ჩაგდებიდან 1 წლისა და დაახლოებით 1 თვის შემდეგ, ქართულმა ოცნებამ თავისივე სიტყვა გატეხა და რუსულ კანონს აბრუნებს. ყოველგვარი წინასწარი ინფორმირების გარეშე, ეს მამუკა მდინარაძემ დღეს დაგვიანონსა და რამდენიმე საათში შარშან დაწუნებული კანონპროექტი პარლამენტის ვებგვერდზე აიტვირთა.

მდინარაძეს არ დაუმალავს, რომ პროექტის შინაარსი იგივე იქნება, ოღონდ სიტყვა “აგენტს” არ გამოიყენებენ. აქვე ქართულმა ოცნებამ მიგვითითა იმაზეც, რომ რასაც შარშან რუსული კანონად მოვიხსენიებდით, წელსაც იგივე არ ვუწოდოთ.

ამ სტატიაში გიამბობთ, რა ეწერა და წერია კანონპროექტში, რომელიც შარშან კანონად საზოგადოების მასშტაბური აქციების გამო ვერ იქცა.

რით ხსნის ქართული ოცნება “კანონის საჭიროებას”

რუსულ კანონს ისევ “უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ” ჰქვია. პარლამენტის ვებგვერდზე არ არის მითითებული არც ბიუროზე განხილვის თარიღი, არც კომიტეტების შესახებ ინფორმაცია. როგორც წერილშია მითითებული, მომხსენებლები არიან მამუკა მდინარაძე, ანრი ოხანაშვილი და გივი მიქანაძე.

განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ კანონპროექტის მიზანია “უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა”. აქვე ამტკიცებენ, თითქოს მნიშვნელოვანია, ეს საკანონმდებლო აქტი მხოლოდ ინფორმირების მიზანს ემსახურებოდეს და “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად” რეგისტრირებულ სუბიექტებს არ შეუზღუდოს ჩვეული საქმიანობის განხორციელება.

“აუცილებელია ისეთი საკანონმდებლო აქტის მიღება, რომელიც განსაზღვრავს უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის ცნებას და შესაბამისი სუბიექტების უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად რეგისტრაციასა და მათი საქმიანობის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს მოაწესრიგებს”, — ვკითხულობთ ახალინიცირებული კანონის ბარათში.

“აუცილებელია ისეთი საკანონმდებლო აქტის მიღება, რომელიც განსაზღვრავს უცხოური გავლენის აგენტის ცნებას და შესაბამისი სუბიექტების უცხოური გავლენის აგენტად რეგისტრაციასა და მათი საქმიანობის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს მოაწესრიგებს”, — ეწერა შარშანდელი რუსული კანონის განმარტებით ბარათში. 

განსხვავება მხოლოდ იმაშია, რომ “უცხოური გავლენის აგენტის” ცნება შეცვლილია “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის” ცნებით. ასევე, შარშან წარმდგენები სოზარ სუბარი, დიმიტრი ხუნდაძე, მიხეილ ყაველაშვილი, გურამ მაჭარაშვილი, ეკა სეფაშვილი, ვიქტორ ჯაფარიძე, ირაკლი (დაჩი) ბერაია, ზაალ მიქელაძე და დავით კაჭარავა იყვნენ, წელს კი ფრაქცია ქართული ოცნება.

ავტორები, როგორც შარშან, ისე წელს, ხაზს უსვამენ, რომ მსგავსი კანონმდებლობა არსებობს სხვა ქვეყნებშიც და მაგალითად ისევ აშშ მოჰყავთ. ასევე, ავსტრალია, ისრაელი, თუმცა არ ახსენებენ რუსეთს, სადაც ასეთ კანონს მედიისა და სამოქალაქო საზოგადოების დისკრედიტირებისთვის იყენებენ.

“ამრიგად, წარმოდგენილი კანონპროექტი განმარტავს უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის ცნებას და უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მიზნით აწესრიგებს სუბიექტის უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად რეგისტრაციასა და უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის საქმიანობის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს”.

კანონპროექტის თანახმად, სუბიექტი, რომელიც 2023 წლის მონაცემების (გარემოებების) მიხედვით აკმაყოფილებს კრიტერიუმებს, ვალდებულია, დადგენილ ვადაში იუსტიციის სახლის მეშვეობით წერილობითი განცხადებით (მატერიალური ფორმით) მიმართოს საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს და მოითხოვოს “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად” დარეგისტრირება.

“ამ ნორმის არსებობა საჭიროა, რადგან მისი არარსებობის შემთხვევაში, უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად რეგისტრაციის ვალდებულება არ გავრცელდებოდა იმ სუბიექტებზე, რომლებიც 2023 წლის მონაცემების (გარემოებების) მიხედვით აკმაყოფილებენ კანონპროექტით დადგენილ უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის კრიტერიუმებს”.

“უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად” რეგისტრაციიაზე თავის არიდებისას ან კანონპროექტით განსაზღვრულ შესაბამის მოთხოვნათა შეუსრულებლობისას ჯარიმაა გათვალისწინებული.

ვის და რას მიიჩნევს რუსული კანონი “უცხოურ ძალად”

ქართული ოცნების მიხედვით, “უცხოური ძალა” არის:

• უცხო სახელმწიფოს ხელისუფლების სისტემის შემადგენელი სუბიექტი;
• ფიზიკური პირი, რომელიც არ არის საქართველოს მოქალაქე;
• იურიდიული პირი, რომელიც არ არის დაფუძნებული საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე;
• ისეთი ორგანიზაციული წარმონაქმნი (მათ შორის, ფონდი, ასოციაცია, კორპორაცია, კავშირი, სხვა სახის ორგანიზაცია) ან პირთა სხვა სახის გაერთიანება, რომელიც დაფუძნებულია უცხო სახელმწიფოს სამართლის ან/და საერთაშორისო სამართლის საფუძველზე.

რა მიიჩნევა “შემოსავლის წყაროს უცხოურ ძალად”

ქართული ოცნების რუსული კანონის მიხედვით, შესაბამისი სუბიექტის მიერ მიღებული შემოსავლის წყარო “უცხოური ძალაა”, თუ:

• სუბიექტმა უცხოური ძალისგან პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი;
• სუბიექტმა პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი იმ იურიდიული პირისგან, რომელმაც უცხოური ძალისგან პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიიღო შემოსავალი;
• შემოსავლის წყარო არ არის იდენტიფიცირებული.

ვის ჩათვლის რუსული კანონი “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად”

• ისეთი არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი, რომელიც არ არის დაფუძნებული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ, რომელიც არ არის “სპორტის შესახებ“” საქართველოს კანონით გათვალისწინებული ეროვნული სპორტული ფედერაცია ან “ადამიანის სისხლისა და მისი კომპონენტების ხარისხისა და უსაფრთხოების შესახებ” კანონით გათვალისწინებული სისხლის დაწესებულება და რომლის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში მიღებული მთლიანი შემოსავლის 20%-ზე მეტის წყარო უცხოური ძალაა;
• “მაუწყებლობის შესახებ” კანონით გათვალისწინებული ისეთი მაუწყებელი, რომლის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში მიღებული მთლიანი შემოსავლის იმ 20%-ზე მეტის წყარო უცხოური ძალაა (რომელშიც არ შედის სამეწარმეო საზოგადოების ან ინდივიდუალური მეწარმის მიერ “მაუწყებლობის შესახებ” კანონის შესაბამისად აღნიშნულ მაუწყებელში განთავსებული სპონსორობიდან, ტელეშოპინგიდან ან კომერციული რეკლამიდან მიღებული შემოსავალი);
• ისეთი იურიდიული პირი, რომელიც ერთპიროვნულად ან სხვასთან ერთად ფლობს საქართველოში მოქმედ მასობრივი ინფორმაციის ბეჭდურ საშუალებას და რომლის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში მიღებული მთლიანი შემოსავლის იმ 20%-ზე მეტის წყარო უცხოური ძალაა (რომელშიც არ შედის სამეწარმეო საზოგადოების ან ინდივიდუალური მეწარმის მიერ მასობრივი ინფორმაციის აღნიშნულ საშუალებაში განთავსებული კომერციული რეკლამიდან მიღებული შემოსავალი);
• ისეთი იურიდიული პირი, რომელიც ერთპიროვნულად ან სხვასთან ერთად ფლობს ან/და იყენებს მასობრივი ინფორმაციის საქართველოს სახელმწიფო ენაზე გამავრცელებელი ინტერნეტსაშუალებისთვის განკუთვნილ ინტერნეტდომენს ან/და ინტერნეტჰოსტინგს და რომლის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში მიღებული მთლიანი შემოსავლის იმ 20%-ზე მეტის წყარო უცხოური ძალაა (რომელშიც არ შედის სამეწარმეო საზოგადოების ან ინდივიდუალური მეწარმის მიერ მასობრივი ინფორმაციის აღნიშნულ საშუალებაში განთავსებული კომერციული რეკლამიდან მიღებული შემოსავალი).

კანონის მიხედვით, შემოსავალში იგულისხმება ფულადი თანხა და ქონებრივი ღირებულების სხვა სახის მატერიალური სიკეთე (ნებისმიერი მოძრავი ან უძრავი ნივთი). იმ შემოსავლის ღირებულება, რომელიც არ არის ფულადი თანხა, მისი საბაზრო ფასით გამოითვლება.

აქვე გაწერილია წესები, თუ როგორ მოხდება რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში და სავალდებული დოკუმენტების ყოველწლიური შევსება. ისიც, როგორ მოხდება ამ რეესტრიდან ამოწერა. “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციათა” რეესტრში შეტანილი ინფორმაცია საჯაროა.

ვინ და როგორ “გამოავლენს უცხოური გავლენის წყაროებს”

“უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის” გამოსავლენად ან ამ კანონის რომელიმე მოთხოვნის შესრულების შესამოწმებლად საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო უფლებამოსილია, ნებისმიერ დროს განახორციელოს საკითხის სათანადო კვლევა და შესწავლა. ასევე, სხვისგან მიიღოს ინფორმაცია.

მონიტორინგის დაწყების საფუძველია:

• იუსტიციის სამინისტროს შესაბამისი უფლებამოსილი პირის გადაწყვეტილება;
• უწყებისთვის წარდგენილი წერილობითი განცხადება, რომელიც შეიცავს “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ” კონკრეტულ ორგანიზაციასთან დაკავშირებულ სათანადო მინიშნებას.
• მონიტორინგის განხორციელების მიზნით, სამინისტროს შესაბამის უფლებამოსილ პირს უფლება აქვს, კანონის შესაბამისად მოიძიოს საჭირო ინფორმაცია, მათ შორის, პერსონალური მონაცემი.
• ერთი და იმავე სუბიექტის მიმართ მონიტორინგის განხორციელება დასაშვებია 6 თვეში მხოლოდ ერთხელ.

თუ მონიტორინგის შედეგად გამოვლინდა, რომ სუბიექტი აკმაყოფილებს კრიტერიუმებს, მაგრამ რეგისტრაციას თავი აარიდა, სააგენტო სამინისტროს შესაბამისი უფლებამოსილი პირის მიმართვის საფუძველზე არეგისტრირებს მას “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად”.

პასუხისმგებლობა და ჯარიმები

• “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად” რეგისტრაციისთვის თავის არიდება ან საფინანსო დეკლარაციის იმავე მუხლით დადგენილ ვადაში წარუდგენლობა გამოიწვევს დაჯარიმებას 25 000 ლარის ოდენობით.
• ხარვეზის აღმოფხვრის ვალდებულების შეუსრულებლობა ან განაცხადის წარდგენის ვალდებულების შეუსრულებლობა გამოიწვევს დაჯარიმებას 10 000 ლარის ოდენობით.
• ადმინისტრაციული სახდელის დადებიდან 1 თვის შემდეგ ჩადენა გამოიწვევს დაჯარიმებას 20 000 ლარის ოდენობით.

ჯერ კიდევ რუსული კანონის ჩაგდების შემდეგ, მმართველი გუნდი ყველა გზით ცდილობდა, რომ ამ კანონის მიზნებისთვის მიეღწია და აქტივისტების, მედიის, სამოქალაქო საზოაგდოების წინააღმდეგ დისკრედიტაციის კამპანიას ეწეოდა, რასაც ანდიტასავლური რიტორიკაც ახლდა. პროცესები რამდენიმე თვით შენელდა – კანდიდატის სტატუსის მიღებამდე და მიღების შემდეგ. თუმცა 2024 წლის არჩევნების წინ ეს ქართული ოცნების კიდევ ერთი მკვეთრი ნაბიჯია, რომელიც კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს პროევროპულ კურსს და საზოგადოებრივ მღელვარებას გამოიწვევს.

მმართველი გუნდი ჯერ ოფიციალურად არ ამბობს, რომ საარჩევნო კამპანია დაიწყო, თუმცა მათი გადადგმული ნაბიჯები სწორედ ამას მიანიშნებს:

• 2023 წლის მიწურულს პოლიტიკიდან ორჯერ წასული ბიძინა ივანიშვილი მესამედ დაბრუნდა.
• პრემიერმინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა მეორედ დატოვა თანამდებობა და ახალი პრემიერი ირაკლი კობახიძე გახდა.
• ქართულმა ოცნებამ არარსებული “ლგბტ პროპაგანდის” წინააღმდეგ კამპანია დაიწყო და სიძულვილის კანონი დააანონსა, რომელიც დღეს, 3 აპრილს დააინიცირეს.
• გირჩთან ერთად გენდერული კვოტების გაუქმების ინიციატივით გამოვიდნენ და ესეც დღეს, 3 აპრილს პირველი მოსმენით მიიღეს.
• დღესვე მოულოდნელად რუსული კანონი დააინიცირეს.