ჩვენი რესპონდენტი ძალადობის მსხვერპლი 28 წლის ქალია, რომელიც ბავშვთა სახლში ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობის ფონზე გაიზარდა. 13 წლის ასაკში არასრულწლოვანისაგან დაორსულდა. 14 წლის, თავადაც ბავშვი, ახალშობილთან ერთად ქუჩაში დარჩა.

ღია ცის ქვეშ ცხოვრებისა და ქუჩაში მოწყალების თხოვნით გადარჩენის შემდეგ, ისწავლა და პროფესიად სოცმუშაკობა აირჩია. წლები გავიდა და ისევ ძალადობის მსხვერპლი გახდა.

ამ სტატიაში გაგაცნობთ ნინას, რომელიც ყველა სახელმწიფო სისტემამ მარტო დატოვა — მაშინ, როცა ოჯახი დაკარგა და ქუჩაში აღმოჩნდა; მაშინაც, როცა ბავშვთა სახლში ძალადობის მსხვერპლი იყო; როცა არასრულწლოვანმა შვილი გააჩინა და ქუჩაში აღმოჩნდა და როცა ზრდასრულზე პარტნიორმა იძალადა. ნინამ მხარდაჭერა მხოლოდ რამდენიმე ადამიანისგან და უფლებადამცველი ორგანიზაცია საფარისგან მიიღო.

რესპონდენტის სახელი შეცვლილია, რადგან შვილის ინტერესების დასაცავად, ჩვენთან ანონიმურად საუბარი ისურვა.

ბავშვი ბავშვით

ნინა მშობლებმა ადრეულ ასაკში მიატოვეს. ბავშვობის მოგონებები 5 წლის ასაკიდან აქვს. ახსოვს სიღარიბე და ბებია, რომელიც ზრდიდა. 7 წლის იყო, როცა ბებია საწოლს მიეჯაჭვა და ნინამ მისი მოვლა დაიწყო. ბებიას გარდაცვალების შემდეგ კი საერთოდ მარტო დარჩა.

ჩემი ისტორია არის ყველასგან განსხვავებული. მე ქუჩაში ვიზრდებოდი. შემდეგ, ქუჩიდან მოვხვდი ბავშვთა სახლში და როცა იქ მოვხვდი, დავორსულდი.

ნინა ამბობს, რომ მისი შვილის მამაც ბავშვთა სახლის ბენეფიციარი იყო. მისივე თქმით, სამი წლით უფროსი, 16 წლის ბიჭი შეძლებისდაგვარად გვერდით ედგა. სამწუხაროდ, მხარდაჭერა არ მიუღია ბავშვთა სახლში, სადაც მის ორსულობას შესაბამისი რჩევებით არავინ შეხვედრია. პირიქით, წასვლა აიძულეს.

“როდესაც გაიგეს ჩემი ორსულობა, იყვნენ რაღაცა იმაში, რომ “ვაიმე, ახლა რა უნდა ვქნათ. იქნებ აქედან წახვიდე ისევ ქუჩაში”. ფაქტობრივად, ორსულ ბავშვს ვიტყოდი, იმიტომ რომ 13 წლის ბავშვი ვიყავი ნამდვილად… დირექცია ამბობდა: “იქნებ ისევ ქუჩაში წახვიდე, იმიტომ, რომ აქ ჩვენ ვერ შეგიფარებთ”. არადა, ამ დროს, აქ დავრჩი ორსულად, ბავშვთა სახლში. ამბობდნენ, რა ვქნათ, როგორ უნდა მოგამატოთ ასაკი, განა რამდენი ასაკი უნდა მოგაწეროთ, რომ ჩვენ თავი დავიზღვიოთო”.

ბავშვთა სახლში ყოფნის პერიოდს რთულად ახასიათებს. საუბრობს ბავშვებზე სექსუალურ, ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ ძალადობაზე, საჭმლის მუდმივ ნაკლებობასა და იძულებით მოწყალების სათხოვნელად გაშვებაზე.

“თვითონ აღმზრდელები გვყავდა ისეთები, რომ არ აინტერესებდათ, სვამდნენ ღამე. საჭმელი რომ მოგვეთხოვა, რაც გვენატრებოდა, დაგვამწყვდევდნენ, გვცემდნენ ხოლმე.

ამ დროს ძალიან ცუდი სიტუაცია იყო ბავშვთა სახლში. როგორც ძალადობა, ფსიქოლოგიური, ფიზიკური. კატასტროფა იყო, ამის თქმა მინდა. რა წუთს რა მოხდებოდა, კაცმა არ იცოდა. ვინ როდის მოვიდოდა, რა წუთს იქნებოდი ძალადობის მსხვერპლი.

სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ბავშვები ხდებოდნენ ქუჩაში და აღმზრდელების მხრიდანაც იყო ხოლმე. როდესაც ლამაზი იყავი, იყო დაცვის თანამშრომლები, აღმზრდელი რამდენიმე ქალიც და კაციც…. იყო ძალადობა, სექსუალური შევიწროება”.

ბავშვთა სახლიდან შვილის მამასთან ერთად წამოვიდა. ამბობს, რომ ის სხვადასხვა ადგილას მუშაობდა, მაგრამ ხშირად საჭმლის ფული არ ჰქონდათ.

“საჭმლის გამო აღმოჩნდა ციხეში. რაღაც “ბუტკები” იყო მაშინ. მოიპარა მაკარონი, პური და რაღაც. დაიჭირეს, ჩასვეს ციხეში და მიუსაჯეს 3 წელი. ფაქტობრივად, ისევ მარტო დავრჩი. მოკლედ, რთული პერიოდი იყო. ფაქტობრივად, მე ბავშვობა არ მქონია”.

შვილთან ერთად ქუჩაში მარტო დარჩენილი უცხო ქალმა შეიფარა, რომელიც სხვა ბავშვებსაც ეხმარებოდა. ამბობს, რომ ამ დროს მხარდაჭერა კიდევ რამდენიმე ადამიანისგან მიიღო, რომლებიც ექიმთან აღრიცხვაზე დადგომაში დაეხმარნენ. ბავშვი საკეისრო კვეთით გააჩინა, რადგან მშობიარობა მისთვის საფრთხისშემცველი იყო.

14 წლის გავხდი და მეყოლა ბავშვი. მე თვითონაც ბავშვი ვიყავი, მაგრამ ვაცნობიერებდი და ჩემი ოცნება იყო, რომ ჩემი შვილი არ ყოფილიყო ქუჩაში და, რაც მთავარია, უპატრონო… არ მიყვარს სიტყვა “უპატრონო”, მიუსაფარ ბავშვთა სახლში.

ნინა შვილთან ერთად იმ სახლში ცხოვრობდა და გადაწყვიტა მუშაობა დაეწყო. ერთ-ერთ რესტორანში ცოტა ხნით მიმტანად დაასაქმეს, მაგრამ რადგან არასრულწლოვანი იყო, მის ნაცვლად სხვა გააფორმეს და ხელფასს მას აძლევდნენ.

“ბავშვს ბევრი რამე სჭირდება, მოგეხსენებათ — პამპერსი, საკვები და ა.შ. ეს მომენტიც იყო, რომ ქუჩაშიც გამიყიდია ტუალეტის ქაღალდები, სალფეთქები, ჩუპა-ჩუპსები. ვცდილობდი ყველაფერს”.

შემდეგ შვილთან ერთად ქუჩაში აღმოჩნდა. მოწყალებას ითხოვდა, რომ ბავშვისთვის საჭმელი ეყიდა და უსაფრთხო სივრცეებს ეძებდა, სადაც უამინდობის გადატანას შეძლებდნენ.

სწავლა უნდოდა, რაც ბევრ დაბრკოლებას უკავშირდებოდა, თუმცა დირექტორის დახმარებით, შეძლო და სკოლაში დადიოდა. იხსენებს, რომ იქაც არ იყო უსაფრთხო სივრცეში და არაერთხელ გახდა ბულინგის მსხვერპლი.

“არ ვიღებდი ბავშვების დაცინვას, რომ დახეული შარვალი მეცვა. უბრალოდ, მინდოდა სკოლაში მევლო. ამაში თავისუფლად შეეძლო სოციალურ მუშაკს ჩართვა, თუნდაც ფსიქოლოგს უნდა ემუშავა ჩემთან, მაგრამ დამიჯერეთ, არანაირი არაფერი. გამოსაჩენად იშვიათად აკეთებდნენ”.

ნინამ სწავლა კოლეჯში გააგრძელა, მაგრამ შემდეგ სოცმუშაკობა გადაწყვიტა. იმისთვის რომ დიპლომი აეღო, 9 კლასის ატესტატი საკმარისი არ იყო, ამიტომ სკოლა დაასრულა.

მერე თვითონ მე გავხდი ერთ-ერთ ბავშვთა სახლში აღმზრდელი. უკვე ზუსტად ვიცოდი, რა უნდა მექნა. პირველ რიგში, მნიშვნელოვანია მიდგომა და ვიცოდი იმ ბავშვებს რა უნდოდათ. მე რომ მივდიოდი, ყოველთვის უხაროდათ. მე რომ მაქვს გამოვლილი, რა თქმა უნდა, ისე არ მოვექცეოდი.

ამბობს, რომ დღესაც თავშესაფრებში, ცენტრებში, მინდობით აღზრდის პროგრამაში უამრავი ხარვეზია და ბავშვების ინტერესები გათვალისწინებული არ არის. იხსენებს, რამდენად რთულად გადაიტანეს პანდემიის პერიოდი ბენეფიციარებმა თავშესაფარში და ცვლილებების აუცილებლობაზე საუბრობს.

ძალადობა და სისტემის უმოქმედობა

2024 წლის ზაფხულში ნინა მეგობარ კაცთან ერთად სახლში მარტო იყო, როცა ძალადობის მსხვერპლი გახდა. ნაცემს და შეშინებულს იქამდე მოუწია სახლში დარჩენა, სანამ მოძალადემ არ დაიძინა, რომ გამოქცევის საშუალება ჰქონოდა.

მყავდა პარტნიორი და მოხდა ძალადობა. ძალადობის მსხვერპლი ქალი გავხდი. ნუ, ძალადობის მსხვერპლი ისედაც ვიყავი ბავშვობაში და ახლაც არ დამაკლდა.

ფიზიკური ძალადობის გარდა, კაცი ემუქრებოდა, რომ შვილს ვეღარ ნახავდა. [მედია აპრილის ჩანართი: მოძალადე არ იყო ბავშვის მამა]

“ვერ გამოვეპარე ოთახიდან, სახლიდან, სანამ არ მოიხმარა მარიხუანა და არ ჩაეძინა. ფეხშიშველი გავიქეცი და ეგრევე დავრეკე 112-ში. მაშინ მირეკავდა, როცა პატრული და სასწრაფო იყო ჩემთან. ადგილიდან დააკავეს”.

ნინა გამოკითხვაზე გადაიყვანეს. ამბობს, რომ ათეულობით ფოტო გადაუღეს, სადაც ჩანდა, რა დაზიანებები ჰქონდა სხეულზე, მაგრამ შემდეგ ეს კადრები გაქრა. გამოძიება ძალადობის მუხლით დაიწყო, თუმცა მსხვერპლმა ქალმა სახელმწიფოსგან საკმარისი რეაგირება ვერ მიიღო და გადაწყვიტა ორგანიზაცია საფარისთვის მიემართა.

“აღმენიშნებოდა ფიზიკური დაზიანებები, თმები მქონდა დამწვარი, სიგარეტის ნამწვიც მქონდა ჩამწვარი.

ექსპერტიზაზე ვიყავი. ზუსტად მახსოვს, რომ ვიჯექი და ბევრი ეკიპაჟი მიყურებდა, ფოტოებიც გადამიღეს, როგორც ხდება. ვუხსნიდი, რომ სიგარეტიც მაქვს ჩამწვარი და თმებიც მაქვს დამწვარი. მერე ფოტოები დაგვჭირდა, მაგრამ…”

უფლებადამცველების როლი

“საფართან მქონდა მანამდე შეხება, მეგობრებისგანაც ვიცოდი, რომ ჩვენნაირ ქალებს ეხმარებოდნენ. მე მეტი გამოსავალი არ მქონდა, საფარისთვის რომ არ მიმემართა. ნამდვილად ოღონდ. აი, სხვა რა ვიცი, რანაირად. არც ადვოკატის ფინანსები მქონდა, საიდან მე, ნამდვილად არა. მართლა კარგია, რომ საფარი არსებობს” — ნინა იხსენებს, რომ ორგანიზაციაში მხარდაჭერა იგრძნო, რაც მისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო.

“მივედი თუ არა დამამშვიდეს, დამაწყნარეს, ჩვენ შენ გვერდით ვართ, ვიყავით და ვიქნებით ყოველთვისო. მოვუყევი ადვოკატს ეს ყველაფერი და ადვოკატმა ეგრევე აიღო ჩემი საქმე, ყველაფერში დაგეხმარები, ყველაფერს ვიზამ, შენ არ ინერვიულო, დაწყნარდი, დამშვიდდიო”. 

ნინას საქმეზე საფარის უფლებადამცველი, ნინო ანდრიაშვილი მუშაობს. იურისტი განმარტავს, რომ ქალს არ ჰქონდა მინიჭებული დაზარალებულის სტატუსი და საქმეში მნიშვნელოვანი მტკიცებულებები არ იდო.

“ჩვენი ჩართულობა საჭირო გახდა მას შემდეგ, როცა ბენეფიციარმა მოგვმართა, რომ გამოძიება არ მიმდინარეობდა სრულყოფილად. მოჰყვა ის, რაც შეემთხვა, რომ პარტნიორმა იძალადა ფიზიკურად, წიხლი ჩაარტყა მუცლის მიდამოში, ანთებული სიგარეტი მკერდზე ესროლა, მიაწვა და თმები გაუტრუსა სანთებელით. ამის შემდეგ კაცმა მოიხმარა ნაკროტიკული საშუალება.

მიუხედავად იმისა, რომ მას აღენიშნებოდა დაზიანებები და ეს აღბეჭდილი იყო ფოტოებად საგამოძიებო უწყების მიერ, ასევე, 112-ზე განხორციელებული ზარის შემდეგ მისული ეკიპაჟის თანამშრომლების მიერ, საქმეში არ ჩანდა ეს დაზიანებები. როდესაც გადაიყვანეს ბენეფიციარი ექსპერტიზაზე, სამწუხაროდ, ექსპერტიზამ ვერ დაადგინა ძალადობის კვალი”.

ადვოკატი განმარტავს, რომ მათი ჩართვისას ნინას დაზარალებულის სტატუსი მინიჭებული არ ჰქონდა, საგამოძიებო უწყება კი იურისტის მოთხოვნებს ენთუზიაზმით არ შეხვედრია.

“112-ის ჩანაწერი, როცა ის რეკავს მობილურით, ნახევარსაათიანია, სადაც ტირილით მირბის ქუჩაში და ითხოვს დახმარებას. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მტკიცებულებაც არ არსებობდა საქმეში. არც სამხრე კამერის ჩანაწერები, როდესაც ეკიპაჟი მივიდა და გადაუღო ფოტოები და აღნიშნავდნენ, რომ მას დაზიანებები მართლაც ეტყობოდა, არ იყო საქმეში.

ჩვენი ჩართულობის შემდეგ აგრესია იყო საგამოძიებო უწყებაში. მე ვითხოვდი კონკრეტული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარებას, ასევე, დაზარალებულის სტატუსის მინიჭებას, თუმცა უწყებისგან ვიღებდი უარს. ამის შემდეგ მომიწია როგორც შსს-ში, ასევე პროკურატურაში საჩივრების დაწერა და ვითხოვდი სასწრაფო რეაგირებას. დამიკავშირდნენ რამდენიმე დღეში და მსხვერპლის სტატუსი მიიღო ჩვენმა ბენეფიციარმა”.

იურისტის განმარტებით, 112-ის ჩანაწერები თავად გამოითხოვეს, მაგრამ ეს საგამოძიებო უწყებას უნდა გაეკეთებინა.

“ჩვენ ჩავდეთ საქმეში, მაგრამ ეს სამართლებრივად ვერ გამაგრდებოდა, რადგან ოფიციალურად საგამოძიებო უწყების მიმართვის და განჩინების საფუძველზე უნდა მოხდეს საქმეზე დამაგრება, რომ მას კანონიერი ძალა ჰქონდეს. ჩვენ კი წარვადგინეთ, მაგრამ ვითხოვდით, რომ ოფიციალურად, კანონით დადგენილი წესით საგამოძიებო უწყებას მოეპოვებინა.

საქმეს დაემატა 112-ში განხორციელებული ზარი, თუმცა რაც შეეხება ეკიპაჟის ვიდეომასალას, უკვე იმდენად დიდი დრო იყო გასული, რომ აღარ ინახებოდა შსს-ში და ამის ამოღება ვერ მოხდა”.

ნინა ამბობს, რომ ამის შემდეგ არაერთი მუქარა მიიღო როგორც მოძალადე კაცისგან, ასევე, მისი მეგობრებისგან და ოჯახის წევრებისგან.

“სიცოცხლის მოსპობით მემუქრებოდა და დღემდე მემუქრება. შემაკავებელი ორდერის შემდეგაც განახორციელა ისევ ძალადობა და ბიჭებიც მომიგზავნა და დაჟინებით ითხოვდა, რომ მე მელაპარაკა ისევ მასთან. მერე წაიყვანა ისევ ერთ-ერთმა განყოფილებამ და მაგ დროს ჩასვეს 48 საათით და გამოუშვეს ე.წ. დროებითი გირაოთი”.

იურისტი განმარტავს, რომ რადგან საქმის მსვლელობისას მოძალადემ არაერთხელ სცადა ზეწოლა და მუქარა, საქმეს დაემატა ახალი მუხლი და მიეცა მუქარის კვალიფიკაცია.

“ოჯახის წევრებისგან, მეგობრებისგან ზეწოლა ხორციელდებოდა მსხვერპლზე, ეს ყველაფერი ჩვენ ახალი გამოკითხვის ოქმებით, მტკიცებულებებით, მათ შორის, მეზობლის ჩვენებით გავამყარეთ, რომელიც იყო შემსწრე ზეწოლის ფაქტის. დღეს ვფიქრობთ, რომ საქმეში ვართ მყარად იმისთვის, რომ საბოლოოდ სასამართლომ გამამტყუნებელი განაჩენი დააყენოს”.

კაცი ბრალდებებს უარყოფს. იურისტის განმარტებით, ის აპელირებს მოწმეებზე და ამტკიცებს, თითქოს დანაშაულის ჩადენის, კონკრეტულად კი მუქარის მომენტში ახლობლებთან იმყოფებოდა. რაც შეეხება უშუალოდ ძალადობის შემთხვევას, ის ადასტურებს რომ ქალთან ერთად იყო, მაგრამ ძალადობის ფაქტს არ აღიარებს.

იურისტი განმარტავს, რომ კანონმდებლობით საგამოძიებო უწყება და პროკურატურა მსხვერპლის ინტერესების გამტარი უნდა იყვნენ და მას არ უნდა ჭირდებოდეს დამატებით დაცვა.

“თუმცა, სამწუხაროდ, საქართველოში არაერთი ფაქტი გაქვს, როცა თვეების განმავლობაში არ ხორციელდება გამოძიება, არ მიემართება იმას, რომ დამნაშავე დაისაჯოს, წაეყენოს ბრალი და წარდგეს სასამართლოს წინაშე. ადვოკატების, ჩვენი ორგანიზაციის ჩართულობის შემდეგ ვიღებთ შედეგს, ძალიან სამწუხაროა, მაგრამ ეს ასეა.

ახლა ბენეფიციარი ნამდვილად არ არის უსაფრთხოდ და ეს უწყებების ბრალეულობაა. სამწუხაროა, რომ სასამართლომ ვერ დაინახა ის საფრთხეები, რაც შეიძლება მოჰყოლოდა მოძალადის ქმედებებს. სახეზეც გვაქვს არაერთი ფაქტი, რომელიც იძლევა შესაძლებლობას, რომ გირაო შეეცვალოს უფრო მკაცრი აღკვეთის ღონისძიებით. პროკურატურას არ მოუთხოვია პატიმრობა”.

საქმეზე გამოძიება უკვე დასრულებულია. ადვოკატის თქმით, დანიშნულია სასამართლო ექსპერტიზები, რომელზეც ჯერჯერობით პასუხს ელიან.

“რა თქმა უნდა, საქმეს ბოლომდე მივყვებით და როდესაც დასჭირდება მხარდაჭერა, მის გვერდით ვიქნებით”, — ამბობს ადვოკატი.

ძალადობის მსხვერპლი ქალი კი განმარტავს, რომ სწორედ ამიტომ აქვთ ძალადობის მსხვერპლ ქალებს საფარის იმედი და როცა საქმეში ორგანიზაციის ადვოკატი ერთვება, თავს უფრო დაცულად გრძნობენ. გვესაუბრება იმაზეც, როგორ დააზარალებს რუსული კანონი ქალებს, რომლებსაც მსგავსი ორგანიზაციები სხვადასხვა სერვისს სთავაზობენ.

“პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, არა რუსულ კანონს. ერთად ყველაფერს შევძლებთ. მაგრამ ჩვენ ვერაფერს გავაკეთებთ, თუ ეს ორგანიზაციები არ იქნებიან და უფრო და უფრო გაიზრდება ძალადობის შემთხვევები. მართლა რა გვეშველება, ვის უნდა მივმართოთ?! ვერ მივმართავთ ვერავის ჩვენნაირი კატეგორიის ადამიანები. მოგეხსენებათ, ძალიან ბევრს არ შეუძლია, აიყვანოს ადვოკატი — ადვოკატის მომსახურება რა ღირს, ყველამ კარგად ვიცით. ამიტომ უნდა არსებობდეს ეს ორგანიზაციები და არ უნდა ცდილობდნენ, რომ მოსპონ საერთოდ”.

ინტერვიუს ბოლოს ნინამ გვითხრა, რომ სურს ქალებს მიმართოს.

ხშირად აწუხებთ ქალებს, რას იტყვის ხალხი. რაც უნდათ, თქვან. ნუ იქნებით მოძალადე კაცის გვერდით. გამოდით და ამოიღეთ ხმა და დაგეხმარებიან ნამდვილად. რას ჰქვია, რას იტყვის ხალხი. ხალხი ძალიან ბევრ რამეს იტყვის და თქვენ არ უნდა იტანჯებოდეთ. 

---

თუ თქვენზე ძალადობენ ან გაქვთ ინფორმაცია სხვა ადამიანზე ძალადობის შესახებ, შეგიძლიათ მიმართოთ პოლიციას.

• უფასო, 24-საათიან ცხელ ხაზზე შეგიძლიათ მოითხოვოთ ანონიმურობა — 112
• ცხელი ხაზი, რომელიც მოქალაქეებისთვის საკონსულტაციო მომსახურების გაწევის მიზნით ფუნქციონირებს — 116 006
• საფარი — 599 407 603
• ძალადობისგან დაცვის ეროვნული ქსელი/Anti-Violence Network of Georgia – 032 272 67 17
• წამების მსხვერპლთა ფსიქოსოციალური და სამედიცინო რეაბილიტაციის ცენტრი (GCRT) –  032 222 06 89; 

გარდა ამისა, მობილურში შეგიძლიათ გადმოიწეროთ 112-ის აპლიკაცია და საფარი აპლიკაცია (Safe you). ორივე მათგანს აქვს SOS ღილაკი, ასევე, სხვა მნიშვნელოვანი ფუნქციები, რომელთა საშუალებით შესაძლებელია თქვენი ადგილსამყოფლის დადგენა, მოძალადის ხმის ჩაწერა და ა.შ.