“მხრები გაშლილი, ზურგი სწორად, თავი მაღლა, თავდაჯერებული სიარული და ჯდომა — ჩვენი სხეულის ენა და ხმა უნდა გამოვიყენოთ მტკიცედ და დამაჯერებლად, რომ ეს იყოს ჩვენი ერთ-ერთი იარაღი”, — გვიხსნის ნათი, ფუსფუსის თანადამფუძნებელი. ნატალი კი ამატებს: “ვთქვათ, ტრანსპორტში ზის ვინმე ფეხებგადაშლილ მდგომარეობაში, იკავებს იმაზე მეტ ადგილს, ვიდრე საჭიროა და მავიწროებს — ჩემთვის უკვე ბუნებრივი მდგომარეობა გახდა, რომ ჩემი სივრცე სრულად დავიკავო და სხეულის ენითვე მივანიშნო, რომ თავისი სივრცე იკმაროს”.
“ფუსფუსი — შენი უსაფრთხო სივრცე” — ასე პოზიციონირებს ორგანიზაცია, რომელიც ქალების გაძლიერებაზე და ცოდნა-გამოცდილებების გაზიარებისთვის უსაფრთხო სივრცის შექმნაზე მუშაობს.
უკვე მე-4 წელია, რაც აქტივობებს გეგმავენ და ახორციელებენ, გადაამზადეს 2100-ზე მეტი ქალი და 16+ ასაკის გოგო. ოფიციალურად კი ფუსფუსი მზეო კანდელაკმა, ანიკა ტიზლიარაშვილმა, სალომე ჟვანიამ, თეონა დალაქიშვილმა, ნატალი გოგინაშვილმა და ნათი ხვადაგიანმა 2021 წელს დააფუძნეს.
მზეო გვიყვება, რომ თავდაპირველად ქალებისთვის უსაფრთხო სივრცის შექმნის იდეა ფემინისტ მეგობრებს 2019 წელს გაუჩნდათ. მიზანი იყო ქალების ერთად შეკრება, ერთმანეთისთვის დაგროვილი ცოდნებისა და გამოცდილებების გაზიარება, სხვადასხვა იდეასა და პროექტზე მუშაობა ან უბრალოდ სოციალიზაცია, რაც გოგოებსა და ქალებს გააძლიერებდა.
“ხშირად გოგოებს და ქალებს არ აქვთ პირადი სივრცე, საკუთარი ოთახი, სადაც ან განცალკევებას, ან მუშაობას შეძლებენ და შესაბამისად, უფრო ფიზიკურ სივრცედ წარმოგვედგინა ფუსფუსი”, — გვეუბნება მზეო.
თუმცა მალე პანდემია დაიწყო და პირველი პროექტების განხორციელება ონლაინ მოუწიათ. თავდაპირველი მხარდამჭერი ქალთა ფონდი იყო, შეხვედრები კი Zoom-ში ტარდებოდა. შეიქმნა გვერდი და დახურული ჯგუფი Facebook-ზე. იგეგმებოდა კოლექტიური ზრუნვის ონლაინ შეხვედრები მენტალური ჯანმრთელობის მხარდასაჭერად, რომელიც კოვიდისა და იზოლაციის პერიოდში კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი გახდა. ასევე, ზიარდებოდა ინფორმაცია სხვადასხვა ღონისძიებასა და შესაძლებლობაზე, რაც მოიცავდა სასწავლო პროგრამებსაც და ვაკანსიებსაც. მიზანი იყო ქალების დახმარება, რათა მათ გაეუმჯობესებინათ ან შეეძინათ სხვადასხვა უნარ-ჩვევა, განსაკუთრებით კი ციფრული, რადგან მაშინ ყველა ონლაინ მუშაობაზე გადაერთო და უმრავლესობისთვის ეს დიდი გამოწვევა იყო.
“ეს სივრცე მხოლოდ 16+ გოგოებისა და ქალებისთვის იყო ხელმისაწვდომი, სადაც აზრის გამოხატვა თუ სხვადასხვა კითხვის დასმა განსჯის გარეშე შეგვეძლებოდა მეგობრულ და სოლიდარულ გარემოში. ასევე, იმ ინფორმაციის ან იმ გამოცდილებების მიღება, რასაც კომფორტულად და უსაფრთხოდ ვერ ვახერხებთ ხოლმე სხვა სიტუაციებში”, — გვიყვება მზეო.
სწორედ ამ პერიოდში შეუერთდა გუნდს ნატალი. თავდაპირველად ის თვითზრუნვის და კოლექტიური ზრუნვის შეხვედრებს ესწრებოდა როგორც მონაწილე, შემდეგ მოხალისე გახდა, ბოლოს კი ფუსფუსის წევრიც.
“მეგობარმა მირჩია, რომ არსებობს ასეთი საინტერესო, უსაფრთხო სივრცე, სადაც ქალები და გოგოები ფუსფუსებენ. 2020 წელი ალბათ ყველასთვის ძალიან მძიმე გამოცდილებების პერიოდი იყო, უცებ ბევრი რამ შეიცვალა და ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ამ სივრცის აღმოჩენა. მაინდფულნეს და იოგა სესიები, რომლებსაც ონლაინ დავესწარი, ძალიან დამეხმარა. შემდეგ დავესწარი პროექტის მართვის კურსსაც. იმ პერიოდში ამ მიმართულებით უკვე დაწყებული მქონდა მუშაობა და ამ კურსით იმდენად მოვიხიბლე, რომ გადავწყვიტე, ფუსფუსთან უფრო ახლო ურთიერთობა მქონოდა და ჩემი ცოდნებიც გამეზიარებინა”, — იხსენებს ნატალი.
თავდაპირველად ფუსფუსის საქმიანობაში ნათიც მოხალისედ ჩაერთო. მას მეგობარმა უთხრა, რომ ორგანიზაცია ეძებდა სხვადასხვა მიმართულების ტრენერ ქალებს, რის შემდეგაც ფუსფუსს ქალთა შრომით უფლებებზე ტრენინგები შესთავაზა.
“სივრცე იყო იმდენად კომფორტული ჩემთვის, რომ მზეოს შევთავაზე ჩემი რესურსების გამოყენება ფუსფუსის განვითარებისთვის და თავიდან მეც მოხალისედ ჩავერთე. შემდეგ უკვე დავრეგისტრირდით ორგანიზაციად, მეც ფუსფუსის წევრი გავხდი და ერთად ვაგრძელებთ მრავალფეროვან აქტივობებს”, — ამბობს ნათი.
მედია აპრილი დაინტერესდა, რატომ დაარქვეს ორგანიზაციას “ფუსფუსი”. პასუხი ასეთია:
“ფუსფუსი სასიამოვნო, დაუზარელ საქმიანობასთან ასოცირდება და ძირითადად გოგოები და ქალები ფუსფუსებენ ხოლმე. აქედან წამოვიდა ჩვენი ერთ-ერთი სლოგანიც: ორი ფუსი – ფუსფუსია”.
დღეისთვის ორგანიზაცია რამდენიმე ძირითადი მიმართულებით მუშაობს:
- მენტალური ჯანმრთელობა, დალხენა, თვითზრუნვა და კოლექტიური ზრუნვა, რომელიც მოიცავს იოგას, მაინდფულნესის ტექნიკებს და პერსონალური განვითარების პრაქტიკებს (თვით-მენტორინგი, ქოუჩინგი);
- არაფორმალური განათლება, სადაც ქალებს საშუალება აქვთ უფასოდ მიიღონ საბაზისო განათლება, ახალი გამოცდილებები, დაეუფლონ ახალ პროფესიებს;
- თავდაცვა-ქალდაცვის კურსი, სადაც ქალებს ასწავლიან, როგორ დაიცვან თავი სხვადასხვა ტიპის ძალადობისგან და აიმაღლონ თავდაჯერებულობა.
- სექსუალურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და უფლებებზე ცნობიერების ამაღლება.
“კოვიდის შედეგად ადამიანების უმეტესობამ ონლაინ სივრცეში გადაინაცვლა და გავაკეთეთ ციფრული უნარების გამაძლიერებელი სესიები. ერთ-ერთი იყო პროგრამირების, კოდირების კურსი, სლოგანით “მკოდავი ქალები”. ასევე გრაფიკული დიზაინის კურსი, რომელზეც უპრეცედენტოდ დიდი რაოდენობა — 1500-მდე ქალი დარეგისტრირდა, მათგან 300-მა ბოლომდე გაიარა კურსი და სერტიფიკატებიც გადავეცით. მოგვიანებით გვწერდნენ, რომ მუშაობაც დაიწყეს ამ მიმართულებით. ქალების ეკონომიკური გაძლიერებაც ჩვენი ერთ-ერთი გრძელვადიანი მიზანია”, — ამბობს ნატალი.
დახურულ ჯგუფში ჰქონდათ გამოკითხვებიც, თუ რა კურსების გავლას ისურვებდნენ ქალები და ცდილობდნენ, აუდიტორიის ინტერესები გაეთვალისწინებინათ.
“იმ პერიოდში ყველაზე მოთხოვნადი იყო პროგრამირების კურსი, გრაფიკული დიზაინის კურსი, სოციალური ქსელების მართვისა და ციფრული უსაფრთხოების კურსი, კონტენტ მარკეტინგი, ფრილანსი და ელ.კომერცია. ჩვენც ვცდილობდით დარგის სპეციალისტ ქალებს დავკავშირებოდით და ერთად დაგვეგეგმა ახალ სფეროებთან გაცნობითი 1-2 სესია ან 4-8 სესიიანი უფრო სიღრმისეული კურსები. ჩვენს მონაწილეებს ვაძლევდით საბაზისო განათლებას, ყველა საჭირო მასალითა და წყაროებით, რათა დაინტერესების შემთხვევაში დამოუკიდებლადაც გაეგრძელებინათ თვითგანვითარება”, — ამბობს მზეო და ამატებს, რომ ზოგიერთი ტრენერისთვის ფუსფუსის პლატფორმა აუდიტორიასთან ურთიერთობის პირველი გამოცდილებაც კი იყო, რადგან ფუსფუსისთვის მნიშვნელოვანია, ყველა ქალს ჰქონდეს წვდომა ცოდნა-გამოცდილების მიღებასა და გაზიარებაზეც.
“ფუსფუსა შეხვედრებზე ჩვენს აუდიტორიას ვთავაზობდით, რომ თუ სხვებისთვის საჭირო ცოდნებს ფლობდნენ, სურვილის შემთხვევაში, დავეხმარებოდით ტრენინგის დაგეგმვაში და მათთვისაც სასტარტო ტრენერობის გამოცდილება იქნებოდა, რაც პროფესიულ საქმიანობაშიც წაეხმარებოდათ”.
ონლაინ შეხვედრებს დადებითი მხარეებიც ჰქონდა, მათ შორის ის, რომ ბევრმა ქალმა შეძლო ჩართვა როგორც რეგიონებიდან, ისე ემიგრანტებმა სხვა ქვეყნებიდან. გარდა ამისა სესიების მოკლე, 10-15 წუთიან შემაჯამებელ ვიდეოებსაც წერდნენ, რომლებიც ფუსფუსის Youtube არხზე იტვირთებოდა და ნებისმიერ მსურველს შეუძლია ნახოს ეს ჩანაწერები, ამ რესურსებზე მუდმივად მიუწვდებოდეს ხელი.
კოლექტიური ზრუნვისა და ციფრული უნარების გაძლიერებასთან ერთად, ფუსფუსის სხვა ტრენინგები ეხებოდა, მაგალითად, პროექტის წერას, ბიუჯეტირებას და მართვას, HR-კონსულტაციას კარიერული განვითარებისთვის, ქალების შრომით უფლებებს, ქალის სექსუალურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და უფლებებს, ფინანსური აღრიცხვის საფუძვლებს, ფოტოგრაფიის შესავლებს, მართვის მოწმობის თეორიას და ა.შ.
ამის მიუხედავად, უსაფრთხო ფიზიკური სივრცის შექმნის იდეა ძალაში დარჩა, მით უფრო, რომ თავიდანვე სურდათ, შეექმნათ თავდაცვის კურსი ქალებისთვის. ამბობენ, რომ მართალია, საქართველოში გვაქვს განვითარებული საბრძოლო ხელოვნების კულტურა და ძალადობის შესახებ ცნობიერების ამაღლების პროექტები და სესიებიც ბევრი ტარდება, მაგრამ თუმცა ფიზიკურთან ერთად ფსიქო-ემოციური მომზადების შესაძლებლობა ქალებისთვის პრაქტიკული ცოდნებითა და უნარ-ჩვევების სწავლებით აქამდე არ ყოფილა და კურსი ნოვატორულია.
“საქართველოში საკმაოდ მაღალია ქალთა მიმართ სხვადასხვა ფორმის ძალადობა. ამიტომ გადავწყვიტეთ, შეგვეკრიბა ფსიქოლოგებისა და თავდაცვის ინსტრუქტორების გუნდი და მათთან ერთად შეგვემუშავებინა მოკლე და ეფექტური 2-დღიანი საბაზისო კურსი, რომელსაც გაივლიდნენ გოგოები და ქალები და ექნებოდათ ყველაზე აუცილებელი ცოდნები, თუ როგორ შეიძლება თავი დაიცვა სხვადასხვა კრიზისულ სიტუაციაში”, — გვიყვება მზეო.
ფუსფუსში ამბობენ, რომ ქალდაცვის კურსის პირველ დღეს უძღვება ფსიქოლოგი, რომელიც მონაწილეებს ასწავლის ძალადობრივი ურთიერთობის ტიპების ამოცნობას საწყის ეტაპზე, სავარაუდო მოძალადესთან კომუნიკაციის გზებს და რეაგირების მეთოდებს, გარდა ამისა, აკეთებენ სხვადასხვა პრაქტიკულ სავარჯიშოს თავდაჯერებულობის ასამაღლებლად, შინაგანი ხმის გასაძლიერებლად და ვერბალური თავდაცვის ტექნიკებს. მეორე დღე სიტუაციურ მაგალითებს ეძღვნება და განიხილავენ, რა პოტენციური რისკები არსებობს ქალებისთვის ქუჩაში, ტრანსპორტში, კლუბებში, ბარებში, ონლაინ სივრცეშიც კი. ამის შემდეგ კი სპეციალისტი მონაწილეებს უხსნის, როგორ შეიძლება მოიქცნენ, რომ ასეთი საფრთხის შემთხვევაში ზიანი მაქსიმალურად შეამცირონ.
ფუსფუსში ხაზს უსვამენ, რომ კურსების მიზანი არა შებრძოლება, არამედ თავდაცვაა, რათა ადამიანმა შეძლოს ამოიცნოს და აიცილოს საფრთხე ან/და გაერიდოს საფრთხისშემცველ სიტუაციებს; ისწავლოს, როგორ მოიქცეს ტრანსპორტში, თუ მისი ნების საწინააღმდეგოდ ეხებიან; ვის უნდა მიმართოს; როგორ უნდა ითხოვოს დახმარება; შეძლოს ურთიერთობაში წითელი ნიშნების, ე.წ. რედ ფლეგების ამოცნობა და ა.შ.
“მაგალითად, ტრანსპორტში სექსუალური შევიწროების შემთხვევაში პირველ რიგში უნდა ვამხილოთ მოძალადე და მისი ქცევა გავიმეოროთ ვერბალურად, მტკიცებით ფორმაში. ეს არ უნდა იყოს კითხვის ფორმით, რადგან აუცილებლად უარყოფს. რაც შეეხება დახმარების მოხმობას, როცა ზოგადად ვითხოვთ დახმარებას, ადამიანები ხშირად გაურბიან პასუხისმგებლობას, მსმენელის ან მაყურებლის როლში არიან და სხვის ქმედებას ელიან. ამიტომ ახლომყოფთაგან ვირჩევთ ერთ ადამიანს და პირადად ვთხოვთ დახმარებას. ხშირ შემთხვევაში ეს უფრო ეფექტურია ხოლმე”, — ამბობს ნათი.
შემდეგი სესია უკვე ფიზიკური თავდაცვის ტექნიკებია — შერჩეულია დაახლოებით 15 ყველაზე საჭირო და ეფექტური ილეთი, რომლების გაკეთება, როგორც ფუსფუსში ამბობენ, ყველას შეუძლია.
“მონაწილეებს ვასწავლით, როგორ უნდა მოიქცნენ, თუ ფიზიკური თავდასხმის საფრთხე მაინც დადგა, მაგალითად, როგორ მოვიპოვოთ გაქცევის შესაძლებლობა, თუ დაგვიჭირეს ხელი და არ გვიშვებენ; როგორ შეგვიძლია წინააღმდეგობის გაწევა თმით დაჭერის დროს ან შებოჭვის დროს; როგორ გამოვიყენოთ სწორად წიწაკის სპრეი, რომელიც საქართველოში ლეგალურია და ა.შ., იქნება ეს ქუჩაში, კლუბში, ტრანსპორტში, სახლში თუ სხვაგან. მთავარია, მოვიპოვოთ დახსნის და შემდეგ გაქცევის შესაძლებლობა”, — ამბობს ნატალი.
ნათი კი ამატებს: “მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ შეტევაზე არ გადავდივართ. მთავარია, შეძლებისდაგვარად მოკლე დროში გავერიდოთ საფრთხეს და გავიქცეთ, გავიდეთ სამშვიდობოს”.
ქალდაცვის კურსის ორივე დღეს ქალები უძღვებიან. ამის მთავარი მიზეზი ის არის, რომ მონაწილეებს, მათ შორის, ძალადობა გამოვლილ ქალებს, ურჩევნიათ მსგავსი ტიპის აქტივობები მხოლოდ ქალების გარემოცვაში ჰქონდეთ.
“გენდერული ნიშნით ძალადობის მაღალი მაჩვენებელი სხვადასხვა ფაქტორით არის განპირობებული, მათ შორის, სტერეოტიპებით, სხვადასხვა სტიგმით სექსუალური განათლების შესახებ, მავნე წინასწარგანწყობებითა და მოლოდინებით ქალებისგან. ეს ზრდის ქალების მოწყვლადობას სხვადასხვა ტიპის ძალადობის მიმართ ნებისმიერ სივრცეში. მაგრამ ის, რომ ვინმეს რაიმე ტიპის ძალადობა გამოუცდია, არ არის მისი ბრალი. ეს არის ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი სათქმელი”, — აღნიშნავს ნატალი.
ფუსფუსი ქალდაცვის უფასო კურსს ქალებსა და გოგოებს მესამე წელია სთავაზობს. თავდაპირველად ის მხოლოდ თბილისში იყო ხელმისაწვდომი, ნიდერლანდების საელჩოს მხარდაჭერით განხორციელებული პროექტის ფარგლებში კი რეგიონებშიც (გორი, თელავი, ქუთაისი, ბათუმი, ზუგდიდი) ჩაატარეს. ჯამში ქალდაცვის კურსები 250-მა ქალმა გაიარა. სამომავლოდ სურთ, ეს კურსი მეტად იყოს ადაპტირებული შშმ ადამიანებისთვის, ასევე, მოიცვან არაბინარული და ტრანს ადამიანები.
ფუსფუსის თანადამფუძნებლები ამ ეტაპზე იმედოვნებენ, რომ ქალებისთვის უფასო თავდაცვის კურსებისთვის საჭირო ფინანსურ რესურსს კვლავ იპოვიან, რადგან ამ ცოდნების ფლობა ყველა გოგოსა და ქალისთვის პირველადი მნიშვნელობისაა, კურსში მონაწილეობის ბევრი მსურველი კი, კვლავ მომლოდინეთა სიაშია. ამასთან არსებობს “ფუსფუსა ფონდი” და ორგანიზაციის მხარდაჭერის მსურველებს ფუსფუსის გაძლიერებაში შეუძლიათ ჩართვა (ანგარიშის ნომერი მსურველებისთვის: GE24TB7776336020100006)
პარალელურად, გეგმავენ სხვადასხვა ორგანიზაციასთან კორპორაციულ თანამშრომლობასაც. უკვე ჰქონდათ შემთხვევები, როცა ორგანიზაციებმა თანამშრომელი ქალებისთვის თავდაცვის კურსის ჩატარება სთხოვეს. სამომავლოდ სურთ, ამას უფრო ფორმალური სახე მისცენ, თუ ორგანიზაციები გადაწყვეტენ, რომ თანამშრომლებისთვის ეს კურსები დააფინანსონ.
კიდევ ერთი გეგმა, რომელიც ფუსფუსში აქვთ, მშობლებისთვის, მასწავლებლებისა და აღმზრდელებისთვის გზამკვლევის შექმნაა, რომელიც მათ დაეხმარება ბავშვებს მარტივად და გასაგებად ელაპარაკონ სქესობრივი და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის შესახებ, ასევე, რა ასაკში რა ინფორმაციის გაზიარებაა უმჯობესი, როგორი ენით და ა.შ. ორგანიზაციაში ამბობენ, რომ ეს იდეა მათი ერთ-ერთი ტრენინგის მონაწილეებისგან წამოვიდა:
“წინა ზაფხულს გვქონდა სქესობრივი და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის სამდღიანი კურსი, რომელიც 60-მდე ქალმა გაიარა. გვითხრეს, ზრდასრული ადამიანები კი ვიგებთ ამ ინფორმაციას, მაგრამ გვიჭირს კომუნიკაცია ბავშვებთან და მოზარდებთანო და აინტერესებდათ, როგორ მიეწოდებინათ ეს ინფორმაცია სწორად. მათ შორის იყვნენ დედები, სკოლის მასწავლებლები, ბაღის მასწავლებლები, აღმზრდელები, უფროსი დები და ა.შ.”, — იხსენებს ნატალი.
გზამკვლევის ელექტრონული ვერსია მალე იქნება ხელმისაწვდომი და ის ყველა მსურველისთვის უფასო იქნება, ფუსფუსის კურსის მონაწილეები კი ნაბეჭდ ვერსიასაც მიიღებენ უფასოდ.
უკვე რამდენიმე თვეა ფუსფუსს აქვს ოფისიც — როგორც თავად უწოდებენ, “ოფუსი”. ორგანიზაციაში მზად არიან, მათი სივრცე უფასოდ გაუზიარონ ქალებს, რომლებიც იქ შეძლებენ მუშაობას, სივრცეს გამოიყენებენ შეხვედრებისთვის და ა.შ. ამისთვის საჭიროა ფუსფუსს წინასწარ დაუკავშირდეთ და ადგილი დაჯავშნოთ (Facebook, Instagram).
გარდა ამისა, იმ ადამიანებისთვის, რომლებმაც უკვე გაიარეს ქალდაცვის კურსი, “ოფუსში” არის პატარა დარბაზიც, სადაც შესაძლებელია უკვე ნასწავლი ტექნიკების დახვეწა.
“ამ ტექნიკების გავარჯიშება აუცილებელია, რომ სხეულის მეხსიერებაში ჩაჯდეს. მნიშვნელოვანია, ფსიქო, ემოციურ და ფიზიკურ გაძლიერებაზე მუდამ ვიზრუნოთ. ჩვენი კურსის მონაწილეებს ვაძლევთ რესურსს, რომელიც შემდეგ აუცილებლად უნდა ავარჯიშონ იმისთვის, რომ იყვნენ მაქსიმალურად თავდაჯერებულები, უკეთ შეძლონ მობილიზება სხვადასხვა სიტუაციაში და თუ მაინც მოხვდებიან საფრთხის შემცველ მდგომარეობაში, ნაკლები ზიანით გამოვიდნენ”, — აღნიშნავს მზეო.