ქალი და არაბინარული აქტივისტების შრომა – 4 ამბავი

გიორგი ბასხაჯაური
ნატალია ავალიანი / მედია აპრილი

უფლებადამცველები ინდივიდუალურად თუ თანამოაზრეებთან ერთად ადამიანის უფლებადარღვევების წინააღმდეგ იბრძვიან, დღის წესრიგში აყენებენ საკითხებს, რომლებიც საზოგადოებისთვის თუ პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიმღები პირებისთვის ნაკლებად ხილულია და ცდილობენ, ცვლილებების პროცესში სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის თუ ინდივიდის საჭიროებები და გამოწვევები ყურადღების მიღმა არ დარჩეს. კიდევ უფრო ფართოა იმის გაგება, ვინ არის აქტივისტი — როცა უსამართლობას, ძალაუფლების მქონე პირების მხრიდან გარემოს, ადამიანების, რესურსების პირადი მიზნებისთვის ექსპლუატაციას ხედავ, ამჩნევ, რომ არის თემები, რომლებით მანიპულირებას ან გადაფარვას ცდილობენ და ამის წინააღმდეგ ხმას იმაღლებ, ცნობიერების გაზრდას ცდილობ, სხვებსაც მოუწოდებ, მეტად დააკვირდნენ გამოწვევებს, რომლებიც საზოგადოების დაყოფას, ქვეყნის განვითარების შეფერხებას, ადამიანებისთვის რისკისმომტან ცვლილებებს იწვევს, ეს უკვე ნიშნავს, რომ თუნდაც მიკრო დონეზე აქტივისტურ საქმიანობას ეწევი.

როგორც მოქალაქეებს, გვაქვს პასუხისმგებლობა, რომ რეაგირება გვქონდეს ყველა იმ საკითხზე, რაც ჩვენს საცხოვრებელ გარემოს, რეგიონს, ქვეყანას თუ უფრო ფართოდ, მსოფლიოს ნაბიჯ-ნაბიჯ “წამლავს”. აქტიურობას კი ბევრი სახე აქვს  — იქნება ეს სოციალურ ქსელებში საკუთარი აზრის გაჟღერება, გარემოში მცირე ცვლილებებში ჩართულობა, ადამიანებთან არგუმენტირებული კომუნიკაცია და გაერთიანების გზების ძიება თუ თანამოაზრეებთან ერთად ან ინდივიდუალურად ბევრად მასშტაბური კამპანიის წარმოება. აქტივისტებს საზოგადოება კომფორტის ზონიდან გამოჰყავთ და ცდილობენ, ფიქრის ახალი სივრცეები გაუხსნან, რასაც, შეიძლება, კრიტიკული უკუცემა ახლდეს თან, რადგან სიახლეების მიღება მტკივნეული, დამაბნეველი პროცესია. ამასთან, როცა ძალაუფლების მქონე პირების დღის წესრიგთან წინააღმდეგობამდე მივდივართ, ხშირია იარლიყების მიწებების, გაჩუმების, დაშინების, მოთაფვლის მცდელობები. აქტივისტები ხომ მათ პირად მიზნებს, დამაზიანებელ პრაქტიკებს ხელს უშლიან.

2021 წელს, საფარმა და ადამიანის უფლებათა სახლმა საქართველოში უფლებადამცველების საჭიროებები იკვლიეს, გამოკითხულთა 62% ქალი იყო, 3% კი არაბინარული ადამიანი. აღმოჩნდა, რომ გამოკითხულთა 57% გარემოს უფლებადამცველებისთვის საფრთხის შემცველად მიიჩნევს, ხოლო 42% საშუალოდ საფრთხის შემცველად. ამასთან, მტრული განწყობები ყველაზე მეტად მომდინარეობს მმართველი პარტიისგან (70%), რელიგიური ლიდერებისგან (69%) და სახელმწიფო ინსტიტუტებისგან (48%).

ყველაზე მოსალოდნელი კი არის:

  • ონლაინ ჩაგვრა/ბულინგი — 81%;
  • მადისკრედიტირებელი კამპანიები — 71%;
  • პოლიციის გულგრილობა უფლებადამცველის მიმართ განხორციელებული კრიმინალური ქცევის დროს — 67%;
  • პირადი ცხოვრების გასაჯაროება — 58%;
  • ოჯახის წევრებზე ზეწოლა — 45%;
  • ფიზიკური თავდასხმა ქუჩაში — 43%;
  • ოფისის დაზიანება — 40%;
  • გადაადგილების შეზღუდვა — 35%;
  • მტრულად განწყობილი მეზობლები და საცხოვრებელი გარემო — 33%;
  • პოლიციის მხრიდან ფიზიკური ძალადობა — 32%.

ამას ემატება ის, რომ გამოკითხულთა 55% პროფესიული გადაწვის სკალაზე საშუალო დონეზეა, 53%-ს კი მეორადი ტრავმული სტრესისთვის დამახასიათებელი ნიშნები აქვს.

ქალი და არაბინარული აქტივისტები, ზოგადად გავრცელებულ საფრთხეებთან ერთად, გენდერული დისკრიმინაციის, პოლიტიკური თანამდებობის პირების მხრიდან გენდერის ნიშნის ბოროტად გამოყენების თუ მათი აქტივობის ამ ნიშნით დამცრობის მცდელობას აწყდებიან. ამასთან, ნაკლებად ეძლევათ სივრცე საკუთარი პოზიციის გაჟღერებისთვის, არაბინარული ადამიანების შემთხვევაში კი, გამომდინარე იქიდან, რომ გარემო სრულად ბინარულ გაგებაზე დგას, საერთოდ არ რჩებათ. ჩვენი რესპონდენტების გამოცდილებებიც ადასტურებს საერთო გამოწვევებს, თანამკვეთ ხელოვნურად შექმნილ წინაღობებსა და მოლოდინებს, რომლებიც საზოგადოებას აქვს.

ანანო სურმავა

ანანო სურმავას არქივი

ანანო სურმავა გვეუბნება, რომ გაბატონებულ დღის წესრიგთან წინააღმდეგობაში ყოფნა მისთვის ყოველთვის ჩვეულებრივი მოვლენა იყო და სხვაგვარად არ შეეძლო. ჯერ კიდევ სტუდენტობის პერიოდიდან იყო ჩართული საპროტესტო აქციებში, უნდოდა, გარემოს გაუმჯობესებაში საკუთარი წვლილი შეეტანა.

“2016 წელს, ანტი-ჰომოფობიური პროტესტის გამო დამაკავეს, იმავე პერიოდში საკუთარი პროფესიისადმი გაუცხოება მქონდა, ამას საკუთარი ქვიარობის მეტად მიღება დაემატა და ქუთაისში როცა დავბრუნდი, მივხვდი — მინდოდა, დავხმარებოდი საკუთარ თავსაც და სხვა ადამიანებსაც, რომ ინფორმაციაზე, სერვისებზე, უსაფრთხო სივრცეზე ხელმისაწვდომობა ჰქონოდათ. არასდროს ვხედავდი ამ მიმართულებას, როგორც კარიერას, ეს იყო შესაძლებლობა, რომ სასიკეთო საქმე მეკეთებინა”.

წევრობაზე დაფუძნებულ რეგიონულ სათემო ქვიარ ორგანიზაცია პერიფერიაში მუშაობს და ადამიანების სოციალური კეთილდღეობის, ჩართულობის, ზრუნვის, უსაფრთხო სივრცისა და ცოდნის გაზიარებისთვის შრომობს. ამბობს, რომ ადამიანების კატეგორიებად დაყოფა არ მოსწონს და ცდილობს, გაერთიანების გზები ეძიოს.

“ვცდილობ, ადამიანებთან საუბარშიც ეს სათქმელი მივიტანო, რომ ჩვენ გვაქვს საერთო პრობლემები, რომლებიც ყველა დანარჩენ ჩაგვრას იწვევს. მნიშვნელოვანია იმის გაჟღერება, რომ ჰომოფობია არის პოლიტიკური იარაღი, რაც დაყოფას ისახავს მიზნად. ვცდილობთ, შევქმნათ ინკლუზიური სივრცეები, ვისაუბროთ საერთო ჩაგვრებზე და გაერთიანების გზები ვეძიოთ”, — გვეუბნება ანანო.

გვიზიარებს, რომ მიუხედავად ამ მიდგომისა, სხვა ადამიანები ურთიერთობისას ხშირად საზოგადოებაში გავრცელებულ გენდერულ დათქმებს მიმართავენ.

“გენდერის ნიშნით არის განსაზღვრული ჩვენი ცხოვრება, არ მჯერა, რომ ვინმეს ყოველდღიურობა არ იკვეთება გენდერთან. თავს არაბინარულ ადამიანად ვნიშნავ, მაგრამ საზოგადოებისთვის ჩემი გენდერული გამოხატვა ქალობას უკავშირდება, ამიტომ ამ ნიშნით განმისაზღვრავენ დათქმებს. ისე კი, თემშიც ჩემი არაბინარულობის აღქმა ნაკლებად ხდება ხოლმე”, — ამბობს ანანო და ახსენდება შემთხვევები, როცა სხვადასხვა უწყებასთან საქმიან შეხვედრებზე სწორედ მის ვიზუალურ გამოხატვაზე აკეთებდნენ აქცენტს — “მიიჩნევდნენ, რომ ოფიციალურად უნდა ჩამეცვა, ყოველთვის ცდილობდნენ ჩემს მონიშვნას პატარა, ჭიჭყინა ბავშვად, რომელიც რაღაცებზე პრეტენზიებს გამოთქვამდა. ეს დამოკიდებულება, რა თქმა უნდა, მათი გენდერული აღქმითა და ასაკით იყო განპირობებული. ერთ-ერთი უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის დეკანთან მომიწია საუბარი, რომელმაც პირდაპირ მითხრა, შენ პატარა გოგო ხარ, ვინმე სხვა არ გყავთ, რომ ვესაუბროო. პოლიციაში ბენეფიციარებთან ერთად როცა მიწევს მისვლა, კიდევ უფრო საგრძნობია ქალთმოძულეობა — ცდილობენ გაგაჩუმონ, არ გამთავრებინებენ სათქმელს, ჭკუას გარიგებენ, არ გისმენენ, გასწავლიან, როგორ უნდა მოიქცე, აგდებული დამოკიდებულება აქვთ”.


⇒ ასევე წაიკითხეთ: არაბინარულობა — მნიშვნელობა და კვეთა გენდერთან და სექსუალობასთან


უკვე წლებია, რაც ქუთაისში ცხოვრობს და რეგიონულ დონეზე ცდილობს ცვლილებებისთვის ბრძოლას. მიაჩნია, რომ დეცენტრალიზაცია გამოსავალია, რადგან გაუსაძლისია ცენტრში ნაწარმოები პოლიტიკური დღის წესრიგი და მეინსტრიმული მედიის გაშუქების ფორმა, რომელიც ქვიარ ადამიანებისგან მხოლოდ სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობას ტოვებს.


“სათანადოდ არ ისმის ქვიარების ხმა ჯანდაცვაზე, შრომის უფლებებზე, კლიმატის კრიზისზე, სივრცეების არქონაზე. ჩვენ მუდამ ვცდილობთ, რომ ადგილობრივ მუნიციპალიტეტებთანაც ეგ საკითხები დავაყენოთ, რადგან ამის გარეშე ქვიარ ადამიანების გაძლიერება წარმოუდგენელია. თუ ხილვადი ხარ, მაგრამ საბაზო გამოწვევები რჩება — არც სამსახურის გაქვს, არც ღირსეული საცხოვრისი, რა აზრი აქვს. სწორედ ამ ძირეულ საკითხებზე პედალირებაა მნიშვნელოვანი”.


პატარა ქალაქში ცხოვრების გამოცდილებასა და შედარებით მჭიდრო ურთიერთობებს მიაწერს იმასაც, რომ სხვადასხვა სტრუქტურასთან თანამშრომლობა უფრო უმარტივდებათ. ამბობს, რომ აქვთ პოზიტიური გამოცდილებები და ღიაობას გრძნობენ. მაგალითად, იხსენებს პანდემიის პერიოდს, როცა საკრებულომ ტრანსგენდერ ადამიანს საცხოვრისი დაუფინანსა.

თუმცა, ამბობს იმასაც, რომ რეგიონულ აქტივიზმს გამოწვევებიც სდევს თან, მათ შორის, ახალგაზრდების მუდმივი გადინება თუ სამართალდამცავი უწყებების დამოკიდებულება, რაც მუშაობას ართულებს.

“ახალგაზრდები, რომლებიც აქტივიზმში შეიძლება იყვნენ და ცვლილებებისთვის იბრძოლონ, ვერ ჩერდებიან, მუდმივი გადინებაა და თავიდან გიწევს მობილიზება. კრიტიკული მასა არაა ახალგაზრდების, რომლებიც დღის წესრიგს შექმნიან, პრობლემებზე ისაუბრებენ. ამის მიზეზი ისაა, რომ ადგილზე დასაქმების შესაძლებლობა ნაკლებია”, — გვეუბნება ანანო. პოლიციაზე საუბრისას კი აღნიშნავს, რომ მათთან ურთიერთობა ორმაგი სტრესია — “არის 3-4 დატრენინგებული, მაგრამ ძირითადად უმეცრები, ჰომოფობები, მიზოგინები არიან. არ ვიცი, რა შეიძლება ეშველოთ, ძნელია, იმედი არ გადაგეწუროს. შენ გიწევს ახსნა, მტკიცება, ლამის სამხილებიც შენ გაძებნინონ, დამნაშავეზე მეტ პასუხისმგებლობას იკიდებ. მიმართვის სურვილს გიკარგავენ და სიტუაციის მოგვარების ალტერნატიული გზების ძიებაზე გაფიქრებენ”.

ანანოს თქმით, ბოლო პერიოდში, ქართული ოცნების პირდაპირმა ბრძოლამ ქვიარ ადამიანების წინააღმდეგ და ძალადობრივი თავდასხმებისთვის ნიადაგის მზადებამ, თუ პოლიციის მხრიდან დამნაშავეების გამხნევებამ და სასამართლოში დანაშაულის განცდის არარსებობამ გარკვეული გაუმჯობესებაც მოსპო.

“2016 წელს, როცა ქუთაისში ჩამოვედი, ცვლილება, გაუმჯობესება იგრძნობოდა, დიალოგისთვის შესაძლებლობა გაჩნდა, თითქოს ქალაქი ბევრად უსაფრთხო იყო, მაგრამ ბოლოდროინდელმა პირდაპირმა პოლიტიკურმა თავდასხმებმა მდგომარეობა უარესობისკენ შეცვალა. ძალადობის 4 შემთხვევა გვქონდა ქუთაისში”, — გვიყვება ანანო და ეჭვქვეშ აყენებს უსაფრთხოებას, რაც გარკვეულწილად 2013 წლის ძალადობრივმა გამოცდილებამ მოიტანა — “ძალადობრივმა გამოცდილებებმა თითქოს გაუმჯობესება მოიტანა, მაგრამ ეს არის ცუდი პრაქტიკა, ძალადობა არ უნდა იყოს ცვლილების წინაპირობა. ეს არის შიშით მოპოვებული უსაფრთხოება, რომელსაც სიღრმე არ აქვს”.

ახლა ბევრად უჭირს გამოსავლის გზებზე ფიქრი. ამბობს, რომ თუ სხვადასხვა ორგანიზაციის მცდელობა პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიმღებებამდე ვეღარ აღწევს, არსებითი ცვლილებები არ მოხდება, პოლიტიკა არ შეიცვლება, სერვისები არ დაინერგება და თუ საპატიმროში არავინ იზრუნებს განათლებაზე, დანაშაულის გააზრებაზე, ცვლილებები ძნელად წარმოსადგენია.

ცვლილებებისთვის ბრძოლა დიდ დროსა და ენერგიას, ემოციურ რესურსს მოითხოვს, უკეთესობის დანახვა კი ხშირად ჭირს, რადგან მცირე ნაბიჯებით მიიწევ წინ. ამის გამო, ძნელია უიმედობა არ იგრძნო ან საქმეში ბოლომდე გახარჯვამ გადაწვის მდგომარეობამდე არ მიგიყვანს. ანანოს პანდემიის პერიოდმა მიახვედრა, რომ რუტინამ დაქანცა.

“პანდემიამდე ისე ვიყავი გადაშვებული ჩაგვრების საპასუხო ბრძოლაში, თითქოს ამის გარდა არაფერი არსებობდა. ყოველდღიურად პოლიციის განყოფილებები, ახალი და ახალი ჩაგვრის ისტორიები და გავიწყდება, რომ სამყაროში შეიძლება ისიამოვნო კიდეც. გადარჩენაზე ფიქრით ხარ მოცული, ერთგვარი მიჯაჭვულობაც გიჩნდება ტრაგიკულობისადმი, შეიძლება მსხვერპლის კონსტრუქციაშიც ჩარჩე, რაც ძალიან პრობლემურია, რასაც მე და ჩემი თანამშრომლები მუდმივად ვუპირისპირდებით. პანდემიისას, როცა გაჩერება მოგვიწია, აღმოვაჩინეთ, რომ ყველა გადავიწვით. მერე კი, როცა უკვე ჩვეულ რიტმს დავუბრუნდით, უკეთ გავიაზრეთ, რომ აღარ შეგვეძლო”, — გვიზიარებს ანანო და ამბობს, რომ ეს ზღვრული მდგომარეობა შეუძლებელს ხდის მუშაობას — “წლები ერთი და იგივე, შედეგი კი არის ის, რომ რამდენიმე ადამიანის ცხოვრება შეცვალე, ისიც მცირე ხნით, ცვლილება არსებითი არაა, პოლიტიკის დონეზე არ აისახება. მხოლოდ შენი ხმით და ფიზიკური სხეულით ხარ დარჩენილი ამ გამოცდილებასთან”.

დაუღალავ შრომას მუდმივი ფიქრი ემატება ფინანსურ სტაბილურობაზე. ანანოს თქმით, განსაკუთრებით მაშინ, როცა მცირე ადამიანური რესურსი გაქვს, დროის დიდ ნაწილს გრანტების წერაზე, მოძიებაზე ხარჯავ, რათა სერვისები შეუფერხებლად გასცე და სტაბილური სამსახური გქონდეს. ამასთან, ყველა აქტივობა, იდეა უნდა მოარგო გარკვეულ თარგს და თან ზუსტად არ იცი, რა იქნება ხვალ, შენი შრომა შეიძლება წყალში ჩაყრილი აღმოჩნდეს და სტრესი კიდევ უფრო გემატება.


“ერთი მხრივ, უფლებადაცვით საქმიანობას ვეწევით, მაგრამ, მეორე მხრივ, თვით-ექსპლუატაციას, შრომას მთელ ჩვენს რესურსს ვახმართ. ესეც ტენდენციურია, რომ მუდამ დაუღალავად უნდა იშრომო, დასვენების ღირებულება გაუფასურებულია, სიზარმაცესთან არის გაიგივებული. არადა, დასვენების მნიშვნელობა არის ძალიან დიდი — გვჭირდება ხარისხიანი დასვენება, რომ ბევრად პროდუქტიულები ვიყოთ”.


ანანოს სტრესთან გამკლავებაში, ფრუსტრაციის დაძლევაში მეგობრები და იმ ქვიარ კოლექტივებზე, ადამიანებზე დაკვირვება ეხმარება, რომლებიც არ ჩერდებიან, იბრძვიან, ერთმანეთს ეხმარებიან. სამომავლოდ კი უნდა აქტივიზმის მიღმაც დაინახოს საკუთარი თავი, მათ შორის, საკუთარი ქვიარობის გამოხატვის ახალი ფორმები ეძიოს.

“აქტივიზმმა დამავიწყა საკუთარი ოცნებები, სურვილები, ვინ ვარ და რა მინდა ვაკეთო, თუნდაც ჩემი ქვიარობა იქნებ სხვა პროფესიაში მინდა გამოვხატო, გადმოვიტანო. იქნებ, წინააღმდეგობის ფორმებიც შესაცვლელია. პირადად მე, როგორც აქტივისტს, ახლა მიდგას პერიოდი, როცა სიახლეებზე ვფიქრობ”.

ანა სიხაშვილი

სოფო აფრიამაშვილი / ნეტგაზეთი

“შეზღუდული შესაძლებლობის პირი ვარ და თავიდანვე ვხვდებოდი გამოწვევებს, დაბრკოლებებს და მოტივაციაც მუდამ მქონდა, რომ ძალიან ცუდი მოცემულობა შემეცვალა. ახლა კიდევ უკეთესი მდგომარეობაა, მიუხედავად იმისა, რომ წინ ნელა მივიწევთ, მაგრამ ადრე ძალიან მცირე იყო იმ ადამიანების რიცხვი, ვინც გამოწვევებზე საუბრობდა და მოქმედებდა”, — გვიყვება ანა სიხაშვილი, აქტივისტი, რომელიც შშმ პირების კეთილდღეობისთვის იბრძვის.

ამერიკაში წასვლამ და შშმ პირების დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების ხარისხზე დაკვირვებამ მისი ცვლილებებისთვის ბრძოლის მუხტი კიდევ უფრო გააძლიერა. საკუთარ გამოცდილებაზე დაკვირვებით მიიჩნევს, რომ “თუ უკეთესი არ ნახე, ნაკლებად გიჩნდება სურვილი, რომ შენს ქვეყანაში გაუმჯობესებისთვის იბრძოლო”.

“ჯერ საკუთარი თავის გაძლიერებაზე ზრუნავ, მერე უკვე ცდილობ, რომ არამხოლოდ საკუთარი თავი დაიცვა, მექანიზმი სხვებზეც განავრცო. პანდემიის პერიოდში გადავწყვიტე, რომ ერთ-ერთ ორგანიზაციასთან ერთად მოხალისეობრივად ჩამეტარებინა 3-თვიანი ტრენინგ კურსი შშმ პირების საჭიროებების შესახებ და არა-შშმ პირებისთვისაც გამეზიარებინა ინფორმაცია”, — გვიამბობს ანა და აღნიშნავს, რომ იმ პერიოდმა მიახვედრა, რამდენად მნიშვნელოვანია საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება და რამდენად აუცილებელია, რომ შშმ პირებს ერთმანეთზე მეტი ინფორმაცია ჰქონდეთ — “აი, მაგალითად, შშმ კაცებმაც კი არ იციან შშმ ქალებს რა გამოწვევები აქვთ. იმ კურსმა მეც ბევრი რამ მასწავლა”.

ანა გვიხსნის, რომ გარემოს უკეთესობისკენ შეცვლის მცდელობა უმცირესი ნაბიჯებით იწყება. მაგალითად, შშმ პირთა უფლებების შესახებ საქართველოს კანონით განსაზღვრულია, რომ ინფრასტრუქტურული პროექტები უნივერსალური დიზაინის პრინციპით უნდა შეიქმნას. სწორედ ამ დათქმის შესრულებას სთხოვდა შესაბამის უწყებებს.

“როცა ვამჩნევდი, რომ ამ ნაწილში პრობლემა იყო და ახალი ინფრასტრუქტურული პროექტები არ ითვალისწინებდა უნივერსალურ დიზაინს — დავიწყე წერილების წერა, მიმართვა პასუხისმგებელი პირებისთვის. თავისთავად მოხდა ეს ყველაფერი, შევტოპე, ასე რომ ვთქვათ. ახლა კი, უკვე პასუხისმგებლობას ვგრძნობ საკუთარი თავისა და ხალხის მიმართ, ვისაც იმედი აქვს, რომ არიან ადამიანები, რომლებიც გამოწვევების პირისპირ მარტო არ დატოვებენ. იმდენად გავითავისე გარემოს შესწავლა, რომ ყველა ნაბიჯზე ვაკვირდები, მცდელობას არ ვაკლებ”.

ანას თქმით, როცა აქტიური ხარ და ცვლილებებისთვის იბრძვი, ბევრი ადამიანი ცდილობს, მიგითითოს, ათასი რამ დაგაბრალოს თუ პარტიული იარლიყი მიგაწებოს, მაგრამ ორიენტირად მიზანი უნდა აიღო და მათ მოსაზრებებს, მცდარ აღქმებს ყურადღება არ მიაქციო.

“მქონია შემთხვევები, როცა სოციალურ ქსელებში დაუწერიათ — “საყვარელი გოგო ხარ” და დარიგებები მოუციათ. ამ გზით, პოზიტიური მომართვით ცდილობდნენ, ეთქვათ, რომ უნდა გავჩუმდე, მათი აღქმით “ქაჯობას” შევეშვა”, — გვეუბნება ანა.

აღნიშნავს, რომ შშმ პირებთან მიმართებით დამატებით სტერეოტიპებს აწყდება — მიიჩნევა, რომ ისინი ნაკლებად აქტიური ცხოვრებით ცხოვრობენ და მოთხოვნებიც ნაკლები აქვთ.

“აი, მაგალითად, ჭავჭავაძეზე ხმოვანი შუქნიშნები დაამონტაჟეს, ესეც ჩვენი პროტესტის შედეგად. ღამე გვიან მიწევდა სახლში დაბრუნება და აღმოვაჩინე, რომ ხმოვანი შუქნიშანი არ მუშაობს, ფაქტობრივად, გზის გადაკვეთა არ შემიძლია. მერე ისიც გავიგე, რომ ხალხი წუხდება, რეკავს და 9-ის მერე ხმოვან შუქნიშანს თიშავენ. როცა ეს გავაპროტესტე, ერთ-ერთმა ადამიანმა მითხრა — “კი, მაგრამ 9-ის მერე გარეთ რა გინდა”.

ანუ, მისი წარმოდგენით ქალი ვარ, შშმ პირი ვარ და ღამე, 9-ის მერე გარეთ არაფერი მესაქმება. პირდაპირ ვუთხარი, რომ მისი საქმე არაა, სულ რომ დილამდე გარეთ ვიყო, შუქნიშანი უნდა იყოს ჩართული, გადაადგილების პრობლემა არ უნდა მექმნებოდეს. ასეთი შემთხვევა ძალიან ბევრი ყოფილა, მაგრამ ეს არის ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითი”.

ანას დაკვირვებით, როცა ქალი ხარ და შეზღუდული შესაძლებლობა გაქვს, ერთდროულად გიწევს როგორც პოზიტიურ, ისე ნეგატიურ დისკრიმინაციასთან გამკლავება.


“ჩემი შემთხვევაც ამას აჩვენებს — ერთი, ქალი ხარ და ღამე გარეთ რატომ ხარ და მეორე, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ხარ და ღამე ვინმემ რამე არ დაგიშავოს. ადამიანი, რომელიც ერთი ტიპის მოწყვლადობას იყენებს ჩაგვრისთვის, რატომ არ გამოიყენებს დამატებით მოწყვლადობის ნიშანს?! იგივე ხდება ბევრ ოჯახშიც, ქალებს გენდერულად განუსაზღვრავენ სამზარეულოში ფუსფუსს, შშმ ქალების შემთხვევაში კი მიაჩნიათ, რომ არც ეგ შეუძლიათ — ამგვარად, შშმ ქალები ტრადიციულ ოჯახებში რჩებიან უფუნქციოდ”.


გვეუბნება, რომ შშმ კაცები ბრაზდებიან, როცა ღიად აფიქსირებს, რომ შშმ ქალებზე პრივილეგირებულნი არიან, მაგრამ სათემო შეხვედრებიც იმავეს ადასტურებს:

“როცა შეხვედრები ტარდება, სულ ცდილობენ, რომ შშმ ქალების საკითხები გადაფარონ, მათი ხმა ჟღერდეს, გმართონ, დომინაციის მცდელობა აქვთ. მაგრამ გამოცდილებას როცა აგროვებ, მარტივად ხვდები, როდის ცდილობენ, გმართონ, შენზე გავლენა იქონიონ”.

მიზანზეა ორიენტირებული და ცდილობს, ხელოვნურად შექმნილ ბარიერებს ყურადღება არ მიაქციოს, მათ შორის, არც ოფიციალური უწყებების სტერეოტიპულ მოლოდინს, რომ ქალია და მშვიდი უნდა იყოს — “ამ მოლოდინს არ ვექვემდებარები, ბოლომდე ვცდილობ ჩემი მოსაზრების გაჟღერებას, მოთხოვნების დაყენებას და ვეღარ ახერხებენ, რომ დამაკნინონ”.

მაშინ, როცა ქალ შშმ აქტივისტებს არაერთი მიმართულებით უწევთ გამოწვევებთან გამკლავება, მხარდამჭერი სისტემის არსებობა კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია. თუმცა, ანას თქმით, ხშირად ცალკე მდგომად მოიაზრებენ ქალთა უფლებადამცველებიც.

“ვერ აღგვიქვამენ მათი ბრძოლის ნაწილად. იმ ჯგუფების მხარდაჭერა, სოლიდარობა, რომლებთანაც თანამკვეთი მოწყვლადობა გვაქვს, აუცილებელია. ნაკლებად დაინტერესებულები არიან. ჩვენ კი ვსაუბრობთ, მაგრამ რატომაც არა, უფრო ფართოდ სადისკუსიო საკითხებად იქცეს, ჩვენ, შშმ პირები ხომ სხვა სოციალურ გამოწვევებზეც ვიღებთ ხმას, რატომ ხდება ასე, რომ პროაქტიულები არ ვართ და მხოლოდ მაშინ ვიღებთ ხმას, როცა რაიმე საზიანო შედეგი დადგება. მქონია შემთხვევები, როცა ქალთა საკითხების ადვოკატირების პროცესში შშმ ქალების საჭიროებები მიხსენებია და ბევრმა ვერ დააკავშირა, ვერ გაიგო, რატომ უნდა გაგვეტანა ცალკე მიმართულებად”.

ცდილობს, რომ ბრძოლის შედეგები მცირე დეტალებშიც კი დაინახოს, წინ გადადგმული ნაბიჯები დააფასოს. მიღწევად მიიჩნევს თუნდაც იმ ადამიანების დაინტერესებას, რომლებსაც იქამდე შშმ პირების გამოწვევებზე არ უფიქრიათ. მიუხედავად ამისა, რუტინული მცდელობა, რომ თუნდაც მცირე გაუმჯობესებას მიიღწიოს, დამქანცველია.

“მუდმივად ერთსა და იმავეზე საუბარი, ერთი და იმავე ადამიანისთვის განუწყვეტლივ რაღაცების მტკიცება მოტივაციაზე აისახება. მე ხომ მხოლოდ აქტივისტი არ ვარ — სტუდენტი ვარ, სხვადასხვა პროექტში ვარ ჩართული, ბოლოს და ბოლოს განტვირთვა მინდა. ეს ყველაფერი ძილზეც კი აისახება. ხშირად მეცინება, ვიღაც თუ “ქრაშზე” ფიქრობს, ჩემი საფიქრალი ისაა, მერიაში რომ მივწერე ვიღაცას, ხვალ ის მიპასუხებს თუ არა. ხშირად ისეც ყოფილა, რომ არ დამძინებია, იმდენად ვიყავი ჩაფლული ამ რუტინულ დეტალებში და იმდენად ვიყავი დაძაბული”, — გვიყვება ანა და ამბობს, რომ აქტივიზმი მისთვის მთავარ პრიორიტეტად იქცა, სხვა საქმეებს კი ზოგჯერ ღამეების თენების ხარჯზე ასწრებს — “შეიძლება ხარისხიანად ვაკეთებ დანარჩენ საქმესაც, მაგრამ საკუთარ თავს ვაზიანებ”.

იყო დრო, როცა განტვირთვაში, საზრუნავის დავიწყებაში მუსიკა ეხმარებოდა, მაგრამ მერე მიხვდა, რომ ეს უკვე საკმარისი აღარ იყო და უფრო ეფექტური გამოსავალი ფსიქოლოგთან კონსულტაციაა.

“მაგრამ მაინც არ მასვენებს ფიქრი, რომ აი, კი ვცდილობ რაღაცებს, მაგრამ პირობითად, გადავწყვიტე რაღაც დროით სხვა ქვეყანაში სასწავლებლად წასვლა, იმ პერიოდში რისთვისაც ვიბრძოდი, რაზეც ვიწვალე, რასაც ვითხოვდი, შეიძლება, აღარ გაგრძელდეს. მარტივად ავხსნი — თანამოაზრეების დაუღალავი მცდელობით ქეთევან დედოფლის გამზირზე ხმოვანი შუქნიშანი დავამონტაჟებინეთ, მაგრამ მალევე ჟვანიას მოედანზე სამუშაოები დასრულდა, სადაც არაფერია დამონტაჟებული. მიდევნა გვჭირდება, ყველგან უნდა იარო და გადაამოწმო. ამიტომ, მაქვს განცდა, რომ თუ ამ პროცესში ასე აქტიურად არ ვიქნები ჩართული, წყალში ჩაიყრება შრომა, რადგან არ აქვთ ნება, რომ უნივერსალური დიზაინის პრინციპს მიჰყვნენ”.

თვითგაძლიერება ცვლილებებისთვის ბრძოლის დაწყებაში გადამწყვეტ როლს თამაშობს, მაგრამ როგორც ანა გვეუბნება, როცა ადამიანს ფიზიკურ სივრცეში გადაადგილების პრობლემა ექმნება, მხოლოდ მოტივაცია შეიძლება საკმარისი არ იყოს.

“მაგალითად, უსინათლოების შემთხვევაში არის გამცილებლის სერვისი, რომელიც თვეში სამჯერ შეიძლება გამოიყენო, რაც აქტივისტისთვის გამოუსადეგარია; ეტლით მოსარგებლე თუ ხარ, კიდევ სხვა ბარიერები შემოდის. არადა, ჩართულობა ძალიან მნიშვნელოვანია — ყოველდღიურად ქუჩაში თეთრი ხელჯოხით გასვლა უკვე ნიშნავს, რომ ადამიანებს ცნობიერებას უმაღლებ. შეიძლება თავიდან უსიამოვნო კომენტარებიც მოისმინო, მაგრამ ნელ-ნელა დამოკიდებულებები იცვლება. ყველას გვაქვს ჩვენი წილი პასუხისმგებლობა და შეიძლება ერთმა ფრაზამ დიდი საქმე გააკეთოს, მცირე ინიციატივამ შედეგი გამოიღოს”, — გვიხსნის ანა და აღნიშნავს, რომ ეფექტური იქნებოდა პოლიტიკაში შშმ ქალების მონაწილეობაც — ეს, სულ მცირე, მოტივატორი იქნებოდა ადამიანებისთვის, რომლებიც სახლში არიან და ფიქრობენ, “რა აზრი აქვს”.


⇒ ასევე წაიკითხეთ: რა ბარიერებს აწყდებიან შშმ ქალები დასაქმებისას და რას ამბობს კანონი


სამირა ბაირამოვა

გენკა ფოტოგრაფი

სამირა ბაირამოვა მრავალი წელია ქართველი ეთნიკური უმცირესობების ინტეგრაციისთვის, თანასწორი უფლებებისთვის, ქალების მიმართ არსებული სტერეოტიპების წინააღმდეგ იბრძვის და საკუთარ პოზიციას ყოველთვის ღიად გამოხატავს.


“ეთნიკური უმცირესობებისთვის უფლებებისთვის ბრძოლაც საქართველოსთვის ბრძოლაა — თუ დემოკრატიულ საზოგადოებას ვაშენებთ, როცა ერთი მხარე ვითარდება და მეორე იმავე ადგილზე რჩება, ეს აზიანებს საერთო ინტერესს. ბევრჯერ მიგრძნია, რომ ჩემი ეთნიკური კუთვნილების თუ რელიგიური მრწამსის გამო, ფიქრობენ, რომ მე არ მაქვს უფლება, ქვეყნისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვან საკითხებზე ვისაუბრო. თითქოს მე არ ვარ საკმარისად ქართველი, რომ საქართველოს ინტერესებისთვის ბრძოლის უფლება მქონდეს. ამ ქვეყნის მოქალაქე ვარ, ამიტომ სულ ერთია რას ფიქრობენ, სახელმწიფოს მშენებლობაში ჩემი წვლილი უნდა შევიტანო — ჯერაც არ ვართ საკმარისად ტოლერანტული, დემოკრატიული, თანასწორი, ამიტომ გავაკეთებ ყველაფერს, რაც შემიძლია”.


აქტიურად საუბრობს ბავშვთა ქორწინების დამანგრეველ შედეგებზე, ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი ქალების საჭიროებებზე და ამბობს, რომ ამ საკითხებზე საუბარი თემშიც არ არის მისაღები.

“მსგავს განწყობებს რომ დავემორჩილო, შეიძლება, მათ შორის, ეთნიკური უმცირესობების გამოწვევები უხილავი დარჩეს, უმრავლესობა კი გარკვეულ პრობლემებს უმცირესობებს მიაწერს და საკუთარ პასუხისმგებლობას გაურბის”.

პოლიტიკური თანამდებობის პირები ქალების პოლიტიკურ ინსტრუმენტად გამოყენებას ცდილობენო, ამბობს სამირა და 2022 წლის შემთხვევას იხსენებს, როცა მარნეულის ბაზარში ევროკავშირის ფლაერების დარიგებისას მერიის თანამშრომლები დაუპირისპირდნენ.

“ვბრაზდები, როცა ვხედავ, რომ მაღალი პოლიტიკური თანამდებობის პირები პოლიტიკურ ინსტრუმენტად, პირადი ინტერესებისთვის იყენებენ ადამიანებს, რომელთა არც ჯანმრთელობა ადარდებთ, არც მათი ცხოვრების ხარისხი”.


[მარნეულის ბაზარში მომხდარი შემთხვევისას აგრესიულად განწყობილი ქალები სამირას ქრისტიანული ჯვრის შეურაცხყოფაში სდებდნენ ბრალს. იმავე წლის მარტში სამირა ბაირამოვამ პრორუსული, ძალადობრივი დაჯგუფება ალტ-ინფოს ოფისი და ლოგო უკრაინის დროშის ფერებში შეღება.

პრორუსულმა დაჯგუფებებმა სამირას წინააღმდეგ კამპანია წამოიწყეს და მისი მისამართით მუქარის შემცველ გზავნილებს ავრცელებდნენ, ბრალად სდებდნენ ჯვრის შეურაცხყოფას. ალტ-ინფოს ლოგოზე 5 ჯვრის ფორმის გამოსახულებაა დატანილი. პროკურატურამ სამირა დაზარალებულად ცნო და დაცვის პროგრამაში ჩართო. მან უსაფრთხოების მიზნით რეგიონიდან თბილისში გადაწყვიტა გადასვლა, თუმცა თავდასხმები ისევ გრძელდება — ახლახან, სამირა ბაირამოვამ გამოაქვეყნა ფოტოები და დაწერა, რომ მისი ბინის კარზე შინ ევროპისკენ და ქალთა ძალის სიმბოლიკა გადაღებეს და ჯვრის ფორმის გამოსახულება დაიტანეს. კედელი კი, რომელზეც დატანილი იყო ლოგო წარწერით “გახსოვდეს აგვისტოს ომი” რუსეთის დროშის ფერებში გადაღებეს.] 


სამირა ამბობს, რომ სამოქალაქო აქტივიზმის მიმართულებით მნიშვნელოვანი გამოწვევაა ადამიანური რესურსის ნაკლებობა, მოვლენები კი ისე სწრაფად ვითარდება, რომ რეაგირებას ვერ ვასწრებთ და ბრძოლაც არათანმიმდევრულია.

“ჩვენი პრობლემა ისაა, რომ თავს ვიტყუებთ, თითქოს ბევრს ვაკეთებთ, მაგრამ რამდენად ხარისხიანად ვაკეთებთ, ეგაა საკითხავი. ადამიანური რესურსის პრობლემა სულ გვაქვს და იმდენი რამე ხდება, რომ ვერაფერს ვასწრებთ, არაადამიანურ შრომაში ვართ ჩართული, პირადი განვითარებისთვის დრო არ გვრჩება, პასუხისმგებლობები გვაქვს წამოკიდებული”.

სამირას შეფასებით, მდგომარეობას კიდევ უფრო ართულებს გახლეჩა მმართველ პარტიასა და სამოქალაქო სექტორს შორის. აღნიშნავს იმასაც, რომ ნებისმიერი ტიპის ადამიანთან დიალოგის მზაობა აქვს, თუ ამ პროცესს ძალადობა და დისკრიმინაცია არ ახლავს თან, მიმართულია დახმარებისკენ, მხარდაჭერისკენ, უკეთესობისკენ.

“ჩვენ და მმართველი პარტია ერთმანეთთან ვერ ვსაუბრობთ, ვერ ვაღიარებთ ერთმანეთის არსებობას. მეტიც, პოლიტიკოსები სხვადასხვა ხერხით ცდილობენ, რომ სამოქალაქო სექტორზე შავი ლაქა გაავრცელონ. ამის ნათელი მაგალითი იყო რუსული კანონი, ცალსახა გაშავების მცდელობა. მათ არ უნდათ, რომ ადამიანებმა გამოწვევებზე, პრობლემებზე ისაუბრონ, პირად კეთილდღეობაზე ზრუნავენ, არ უნდათ პოზიციების დაკარგვა. უნდათ, ძალაუფლება მუდმივად შეინარჩუნონ და ვერ ეგუებიან, რომ ეს დროებითია”.

ამბობს, რომ ცვლილებებისთვის ბრძოლის გზაზე სივრცის სულ უფრო დავიწროებას ქალი აქტივისტების ხმის ჩახშობის მცდელობა ემატება, მიუხედავად იმისა, რომ ვხედავთ დაუღალავი ბრძოლის მაგალითებს.


“ქალი აქტივისტები აქტიურები ვართ, ხილვადები ვართ, რიგი მნიშვნელოვანი საკითხების წინა ფრონტზე ვდგავართ. გვიწევს ბრძოლა იმის გამოც, რომ ჩვენი უფლებები უხეშად ირღვევა და ეს ბრძოლა მნიშვნელოვანია ჩვენი გადარჩენისთვის, ჩვენ ირგვლივ მცხოვრები ქალების, საზოგადოებაში თანასწორობის პრინციპის დაცვისთვის. ამას ემატება ის, რომ ხშირად ოჯახის ტვირთი ჩვენს მხრებზეა, მაგალითად, შვილების აღზრდა. მაგრამ ყველაფრის მიუხედავად, საზოგადოების მხრიდან ქალის გამბედაობა, ბრძოლა, არგუმენტები, აქტიურობა დაკნინებულია მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ქალები ვართ”.


⇒ ასევე წაიკითხეთ: რა არის შინ შრომა და რა გამოცდილება აქვთ ქალებს


 

მიუხედავად იმისა, რომ აქტივიზმის გამო ბევრი რამის დათმობა მოუწია და მუქარები, დევნა შეეხო როგორც მას, ისე მის ოჯახს, ამბობს, რომ კომფორტის ზონიდან გამოსვლა ცვლილებებისთვის აუცილებელია და ყველაფრისთვის მზად იყო.

“თუ აქტივიზმში მოდიხარ, ეს ნიშნავს, რომ კომფორტის ზონიდან გამოდიხარ, ბევრი დაბრკოლება შეგხვდება. მარტივ მაგალითზე რომ ავხსნათ, როცა ნაადრევი ქორწინების შემთხვევები გვაქვს, არ ამბობენ ამას, რადგან ეშინიათ თემთან შეჯახების, მაგრამ ამას შედეგად მოსდევს ზიანი, რომელიც გოგოებს ადგებათ. ამიტომ, გაუმართლებელია კავშირების გამო, პირადი კომფორტის შენარჩუნებისთვის, სხვის გასაჭირზე თვალის დახუჭვა”, — გვეუბნება სამირა და ამატებს — “როგორც ადამიანი იზრდება და ძლიერდება, ისე იზრდები აქტივიზმში გამოცდილებასთან ერთად, ძლიერდები, თითქოს ორგანიზმი მიმართულია წინააღმდეგობის გამკლავებისკენ. აქამდე კი სიმტკიცემ, სიჯიუტემ, პრინციპულობამ მომიყვანა”.

ძლიერ ადგილობრივ თვითმმართველობას სამირა განვითარების წინაპირობად მიიჩნევს და გვეუბნება, რომ ცენტრიდან გასვლა და ადგილობრივ დონეზე თემის გაძლიერებაზე ზრუნვა უმნიშვნელოვანესია. თუმცა, აღნიშნავს, რომ ადგილობრივ დონეზე განვითარებას ისეთი საბაზო ბარიერებიც უშლის ხელს, როგორიც წყლის, გზის, ტრანსპორტის, ჯანდაცვის სერვისების არქონა თუ ფაქტობრივად არარსებული სოციალიზების სივრცეებია.

სამირას თქმით, სხვადასხვა გამოცდილების მქონე ადამიანების აქტიურობა გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა, რადგან ეს რიგ საჭიროებებზე ყურადღების მიმართვას ნიშნავს.

“მაგალითად, სახლში წყალი თუ არ არის, ამაზე წუხან ქალები, კაცები — ნაკლებად. ქალებს ბევრად მეტი სათქმელი შეიძლება ჰქონდეთ, რადგან იციან ამ პრობლემის სიღრმე, ამიტომ ქალების აქტიურობა აუცილებელია. თანაც, ცალმხრივი განვითარება შეუძლებელია — რა გამოდის, კაცების პერსპექტივა ჟღერდება და ისინი უფლებებს განიმტკიცებენ, მაგრამ მეორე მხარეს ბევრად ნელი წინსვლა გვაქვს”.

დამწყები აქტივისტებისთვის განათლების მიღებას, ცოდნის დაგროვებას ყველაზე მნიშვნელოვნად მიიჩნევს, რათა საპირისპირო მოსაზრების მქონე ადამიანთან საუბარი, პასუხის გაცემა, არგუმენტების გაჟღერება შეძლონ.


“უნდა იცოდე, რისთვის იბრძვი და პასუხი გქონდეს. და კიდევ, შეცდომების დაშვების არ უნდა გეშინოდეს. ასე გვზრდიან, შეცდომების გამო გვსჯიან, შიშს გვინერგავენ, მორჩილებას გვაჩვევენ. არადა, შეცდომები გეხმარება განვითარდე, ეს აუცილებელი წინაპირობა არ არის, მაგრამ წინასწარ ვერ განსაზღვრავ და აუცილებელია მზად იყო, რათა შეცდომამ არ დაგაფრთხოს. თუ ხმა არ ავიმაღლეთ, ვერავინ დაგვეხმარება, ჩვენვე უნდა ვიყოთ მომართული, რომ თუნდაც დახმარება მივიღოთ”.


ეთო არსანიძე

ეთო არსანიძის არქივი

“თავიდან ხმას ვიღებდი, ასე ვთქვათ, იმაზე, რაც ღობის ძირში ხდებოდა — ყოველ არჩევნებზე გვპირდებოდნენ გაზს, წყალს, გზას, რასაც არ ასრულებდნენ და ვაპროტესტებდი სოციალურ ქსელში, საუბრებში… ვაპროტესტებდი, მაგრამ არ ვიცოდი, რომ ამას აქტივიზმი ერქვა. ეს იყო გამოძახილი არასწორ მოვლენებზე, პოზიციის დაფიქსირება, აქტივიზმის წამოყვირებები”.

იხსენებს, რომ პირველად სამოქალაქო აქტივისტად 2019 წელს მოიხსენიეს, როცა ამბროლაურში 16 წლის ბიჭისთვის რეანიმობილის სასწრაფოდ გამოძახება გახდა საჭირო, რომელიც მუნიციპალიტეტში არ აღმოჩნდა. ამის გამო პაციენტის სიცოცხლეს საფრთხე შეექმნა, ამ ამბიდან დაახლოებით ერთ თვეში კი გარდაიცვალა.

ეთომ პეტიცია გაავრცელა მოთხოვნით — რეანიმობილი რაჭას. იქიდან მოყოლებული, ეთო აქტიურად არის ჩართული აქტივიზმში, მანვე დააფუძნა რაჭის სათემო ორგანიზაცია.

ამბობს, რომ რიგ საკითხებზე პროტესტს ხშირად მოჰყოლია სტერეოტიპული, დისკრიმინაციული შეფასებები, როცა მისი აქტივობის სექსისტური კომენტარებით დაკნინებას ცდილობდნენ.

“მაგალითად, “ქალი ხარ და რომ არ თხოვდები, მაგიტომ ხარ ასე, მაგიტომ აპროტესტებ ყველაფერს”, “სარკეში ჩაიხედე” — ვიზუალზე ლაპარაკი, რომ გაგაჩუმონ, მოწოდებები, რომ “გავთხოვდე” და შვილები გავაჩინო; “რა შენი საქმეა ტყეს რა მოუვა, ქალი ხარ” და მსგავსი კომენტარები ძალიან ხშირად ყოფილა, განსაკუთრებით სოციალურ ქსელში”, — გვეუბნება ეთო და აღნიშნავს, რომ გარდა ამისა, გამოუცდია შევიწროების შემთხვევებიც, რა დროსაც სამართლებრივად გადაწყვიტა თავის დაცვა. ორივე შემთხვევაში დისკრიმინაციის ფაქტი დადგინდა და დამნაშავეებს ადმინისტრაციული წესით ჯარიმის გადახდა დაეკისრათ.

“პირველად სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებულ პოსტს მოჰყვა ფიზიკურ სივრცეში დაპირისპირება. ოფისთან მოვიდა, ჩემი ცემა უნდოდა, მერე მანქანაზე დამიწერა რაღაცები, უშვერი სიტყვებით მომმართავდა, სოციალურ ქსელშიც პარალელურად შეურაცხმყოფელ ენას იყენებდა ჩემი და ჩემი მეგობრების მიმართ. მეორე იყო სოციალურ ქსელში ჩემთვის კარგად ნაცნობი ადამიანისგან”.

ეთოს თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ სამართლებრივი გზის არჩევა სტრესს უკავშირდება და შეიძლება გამოკითხვა საათობით გაგრძელდეს, ეს ადამიანების ქცევას ცვლის და მნიშვნელოვანია, შევიწროების, დისკრიმინაციის ფაქტები უყურადღებოდ არ დავტოვოთ.


“ეს პრევენციაა. ადამიანს, რომელმაც დააშავა, დისკომფორტი ექმნება. ამასთან, ფაქტია, რომ ეს დასჯადია და სხვებიც იგებენ. ასე პატარ-პატარა ნაბიჯებით იცვლება ადამიანების აღქმა — როგორც მძიმე დანაშაულზე ვიცით, რომ ადამიანი დაისჯება, ასევე უნდა გაიზარდოს ცნობიერება, რომ ეს დანაშაულია. ვფიქრობ, შემდეგ სხვა ადამიანები თავს შეიკავებენ”.


როგორც ეთო აღნიშნავს, “გამოწვევაა ისიც, რომ მუდმივად ცდილობენ, და არა მარტო აქტივისტების შემთხვევაში, რომ იარლიყები მიგაწებონ, მაგრამ თითქოს ეგ აღარ მაღელვებს, უკვე გავიარე. ერთი მხარე მეძახის იმისიანს, იმავეს აკეთებს მეორე მხარე, მაგრამ ვერაფერს ვიზამ”.

როგორც გვეუბნება, ადგილობრივების ნაწილის აგრესიას ემატება ისიც, რომ თვითმმართველობები სამოქალაქო საზოგადოებასთან ურთიერთობისას კრიტიკულად განწყობილი მოქალაქეების უგულებელყოფას ცდილობენ, რაც მუნიციპალიტეტში ცვლილებებისთვის ბრძოლას ართულებს.

“ერთ-ერთ ასეთ შეხვედრაზე ვიყავი, ორდღიანი იყო და პირველ დღეს გამაფრთხილეს, ხვალ არ დააგვიანოო. წამოვედი და მალევე დამირეკეს, ხვალინდელ შეხვედრაზე შენი ორგანიზაცია სიაში აღარ არისო. მივხვდი, მუნიციპალიტეტის დაკვეთა იყო, რომ აღარ მივსულიყავი. არასამთავრობო ორგანიზაციები მეორე დღეს აღარ დაესწრებიანო და მოგვიანებით გავრცელებულ ფოტოებში ვნახე, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებიც იყვნენ. კრიტიკული ადამიანები გაცხრილეს. ახლაც, როცა არასამთავრობო ორგანიზაციებთან შეხვედრები ტარდება, არასდროს მიგზავნიან მოწვევას. მერე ვწერ, მაგრამ რა აზრი აქვს, რეაგირება არ არის”.

ადგილობრივ დონეზე ქალთა უფლებებზე მიმართული უწყებებიც ფორმალურად არსებობსო, ამბობს ეთო.

“ნაწილში ძირითადად კაცები არიან ან არიან ქალები, მაგრამ არც შესაბამისი კომპეტენცია აქვთ, არც ცოდნა, საერთოდ არ ჰქონიათ შეხება ქალთა საკითხებთან. მიჰყვებიან ისევ საბჭოთა მოდელს და სასაჩუქრე პაკეტებს არიგებენ — არც ტრენინგები, არც ვორქშოპები, არც ქალთა გაძლიერებაზე ზრუნვა”, — ამბობს ეთო და აღნიშნავს იმასაც, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ ჩატარებულ ტრენინგებსაც არ ესწრებიან, რაც კომპეტენციის გაღრმავებაში დაეხმარებოდათ.

საჯარო უწყებებში დასაქმებულ პირებს კი მეტად ენდობიან, სანაცნობო წრე თუ ადგილობრივ დონეზე სკოლებში, მერიაში მუშაობენ, სოციალური დახმარების მიმღებები არიან და მათი მხარდაჭერა პოლიტიკური თანამდებობის პირისკენ იხრება.


“ცენტრიდან შეიძლება რაღაცაზე რეაგირება, ლაპარაკი მარტივი ჩანდეს, რადგან თბილისში კავშირები ისეთი მტკიცე არ არის. აქ ყველა ყველას იცნობს, ახლო კავშირი აქვს, კლასელია, ნათესავი, ხელისუფლებას და ხალხს შორისაც ახლო კავშირებია. რეგიონში ბევრად მეტი ძალისხმევა გჭირდება, თანაც, თუ ვინმე საჯარო უწყებაშია და დიდი სანაცნობო წრე ჰყავს, მას ბევრად ენდობიან და შეიძლება ჩემი, როგორც სამოქალაქო აქტივისტის ხმა არ ისმოდეს. შეიძლება არგუმენტები მქონდეს, ფაქტები ჩემ მხარეს იყოს, მაგრამ ვარ ქალი, ძალაუფლებას არ ვფლობ და მეორე მხარისკენ იხრებიან”.


აღნიშნავს იმასაც, რომ თბილისში თანამოაზრეთა წრე ბევრად დიდია, მობილიზებაც მალე ხდება, რეგიონში კი ბევრად მცირე მხარდაჭერის სისტემაა.

ეთო ფინანსურ გამოწვევებზეც საუბრობს, რადგან სამოქალაქო აქტივიზმი ძირითადად მოხალისეობაზე დგას, ანაზღაურებადი არ არის. ამბობს, ხშირად სხვადასხვა პროექტებში ჩართვისასაც კი ვერ აანალიზებენ, რომ, შესაძლოა, რეგიონში მცხოვრებ ადამიანს თუნდაც ტრანსპორტირებისას დამატებითი საჭიროება ჰქონდესო.

“ამას ემატება ჩემი ენერგია და დრო, რომელსაც ვხარჯავ ან ფინანსური რესურსი, რაც დამატებით უნდა ჩავდო, რომ დასწრება შევძლო და რატომ უნდა შემექმნას პრობლემა ამ ნაწილში. მიმაჩნია, რომ ჩემი მონდომების, დროის, ენერგიის პატივისცემა მნიშვნელოვანია”.

ეთოს თქმით, აქტივიზმი დამქანცველი შრომაა, რომელიც საკუთარი თავისთვის დროს არ გიტოვებს, ამიტომ კარგი იქნება, თუ აქტივისტებისთვის/უფლებადამცველებისთვის უფასო ფსიქოლოგის სერვისზე ხელმისაწვდომობაზე ზრუნვა დაიწყება.

“ადამიანმაც უნდა ისწავლო ზღვრის გავლება, რომ არ შთანთქას აქტივიზმმა. მე, მაგალითად, თავით გადავეშვი და თავის დაცვაზე, მოფრთხილებაზე არ ვიზრუნე. წლების განმავლობაში აქტივიზმში ყოფნა მხარდაჭერის გარეშე რთულია, ამიტომ აქტივისტების ამ მიმართულებით ხელშეწყობა ძალიან მნიშვნელოვანია”, — ამბობს ეთო და გვიზიარებს, რომ ბოლო დროს იმდენი მძიმე ამბავი მიეწყო ერთმანეთს, რასაც შოვის უმძიმესი დღეები დაემატა, რომ გადაწვის მდგომარეობამდე მივიდა — “ვეღარ ვარ ისეთი აქტიური. პატარ-პატარა მხარდაჭერებს ვიღებ, ეგ არის მოტივაციის აღმდგენი. თუმცა, ვიაზრებ, რომ შეიძლება გავიდეს დრო და ეგეც არ იყოს საკმარისი, გაქრეს მოტივაცია. მაგის მოლოდინიც მაქვს. ერთი წლის წინ ამას არ ვიტყოდი, მაგრამ იმდენი რამე მოხდა ბოლო ერთ წელში, რომ ზღვრულ მდგომარეობაში ვარ”.

მიაჩნია, რომ ახალგაზრდების ხმების გაჟღერება მნიშვნელოვანია და იმ ადამიანების რეგიონში დაბრუნება, რომლებიც განათლების მისაღებად ტოვებენ მუნიციპალიტეტს. რჩევად კი იმას უტოვებს, რომ გაითვალისწინონ — “თუ აქამდეც კრიტიკულად იყვნენ განწყობილი, გადაემტერებიან, თუ არა — კეთილგანწყობის მოპოვებას ეცდებიან, ყველაფერს იზამენ, რომ ნეიტრალურ პოზიციაზე არ დატოვონ.

ქალთა ფონდი