კინსის სკალა შექმნეს ამერიკელმა სექსოლოგმა, ალფრედ კინსიმ და მისმა კოლეგებმა, უორდელ პომეროიმ და კლაიდ მარტინმა. მათ თავდაპირველად სკალას „ჰეტეროსექსუალური-ჰომოსექსუალური რეიტინგის სკალა“ უწოდეს და ის პირველად გამოქვეყნდა 1948 წლის წიგნში „სექსუალური ქცევა კაცებში“.
არაერთი ნაკლის მიუხედავად, კინსის სკალა თავისი დროისთვის ძალიან ინოვაციური იყო, რადგან ის წარმოადგენდა პირველ მეცნიერულ სკალას, რომლის მიხედვითაც ადამიანის სექსუალობა და სექსუალური მიზიდულობა იყო ცვალებადი და მრავალფეროვანი და არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ ჰეტეროსექსუალური და ჰომოსექსუალური ორიენტაციებით.
ამ სტატიაში განვიხილავთ კინსის სკალის შექმნის ისტორიას და მისი მუშაობის პრინციპებს, ასევე, ნაკლოვანებებსა და მნიშვნელობას ადამიანის სექსუალური ორიენტაციის შესწავლის პროცესში.
კინსის სკალის საწყისები
კინსი, რომელიც ბიოლოგი იყო, და მისი გუნდი შეისწავლიდნენ ადამიანის სექსუალურ ქცევას, პრეფერენციებს, ფიქრებსა და შეგრძნებებს, რისთვისაც მათ ათასობით ადამიანისგან აიღეს ინტერვიუ — თვითონ კინსიმ კი 8000-მდე ინტერვიუ ჩაწერა.
კინსიმ აღმოაჩინა, რომ რესპონდენტი კაცების 37%-ს მოზარდობიდან მოხუცებულობამდე პერიოდში ჰქონდა თავისი სქესის ადამიანთან ურთიერთობის გამოცდილება. ცალკე დაითვალეს 35 წლის ასაკს მიღწეული დაუოჯახებელი კაცების შედეგები და აღმოჩნდა, რომ ამ შემთხვევაში ეს მაჩვენებელი 50%-მდეა. გამოკითხული ქალების შემთხვევაში ერთი და იმავე სქესის ურთიერთობის გამოცდილება მათ 13%-ს ჰქონდა.
ამ კვლევამ ცხადყო, რომ შეუძლებელი იყო ადამიანის სექსუალობის დაყოფა ექსკლუზიურად ჰეტეროსექსუალობის, ჰომოსექსუალობისა თუ ბისექსუალობის კუთხით. შედეგად, კინსიმ და მისმა კოლეგებმა შექმნეს კინსის სკალა, რომელიც სექსუალური ორიენტაციის სპექტრს ასახავს და ადამიანების კლასიფიცირებას 8 კატეგორიაში ახდენს.
როგორ მუშაობს კინსის სკალა?
კინსის სკალა ვარირებს 0-დან 6-მდე და ასევე მოიცავს დამატებით კატეგორიას, რომელსაც „X“ ეწოდება. ქვემოთ მოცემულია ეს რეიტინგები და მათი მნიშვნელობები:
► შენიშვნა: ვინაიდან კინსის სკალა მოძველებულია, მოძველებულია მასში არსებული ტერმინოლოგიაც და არ ითვალისწინებს ტერმინ „ჰომოსექსუალის“ ისტორიულ კონტექსტს, რომელშიც ის ანტი-ლგბტ ექსტრემისტების მხრიდან დემონიზებული იყო და ქვიარ ადამიანებისა და ურთიერთობების დასაკნინებლად გამოიყენებოდა. დღეს ქვიარ ორგანიზაციები და აქტივისტები ამ ტერმინის გამოყენებას ერიდებიან.
- 0: ექსკლუზიურად საპირისპირო სქესის მიმართ მიზიდულობა/ჰეტეროსექსუალური ქცევა
- 1: უმეტესწილად ჰეტეროსექსუალური, თუმცა შეიძლება ცოტათი იყოს მიდრეკილი იმავე სქესის მოწონებისკენ ან ჰომოსექსუალურ ქცევაში ჩართვისკენ
- 2: უმეტესწილად ჰეტეროსექსუალური, თუმცა შეიძლება ცოტაზე უფრო მეტად იყოს მიდრეკილი იმავე სქესის მოწონებისკენ ან ჰომოსექსუალურ ქცევაში ჩართვისკენ
- 3: თანაბრად ჰეტეროსექსუალური და ჰომოსექსუალური ქცევა ან მიზიდულობა
- 4: უმეტესწილად ჰომოსექსუალური, თუმცა შეიძლება ცოტაზე უფრო მეტად იყოს მიდრეკილი საპირისპირო სქესის მოწონებისკენ ან ჰეტეროსექსუალურ ქცევაში ჩართვისკენ
- 5: უმეტესწილად ჰომოსექსუალური, თუმცა შეიძლება ცოტათი იყოს მიდრეკილი იმავე სქესის მოწონებისკენ ან ჰეტეროსექსუალურ ქცევაში ჩართვისკენ
- 6: ექსკლუზიურად იმავე სქესის მიმართ მიზიდულობა/ჰომოსექსუალური ქცევა
- X: არავითარი სოციოსექსუალური კონტაქტები ან რეაქცია/ასექსუალობა
კინსიმ და მისმა კოლეგებმა ეს სკალა გამოიყენეს თავიანთი რესპონდენტების კატეგორიზაციისთვის.
► სკალას ოფიციალურად არ ახლავს კინსის „ტესტი“, რომელიც განსაზღვრავდა, სკალის რომელ საფეხურს შეესაბამება კონკრეტული ადამიანის სექსუალობა. ნაცვლად ამისა, ადამიანს შეუძლია თავად გადაწყვიტოს, რომელიც კატეგორია განსაზღვრავს მას საუკეთესოდ.
► მიუხედავად ამისა, ამ სკალას ბევრი ნაკლოვანება აქვს, რომელთა გამოც ბევრი ადამიანისთვის, შესაძლოა, შეუძლებელი იყოს მასზე საკუთარი სექსუალური პრეფერენციების ზუსტი განმარტების პოვნა. გარდა ამისა, ადამიანის სექსუალური იდენტობა ხშირად დროთა განმავლობაში იცვლება, ამიტომ კინსის სკალაზე შესაფერისი კატეგორიის პოვნის შემთხვევაშიც კი შეიძლება მომავალში ის აღარ ერგებოდეს თქვენს სექსუალურ პრეფერენციებს.
კინსის სკალის ნაკლოვანებები
მართალია, კინსის სკალამ შეცვალა ჩვენი წარმოდგენები ადამიანის სექსუალობაზე, მაგრამ მას სრულად არ აუსახავს სექსუალური ქცევისა და მიზიდულობის კომპლექსურობა. იმის მიხედვით, თუ როგორ გვესმის სექსუალობა დღეს, კინსის სკალას რამდენიმე ნაკლოვანება/შეზღუდვა აქვს:
#1. ის არ ითვალისწინებს ყველა სექსუალურ ორიენტაციას
სკალის ოთხი კატეგორია (ჰეტეროსექსუალი, ჰომოსექსუალი, ბისექსუალი და ასექსუალი) არ მოიცავს ადამიანის სექსუალობის ყველა ფორმას, მაგალითად, პანსექსუალობას, დემისექსუალობას და ბევრ სხვა ორიენტაციას, რომლებიც სექსუალური ქცევისა და მიზიდულობის მრავალფეროვნებას ასახავს.
#2. სკალის მიხედვით, ჰეტეროსექსუალობა და ჰომოსექსუალობა ერთმანეთის საპირისპიროა
კინსის სკალის სტრუქტურიდან გამომდინარე, მასში ჰომოსექსუალობა და ჰეტეროსექსუალობა ერთმანეთის უკუპროპორციულია. შესაბამისად, სკალის მიხედვით, რაც უფრო ჰომოსექსუალია ადამიანი, მით ნაკლებად ჰეტეროსექსუალია ის და პირიქით.
მიუხედავად ამისა, კვლევები აჩვენებს, რომ საპირისპირო სქესის და იმავე სქესის მიმართ მიზიდულობები ერთმანეთს არ უკავშირდება და ისინი ერთმანეთისგან განცალკევებული შეგრძნებებია. შესაბამისად, ჰეტეროსექსუალობა, ბისექსუალობა და ჰომოსექსუალობა დამოუკიდებელ ცნებებად უნდა მივიჩნიოთ.
#3. ის აერთიანებს სექსუალურ ქცევასა და მიზიდულობას
კინსის სკალა ადამიანების კატეგორიზაციას ახდენს სექსუალური ქცევისა და მიზიდულობის მიხედვით, მაგრამ ეს ორი რამ ერთმანეთისგან განსხვავდება და ხშირად ერთმანეთს არ ემთხვევა.
მაგალითად, კაცს შეიძლება იზიდავდეს ორივე სქესი, მაგრამ სექსუალური ქცევით კავდებოდეს მხოლოდ ქალებთან.
გარდა ამისა, სკალა არ ითვალისწინებს მესამე კატეგორიას: სექსუალურ იდენტობას, ანუ იმ იარლიყს/ტერმინს, რომელსაც ადამიანი იყენებს საკუთარი სექსუალური ორიენტაციის აღსაწერად. მაგალითად, ზემოხსენებულ მაგალითში კაცი შეიძლება საკუთარ თავს ჰეტეროსექსუალად აიდენტიფიცირებდეს, მიუხედავად იმისა, რომ მას ჰომოსექსუალური მიზიდულობაც აქვს. საბოლოოდ, მისი სექსუალური ქცევა, მიზიდულობა და იდენტობა ერთმანეთს არ ემთხვევა და კინსის სკალის კატეგორიებით მათი ზუსტად განსაზღვრა ვერ ხერხდება.
#4. ის ეფუძნება დაშვებას, რომ გენდერი ბინარულია
კინსის სკალა ასევე ეფუძნება იმ დაშვებას, რომ ყველა ადამიანი საკუთარ თავს აიდენტიფიცირებს ან კაცად, ან ქალად, რაც სრულიად უგულებელყოფს ტრანსი, ინტერსექსი და არაბინარული ადამიანების არსებობას და კიდევ უფრო მეტად ზღუდავს იმას, თუ ვის შეუძლია სკალით სარგებლობა.
კინსის სკალის გავლენა
მისი ნაკლოვანებებისა და შეზღუდვების მიუხედავად, კინსის სკალამ ძალიან დიდი გავლენა იქონია ადამიანის სექსუალობის აღქმაზე. 1948 წელს მისი გამოქვეყნების შემდეგ ჰომოსექსუალობა აიკრძალა აშშ-ის ყველა შტატში, ხოლო ამერიკის ფსიქიატრიული ასოციაციის დიაგნოსტიკურ და სტატისტიკურ სახელმძღვანელოში ჰომოსექსუალობა ფსიქიკური აშლილობების სიაში შევიდა.
► კინსიმ შემოიღო სრულიად ახალი ხედვა სექსუალობაზე და იმაზე, თუ რა არის „ნორმალური“, რამაც გზა გაუკვალა მომავალ კვლევებსა და მუდმივად ცვალებად წარმოდგენებს ჰომოსექსუალობის და ადამიანის სექსუალური გამოცდილებების დიაპაზონის შესახებ.
ალტერნატიული სკალები
დღესდღეობით სექსუალური ორიენტაციის გასაზომად 200-ზე მეტი სკალა არსებობს. მათგან ორში ადამიანის სექსუალობის უფრო სრული სურათია ასახული, ესენია „კლაინის სექსუალური ორიენტაციის სკალა“ და „სტორმსის სექსუალობის ღერძი“.
- „კლაინის სექსუალური ორიენტაციის სკალა“ ფრიც კლაინმა შექმნა 1978 წელს. მასში მოცულია შვიდი ცვლადი, მათ შორის, სექსუალური ქცევა, სექსუალური მიზიდულობა და სექსუალური ფანტაზიები. თითოეული მათგანისთვის რესპონდენტები აფასებენ თავიანთ პრეფერენციებს დროის სამ მონაკვეთში: წარსულში, აწმყოში და იდეალურ შემთხვევაში.
- „სტორმსის სექსუალობის ღერძი“ 1980 წელს, მაიკლ დ. სტორმსმა შექმნა. მასში სექსუალური ორიენტაცია ასახულია X-Y ღერძზე, რომელიც ეფუძნება კინსის იდეებს იმავე და საპირისპირო სქესის მიმართ მიზიდულობაზე, თუმცა ასევე მოიცავს ასექსუალობისა და ბისექსუალობის უფრო მეტ კატეგორიას.
წყარო: VerywellMind