ჰეტერონორმატიულობა არის წარმოდგენა, რომ ჰეტეროსექსუალობა (მხოლოდ საპირისპირო სქესის/გენდერის მიმართ მიზიდულობა) ერთადერთი „ნორმალური“ და „ბუნებრივი“ სექსუალური ორიენტაციაა.
ვინაიდან ის ეფუძნება იმ კონცეფციას, რომ მხოლოდ ორი გენდერი არსებობს, ჰეტერონორმატიულობა არაზუსტად ასახავს რეალობას, სადაც გენდერი სპექტრია და რომელშიც ბევრ ადამიანს მხოლოდ იმავე, რამდენიმე ან ყველა გენდერის მიმართ აქვს მიზიდულობა და ეს აბსოლუტურად ნორმალურია.
ჰეტერონორმატიულობის მაგალითები
#1. იმის დაშვება, რომ ყველა ადამიანი ჰეტეროსექსუალია
ჰეტერონორმატიულობის ერთ-ერთი ყველაზე ხშირი მაგალითია ის დაშვება, რომ ნებისმიერი არაკონფორმული („არატრადიციული“) სექსუალური ორიენტაცია ან იდენტობა „მხოლოდ ფაზაა“.
იმის დაშვებით, რომ ადამიანი აუცილებლად ჰეტეროსექსუალია, იშლება მისი სექსუალური იდენტობა და სექსუალური ავტონომია. ადამიანის სექსუალური იდენტობის ან ორიენტაციის „მხოლოდ ფაზად“ შერაცხვა აზიანებს და აკნინებს მას და აქრობს სხვა, არაჰეტერონორმატიულ იდენტობებს, რაც ლახავს ადამიანის უფლებებს და ართულებს მათთვის ბრძოლას.
გარდა ამისა, იმის დაშვებით, რომ მხოლოდ ჰეტეროსექსუალობა და სისგენდერობა (როდესაც ადამიანის გენდერული იდენტობა ემთხვევა მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს) არის ნორმალური და რომ ყველა ასე უნდა აიდენტიფიცირებდეს საკუთარ თავს, ჰეტერონორმატიულობა აძლიერებს ისეთ უარყოფით წინასწარგანწყობებს, როგორებიცაა ტრანსფობია (დისკრიმინაცია ტრანსგენდერი ადამიანების მიმართ), ბიფობია (დისკრიმინაცია ბისექსუალი ადამიანების მიმართ) და ჰომოფობია (დისკრიმინაცია გეი და ლესბოსელი ადამიანების მიმართ).
#2. იმის დაშვება, რომ იცი სხვისი გენდერი
ჰეტერონორმატიულობა მოიცავს იმ დაშვებასაც, რომ ადამიანის გენდერული იდენტობა პირდაპირ უკავშირდება მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს. მაგალითად, ბავშვების აღზრდისას, ხშირად კი ჯერ კიდევ მათ დაბადებამდე, ბევრი მშობელი სწორედ მათი სქესის მიხედვით განსაზღვრავს მათთვის შერჩეული ტანსაცმლის ფერს, ოთახის მოწყობას, სათამაშოებს და ა.შ.
მიუხედავად ამისა, ყველა ადამიანის გენდერული იდენტობა არ ემთხვევა მისთვის დადებისას მინიჭებულ სქესს, საზოგადოება კი მათ ჯერ კიდევ ბავშვობიდან აქცევს ჰეტერონორმატიულობის ჩარჩოებში. მაგალითად, მშობელმა შეიძლება სწორედ ბავშვის სქესის მიხედვით გადაწყვიტოს, მანქანებით უნდა ითამაშოს მან თუ თოჯინებით, განურჩევლად იმისა, თუ რა სურს თავად ბავშვს.
ამ ნორმებიდან გადახვევა ბევრი მშობლისთვის, ვინც სამყაროს ჰეტერონორმატიულობის პერსპექტივიდან უყურებს, ხშირად პრობლემად აღიქმება ან დარდის საგანი ხდება. მათ შეიძლება გაუჭირდეთ იმ იდეასთან შეგუება, რომ მათ ბიჭს კაბების ან ისეთი ტანსაცმლის ჩაცმა სურს, რომელიც, ჩვეულებრივ, გოგოებთან ასოცირდება, ან ისინი შეიძლება გაბრაზრდნენ იმის გამო, რომ მათ გოგოს მოკლე ვარცხნილობა სურს.
► 2020 წლის ამერიკულმა კვლევამ, რომელმაც 13-იდან 24 წლამდე ასაკის 25 000 ქვიარ ადამიანი შეისწავლა, აღმოაჩინა, რომ ტრანსგენდერი და არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ახალგაზრდები დეპრესიისა და სუიციდის გაცილებით უფრო მაღალი რისკის ქვეშ იყვნენ.
► სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვმა მიიღოს მხარდაჭერა ოჯახის მხრიდან, განურჩევლად იმისა, თუ როგორია მისი გენდერული იდენტობა თუ სექსუალური ორიენტაცია და რამდენად განსხვავდება ის ჰეტერონორმატიული წარმოდგენებისგან.
#3. იმის დაშვება, რომ არსებობს სექსის მხოლოდ ერთი სწორი გზა
იმ ადამიანებისთვის, ვინც ჰეტერონორმატიული წარმოდგენებით ცხოვრობენ, სქესობრივი აქტის ერთადერთი „სწორი“ გზა „პენისი ვაგინაში“ ტიპის სექსია. სიმართლე კი ისაა, რომ სექსი ძალიან მრავალფეროვანია და მასში არ არის არც პენისის, არც ვაგინის და არც პენეტრაციის („შეღწევის“) აუცილებლობა.
#4. იმის დაშვება, რომ ადამიანი მონოგამია
ჰეტერონორმატიული წარმოდგენების მიხედვით, არამონოგამიური ურთიერთობები არ არის „ჯანსაღი“ თუ „მისაღები“ და მონოგამიურ ურთიერთობებში (როდესაც ადამიანს მხოლოდ ერთ ადამიანთან აქვს რომანტიკული ან სექსუალური ურთიერთობა) უფრო მეტი ნდობა და კომუნიკაციაა, ვიდრე არამონოგამიურში.
მართალია, მონოგამია აბსოლუტურად ნორმალურია, მაგრამ საზიანოა ის წარმოდგენა, თითქოს მონოგამია უფრო ზემდგომი ან უკეთესი იყოს, ვიდრე არამონოგამიური პრაქტიკები თუ ურთიერთობები.
► „არამონოგამია“ ქოლგა ტერმინია ისეთი ცხოვრების სტილის აღსანიშნავად, რომელიც ტრადიციულ მონოგამიურ ჩარჩოებს სცდება. ეს შეიძლება მოიცავდეს პოლიამორიას, რომელშიც ადამიანს რამდენიმე რომანტიკული პარტნიორი ჰყავს, და ე.წ. „ღია ურთიერთობებს“, როდესაც ურთიერთობაში მყოფ ადამიანებს შეიძლება სხვა ადამიანებთანაც ჰქონდეთ სქესობრივი კავშირი.
ადამიანებს, რომლებიც ჰეტერონორმატიული პრიზმიდან უყურებენ სამყაროს, შეიძლება ასევე სწამდეთ, რომ ქორწინებაში ან გრძელვადიან ურთიერთობებში აუცილებელია შვილის ყოლა. მათი წარმოდგენით ოჯახი უნდა შედგებოდეს ბავშვებისგან და სისგენდერი, ჰეტეროსექსუალი დედისა და მამისგან.
ჰეტერონორმატიული თვალსაწიერიდან ის ადამიანები, რომლებიც არ ქორწინდებიან ან უარს ამბობენ შვილის ყოლაზე (ან არამონოგამები არიან) „არანორნალურებად“ ან „არაბუნებრივებად“ აღიქმებიან.
როგორ ვებრძოლოთ ჰეტერონორმატიულობას?
ჰეტერონორმატიულობის მცდარი და საზიანო წარმოდგენების წინააღმდეგ საბრძოლველად ქმედითი ნაბიჯების გადადგმა თითოეულ ჩვენგანს შეუძლია:
- იმუშავეთ იმაზე, რომ იყოთ უფრო ინკლუზიური. ნუ ივარაუდებთ ადამიანის გენდერსა და სექსუალურ ორიენტაციას, გამოიყენეთ გენდერულად ნეიტრალური ენა, როდესაც ისაუბრებთ ადამიანებზე თუ მათ პარტნიორებზე, სანამ მათზე მეტს გაიგებთ;
- მხარი დაუჭირეთ მეგობრებსა თუ ოჯახის წევრებს, რომლებიც LGBTQ+ თემის წევრები არიან. თუ ქვიარ ადამიანებზე არასაკმარისი იცით, გაეცანით ამ თემაზე არსებულ რესურსებს, სტატიებსა თუ ვიდეოებს და გაიღრმავეთ ცოდნა;
- შექმენით უსაფრთხო გარემო თქვენი მეგობრებისა და ოჯახის წევრებისთვის. დარწმუნდით, რომ მათ ამ გარემოში შეუძლიათ იყვნენ კომფორტულად და არ დამალონ საკუთარი თავი.
► არაფერია არასწორი ჰეტეროსექსუალობაში, თუმცა არასწორია სხვების იძულება, დაემორჩილონ ჰეტერონორმატიულ წარმოდგენებსა და ნორმებს და უარყონ თავიანთი იდენტობა თუ სექსუალური ორიენტაცია.
► ინკლუზიურობა მნიშვნელოვანია და საჭიროა, რომ ის გახდეს ყოველდღიურობის ნაწილი. იმის გააზრება, რომ გენდერი სპექტრია და სექსუალობა მრავალფეროვანია, დაგვეხმარება ყველასთვის უფრო უსაფრთხო, ჯანსაღი და ინკლუზიური საზოგადოების შექმნაში.
წყარო: VerywellHealth