წარმოიდგინეთ, რომ საქმიან შეხვედრაზე ხართ და აპირებთ, უკვე კარგად გამოკვლეული იდეა სხვებს წარუდგინოთ. ამ კონკრეტული საკითხის შესწავლას დრო დაუთმეთ, რომ კომპეტენტური ყოფილიყავით, როცა მას სხვებსაც გააცნობდით. იქ მყოფი საზოგადოებისთვის ახსნას იწყებთ, როცა მოულოდნელად კაცი კოლეგა, მობოდიშების გარეშე, სიტყვას გაწყვეტინებთ და გეუბნებათ, რომ ამ კონცეფციის ახსნა თავად უკეთ შეუძლია.
თქვენ საუბარს არ წყვეტთ და თავაზიანად ეუბნებით, რომ თავად შეგიძლიათ გაგრძელება, მაგრამ არც ის ჩერდება და ბოლოს ისევ თქვენ ჩუმდებით, რადგან მოპასუხემ ხმის ამაღლება გადაწყვიტა და თქვენი ლაპარაკი გადაფარა. შესაბამისად, გარშემომყოფთა ყურადღებაც მისკენ გადავიდა. გაცეცხლებული ხართ, მაგრამ იცით, რომ ხმით გადაფარვა და საუბრის ასე გაგრძელება კარგი ტონი არ არის, ამიტომ არაფერს ამბობთ. გაბრაზებას ისიც ამძაფრებს, რომ რამდენიმე წუთში ცხადი ხდება, თქვენი კაცი კოლეგის ცოდნა ამ საკითხზე მაქსიმუმ საშუალოს კატეგორიაში თუ ხვდება, როცა თქვენ, გაცილებით დეტალურად შეგეძლოთ აგეხსნათ.
ეს სცენარი თქვენთვის ნაცნობია? ესე იგი უცხო არ არის გარემო, სადაც მენსფლეინინგი დამკვიდრებული პრაქტიკაა! თუ ქალი ხართ, ალბათ, მსგავს სიტუაციას ერთხელ მაინც შეესწრებოდით. ხოლო თუ კაცი ხართ, შესაძლოა, მსგავს პრაქტიკას განზრახ ან შემთხვევით იყენებდეთ, იმის გაცნობიერების გარეშე, რომ ის დამაზიანებელი და არაეთიკურია.
რა არის მესფლეინინგი?
მენსფლეინინგი კაცის მიერ კონკრეტული საკითხის ახსნის მცდელობაა. ის, ძირითადად, ქალებისა და არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანების მიმართ გამოიხატება, თუმცა მთავარი მაიდენტიფიცრებელი ნიშანი მაინც კაცების მიერ გადამეტებული თავდაჯერებულობით სხვადასხვა საკითხის ახსნის მცდელობაა, რომელიც ნებისმიერ გენდერს შეიძლება მიემართებოდეს. როგორც წესი, მენსფლეინინგში ჩართული კაცები თანამოსაუბრეზე მეტის მცოდნის პოზიციიდან საუბრობენ.
ამგვარი ქმედებას თან ახლავს კონკრეტული საკითხის ან გადამეტებული ახსნა, ან — პირიქით (რაც ნაკლებად გავრცელებულია, თუმცა მსგავსიც არსებობს).
გარდა ამისა, უნდა გვესმოდეს, რომ ეს ფენომენი არ არის მხოლოდ სოციალურ სიტუაციებში ვინმეს ლაპარაკით გადაფარვის უმნიშვნელო აქტი — ესაა პატრიარქალური სამყაროს კიდევ ერთი გამოძახილი, რომელიც გენდერული მიკერძოებისა და ძალაუფლების დინამიკის კაცების სასარგებლოდ გამოყენების პირობებში არსებობს. ისტორიულად კაცებით დომინირებულ სტრუქტურებში, რომლებიც კულტურათა აბსოლუტურ უმრავლესობაში არსებობს, კაცების ავტორიტეტი მეტად ფასობს. მაშინაც კი, როცა კონკრეტული ცოდნა ქალებთან მიმართებით იდენტურია, საზოგადოება კაცების კომპეტენციაში უფრო დარწმუნებულია და მათ უფრო ენდობა, ვიდრე ქალებს.
მენსფლეინინგს კაცები ხან განზრახ იყენებენ, ხანაც შემთხვევით, რაც დაკავშირებულია ამხსნელის სტერეოტიპებით სავსე მსოფლმხედველობასთან, რომ ქალებს კონკრეტულ საკითხებზე ბევრი უნდა ელაპარაკო, რადგან ამას ვერ გაიგებენ; ან პირიქით — ნაკლები უნდა ელაპარაკო, იმიტომ, რომ ამა თუ იმ საკითხის ახსნაში ძალისხმევის ჩადება არც კი ღირს, რადგან ქალებს ეს უბრალოდ არ ესმით. ამგვარი ახსნის მცდელობები გაჯერებულია პიედესტალზე მდგომი ადამიანის შეხედულებებით, რომელიც მიიჩნევს, რომ მან უკეთ იცის ესა თუ ის საკითხი, რადგან კაცია.
შესაძლოა, კონკრეტულმა ფრაზებმა და სიტუაციებმა მეტად მოგცეთ მენსფლეინინგისთვის სწორი სახელდების საშუალება. თუ გაგიგონიათ შემდეგი ფრაზები, ესე იგი, იმგვარი სიტუაცია გამოგივლიათ, რომელშიც კაცები ქალებს რაღაცებს დაუსრულებლად უხსნიან:
“რეალურად ეს საკმაოდ კომპლექსური საკითხია, მაგრამ ვეცდები, აგიხსნა”.
“შენ შეიძლება ვერ გაიგო ეს საკითხი, მაგრამ მერე აგიხსნი”.
“მოიცა, მოიცა, ვინ გითხრა, რომ ეს ასეა? სინამდვილეში...”
“შენი გამოცდილება შეიძლება ასეთია, მაგრამ რეალურად ასე არ ხდება — მე აგიხსნი”.
მენსფლეინინგი სექსისტური და მიზოგინიური პრაქტიკების საზიანო ჩამონათვალს შორისაა, რაც ნიშნავს, რომ ის არის გენდერული ნიშნით განპირობებული დისკრიმინაციული ქცევა, რომელიც ცრურწმენებითა და წინასწარგანწყობებითაა მოტივირებული და სწორედ გენდერულ ნიადაგზე აღმოცენდება.
ვინაიდან სექსიზმი ემყარება რწმენას, რომლის თანახმადაც კაცსა და ქალს შორის არსებულმა ფიზიკურად გამოხატულმა თანდაყოლილმა სხვაობებმა უნდა განაპირობონ განსხვავებული მოქცევა თითოეული გენდერის წარმომადგენლისათვის, ტიპურად, ეს განსხვავებულობა კაცების პრივილეგირებასა და ქალებისთვის შესაძლებლობებთან წვდომის შეზღუდვასა და აკრძალვაში გამოიხატება.
► წაიკითხეთ მეტი: რა არის სექსიზმი — როგორ ამოვიცნოთ და როგორ გავუმკლავდეთ მას
მენსფლეინინგში ჩართული “ცუდი აქტორები” ხშირად შესაძლოა, იყვნენ სექსისტები და ქალების ობიექტივაციასა და დეჰუმანიზაციას ახდენდნენ.
დეჰუმანიზაციის პრაქტიკა ადამიანებს ჰუმანურობისგან ცლის და უარყოფს, რომ თითოეულ მათგანს ავტონომია, პოლიტიკური ჩართულობის უფლება და სურვილები აქვს. ადამიანები დეჰუმანიზებულ პასიურ არსებებად მიიჩნევიან, რომლებსაც არ აქვთ არც უფლებები და თავისუფლებები და არც შინაგანი ღირებულებები.
მენსფლეინინგში ჩართული კაცები, სექსიზმის კატეგორიზაციის შესაბამისად, შესაძლოა მტრულად, კეთილგანწყობილად ან ამბივალენტურად განწყობილი სექსისტები იყვნენ. შესაბამისად, იყვნენ ან აგრესიულები ქალების მიმართ და ღიად აწყვეტინებდნენ მათ საუბარს, ან მტრული განზრახვების გარეშე იყენებდნენ მენსფლეინინგს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ასე აღზარდეს და ჰგონიათ, ამით არავის აზარალებენ. ამბივალენტურმა სექსისტებმა, შესაძლოა, აგრესიაც გამოიყენონ, თუმცა, რიგ შემთხვევაში, წინასწარი განზრახვის გარეშე, შემთხვევით, ჩვევის გამო ახსნან რაღაც, რაც მოსაუბრემ უკვე კარგად იცის.
მომდევნო სქემა, რომელიც მენსფლეინინგის იდენტიფიცრებაში დაგეხმარებათ, კიმ გუდვინის შექმნილია, რომელიც ვირუსულად მოედო მთელ ინტერნეტს. მარტივ გრაფიკაზე რამდენიმე ძირითად კითხვას ვხედავთ, რომელსაც ცალსახა პასუხამდე მივყავართ და გვეუბნება, არის ესა თუ არა კონკრეტული ქცევა მენსფლეინინგი.
დანინგ–კრუგერის ეფექტი მენსფლეინინგისას
მენსფლეინინგს ზოგჯერ დანინგ–კრუგერის ეფექტსაც უკავშირებენ. დანინგ–კრუგერის ეფექტი კოგნიტური ტენდენციაა, რომელში ჩართულ ადამიანთაგან არაკვალიფიციური პირები მოჩვენებით უპირატესობას განიცდიან სხვების მიმართ, მიუხედავად იმისა, რამდენად კომპეტენტურები არიან. ამ ტენდენციის თანახმად, არაკვალიფიციური ადამიანები სრულიად შეუსაბამოდ აფასებენ თავიანთ შესაძლებლობებს და თავს იმაზე მაღალ დონეზე აყენებ, ვიდრე სინამდვილეში არიან, რაც დაკავშირებულია მეტაკოგნიტური უნარების ნაკლებობასთან — თავიანთი შეცდომების შემჩნევა და აღიარება შეძლონ. ხოლო, მეორე მხრივ, მეტად კომპეტენტურ ადამიანებს, შესაძლოა, ჰქონდეთ არასწორი თვითშეფასება და ისინი თავიან უნარებს რეალურზე ბევრად დაბლა აყენებდნენ, რადგან ფიქრობენ, რომ გარშემომყოფებსაც იგივე უნარები აქვთ.
“არასწორი შეფასება არაკომპეტენტური ადამიანების მხრიდან უკავშირდება საკუთარ თავზე მცდარ შეხედულებებს, მაშინ, როდესაც კომპეტენტური ადამიანების არასწორი შეფასება უკავშირდება სხვების მცდარ შეფასებას”, — აცხადებენ დევიდ დანინგი და ჯასტინ კრუგერი.
აქედან გამომდინარე, დანინგ-კრუგერის ეფექტმა, შესაძლოა, კონტრიბუცია გაუწიოს მენსფლეინინგს იმ კუთხით, რომ არაკომპეტენტურ კაცებს, რომლებსაც ხმამაღლა ლაპარაკს ბავშვობიდან ასწავლიან და მთელი ცხოვრების განმავლობაში ახალისებენ, დამატებითი თავდაჯერება მისცეს, ახსნან იმგვარი რაღაცები, რომლებშიც მათ ცოდნა მაქსიმუმ საშუალოსტატისტიკური ადამიანის ცოდნას უტოლდება. თუმცა, ამავდროულად იყვნენ ზედმეტად თავდაჯერებულები და რიგ შემთხვევაში, დამამცირებელნი და ირონიულები გარშემომყოფთა მიმართ.
ტერმინის ეტიმოლოგია და დამკვიდრების ისტორია
ტერმინი მენსფლეინინგი პირველად რებეკა სოლნიტმა 2008 წელს თავის ესეიში “კაცები რაღაცებს მიხსნიან” გამოიყენა. მისი კრიტიკა კაცების ქედმაღლობასა და ზედმეტ თავდაჯერებულობას მიემართებოდა.
სოლნიტი საუბრობდა იმგვარ გამოცდილებებზე, როდესაც კაცმა მიიჩნია, რომ მის თანამოსაუბრე ქალს არასოდეს სმენია კონკრეტული კონცეფციის შესახებ ერთ-ერთი წიგნიდან, რომელიც ამ ქალისვე ავტორობითვე იყო გამოცემული. აღნიშნული გამოცდილება გვიჩვენებს, რამდენად დამამცირებელი, დამაკნინებელი და რეალობისგან მოწყვეტილი შეიძლება იყოს კაცების წინასწარგანწყობები ქალებზე.
“ბრძოლა იმისთვის, რომ ქალებს ისე მოეპყრონ, როგორც ადამიანებს, რომლებსაც აქვთ სიცოცხლის, თავისუფლებისა და კულტურულ-პოლიტიკურ ასპარეზზე ჩართვის სწრაფვა გრძელდება და ეს ზოგჯერ საკმაოდ საშინელი ბრძოლაა. როდესაც დავწერე ესეი, საკუთარი თავი გავაოცე, როცა დავინახე, რომ ის, რაც იწყება როგორც არც ისე მნიშვნელოვანი სოციალური უბედურება, შეიძლება ძალადობრივ ხმის ჩახშობასა და სიკვდილშიც კი გადავიდეს”, — წერდა სოლნიტი მოგვიანებით.
მენსფლეინინგის გავლენა
კაცების ხმამაღალი ლაპარაკი და ახსნის მცდელობა ახალი არაა, თუმცა რამდენადაც საზოგადოება შეჩვეულია მსგავს ქცევას, ამასთანავე, უნდა გვესმოდეს, რამდენად დიდი გავლენა შეიძლება ჰქონდეს ამ, ერთი შეხედვით, შეუმჩნეველ საქციელს, რომელსაც განუწყვეტლივ ვაწყდებით.
“არსებობს ზოგადი ტენდენცია, რომ კაცები უფრო დიდხანს ლაპარაკობენ. იგულისხმებოდა, როგორც საუბრის ხანგრძლივობა, ასევე სამსახურში საუბარი სხვების მიერ შეწყვეტის გარეშე“, — აცხადებს დოქტორი ტესა ვესტი, ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის პროფესორი.
გარდა ამისა, მულტიდისციპლინარულ სამედიცინო ჟურნალში The Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)-ში გამოქვეყნებული კვლევა ადასტურებს, რომ ქალები უფრო ნაკლებს საუბრობენ უნივერსიტეტის კოლოკვიუმებზე, ხოლო სხვა კვლევის თანახმად, რომელიც სამეცნიერო ლიტერატურის პლატფორმა ScienceDirect-ზე გამოქვეყნდა, ადამიანები, რომლებიც მეტს ლაპარაკობენ, მეტად განიხილებიან ლიდერებად.
კეიტლინ ბრიგსი, მიჩიგანის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული მკვლევარი სოციალურ მეცნიერებათა კოლეჯში და მისი კოლეგები ცდილობდნენ, მეტი გაეგოთ მენსფლეინგის შესახებ. მათ 128 მოხალისეს სთხოვეს წარმოედგინათ, თითქოს კომიტეტის წევრები იყვნენ, რომელსაც თანამშრომლებისთვის ბონუსების გამოყოფა ევალებოდა. კანდიდატების განხილვის შემდეგ, მოხალისეები ხვდებოდნენ ორ დაქირავებულ მსახიობს: ან კაცსა ან ქალს. ორივე სცენარში, მსახიობი ეკითხებოდა მათ, ესმოდათ თუ არა დავალება სრულად; შემდეგ მენსფლეინინგს მიმართავდნენ და კიდევ ერთხელ უხსნიდნენ მონაწილეებს.
“ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ქალებში ძირითადად უარყოფით შედეგებს იწვევდა მენსფლეინინგი, მაშინ როცა კაცებზე ასე არ იმოქმედა”, — აცხადებს ბრიგსი, რომლის კვლევაც Business and Psychology-ში გამოქვეყნდა.
“ქალი მოხალისეები უფრო მეტად იყვნენ მიდრეკილნი იმისკენ, რომ მათი კომპეტენცია კითხვის ნიშნის ქვეშ დგებოდა, ვიდრე კაცები. ქალები ამას გენდერულ მიკერძოებულობას მიაწერდნენ”, — ამბობს ბრიგსი.
მისივე განმარტებით, კაცები ზოგჯერ ფიქრობდნენ, რომ დამატებით ახსნა უხეშობა უფრო იყო, ვიდრე გენდერული ნიშნით არსებული მიკერძოებულობა.
ქალების ავტორიტეტის ძირის გამოთხრა
ამ პრაქტიკის გავლენაზე საუბრისას, უპირველესად, ქალების ავტორიტეტის დაკნინებაზე უნდა გავამახვილოთ ყურადღება. მნიშვნელობა არ აქვს, კაცი ფიქრობს თუ არა მენსფლეინინგის მიზეზშედეგობრიობაზე, მთავარია, რომ ეს პრაქტიკა ამ შედეგის მომტანია. კერძოდ, როცა კაცები მენსფლეინინგს ქალებისა და არაბინარული ადამიანების მიმართ იყენებენ, ამ ადამიანების ცოდნა, გამოცდილებები და ავტორიტეტი კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება.
ამგვარმა მუდმივმა დაკნინებამ შეიძლება ქალების თავდაჯერებულობა შეასუსტოს და აფიქრებინოს, რომ იმაზე ნაკლები იციან ან შეუძლიათ, ვიდრე ეს რეალურადაა, რაც შეაფერხებს პროფესიულ ზრდასაც. ეს დამოკიდებულია არამხოლოდ საკუთარი თავის არასაკმარისად აღქმაზე, არამედ გარშემომყოფების მიერ თქვენს შეფასებაზეც — როცა ადამიანები მუდმივაც გაწყვეტინებენ საუბარსა და თავად ხსნიან ამა თუ იმ საგანს, ბუნებრივია, თქვენს პროფესიულ სანდოობას წყალი უდგება. თქვენ წარმოჩინდებით, როგორც ნაკლებად მცოდნე და აღიქმებით, როგორც ავტორიტეტის არმქონე ადამიანი, რამაც შესაძლოა შეზღუდოს დაწინაურებისა თუ ლიდერული როლების მორგებას შესაძლებლობა.
კიდევ ერთი კვლევა, რომელიც, კარლტონის უნივერსიტეტში, ოტავაში ჩატარდა, მენსფლეინინგის პრობლემურ ხასიათს ადასტურებს. ელსი სმიტმა და მისმა კოლეგებმა 499 ამერიკელი და კანადელი ზრდასრული სამუშაო ადგილზე მათი ბოლოდროინდელი გამოცდილების შესახებ გამოჰკითხეს. კითხვები მიემართებოდა მენსფელინინგს, კერძოდ: ჰქონდათ თუ არა მსგავსი გამოცდილება, რამდენად ხშირად, რა გენდერის იყვნენ მენსფელინინგში ჩართული ადამიანები, შეესაბამებოდა თუ არა სიტყვის მენსფლეინინგის ნაწილი man (ინგლ. კაცი) რეალობას.
აღმოჩნდა, რომ მენსფლეინინგი ფართოდ გავრცელებული პრაქტიკაა და განურჩევლად გენდერისა ის თითქმის ყველას ერთხელ მაინც გამოუცდია წინა წელს. ზოგჯერ შეიძლება, ქალებიც არიან “დამნაშავენი”, მაგრამ კაცები მენსფლეინინგს თითქმის ორჯერ უფრო ხშირად იყენებენ, ვიდრე ქალები.
“კვლევები გვაჩვენებს, რომ მენსფლეინინგი ნამდვილად ხდება სამუშაო ადგილებზე და მას რეალური გავლენა აქვს სამიზნეზე“, — აცხადებს სმიტი. მისივე თქმით, მენსფლეინინგის სამიზნეთა გამოცდილებები დაკავშირებულია იმედგაცრუებასთან, ფრუსტრაციასთან და ასევე, გრძელვადიან პერსპექტივაში, სამუშაო ადგილით უკმაყოფილებასა და სამსახურიდან წასვლის სურვილთანაც კი.
ქალების ხმების ჩახშობა
მენსფლეინინგის შედეგად საზოგადოება კარგავს არაერთ ხმას, რომელიც შეიძლება კაცის მოსაზრებაზე მეტად არის გამყარებული ცოდნითა და გამოცდილებით. ქალები ბავშვობიდან შეჩვეული არიან, რომ რაღაცის სათქმელად ადგილი უნდა “მოიპოვონ”; ჰქონდეთ ღირებული იდეა, რომელიც იმსახურებს საზოგადოების ყურადღების მათკენ მიმართვას. ცხადია, ეს დამოკიდებულია ინდივიდებსა და მათ ბუნებაზეც, თუმცა, ეს ტენდენცია ნაწილობრივ სოციალურ ნორმებიდან გამომდინარეობს, რომლებიც ქალებს მოუწოდებს, საუბრის დაწყებამდე დარწმუნდნენ, რომ მათ რაიმე ღირებული წვლილის შეტანა შეუძლიათ და შემდეგ ჩაერთონ.
კერძოდ, კვლევა, რომელიც გამოქვეყნდა American Political Science Review-ში ტალი მენდელბერგისა და კრისტოფერ ფ. კარპოვიცის მიერ, ხაზს უსვამს, რომ ქალები ნაკლებად საუბრობენ ჯგუფურ გარემოში, თუ ამ ჯგუფის წევრები არ ახალისებენ ქალებს, რომ ისინი ჩაერთონ საუბარში.
მენსფლეინინგის შედეგად ჩახშულ ხმებთან ერთად, იკარგება უნიკალური და განსხვავებული პერსპექტივები, რომლებიც ქალებს, როგორც უმცირესობასა და როგორც ინდივიდებს აქვთ. ამასთანავე, ის ნიუანსური ცოდნა და გამოცდილებები, რომლებიც ქალებს აქვთ, ჩაუნაცვლებელია და მათზე კაცები ვერასოდეს ისაუბრებენ “უკეთ”, თუმცა არსებობს ამის ირონიული შემთხვევებიც. მაგალითისთვის, გლობალურად ქალების დღის საზეიმო სარეკლამო თუ საგანმანათლებლო ვიდეოებსა და ტექსტებში, ქალების ნაცვლად, უმრავლესად კაცები ჩანან და რაოდენ კომიკურად და დაუჯერებლადაც უნდა ჟღერდეს, ქალებს უხსნიან, რას ნიშნავს, იყო ქალი და როგორი გამოცდილები აქვთ სხვადასხვა საკითხში. ასევე, გავრცელებულია პრაქტიკა, როცა საჯარო თუ კერძო სექტორის წარმომადგენელი სხვადასხვა კომპანია თავის პროგრესულად მონიშვნის მცდელობის მიზნით, გენდერულ გადანაწილებაზე ცნობიერების ამაღლების პანელს მართავს, რომელიც რატომღაც, ძირითადად, კაცებითაა დაკომპლექტებული. ეს მათ ხელს არ უშლით ილაპარაკონ გენდერული ბალანსის კრიტიკულ მნიშვნელობასა და ამავე კომპანიაში დასაქმებულ ქალების გამოცდილებაზეც კი.
ემოციური შრომა
ემოციური შრომა სოციალური ურთიერთობისას გრძნობებისა და გამოხატვის მართვის “სამუშაო პროცესს” გულისხმობს. ახალი არაა, რომ ემოციური შრომის ტვირთი ნებისმიერი ტიპის ურთიერთობისას, მათ შორის, შინ შრომისას, ძირითადად, ქალებს აწვებათ. გამონაკლისი არც ის შემთხვევებია, როცა მენსფლეინინგს ვაწყდებით. ქალებს ამ ტვირთის არაპროპორციულ წილის ტარება უმრავლეს შემთხვევაში უწევთ. მსგავსი ტვირთი, შესაძლოა, იყოს დამამცირებელ ქცევაზე რეაგირების სირთულეები და იმ სიტუაციებში სიმშვიდისა და პროფესიონალიზმის შენარჩუნება, როცა კაცები ქალების ცოდნის დაკნინებას ცდილობენ.
► წაიკითხეთ მეტი: რა არის შინ შრომა და რა გამოცდილება აქვთ ქალებს
ემოციური შრომა გადამქანცველია და მას, შესაძლოა, გრძელვადიანი გავლენა ჰქონდეს ადამიანის ფსიქიკურ ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობაზე. მუდმივმა საჭიროებამ, მართონ რეაქციები, როცა კაცები მათი ადგილის დაკავებას ცდილობენ, შესაძლოა, გაზრდილი სტრესი, იმედგაცრუება, უკმაყოფილებისა და უსამართლობის გრძნობა გამოიწვიოს.
მაგალითად, თუ საქმიან შეხვედრაზე ხართ, რომელზეც კაცი კოლეგა ქალებს “ქალ კოლეგებად” მოიხსენიებს, რადგან მისთვის ამ კონკრეტულ სფეროში ქალების დასაქმება “ნორმიდან ამოვარდნაა”; ასევე, ხშირად გაწყვეტინებთ სიტყვას და განგიმარტავთ იმ ძირითად ცნებებს, რომლებიც კარგად გესმით, რადგან თქვენი პროფესიის ნაწილია. იმის ნაცვლად, რომ პირდაპირ მიუთითოთ კოლეგას უტაქტობაზე, გიწევთ, სიტუაციას დიპლომატიურად მიუდგეთ, ემოციურად ზრდასრული ადამიანის ამპლუას მოერგოთ და მომხდარის მთელი წონა თქვენზე გამოიტანოთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუ კონფრონტაციას გადაწყვეტთ, ისევ თქვენ მოგიწევთ ფიქრი, ხომ არ დაგიძახებენ “მეტისმეტად ემოციურს” ან “სიტუაციისთვის შეუსაბამოდ ექსპრესიულს”, რადგან ქალი ხართ.
შედეგად, იძულებული ხართ სიტყვები გულდასმით შეარჩიოთ და წონასწორობა შეინარჩუნოთ, თუმცა ეს არსებულ გაღიზიანებას კიდევ უფრო ამძაფრებს. გარდა ამისა, თუ იგივე ადამიანი სხვასაც შეაწყვეტინებს საუბარს, მხარდაჭერის გაწევა კვლავ თქვენ გიწევთ, რისი ემოციური რესურსიც ადამიანებს ყოველთვის არ აქვთ.
როგორ გავუმკლავდეთ მენსფლეინინგს
ჰეტეროპატრიარქალურ საზოგადოებაში არსებულ სისტემაში ხშირად ვაწყდებით ისეთ საზიანო პრაქტიკებს, როგორიც მენსფლეინინგია. ის ყველგანაა გავრცელებული — სამუშაო ადგილებზე, ოჯახსა და სამეგობრო წრეებში, პირად ურთიერთობებსა და სხვადასხვა სოციალურ შეკრებებზე. მისი გავრცელების მაღალი დონის მიუხედავად, ჩვენ, როგორც საზოგადოების მაფორმირებელმა ინდივიდუალურმა წევრებმა, უნდა ვეცადოთ, მის ნორმალიზებას ხელი შევუშალოთ და არ შევუწყოთ.
რადგან სექსისტური და მიზოგინიური პრაქტიკების ბუნება, ძირითადად, სისტემურია, ამის გათვალისწინებით, მენსფელინინგთან ბრძოლაც ერთიან ძალისხმევას საჭიროებს, რომ საზოგადოება ანტიდისკრიმინაციული და თანაბარი შესაძლებლობების შექმნისკენ მიდრეკილი გახდეს.
სტრატეგიები, რომლებიც მენსფლეინინგთან ბრძოლას უკავშირდება როგორც პერსონალური, ასევე სისტემური, ორგანიზაციული უნდა იყოს. პერსონალური სტრატეგიები შესაძლოა, მოიცავდეს:
- ხმა აიმაღლეთ თქვენ მიმართ არსებული უსამართლობის მიმართ — დაგეხმარებათ, თუ დაადგენთ პირადი საზღვრებს, რომელთა დაცვასაც თქვენ გარშემომყოფებს მოსთხოვთ. თუ ისინი მუდმივად არღვევენ ამ საზღვრებს, მიუთითეთ მათ უპატივცემულობაზე და იყავით თავის ადვოკატი. თავისთვის ხმის ამაღლება მეტ თავდაჯერებულობასა და პატივისცემას მოგცემთ, ხოლო ყოველ მომდევნო ჯერზე, როცა ვინმე ლაპარაკს უტაქტოდ შეგაწყვეტინებთ, უფრო მარტივი გახდება თავისთვის ადვოკატირება. მაგალითად, შეგიძლიათ უტაქტო ადამიანს პირდაპირ უთხრათ, რომ თქვენ კარგად იცნობთ ამ თემას და თვითონ შეგიძლიათ დაასრულოთ აზრი; ხოლო იმ ადამიანებს, რომლებიც მუდმივად შემჩნეულნი არიან მენსფლეინინგში, მოუწოდეთ დისტანცირდნენ სიტუაციისგან და დამკვირვებლები გახდნენ. ჰკითხეთ, მოეწონებოდათ თუ არა მათი ქცევა როლების გაცვლის შემთხვევაში. დამკვირვებლის როლში ყოფნა მათ თვითრეფლექსიის და პრობლემების დანახვის საშუალებას მისცემს;
- გამოიყენეთ იუმორი — შესაძლოა, საუბრის გაწყვეტისას განაწყენებული ადამიანისთვის იუმორი ბოლოა, რაც იმ კონკრეტულ მომენტში გაახსენდეს, თუმცა, მეორე მხრივ, იუმორი შესაძლოა ეფექტური გზა იყოს დაძაბულობის გასაფანტად. შეგიძლიათ, მოსაუბრეს იუმორის გამოყენებით, თუმცა, ამავე დროს ხაზგასმით მიანიშნოთ, რამდენად აბსურდულია, როცა ზრდასრული ადამიანები ერთმანეთს სიტყვას ართმევენ და ბოლოს ლაპარაკობს ის, ვისაც ყველაზე მაღალი ხმა აქვს;
- ეძებეთ მხარდამჭერები და თავადაც იყავით მხარდამჭერი, როცა სხვას დასჭირდება — როცა მსგავს სიტუაციაში აღმოჩნდებით, მზერით ან სიტყვით თქვენთვის უსაფრთხო ადამიანებს მიმართეთ და ანიშნეთ იმაზე, რაც ხდება. დიდი შანსია, რომ ისინი გადაწყვეტენ თქვენი მოსმენა განაგრძონ, განსაკუთრებით თუ ქალები არიან და თავადაც არაერთხელ გამოუვლიათ მსგავსი სიტუაციები და აქვთ მასთან გამკლავების გამოცდილება. ხოლო იმ სიტუაციებში, როცა მენსფლეინინგი არა თქვენ, არამედ თქვენ გარშემომყოფს ეხება, იყავით მხარდამჭერი და მოიქეცით ისე, როგორც თქვენ გენდომებოდათ გარშემომყოფები მოქცეულიყვნენ მსგავს სიტუაციაში;
- ეცადეთ, აამაღლოთ ცნობიერება — ცოდნა პასუხისმგებლობაცაა. თქვენს სამეგობრო წრეებსა და ოჯახში შესაძლოა, სულ არ აქვთ ცოდნა მენსფლეინინგის შესახებ, თუმცა ამ პრაქტიკაში ჩართულები არიან. უპირველესად, მიუთითეთ ადამიანებს, როცა ეს მოხდება; გულწრფელად აუხსენით, რა არის მსგავსი ქცევის წარმოშობის მიზეზი და რატომ შეიძლება იყოს დამაზიანებელი მასში ჩართული ადამიანებისთვის.
ორგანიზაციული და სისტემური გამკლავების სტრატეგიები შესაძლოა, მოიცავდეს:
- განათლებასა და ცნობიერების ამაღლებას ორგანიზაციულ დონეზე — იმისთვის, რომ თქვენს კომუნაში, სამსახურში თუ სოციალიზაციის წრეში მენსფლეინინგთან ბრძოლა გადაწყვიტონ, საჭიროა, იცოდნენ, რატომ გვჭირდება მასთან, როგორც საზიანო პრაქტიკასთან ბრძოლა. პრობლემის ფემინისტურ ჭრილში დანახვა და სიტუაციის იმგვარი გაანალიზება, როდესაც გადაწყვეტილებებს გენდერისგან დაცლილად ვიღებთ, მენსფლეინინგის საწყისთან, სექსიზმსა და მიზოგინიასთან ბრძოლაში ჩაგვრთავს და მხოლოდ ერთ-ერთ სიმპტომთან, მენსფლეინინგთან უშედეგო ბრძოლა არ მოგვიწევს;
- ადვოკატირება და პოლიტიკის ცვლილება — შექმენით და პრაქტიკაში დანერგეთ იმგვარი პოლიტიკები, რომლებიც ხელს უწყობს მრავალფეროვნებას და პატივს სცემს და ზეიმობს ერთმანეთის სხვადასხვაობებს და არ იყენებს მათ სხვების ხმების ჩასახშობად. ამგვარი ჯანსაღი გარემო უსაფრთხოების შეგრძნებას მნიშვნელოვნად გაზრდის, რაც ხელს შეუწყობს ქალ თანამშრომლებს ღიად ისაუბრონ იმაზე, რაც აწუხებთ;
- წაახალისეთ პრობლემებზე ხმამაღლა საუბარი — სამუშაო გარემოში არსებულ პრობლემებსა თუ გამოწვევებზე საუბარი ერთადერთი საშუალებაა, გავიგოთ, ვისთვის რა არის პრობლემური და დამაბრკოლებელი. ღია კომუნიკაცია და ცვლილებებისთვის მზაობა გარემოს გაჯანსაღების შესაძლებლობასაც მოგცემთ.