ეუთო/ოდირმა საქართველოს საპარლამენტო არჩევნებზე საბოლოო დასკვნა გამოაქვეყნა. ორგანიზაცია ხაზს უსვამს, რომ მათი მანდატი არ ითვალისწინებს არჩევნების შედეგების აღიარებას და მიმართულია პროცესის ყოვლისმომცველი შეფასებისკენ.
ასევე ხაზგასმით აღნიშნავენ, რომ ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებმა, როგორც არჩევნებამდე, ასევე შემდგომ — იქნებოდა ეს კანონები, რომლებიც გავლენას ახდენდა ფუნდამენტურ უფლებებზე და ზღუდავდა სამოქალაქო საზოგადოებას, ზეწოლა, თუ პროტესტის ძალადობრივი ჩახშობა — უარყოფითად იმოქმედა არჩევნებზე და მისი შედეგების მიმართ საზოგადოების ნდობაზე. ვკითხულობთ იმასაც, რომ საჩივრები, როგორც არჩევნების დღემდე, ისე მის შემდეგ, ხშირად სრულყოფილად არ განიხილებოდა.
ეუთო/ოდირმა მოამზადა რეკომენდაციები არჩევნების პროცესის გასაუმჯობესებლად, რომლებიც ითვალისწინებს ცვლილებებს კანონში, ასევე პრაქტიკაში, იმისთვის, რომ მოგვარდეს საზოგადოების დაბალი ნდობის საკითხი და ამომრჩევლებს მიეცეთ შესაძლებლობა ხმა შიშის გარეშე მისცენ.
დოკუმენტში პრიორიტეტული რეკომენდაციები გვხვდება, სადაც აღნიშნულია, რომ ხელისუფლებამ უნდა მიიღოს ყველა საჭირო ზომა ხმის ფარულობის უზრუნველსაყოფად, მათ შორის, საარჩევნო უბნების განლაგებისა და საარჩევნო მასალების დიზაინის გაუმჯობესებით. საარჩევნო კომისიებმა მკაცრად უნდა შეასრულონ პროცედურული გარანტიები, თავიდან აიცილონ გადატვირთულობა და ამომრჩეველთა არასათანადო თვალყურის დევნება საარჩევნო უბნებზე.
რეკომენდაციებში ხაზგასმულია ისიც, რომ ხელისუფლებამ უნდა აღკვეთოს ამომრჩეველთა დაშინება, ზეწოლა და ხმების მოსყიდვა. მათივე შეფასებით, საარჩევნო პროცესისადმი საზოგადოების ნდობისა და შედეგების მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, კანონმდებლობამ და სახელმწიფო პოლიტიკამ უნდა უზრუნველყოს საჯარო ხელისუფლების დამოუკიდებლად, პროფესიონალურად, ეფექტიანად, მთავრობისა ან მმართველი პარტიის გავლენისგან თავისუფალად ფუნქციონირება. არჩევნების დღესთან დაკავშირებული დარღვევების შესახებ შეტყობინებები და მასთან დაკავშირებული საჩივრები და მიმართვები კი დაუყოვნებლივ და საფუძვლიანად უნდა განიხილებოდეს.
ეუთო/ოდირი აცხადებს, რომ უნდა განხორციელდეს ყოვლისმომცველი საკანონმდებლო რეფორმები და საარჩევნო ადმინისტრაციის მიუკერძოებლობის გასაძლიერებლად, ყველა დონეზე უნდა გადაიხედოს საარჩევნო კომისიის წევრების დანიშვნის პროცესი, რათა თავიდან იქნას აცილებული რომელიმე პოლიტიკური პარტიის დომინირება.
გარდა ამისა, ხაზს უსვამენ, რომ ხელისუფლებამ უნდა შეასრულოს თავისი მოვალეობა, დაიცვას მედიის წარმომადგენლების უსაფრთხოება ეფექტიანი და დროული დამცავი ღონისძიებებით. ასევე, ხელისუფლებამ სასწრაფოდ უნდა გამოიძიოს და პასუხისგებაში მისცეს ჟურნალისტებსა და სხვა მედია აქტორებზე თავდასხმებსა და არასათანადო მოპყრობაში მონაწილე პირები.
“ხელისუფლებამ პროაქტიულად უნდა აღკვეთოს ამომრჩეველთა დაშინება, საჯარო მოხელეებზე ზეწოლა, ხმების მოსყიდვა, ძალადობა და ამომრჩევლებს ასწავლოს მათი უფლებები. თუ მსგავსი შემთხვევები მოხდება, მათ დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოთ, რათა უზრუნველყონ ეფექტიანი საშუალებები და შესაბამისი პირების პასუხისმგებაში მიცემა.
უნდა განხორციელდეს ყოვლისმომცველი საკანონმდებლო რეფორმა ODIHR-ის გამორჩეული რეკომენდაციების განსახორციელებლად და საკანონმდებლო ბაზის ეუთოს ვალდებულებებთან, საერთაშორისო სტანდარტებსა და კარგ პრაქტიკასთან შემდგომი მორგების მიზნით. ეს განხილვა უნდა დასრულდეს მომდევნო არჩევნებამდე დიდი ხნით ადრე და ინკლუზიური და გამჭვირვალე საკონსულტაციო პროცესის მეშვეობით.
უნდა გაუქმდეს კანონმდებლობა, რომელიც ზღუდავს კონსტიტუციით გარანტირებულ შეკრებისა და გამოხატვის ძირითად თავისუფლებებს. ასეთი ფუნდამენტური თავისუფლებების ნებისმიერი შეზღუდვა უნდა იყოს გამონაკლისი, კანონიერი მიზნის მკაცრად პროპორციული და დაწესებული მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ეს აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში”, — ვკითხულობთ დასკვნაში.
ეუთო/ოდირი აღნიშნავს, რომ გამჭვირვალობის ხელშესაწყობად და ყველა პოლიტიკური პარტიის სამართლიანი კონტროლის უზრუნველსაყოფად, ანტიკორუფციულმა ბიურომ უნდა შეიმუშაოს მკაფიო რეგულაციები, რომლებიც ასახავს პოლიტიკური ფინანსური ზედამხედველობის პროცედურებსა და მეთოდოლოგიას.
“საარჩევნო დავების გადაწყვეტის გამჭვირვალობისა და ნდობის შემდგომი გაზრდის მიზნით, ყველა დავა უნდა განიხილებოდეს საარჩევნო კომისიების მიერ კოლეგიურად და ღია სხდომებზე, საჩივრების შინაარსის საფუძვლიანად განხილვის საფუძველზე. ყველა სასამართლო აქტი, გადაწყვეტილება და ოქმი კარგად უნდა იყოს დასაბუთებული და დაფუძნებული კანონის გააზრებულ ინტერპრეტაციაზე და დაუყოვნებლივ უნდა გამოქვეყნდეს ინტერნეტში.
არჩევნებზე დაკვირვების მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს, რომ მოქალაქე დამკვირვებლებს შეუძლიათ იმოქმედონ ზეწოლისა და დაშინებისგან და ჰქონდეთ შეუფერხებელი წვდომა ყველა შესაბამის ინფორმაციაზე. პარტიულ და უპარტიო დაკვირვებას შორის მკაფიო გამიჯვნის შესანარჩუნებლად, დამკვირვებლის სტატუსი არ უნდა იქნას გამოყენებული პოლიტიკური პარტიების მიერ”.
ხაზგასმულია ისიც, რომ საერთაშორისო სტანდარტებისა და ეუთოს ვალდებულებების შესაბამისად, ხელისუფლებამ უნდა განახორციელოს ეფექტიანი, დროებითი სპეციალური ზომები საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში ქალთა დისკრიმინაციის აღმოსაფხვრელად. მათი დადასტურებული ეფექტურიანობის გათვალისწინებით, ხელისუფლებამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს სავალდებულო საარჩევნო გენდერული კვოტების ხელახლა შემოღებას, ასევე მოთხოვნას, რომ ქალი, რომელიც პარლამენტის წევრის მანდატს წყვეტს, შეიცვალოს იმავე პარტიული სიის მომდევნო ქალი კანდიდატით.
დოკუმენტში გვხვდება სხვა რეკომენდაციებიც, რომლებიც პროცედურებს ეხება. მაგალითად, ორგანიზაცია წერს, რომ საარჩევნო ტექნოლოგიების გამოყენების მიმართ ნდობის გასაძლიერებლად კანონი ცალსახად უნდა ითვალისწინებდეს მესამე მხარის მიერ ამომრჩეველთა იდენტიფიკაციისა და ხმის დათვლის მოწყობილობების დამოუკიდებელ შემოწმებასა და სერტიფიცირებას. მათივე შეფასებით, რელევანტურ დაინტერესებულ მხარეებს უნდა მიეცეთ არსებითი შესაძლებლობები, განიხილონ განხორციელების პროცესის ყველა ასპექტი, მათ შორის ტექნიკურ დოკუმენტაციაზე წვდომა, წყაროს კოდის განხილვა, მოწყობილობის კონფიგურაცია და აუდიტის პროცედურები.
განხილულია ამომრჩეველთა რეგისტრაციის საკითხიც. ეუთო ოდირი ხაზს უსვამს, რომ ყველა ამომრჩევლის მიერ აქტიური საარჩევნო უფლების ეფექტიანი განხორციელების უზრუნველსაყოფად, ხელისუფლებამ უნდა მიიღოს შესაბამისი საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ზომები, რათა ყველა ამომრჩეველი, მათ შორის, ვისაც არ აქვს მოქმედი საიდენტიფიკაციო დოკუმენტი ან რეგისტრირებული მისამართი, შეყვანილი იყოს ამომრჩეველთა სიებში.
ეუთო/ოდირი აცხადებს, რომ ინფორმაციის თანაბარი ხელმისაწვდომობისა და პროცესში მონაწილეობის უზრუნველსაყოფად, უნდა შეიქმნას მკაფიო მითითებები (გაიდლაინები) ამომრჩეველთა ინფორმაციისა და მასალების უმცირესობათა ენებზე მიწოდების შესახებ. ელექტრონული ხმის მიცემის ტექნოლოგიების მომხმარებლის ინტერფეისი ხელმისაწვდომი უნდა იყოს უმცირესობათა ენებზე იმ ადგილებში, სადაც ამომრჩეველთა მასალების მიწოდება ამ ენებზე ხდება.
ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ საარჩევნო დავების გადაწყვეტის ჩარჩო უნდა გადაიხედოს ამომრჩეველთა სამართლებრივი სტატუსის გასაფართოებლად და კანონიერი ვადების კორექტირებისთვის, რაც საჩივრებისა და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევების მომზადებისა და განხილვის ადეკვატურ დროს იძლევა სათანადო დაჩქარებული პროცედურის უზრუნველყოფისას, კარგი საერთაშორისო პრაქტიკის შესაბამისად.