დღევანდელ ბრიფინგზე ქართულმა ოცნებამ ჰომოფობიური ინიციატივა წარადგინა, რომელიც საკონსტიტუციო ცვლილებებსაც ითვალისწინებს. მამუკა მდინარაძის თქმით, გაიწერება “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის გარანტიები”, რის შემდეგაც, ახლო მომავალში დააინიცირებენ უფრო კონკრეტულ ცვლილებებს, რომელიც რამდენიმე ათეულ კანონს მოიცავს.
საკონსტიტუციო ცვლილებებისთვის მხოლოდ ქართული ოცნების დეპუტატების ხმები არ არის საკმარისი და იმისთვის, რომ პარლამენტმა ის მიიღოს, ოპოზიციის მხარდაჭერაც არის საჭირო. მდინარაძემ ხაზი გაუსვა, რომ ამის მოლოდინი არ აქვთ, ამიტომ ამ ცვლილებებს ახლა თუ არა, მომავალი მოწვევის პარლამენტში მაინც მიიღებენ.
“ცვლილებები თავის მხრივ, სრულ შესაბამისობაში იქნება საქართველოს მოქმედ კონსტიტუციასთან, თუმცა სამომავლოდ, გრძელვადიან პერსპექტივაში აღნიშნული მიზნების მყარი აღსრულებისათვის, ვაინიცირებთ საკონსტიტუციო ცვლილებებს. აქვე ვაცხადებთ, რომ ჩვენი დღევანდელი ოპოზიციიდან გამომდინარე დიდი იმედი ნამდვილად არ გვაქვს, რომ ისინი მხარს დაუჭერენ ამ საკონსტიტუციო ცვლილებებს, თუმცა ყველაფერს გავაკეთებთ, რომ ახლა თუ არა, მომავალი მოწვევის პარლამენტში მაინც მისი მხარდაჭერა იყოს უზრუნველყოფილი. ხოლო კანონებში ცვლილებები, რომელიც ამ საკონსტიტუციო ცვლილებების გაცილებით მეტი კონკრეტიკა იქნება, მიმდინარე წელს გარანტირებულად იქნება მიღებული”, — თქვა მდინარაძემ.
ქართული ოცნება ორი კონსტიტუციური კანონის ინიცირებას გეგმავს, რომელთაგან ორივე ჰომოფობიური შინაარსისაა, ზღუდავს ქვიარ თემის ფუნდამენტურ უფლებებს და გამოხატვის თავისუფლებას. თუმცა მდინარაძე ამტკიცებს, რომ მათი მიზანი უფლებების გაძლიერება და პოპულარიზაციის შეზღუდვაა. აქამდე გამართულ ბრიფინგებზე ის პოპულარიზაციის ნაცვლად აქტიურად იყენებდა პროპაგანდისტულ და ჰომოფობიურ ტერმინს “ლგბტ პროპაგანდა.
პირველი ცვლილება შეეხება 30-ე მუხლს, რომელშიც განსაზღვრული ქორწინების დეფინიცია — შეგახსენებთ, რომ კონსტიტუციაში ეს ცვლილებაც ქართულმა ოცნებამ შეიტანა და ოჯახი ქალისა და კაცის ერთობად განსაზღვრა. მდინარაძის განმარტებით, ამ მუხლს დაემატება მესამე პუნქტი, რომელსაც ჰქვია ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ.
მდინარაძის გაჟღერებული ცვლილებების შინაარსი ჰომოფობიურ ტერმინოლოგიას შეიცავს. მედია აპრილი სრულად ემიჯნება მის შინაარს და ფორმას და მხოლოდ მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესიდან გამომდინარე გთავაზობთ იმ ფორმით, რომლითაც წარადგინეს. აქვე შეგახსენებთ, რომ ლგბტ პროპაგანდა არ არსებობს, ისევე, როგორც არ არსებობს არანაირი სამეცნიერო მტკიცებულება იმისა, რომ ე.წ. პროპაგანდა ორიენტაციას ან გენდერულ იდენტობას ცვლის.
ცვლილებები:
- კანონმდებლობით შეიძლება მოწესრიგდეს ქორწინებასთან მიმსგავსებული მხოლოდ იმგვარი ურთიერთობა, რომელიც არანაკლებ 18 წლის ერთი გენეტიკური მამაკაცის და ერთი გენეტიკური ქალის კავშირს ითვალისწინებს.
- არასრულწლოვანის შვილად აყვანა ან მინდობით აღზრდა დასაშვებია მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის და კანონმდებლობის შესაბამისად ქორწინებაში მყოფი მეუღლეების ან ჰეტეროსექსუალი პირის მიერ.
- აკრძალულია ადამიანის სქესის შეცვლასთან დაკავშირებული ნებისმიერი სამედიცინო ჩარევა.
- სახელმწიფოს ან ადგილობრივი თვითმართველობის მიერ გაცემულ დოკუმენტში მიეთითება მხოლოდ მდედრობითი ან მამრობითი სქესი, რომელიც მის გენეტიკურ მონაცემებს ემთხვევა.
- ბათილია საჯარო ხელისუფლების ან კერძო პირის ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელიც სქესობრივი ნიშნით განსაზღვრული ცნებების გამოყენებას პირდაპირი ან ირიბი ფორმით ზღუდავს.
- აკრძალულია იმგვარი შეკრება, რომელიც ერთნაირსქესიანი ოჯახური ან ინტიმური ურთიერთობის, ინცესტის, ერთნაირსქესიანი წყვილის ან არაჰეტეროსექსუალი პირის მიერ არასრულწლოვანის შვილად აყვანის, ან მინდობით აღზრდის სქესის შეცვლასთან დაკავშირებული სამედიცინო ჩარევის ან სქესობრივი ნიშნით განსაზღვრული ცნებების არგამოყენების პოპულარიზაციისკენ არის მიმართული.
- აკრძალულია იმგვარი შინაარსის ნაწარმოების, პროგრამის ან სხვა მასალის გავრცელება, რომელიც ერთნაირსქესიანი ოჯახური ან ინტიმური ურთიერთობის, ინცესტის, ერთნაირსქესიანი წყვილის ან არაჰეტეროსექსუალი პირის მიერ არასრულწლოვანის შვილად აყვანის, ან მინდობით აღზრდის, სქესის შეცვლასთან დაკავშირებული სამედიცინო ჩარევის ან სქესობრივი ნიშნით განსაზღვრული ცნებების არგამოყენების პოპულარიზაციისკენ არის მიმართული.
- აკრძალულია საჯარო ან კერძო საგანმანათლებლო დაწესებულებების სასწავლო პროცესში იმგვარი ინფორმაციის მიწოდება, რომელიც ერთნაირსქესიანი ოჯახური ან ინტიმური ურთიერთობის, ინცესტის, ერთნაირსქესიანი წყვილის ან არაჰეტეროსექსუალი პირის მიერ არასრულწლოვანის შვილად აყვანის, ან მინდობით აღზრდის, სქესის შეცვლასთან დაკავშირებული სამედიცინო ჩარევის ან სქესობრივი ნიშნით განსაზღვრული ცნებების არგამოყენების პოპულარიზაციისკენ არის მიმართული.
მდინარაძის განმარტებით, ეს 8 პუნქტი 2 ინიციატივაში არის განაწილებული. აქედან 1 კონსტიტუციაში ცვლილებებს გულისხმობს იმაზე, რომ”ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვა უზრუნველყოფილია საქართველოს კანონით”. მისივე თქმით, პირველი ხუთი პუნქტი არის “მოწესრიგების პირობები”, რომელიც ემსახურება “გათვიცნობიერებას და შესაბამის სწორ დამოკიდებულებას”, ხოლო შემდეგი 3 პუნქტი “პოპულარიზაციას კრძალავს შეკრების, ნაწარმოების და საგანმანათლებლო დაწესებულებებში გავრცელების დროს”.
კითხვაზე, რატომ გახდა აუცილებელი საკონსტიტუციო ცვლილებების დაინიცირება, როცა პარალელურად აინიცირებენ კანონს და ხომ არ აქვს კანონს შეუსაბამობა კონსტიტუციასთან, მდინარაძე პასუხობს, რომ არა. მისივე თქმით, ცვლილებები შეიძლება შევიდეს არამხოლოდ ადმინისტრაციულ კანონში, არამედ სისხლის სამართლის კოდექსშიც და სხვა ნებისმიერ კანონშიც:
“კანონს კი არ ვაინიცირებთ, მოსახლეობამ და საზოგადოებამ რომ კარგად გაიგოს, ცვლილებები შესაბამის კანონმდებლობაში მოიცავს ალბათ მინიმუმ რამდენიმე ათეულ კანონს. ყველგან რომ აისახოს ეს დამოკიდებულება, რაც ახლა მოგიყევით, ზოგან ტერმინთან დაკავშირებით, ზოგან შეიძლება ტექნიკური იყოს ძალიან, მაგრამ პაკეტი რომ ინიცირდება ხოლმე ბევრგან გინახავთ… რამდენიმე ათეულ კანონში დაგვჭირდება ცვლილებები, ზოგან ტექნიკური, ზოგან არსებითი და ასე შემდეგ”.
რაც შეეხება პროცედურებს, მდინარაძის თქმით, მომდევნო 1-2 დღის განმავლობაში უმრავლესობის წევრების ხელმოწერებს შეაგროვებენ, დაინიცირდება ორივე პროექტი და შემდეგ საყოველთაო სახალხო განხილვა იქნება, რომელსაც ერთთვიანი ვადა აქვს. კითხვაზე, ელოდებიან თუ არა, რომ ოპოზიცია ამ პროცესში ახლა მაინც ჩაერთვება, მდინარაძემ თქვა, რომ მათ რაღაც პოზიციის გამოხატვა მოუწევთ.
“ამასობაში მათ კონსტიტუციურ კანონებთან დაკავშირებით ბევრი დრო აქვთ, რომ თითოეულ კანონთან დაკავშირებით იმსჯელონ, წარმოგვიდგინონ თავისი მოსაზრებები, რომელ პუნქტს, რომელ ფრაზას არ ეთანხმებიან. იმიტომ, რომ მე მათ ვპირდები, რომ თითოეული საკანონმდებლო ცვლილება ეს არის ქუდი, სათაური, თითოეული პუნქტი იქნება ჩაშლილი საკანონმდებლო ცვლილებების სათაური. მე მათ გარანტიას ვაძლევ, რომ რაც არ უნდა შესაბამისობაში მოდიოდეს მოქმედ კონსტიტუციასთან სხვა პუნქტი საკანონმდებლო ცვლილებებში, რომელიც არ გამომდინარეობს ამ საკონსტიტუციო ცვლილებებიდან, არ იქნება არცერთი სიტყვა ჩაწერილი”.
მან ისევ გაიმეორა, რომ შეიძლება საერთოდ ვერ მიიღონ საკონსტიტუციო ცვლილებები წელს, მაგრამ ამას დააზღვევენ კანონში ცვლილებებით. იქვე ხაზი გაუსვა, რომ კანონის ძალა შედარებით მსუბუქია და 10, 8 ან 15 წლის შემდეგ “ფსევდოლიბერალური ძალა, რომ მოვიდეს ხელისუფლებაში”, ამ კანონებს გააუქმებს, რადგან მხოლოდ 76 დეპუტატის ხმით მარტივად იქნება შესაძლებელი, საკონსტიტუციო ცვლილებებს კი ვერა.
ჟურნალისტის კითხვაზე, როგორ იმუშავებს მე-4 პუნქტი იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს მოქალაქე საზღვარგარეთ გაიკეთებს გენდერის დამადასტურებელ ქირურგიულ ჩარევას, მდინარაძემ ასე უპასუხა:
“ჩვენ შემთხვევით არ ჩაგვიწერია, სქესი მიეთითება, რომელიც შეესაბამება მის გენეტიკურ მონაცემებს. ახლა ქრომოსომებზე აღარ ჩავყვეთ, არ არის ეს ჩვენი კომპეტენცია, მაგრამ გენეტიკური მონაცემები ამ მიმართულებით არის განსაზღვრული ხომ. საქართველოში გენეტიკური მონაცემების შესაბამისი სქესი ჩაიწერება. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი დათქმაა, იმიტომ, რომ თუკი ჩვენ ვკრძალავთ ქვეყანაში სქესის გადაკეთებას, ამას შესაბამისი უზრუნველყოფაც უნდა მოსდევდეს”.
შენიშვნა: აღსანიშნავია, რომ გენდერის დადასტურების ოპერაცია ინდივიდუალური გადაწყვეტილებაა და არ არის აუცილებელი ან სავალდებულო. ბევრ ტრანსგენდერ და არაბინარულ ადამიანს საერთოდ არ სურს ტრანზიციის ამ ეტაპის გავლა სხვადასხვა მიზეზის გამო. ამის გათვალისწინებით, ადამიანის გენდერს გენდერის დადასტურების ოპერაცია არ განსაზღვრავს.
ასევე კითხვის პასუხად მდინარაძემ თქვა, რომ არ იქნება აკრძალული მხატვრული შინაარსის ნაწარმოებები, რომლებიც ეხება გეი ადამიანების უფლებებს. მისივე თქმით, კანონში კიდევ უფრო დეტალურად ჩაიწერება რა არის პოპულარიზაცია და იმსჯელებენ, როგორ შეაფასონ სწორად პოპულარიზაცია, რომ უფლებების ნაწილში რისკი არ გაჩნდეს.
კითხვაზე, იქნება თუ არა აკრძალული თბილისი პრაიდის ჩატარება ან დროების გაშლა, მდინარაძემ უპასუხა, რომ თუ შეფასდება პოპულარიზაციად — კი და თუ არა — არა. მაგალითად მან მოიყვანა ის, რომ მოსახლეობის ნაწილი იმგვარ შეკრებას, რომელიც ქვიარ ადამიანების სექსუალური შეხედულებების წარმოჩენას, ქუჩაში ეკლესიებთან და სკოლებთან ჩამოვლას გულისხმობს, უყურებენ როგორც პროპაგანდას და მისი შეფასებით, “რიგ შემთხვევებში სავსებით სამართლიანად”.
“მათი შეკრება იმ სწორი შეფასების შედეგად, რაზეც ჩვენ ვისაუბრეთ და სამართლებრივ პრინციპებზე არ დავბრუნდები, თუ ემსახურება უფლებების დაცვას, თავისუფლების გამოხატვას ან სიტყვის თავისუფლებას, არანაირი არც მათი და არც სხვა რაიმე შეკრება, ვერ აიკრძალება. მაგრამ თუ რომელიმე შეკრება, გინდა პრაიდის იყოს და გინდა ნებისმიერი რომელიმე ადამიანებმა, 2-3-მა რომ გადაწყვიტოს შეიკრიბონ, რომ და პოპულარიზაცია მოახდინოს და გაასაჯაროონ ეს თემა, ამ შემთხვევაში იქნება აკრძალული. დანარჩენ დეტალებზე კანონისას ვისაუბროთ”.
მდინარაძეს არ დაუზუსტებია, რას გულისხმობს თითეული პუნქტი და რის აკრძალვამდე მიგვიყვანს ის. მაგალითად, მე-3 პუნქტის “სქესის შეცვლასთან დაკავშირებული ნებისმიერი სამედიცინო ჩარევის” აკრძალვა, გამოიწვევს თუ არა ჰორმონული თერაპიის შეზღუდვას. როგორ იმოქმედებს მე-4 და მე-5 პუნქტები დოკუმენტებში “გენეტიკური მონაცემების” მიხედვით სქესის მითითებაზე, როცა ევროსასამართლომ საქართველოს გენდერის სამართლებრივ აღიარებაზე დარღვევა დაუდგინა. არც ის განუხილავს, რამხელა ზიანს მიაყენებს ეს ტრანსგენდერ და ინტერსექს ადამიანებს.
უცნობია ისიც, ბოლო 3 პუნქტი, რომელიც შეკრებას და გავრცელებას ეხება, რა გავლენას იქონიებს გამოხატვის თავიუსფლებაზე, მედიასა და ხელოვნებაზე. მაგალითად, აიკრძალება თუ არა ტელევიზიაში გაშვება ან ვებგვერდებზე გამოქვეყნება ისეთი ფილმების და სერიალების, როგორიცაა “და ჩვენ ვიცეკვეთ”, “სველი ქვიშა”, “ჩემი ცოლის დაქალები” და “სიყვარულს მიღმა”. ან შეიზღუდება თუ არა წიგნების გამოცემა მხოლოდ იმის გამო, რომ მათში ქვიარ თემის რეპრეზენტაცია, მათ პრობლემებსა და საჭიროებებზეა საუბარი, მაგალითად: აკა მორჩილაძის “გადაფრენა მადათოვზე და უკან”, ანა კორძაია-სამადაშვილის “ვინ მოკლა ჩაიკას”, ნინო ხარატიშვილის “მერვე სიცოცხლე (ბრილკას)”, მაგდა კალანდაძის “მეორე ოთახი” და სხვა. ან შეძლებს თუ არა მედია სანქციების გარეშე გააშუქოს ქვიარ თემის პრობლემები.
შესაძლოა, ამ ეტაპზე ქართული ოცნება იმეორებდეს, რომ ეს კანონი მხოლოდ “პროპაგანდას” და “პოპულარიზაციას” ეხება, მაგრამ სხვა ქვეყნების გამოცდილება გვაჩვენებს, რომ მსგავსი შემზღუდავი კანონები დროთა განმავლობაში უფრო და უფრო მკაცრდება, მაქსიმალურად ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას, აზიანებს ქვიარ თემს და ცენზურამდე მიდის. მაგალითად, 2013 წელს რუსეთში მიღებული “ლგბტ პროპაგანდის” ამკრძალავი კანონი თავიდან არასრულწლოვნებში “არატრადიციციული სექსუალური ურთიერთობების პროპაგანდის” აკრძალვით შეიფუთა, თუმცა 2020 წელს “არატრადიციული ღირებულებების პოპულარიზაციია” აიკრძალა მთელ მოსახლეობაში და არა მხოლოდ არასრულწლოვანთა შორის, 2022 წელს კი “ლგბტ პროპაგანდა” სრულად აიკრძალა სოციალურ ქსელებში, მედიაში, კინოში, რეკლამაში. მარტივად რომ ვთქვათ, ცენზურა დაწესდა, რასაც დამრღვევებისთვის ჯარიმები, ვებგვერდების დაბლოკვა მოჰყვა.
გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ეს არ არის პირველი ინიციატივა, კანონპროექტი ან განცხადება მმართველი გუნდის მხრიდან, რომელიც მიზანმიმართულად აზიანებს ქვიარ თემის უფლებრივ მდგომარეობას, ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას ან წისქვილს ასხამს პრორუსული და ანტიდასავლური ჯგუფების აგრესიაზე. არც პირველი კანონპროექტია, რომელიც რუსულ მოდელს იზიარებს და არც პირველი შემთხვევა, როცა კრემლის ჰომოფობიურ ნარატივებს იმეორებენ.
დღესაც მთელი ბრიფინგის განმავლობაში მდინარაძე იყენებდა ჰომოფობიურ ტერმინოლოგიას, რომელსაც ნეიტრალური, არადისკრიმინაციული შემცვლელები აქვს. ის ქვიარ ადამიანებს მოიხსენიებდა “არატრადიცული ორიენტაციის მქონეებად” და საუბრობდა “ერთნაირსქესიანთა” კავშირებზე, “მიმდინარეობასა და ცხოვრების სტილზე”. ასეთი ტერმინოლოგია კიდევ უფრო მეტად უწყობს ხელს დისკრიმინაციისა და სტიგმის გაძლიერებას და კიდევ უფრო მეტად ამსგავსებს ქართული ოცნების განცხადებებს კრემლისას.