიღებამდე დაიწყო და მიღების შემდეგ გაგრძელდა.

დამაკნინებელი და დისკრიმინაციული შინაარსის პოსტერები გამოიყენეს შოუბიზნესის იმ წარმომადგენლების წინააღმდეგაც, ვინც რუსეთის უკრაინაში შეჭრას მხარი არ დაუჭირა.

იურისტი ნონა ქურდოვანიძე ავრცელებს რჩევებს, როგორ უნდა მოიქცეთ, თუ პლაკატები თქვენს ოფისთანაც/სახლთანაც გააკრეს:

იმავე შინაარსის შეურაცხმყოფელი და სიძულვილის წარწერები გამოიყენეს პროტესტის მონაწილეების მანქანების დასაზიანებლადაც. 9 მაისს დააზიანეს აქტივისტ ნატა ფერაძის კუთვნილი ავტომანქანა. 10 მაისს კი ჟურნალისტ ნინო ზურიაშვილისა და ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის თავმჯდომარის, ნონა ქურდოვანიძის მანქანები.

დაკავებები და დაბარებები

8-9 მაისის ღამით, თავდასხმების პარალელურად, ვრცელდებოდა ინფორმაცია აქტივისტების დაკავების შესახებ. 9 მაისს შსს-მ განაცხადა, რომ  8-9 მაისს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციებზე, პოლიციაზე თავდასხმისა და ნივთის დაზიანების ბრალდებით 6 პირი დააკავეს. მათი მტკიცებით, აქციის მონაწილეები, სხვადასხვა დროს, “ძალადობრივი ქმედებებით, სხვადასხვა ნივთებისა და კონსტრუქციების ასევე, გაურკვეველი წარმოშობის ცრემლსადენი აირის გამოყენებით ახორციელებდნენ პარლამენტის შენობაში შეჭრას და თავდასხმებს ადგილზე მყოფ პოლიციელებზე”.

6 დაკავებულიდან ერთ-ერთის შესახებ უწყება ამბობს, რომ მან სამართალდამცავების მიმართულებით ისროლა ბლაგვი საგანი, რის შედეგადაც უწყების თანამშრომელმა თვალის არეში დაზიანება მიიღო. კიდევ ერთი დაკავებულის შესახებ კი ამბობს, რომ ისროლა ქვა პარლამენტის ეზოში მყოფი შსს-ის თანამშრომლების მიმართულებით, რის შედეგად დაზიანება მიიღო მეხანძრე-მაშველმა. ამავდროულად, არავინაა დაკავებული აქციის მონაწილეების მიმართ ძალადობაზე, რომელთა ნაწილს აქვს ტვინის შერყევა, ჭრილობები სახის, თავისა და სხეულის სხვადასხვა ნაწილზე, ცხვირის ძვლის მოტეხილობა, მრავლობითი ზედაპირული დაზიანებები, იდაყვის ძვლის მოტეხილობა, ასევე, ინტოქსიკაცია და სასუნთქი გზების გართულებები.

შსს-მ განაცხადა, რომ 15 აპრილიდან დღემდე საპროტესტო აქციებზე “მოქალაქეების მხრიდან განხორციელებულ ძალადობრივ ქმედებებთან დაკავშირებით”, გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის სამი მუხლით დაიწყო:

• 222-ე — სტრატეგიული ან განსაკუთრებული მნიშვნელობის ობიექტის ხელში ჩაგდება ან ბლოკირება;
• 225-ე — ჯგუფური ძალადობის ორგანიზება, ხელმძღვანელობა ან მასში მონაწილეობა;
• 226-ე — ჯგუფური მოქმედების ორგანიზება, რომელიც უხეშად არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს ან დაკავშირებულია ხელისუფლების წარმომადგენლის კანონიერი მოთხოვნისადმი აშკარა დაუმორჩილებლობასთან, ან რომელმაც ტრანსპორტის, დაწესებულების ან ორგანიზაციის მუშაობის შეფერხება გამოიწვია.

უწყებამ დააანონსა ისიც, რომ უახლოეს დღეებში გამოკითხვაზე აქციის ორგანიზატორებსა და პოლიტიკურ ლიდერებს დაიბარებენ. საღამოს კი პოლიციამ სამხედრო ჟურნალისტი და ბლოგერი უჩა აბაშიძე დააკავა იარაღის შეძენა-შენახვის ბრალდებით.

ის აქტიურად გამოხატავდა თავის პოზიციას რუსული კანონის წინააღმდეგ. მის სახლს პოლიცია რამდენიმე საათის განმავლობაში ჩხრეკდა. ოჯახის ახლობლები და ადვოკატი ამბობდნენ, რომ აბაშიძეს არც ტელეფონის გამოყენების უფლებას აძლევდნენ და არც უფლებადამცველს უშვებდნენ.

მოგვიანებით შსს-მ გამოაქვეყნა კადრები, რომლებშიც ბლოგერის სახლიდან ამოღებული იარაღი ჩანს. ოჯახის წევრები და ახლობლები წერენ, რომ მათი უმეტესობა სტრაიკბოლის, აირსოფტის სათამაშო თოფებია და ამავე თოფების პლასტმასის ტყვიებია. აბაშიძე წლებია ამ თამაშებს თამაშობს. ამასთან, ბლოგერის მეგობრების ინფორმაციით, შსს-ს მიერ გავრცელებულ კადრებში დაფარულია უჩა აბაშიძის კუთვნილი ორი რეგისტრირებული, კანონიერი ცეცხლსასროლი იარაღის რეგისტრაციის დამადასტურებელი მითითება.

გარდა ამისა, აბაშიძის დაკავების განცხადებაში შსს კიბერშეტევების გამოძიებაზეც საუბრობს. უწყება წერს, რომ სამთავრობო ვებგვერდებზე განხორციელებული კიბერშეტევის ფაქტებზე გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 286-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დაიწყეს, რაც კრიტიკული ინფორმაციული სისტემის სუბიექტის მიმართ ჩადენილ კომპიუტერული მონაცემის ან კომპიუტერული სისტემის ხელყოფას გულისხმობს და ამ დრომდე მიმდინარეობს საგამოძიებო მოქმედებები თბილისსა და ბათუმში.

მას შემდეგ, რაც გავრცელდა ინფორმაცია, რომ უჩა აბაშიძის სახლში პოლიცია შევიდა, ტერიტორიაზე მოქალაქეები შეიკრიბნენ. ბლოგერის დაკავების შემდეგ მათ ფეხით გააგრძელეს მსვლელობა ჭავჭავაძის გამზირზე, სადაც მობილიზებულმა პოლიციამ რამდენიმე ადამიანი ძალის გამოყენებით დააკავა.

დაკავებულები ამბობენ, რომ პოლიციის ძალადობის შედეგად სხვადასხვა დაზიანება მიიღეს.

რა თქმა უნდა, დაკავებებიც კარგად ნაცნობი რუსული პრაქტიკაა. სულერთია რა ტიპის აქციებია რუსეთში — წინასაარჩევნო პროტესტი თუ ომის დამგმობი, — ომონი აკავებს ყველას და ყველგან. მათ შორის, ხშირად უმისამართო დაკავებებისას კრემლის მხარდამჭერი მოქალაქეებიც მოჰყვებათ ხოლმე ხელში, ისევე, როგორც არასრულწლოვანები ლურჯი და ყვითელი ბუშტებით ან მოქალაქეები ასეთივე ფერის ტანსაცმლით. არც პროტესტის შემდგომი დაკავებებია უცხო, როცა აქტივისტებს სახლებში და ოფისებში უვარდებიან.

ასე რომ, კი, პროტესტის ჩახშობის ეს გზები კარგად ნაცნობი და რუსულია. ზუსტად ისე, როგორც “გამჭვირვალობის კანონად” შეფუთული კანონპროექტი არის რუსული.

ვინაიდან დაკავებებმა და გამოკითხვაზე დაბარებამ მასიური სახე მიიღო, იურსტი საბა ბრაჭველი ავრცელებს რჩევებს, როგორ უნდა მოიქცეთ, თუ გამოკითხვაზე დასაბარებლად დაგირეკეს:

• უარს ამბობთ განყოფილებაში გამოკითხვაზე;
• თანხმდებით მხოლოდ მოსამართლის წინაშე ინფორმაციის მიცემას და ელოდებით შესაბამის ორდერს;
• თუ ორდერი გამოგიგზავნეს, მიდიხართ სასამართლოში აუცილებლად ადვოკატთან ერთად.

ბრაჭველის განმარტებით,  შსს-ს წარმომადგენლებს:

• არ აქვთ უფლება, ქუჩაში გაგაჩერონ და განყოფილებაში წასვლა გაიძულონ;
• არ აქვთ უფლება, სახლში მოგიკაკუნონ და შემოსვლა მოითხოვონ;
• არ აქვთ უფლება, დაგემუქრონ ‘შედეგებით’, თუ გამოკითხვაზე მისვლაზე უარს განაცხადებთ.

საჭიროების შემთხვევაში შეგიძლიათ მიმართოთ:

• სამართლებრივი დახმარების ცხელი ხაზს — 577070563;
• სახალხო დამცველის ცხელი ხაზს — 1481.

წაიკითხეთ ამავე თემაზე:

• რა წერია ხელახლა ინიცირებულ რუსულ კანონში — დეტალურად
• რუსული კანონი ერთხელ უკვე დავამარცხეთ — ქართულ ოცნებას ეს დაავიწყდა, ჩვენ არა
• თუ თქვენი საჯარო პოზიციები “ოცნებას” არ მოეწონება, მადისკრედიტირებელ ბაზაში ჩაგწერენ
• რის “დაცვასაც” წინასაარჩევნოდ ქართული ოცნება ცდილობს, რუსეთმა უკვე “დაიცვა” — ნახეთ როგორ