ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკაში დაბრუნებიდან სულ რაღაც 3 თვე, ხოლო რუსული კანონის ჩაგდებიდან მხოლოდ 1 წელი გავიდა, მმართველი გუნდი კი იმავე წრეზე დაბრუნებას აპირებს და ისევ რუსულ კანონს აინიცირებს, თანაც ზუსტად იმავე რედაქციით. ალბათ, ქართულ ოცნებას დაავიწყდა, როგორ ჩაიარა შარშან პროცესებმა. მაგრამ ჩვენ გვახსოვს, რომ რუსული კანონი ერთხელ უკვე დავამარცხეთ და არც ახლა ვაპირებთ დანებებას.
2023 წლის 14 თებერვალს ქართული ოცნებიდან ფორმალურად წამოსული დეპუტატების ანტიდასავლურმა მოძრაობამ განაცხადა, რომ ე.წ. აგენტების კანონს აინიცირებდა და “უცხოური გავლენის აგენტების რეესტრის” შექმნა სურდა. მაშინ ამტკიცებდნენ, თითქოს ეს აშშ-ში მოქმედი კანონის ანალოგი იყო, თუმცა უყურადღებოდ ტოვებდნენ იმ ფაქტს, რომ ეს ინიციატივა აშშ-ში ნაცისტურ პროპაგანდასთან საბრძოლველად აამოქმედა და დროთა განმავლობაში მხოლოდ უცხოური ლობისტური ორგანიზაციების საქმიანობის მაკონტროლებელი ფორმა მიიღო.
ცდილობდნენ არ შეემჩნიათ ის ფაქტიც, რომ მსგავსი კანონი არსებობდა რუსეთში. ხალხის ძალის და ქართული ოცნების რიტორიკის მსგავსად, რუსეთშიც ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, თითქოს ის მოქალაქეების, უსაფრთხოების და სუვერენიტეტის “უცხოური გავლენებისგან” დასაცავად მიიღეს. საბოლოო შედეგი კი მედიისა და არასამთავრობო სექტორის შეზღუდვა იყო.
ამ მცდელობამ რუსეთში გაჭრა, მაგრამ საქართველოში არა. მედიამ და სამოქალაქო ორგანიზაციებმა მაშინვე დაარქვეს ყველაფერს თავისი სახელი და საზოგადოება რუსული კანონის წინააღმდეგ გავერთიანდით.
თავდაპირველად პროტესტი მცირე მასშტაბის იყო და მხოლოდ პარლამენტში შეკრებილ რამდენიმე ჟურნალისტს გვაერთიანებდა, რომლებიც ბიუროს მოვუწოდებდით, არ დაერეგისტრირებინა კანონპროექტი.
აქ გაჩნდა პირველად სლოგანი — “არა რუსულ კანონს”, რომელიც მომდევნო 2 თვის განმავლობაში მთელ ქვეყანაში ძალიან ხმამაღლა ისმოდა. თებერვლის მიწურულამდე ასეულობით ადგილობრივმა და საერთაშორისო ორგანიზაციამ და მაღალი რანგის პოლიტიკოსმა მოუწოდა მმართველ გუნდს, ეს კანონი არ მიეღო. მათ შორის იყვნენ, ჯოზეფ ბორელი, NATO, გაერო, ევროკავშირის წევრი ქვეყნები, ჰელსინკის კომისია, დემოკრატიული არჩევნების ევროპული პლატფორმა (EPDE), პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტი (IPI).
თუმცა, უკან დახევის ნაცვლად, ქართულ ოცნება ამბობდა, რომ პროექტს მხარს დაუჭერდა. შეუპოვრობას იჩენდა ქართულ მედიაც და კანონპროექტის ყოველი განხილვისას პარლამენტში პროტესტს აწყობდა. ეს ერთ-ერთი უიშვიათესი შემთხვევა იყო, როცა ჟურნალისტები საკანონმდებლო ორგანოში კითხვებზე პასუხებს სასტვენებით და პოსტერებით ვითხოვდით.
მალევე ქართულმა ოცნებამ სცადა ჩვენთვის პროტესტის გამოხატვა შეეზღუდა და მედიის წარმომადგენლების ნაწილს პარლამენტში არ უშვებდნენ, ნაწილს პოსტერებს ართმევდნენ. მაგალითად, მე და ჩემმა თანამშრომლებმა ამ “სახიფათო პოსტერის” შეტანა ვერ მოვახერხეთ.
თუმცა ვერც ამან გამოიღო მათთვის სასურველი შედეგი და ფრაზები: “არა რუსულ კანონს”, “თქვენ თვითონ ხართ აგენტები”, “რუსული კანონი არ არის საქართველოს არჩევანი” ისევ ხმამაღლა ისმოდა.
დროთა განმავლობაში, როცა ხელისუფლება არანაირ დათმობაზე არ წამოვიდა, რუსული კანონის წინააღმდეგ ბრძოლა უფრო მასშტაბური გახდა, რაშიც განსაკუთრებული წვლილი ითამაშა მედიამ (საინფორმაციო სტატიებისა და სიუჟეტების მომზადებით, რომლებმაც ხალხს შესაძლო საფრთხე დაანახა), სამოქალაქო საზოგადოებამ, აქტივისტებმა , სტუდენტებმა და ა.შ.
მარტის დასაწყისში კანონის ინიციატორ და მხარდამჭერ დეპუტატებს საჯაროდ მიმართავდნენ სტუდენტები, მათივე დაფუძნებული ორგანიზაციები, ყოფილი კოლეგები და მოუწოდებდნენ, უარი ეთქვათ ინიციატივაზე. საჯარო განცხადებებს ავრცელებდნენ სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლები, მცირე მეწარმეები.
პროტესტის მასშტაბები 2 მარტს გაიზარდა, როცა კომიტეტზე კანონპროექტის განხილვისას აქცია პარლამენტის შიგნითაც გაიმართა და გარეთაც. ამ დღეს ჩვენ რამდენიმე ფუნქცია გვქონდა — აქტივისტებიც ვიყავით და ჟურნალისტებიც.
დაცვის სამსახურის თანამშრომლები არ გვაძლევდნენ სხდომაზე დასწრების საშუალებას, შეზღუდული იყო პარლამენტში შესვლის შესაძლებლობაც. იმავე დღეს საკანონმდებლო ორგანოში ხმაური და დაპირისპირება იყო, რადგან სხდომაზე ოპოზიციონერ დეპუტატებსაც არ უშვებდნენ.
საღამოს, საკანონმდებლო ორგანოს ყველა შესასვლელთან მოქალაქეები იყვნენ შეკრებილები და მიმდინარე მოვლენებს აპროტესტებდნენ. პარლამენტში ჯერ კიდევ სამუშაო პროცესი გრძელდებოდა, როცა ფორმულას და ნეტაგზეთის ჟურნალისტებთან ერთად ეზოში ჩავედი, რომ კარებთან მოსული ხალხის პროტესტი გადამეღო. მიუხედავად იმისა, რომ სამივეს გვქონდა ადგილზე მუშაობის უფლება, დაცვის თანამშრომელმა ძალის გამოყენებით გამოგვაგდო და უკან აღარ შეგვიშვა.
აქცია პარლამენტის გარეთ გაგრძელდა, სადაც დააკავეს 36 ადამიანი, მათ შორის პუბლიკას და ტაბულას ჟურნალისტები. მუშაობისას დაშავდა TV პირველის ოპერატორი.
3 მარტის დილა უფრო ხმაურიანი განცხადებებით და სოლიდარობით გათენდა. მომდევნო დღეებში რუსული კანონის საწინააღმდეგო განცხადებები გაავრცელა თითქმის ყველამ, ვისზეც გსმენიათ და არ გსმენიათ: ქართულმა მუსიკალურმა ჯგუფებმა, კლუბებმა, გადაცემებმა, გაეროში ახალგაზრდობის მოქმედმა და ყოფილმა წარმომადგენლებმა, სახელისუფლებო ტელეკომპანია იმედის თანამშრომელმა, კულტურის სფეროდან გათავისუფლებულმა თანამშრომლებმა, მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს მონაწილეებმა, პროფესორებმა, ერასმუსის გაცვლითი პროგრამის მონაწილეებმა.
პროტესტში ჩაერთნენ, როგორც ხელოვნების, ასევე, სპორტის სფეროს წარმომადგენლები. რუსული კანონი დაგმეს სერიალებმა, საფეხბურთო კლუბებმა, ფეხბურთელებმა და ქომაგებმა, მწერლებმა და პოეტებმა. ქართულ ოცნებას და მათ კანონს გაემიჯნენ ყოფილი თანაგუნდელები: პრემიერმინისტრები, მინისტრები, დეპუტატები.
ისიც არ უნდა დავივიწყოთ, ვინ უჭერდა მხარს რუსულ კანონს ამ საერთო სოლიდარობის დროს: პრორუსი მოძალადე კოკა მორგოშია, ხელისუფლების პროპაგანდისტები: შალვა რამიშვილი და უცნობი, მათივე მხარდამჭერები — ლალი მოროშკინა, ხათუნა ხოფერია და სახელისუფლებო გადაცემების ცნობილი “ექსპერტები”. სხვაგან ყველგან მკაფიოდ და ხმამაღლად ისმოდა: “არა რუსულ კანონს”, “საქართველოს მომავალი ევროპაშია”.
5 მარტს პარლამენტში პროტესტის გამო ჟურნალისტებს აკრედიტაცია შეუჩერეს. 6 მარტს საკანონმდებლო ორგანოში შეშვების შეზღუდული რეჟიმი აამოქმედეს, რომ მედიის წარმომადგენლების შესვლა დაებრკოლებინათ, გარეთ კი ისევ აქცია იყო სხარტი და ორიგინალური პოსტერებით, რომლებზეც მომდევნო დღეებში ბევრი ვიცინეთ. ამის ფონზე, იურიდიულმა კომიტეტმა რუსულ კანონს მხარი მაინც დაუჭირა.
ერთიანობის ამხელა მუხტმა და ყველა მხრიდან იმის ახსნამ, რომ კანონი საზიანოა, ქართულ ოცნებას არაფერი ასწავლა და 7 მარტს კანონი პლენარულ მოსმენაზე დაჩქარებული წესით განიხილეს. არადა, მანამდე ამბობდნენ, რომ განხილვა სხვა დღეს იყო ჩანიშნული. პარალელურად, სხდომაზე ფიზიკური და სიტყვიერი დაპირისპირება იყო, პარლამენტის გარეთ კი მოქალაქეები იკრიბებოდნენ.
საპარლამენტო უმრავლესობამ 76 ხმით კანონპროექტი პირველი მოსმენით მიიღო. ამის გასაპროტესტებლად რუსთაველის გამზირზე ათიათასობით მოქალაქე შეიკრიბა. შსს-მ წყლის ჭავლი გამოიყენა მშვიდობიანი პროტესტის წინააღმდეგ – იმ მოქალაქეების წინააღმდეგ, რომლებიც მტკიცედ აფრიალებდნენ ევროკავშირისა და საქართველოს დროშებს.
დააკავეს ათეულობით მოქალაქე, არაერთი ადამიანი დაშავდა. სპეციალურმა საგამოძიებო სამსახურმა შსს-ს თანამშრომლების უფლებამოსილების შესაძლო გადამეტებაზე გამოძიება დაიწყო.
აქციის დაშლა დილამდე გაგრძელდა, თუმცა ამას არ შევუჩერებივართ და 8 მარტს მორიგი მასშტაბური პროტესტისთვის შევიკრიბეთ. რუსთაველზე პოლიცია მოქალაქეებს ჩხრეკდა და აირწინაღებს, პულივიზატორებს ართმევდა, ან აკავებდა.
წყლის ჭავლის და ცრემლსადენი გაზის გარეშე არც 8 მარტის აქცია ჩაუვლია. გვიან ღამით პოლიციამ დარბევა დაიწყო. ფიზიკურად გაუსწორდნენ ჩვენს კოლეგებს, ნეტგაზეთის, პუბლიკას, მთავარი არხის ჟურნალისტებს, ხელკეტებით სცემეს აქტივისტები. აქციაზე დაშავებულმა მოქალაქემ ცალ თვალში მხედველობა დაკარგა.
აქციის მონაწილეებმა გზების ჩახერგვა სცადეს, რომ სპეცრაზმი შეენელებინათ, რა დროსაც დაწვეს შსს-ს მანქანები. უწყებამ ჯამში 100-ზე მეტი ადამიანი დააკავა. Amnesty International-ის შეფასებით, პოლიციელების მიერ ძალის გამოყენება არაპროპორციული იყო.
7-9 მარტის აქციებმა არამხოლოდ ქართული ოცნების სისუსტე, არამედ საზოგადოების ძალა გამოავლინა. მომდევნო დღეებში როგორც ადგილობრივ, ისე საერთაშორისო მედიებში ტრიალებდა კადრები, სადაც ჩანდა, როგორ უპირისპირდებოდნენ მოქალაქეები სპეცრაზმს, ეხმარებოდნენ ერთმანეთს და არანაირ დაბრკოლებას არ ნებდებოდნენ.
9 მარტს ქართულმა ოცნებამ განაცხადა, რომ რუსულ კანონს უკან გაიწვევდა, თანაც უპირობოდ. იმავე დღეს პარლამენტის თავმჯდომარემ, შალვა პაპუაშვილმა ვენეციის კომისიიდან კანონპროექტი უკან გამოითხოვა.
“ჩვენ ყველაზე მეტად უნდა გავუფრთხილდეთ მშვიდობას, სიმშვიდესა და ეკონომიკურ განვითარებას ჩვენს ქვეყანაში, ისევე, როგორც საქართველოს წინსვლას ევროპული ინტეგრაციის გზაზე. შესაბამისად, აუცილებელია, თითოეული ჩვენი თანამოქალაქის ენერგია არა დაპირისპირებაზე, არამედ ქვეყნის სწორი მიმართულებით განვითარებაზე დაიხარჯოს.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, როგორც საზოგადოების თითოეული წევრის წინაშე პასუხისმგებელმა მმართველმა ძალამ, მივიღეთ გადაწყვეტილება, უპირობოდ, ყოველგვარი დათქმის გარეშე გავიწვიოთ ჩვენ მიერ მხარდაჭერილი კანონპროექტი”, — განაცხადა მაშინ ქართულმა ოცნებამ და მერეც გვიმტკიცებდა, რომ ეს საკითხი მათ დღის წესრიგში აღარ იდგა.
თუმცა იქვე დააანონსეს, რომ “ემოციური ფონის ჩაცხრომასთან ერთად”, საზოგადოებას უკეთ განუმარტავდნენ, რას ემსახურებოდა კანონპროექტი და “რატომ იყო მნიშვნელოვანი უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა” ქვეყანაში. ამისთვის კი ფართო საზოგადოებასთან შეხვედრებს გეგმავდნენ. 10 მარტს, მეორე მოსმენაზე პარლამენტმა რუსული კანონი ჩააგდო.
კანონის ჩაგდების შემდგომ დღეებში და ბოლო ერთი წლის განმავლობაში მმართველი გუნდი ყველას და ყველაფერს აბრალებდა იმას, რომ პროექტის არასწორი ინტერპრეტაცია მოხდა და მას “რუსული კანონი” დაუმსახურებლად ეწოდა. სახელისუფლებო ტრიბუნებიდან და ტელევიზიებიდან დაიწყო აქციის მონაწილეების, განსაკუთრებით ლაზარე გრიგორიადისის და სამოქალაქო ორგანიზაციების დისკრედიტაციის კამპანია. ლაზარეს, რომელიც პოლიციელისთვის მოლოტოვის კოქტეილის სროლის ბრალდებით დააკავეს, ხელისუფლების წარმომადგენლები ჰომოფობიური ნიშნით ორიენტაციარეულს უწოდებდნენ.
ამის შემდეგ კი ქართულმა ოცნებამ სიტყვის გატეხვის და დაბრუნებების კამპანია დაიწყო. 2023 წლის მიწურულს გავიგეთ, რომ ბიძინა ივანიშვილი პოლიტიკაში ისევ ბრუნდებოდა. უკვე მესამედ. ამჯერად პარტიის საპატიო თავმჯდომარედ და “მთავარ მრჩევლად”. მიზეზად ის გვითხრა, რომ “ჭარბად მოძლიერებული გუნდის ადამიანური ცდუნებებისგან დაცვა სურდა”. გვიმტკიცებდა, რომ პრემიერმინისტრის შეცვლა არ იგეგმებოდა, თუმცა ერთ თვეში ირაკლი ღარიბაშვილი გადადგა. მეორედ.
ივანიშვილის დაბრუნებიდან 2 თვეში, თებერვლის ბოლოს ვიგრძენით, რომ წინასაარჩევნო კამპანია აქტიურ ფაზაში შევიდა. ქართულმა ოცნებამ, რუსეთის მაგალითის მსგავსად, კიდევ ერთ დისკრიმინაციულ ინიციატივაზე მუშაობა დაიწყო და არარსებული “ლგბტ პროპაგანდის” რეგულირება დააპირა.
ამ მოვლენებიდან ერთი თვის თავზე გვითხრეს, რომ მმართველი გუნდს გირჩთან ერთად გენდერული კვოტირების გაუქმება სურს. ხოლო 2 დღეში გვაცნობეს, რომ რუსული კანონის ხელახლა დაინიცირებას აპირებენ, იმავე ტექსტით და ერთადერთი ცვლილებით: ნაცვლად ტერმინისა “უცხოური გავლენის აგენტი”, გამოყენებული იქნება ტერმინი “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაცია”.
როგორც ჩანს, ქართული ოცნების წინასაარჩევნო მარათონი ანტიევროპული და პრორუსული სენტიმენტების გაღვივებაზეა მიმართული. თუმცა, სულ რაღაც ერთი წლის წინანდელი მარტის გაკვეთილები, ისევე, როგორც არაერთი პროევროპული აქციის მასშტაბები, გვასწავლის, რომ ქართული საზოგადოება ევროპულ მომავალს არ თმობდა და არც დავთმობთ.
ამავე თემაზე მეტი ინფორმაციისთვის: