დეივიდი ბარში დგას, უყურებს ქალის სამოსში გამოწყობილ კაცებს, რომლებიც ფარშევანგებს აგონებენ და ზიზღს, განზიდვას გრძნობს, ის კი, რასაც ხედავს, გროტესკულად მიაჩნია. ჯეიმს ბოლდუინის “ჯოვანის ოთახის” მთხრობელი იმავე ღამეს გაიცნობს ბარმენს, ჯოვანის, რომლის მიმართ მიზიდულობას იგრძნობს და როცა თანმხლები მეგობარი, საშუალო ასაკს გადაცილებული ჟაკი ამას მიუხვდება, იმაზე წუხს, რომ მის უძლურებას მოწმე ჰყავს.
“ბარში დაყუდებულმა ვინატრე, საკმარისი ძალა მქონოდა, მივტრიალებულიყავი, გარეთ გავსულიყავი, მონპარნასზე გამესეირნა და გოგო შემება. ნებისმიერი გოგო. არ შემეძლო. საკუთარ თავს რა ტყუილი აღარ ვუთხარი, იქ, ბარში მდგომმა, მაგრამ ვერ ვიძროდი”, — ფიქრობს და იმ წამსვე ხვდება, რომ ჯოვანიმ შეძლო და უკვე შეეხო მის ცნობიერს, მასში რაღაც გამოაღვიძა და მიტრიალებას და გარეთ გასვლასაც აზრი აღარ აქვს. მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ ჯოვანისთან დაახლოების გარდაუვალობას აცნობიერებს, ეს განცდა არც სიამაყეს განაცდევინებს, არც ბედნიერებას, არამედ ტანჯვასა და უძლურებას. მოგვიანებით კი მეგობარი ეუბნება, რომ ჯოვანის გაურბის, რადგან ხვდება, რომ მისთვის ბოლომდე უსაფრთხო არაა ის, რასაც მასთან მეგობრობა უმზადებს.
ჟაკისა და დეივიდის დიალოგში ჩნდება აკრძალულ ურთიერთობებთან დაკავშირებული უმნიშვნელოვანესი განცდა, რომელიც დამანგრეველია და საკუთარ გზაზე არავის ინდობს — სირცხვილი. ჟაკს თვითონ უკვე გავლილი აქვს სირცხვილის გზა, რომელზეც თავს ვერ სძლია, ვერ გადალახა იმ წარმოდგენებით განსაზღვრული ბარიერი, რომელიც მის ირგვლივ არსებობდა და ამ გამოცდილებიდან გამომდინარე ეუბნება, რომ დეივიდმა მისი შეცდომა არ გაიმეოროს.
“თუ ბინძურად ჩათვლი, ბინძური იქნება, რადგან სხვას არაფერს მისცემ, მის სხეულსაც შეიზიზღებ და საკუთარსაც. მაგრამ შეგიძლია ერთად გატარებული დრო, ბინძურის გარდა, ნებისმიერ რამედ აქციო. შეგიძლიათ, ერთმანეთს მისცეთ რაღაც, რაც სამუდამოდ უკეთესად გაქცევთ, თუკი არ შეგრცხვება, თუკი უსაფრთხოებას არ ამჯობინებ […] გაგეწელება უსაფრთხოდ თამაში და საკუთარ ბინძურ სხეულში აღმოჩნდები გამომწყვდეული, სამუდამოდ და სამუდამოდ და სამუდამოდ, როგორც მე”.
სირცხვილი, რაზეც ჟაკი დეივიდს ელაპარაკება, პროტაგონისტმა წარსულში უკვე განიცადა, როცა თინეიჯერობაში ჯოუის შეხვდა. ნაწარმოების სიუჟეტი აწმყო მომენტიდან მოზარდობამდე გავლებული ერთი გრძელი დერეფანია, რომელიც დეივიდს სხვადასხვა ოთახთან აკავშირებს და თითოეულში ვნების, სირცხვილის, შიშისა და უძლურების ამბავი ელის. ავტორი ამ გზაზე საოცარი ოსტატობით დადის და ფიზიკურ სივრცეებში წარმოდგენილ გამოცდილებებს ავლებს თვალს. ბოლდუინისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია სივრცე, რომელშიც ამბავი ხდება — ერთი მხრივ, შეერთებული შტატები, როგორც მჩაგვრელი სივრცეა ის, რასაც დეივიდი პარიზში გაურბის, მაგრამ მოგვიანებით უკვე პარიზი იქცევა ადგილად, რომელიც მტკივნეული გახსენებებით მოწამლული სივრცე, გნებავთ, ოთახია და ისევ გაქცევის სურვილს უჩენს.
მაგრამ, სანამ აქამდე მივალთ, ისევ იმ პირველ მომენტს დავუბრუნდეთ, როცა დეივიდმა იგრძნო მტკივნეული, თავბრუდამხვევი ძვრა თუ ამღვრევა და წყურვილი, შიშით ცახცახი და სინაზე, რომელიც მისი მარტოობის დასაწყისად იქცა.
“ჯოუიმ თავი აწია, მე დავხარე და ერთმანეთს ვაკოცეთ, თითქოს შემთხვევით. მაშინ, ცხოვრებაში პირველად, ნამდვილად მესმოდა სხვისი სხეულის, სხვისი სურნელის. ერთმანეთის მკლავებში ვიყავით. თითქოს ხელში იშვიათი, დაქანცული, ლამის განწირული ჩიტი მეჭირა, რომელიც სასწაულებრივად ვიპოვე. შეშინებული ვიყავი. დარწმუნებული ვარ, მასაც ეშინოდა და თვალები დავხუჭეთ. […] მაგრამ ამ გასაოცარმა, გაუსაძლისმა ტკივილმა ბედნიერება მოიტანა. იმ ღამეს ერთმანეთს ბედნიერება ვაჩუქეთ. იმ წამს მეგონა, მთელი ცხოვრება არ მეყოფოდა, რომ ჯოუისადმი სიყვარულის აქტი დაეტია”.
თენდება მეორე დილა და ის წარმოდგენა სამუდამო სიყვარულზე ქრება — აღმფარენას გამოფხიზლება ცვლის, დაუძლეველი შიში და სირცხვილი. დეივიდი იტანჯება წარმოდგენით, რას იფიქრებდა ჯოუის დედა, როცა თეთრეულს ნახავდა, მერე იხსენებს საკუთარ მამას, რომელსაც მის გარდა არავინ ჰყავს: “ჩემს გონებაში უფსკრული გაიხსნა, რომელიც ჭორებით, ეჭვებით, ნახევრად ყურმოკრული, ნახევრად დავიწყებული, ნახევრად გაგებული ამბებითა და ბინძური სიტყვებით იყო სავსე. გავიფიქრე, რომ იმ უფსკრულში საკუთარი მომავალი დავინახე. მეშინოდა. ვიტირებდი, ვიტირებდი სირცხვილისგან და ტერორისგან, ვიტირებდი იმის ვერ გაგებისგან, ეს მე როგორ დამემართა, ჩემში ეს როგორ მოხდა. გადავწყვიტე, საწოლიდან წამოვდექი, შხაპი მივიღე და უკვე ჩაცმული და ნასაუზმარი ვიყავი, როცა ჯოუიმ გაიღვიძა”.
წლების შემდეგ ამერიკიდან პარიზში გაქცეული და საკუთარი თავის ძიების გზაზე დამდგარი დეივიდი ჯოვანისთან ურთიერთობას მაინც იწყებს და ყველაზე დიდ დროს მის ოთახში ატარებს. როგორც წერს, სრულად თმობს სიამაყეს და ნებდება გრძნობებს, მაგრამ არც მთლად ასეა საქმე. ბავშვობიდან დასწავლილი წარმოდგენები მაინც წინ ხვდება და მოთქვამს, რომ არ შეიძლება კაცი დიასახლისი იყოს. ჯოვანის დეივიდთან ურთიერთობა გაუმჯობესებაში ეხმარება, ბევრად ლაღია, მოტივირებული, დღითიდღე უკეთესობისკენ იცვლება, დეივიდი კი ამ გზას ვერ ადგება — დაბნეულია და ვერ ახერხებს, რომ ბოლომდე გაბედნიერდეს.
ბავშვები მინდოდა. მინდოდა, ისევ შიგნით, სინათლესთან და უსაფრთხოებასთან, ეჭვგარეშე კაცობასთან დავბრუნებულიყავი. მეხილა, როგორ მიჰყავდა ჩემს ქალს ჩემი ბავშვები დასაძინებლად. მინდოდა იგივე საწოლი ღამით და იგივე მკლავები და დილით ადგომა და სარწმუნო განცდა, სად ვარ.
ნაწარმოებში ქალები, მათი გამოცდილებები, ავტონომია უკანა პლანზეა გადაწეული, თითქმის საერთოდ არ ჩანს, რაც იმით არის გამოწვეული, რომ კაცების სივრცეში ვმოძრაობთ. მაგალითად, ჰელა, დეივიდის პარტნიორი, რომელიც ესპანეთშია, მხოლოდ დეივიდის ფრაგმენტულ ფიქრებში თუ გაიელვებს. ჰელა ესპანეთიდან დაბრუნებას აპირებს, წერილებს სწერს და დეივიდმაც იცის, რომ ჯოვანის მიატოვებს. დეივიდის გამოცდილება, რომელიც ხშირად დამახინჯებულია ტრადიციული წარმოდგენებით, ფაქტობრივად არ ცნობს ქალის ავტონომიას, მისთვის ქალის უპირველესი მოვალეობა ოჯახზე ზრუნვაა და როცა ჯოვანის ბედის წყევლად მიიჩნევს, იმასაც წერს, ნეტავ, დარჩენილიყო იტალიაში, მოეყვანა ცოლი და პერიოდულად ეცემა, მე მაინც არ გადავეყრებოდიო.
ჯეიმს ბოლდუინისთვის გრძნობათა დათრგუნვა, რასობრივი ჩაგვრა თუ ძალმომრეობა, რომელიც ძალადობრივი სისტემისგან მოდის და ინდივიდს მიემართება, სწორედ ამგვარად გამოვლინდება — ძალადობით, ძირითადად ყველაზე ახლობელ ადამიანებზე, რომლებსაც წინააღმდეგობის გაწევა არ შეუძლიათ; ადამიანებზე, ვისზე კონტროლის განხორციელებაც ჩაგრულ ინდივიდს შეუძლია. ნიკი ჯოვანისთან საუბარში აღნიშნავს კიდეც ბოლდუინი, რომ დაგროვილი გამოცდილება ჩაგვრისა და მიკრო აგრესიის საზარელი ფორმებით გამოვლინდება ხოლმე.
იგივე თემას ბოლდუინი სხვა რომანშიც (“სხვა ქვეყანა”) უტრიალებს — რუფუსი, რომელსაც ქალი შეყვარებული ჰყავს და შავაკანიანი კაცია 50-იანი წლების ამერიკაში, ამავდროულად, არის ჰომოსექსუალი, რომელსაც ეს ნაწილი მაქსიმალურად აქვს დათრგუნულ, მუდმივად აწყდება რასობრივ ჩაგვრას, ამასთან, გამუდმებით უწევს საკუთარი სექსუალობის მოთოკვა და ამის საპირწონედ მეგობარი გოგოზე ძალადობს.
სტრესსა და ტრავმაზე რეაგირების ამ მოდელზე ფსიქიატრი ბესელ ვან დერ კოლკიც წერს. ის აღნიშნავს, რომ როდესაც ადამიანს დროში ხანგრძლივად უწევს ერთი და იმავე მჩაგვრელი, მატრავმირებელი, განგაშის გამომწვევი მდგომარეობის გამოცდა, ფსიქიკის სასიგნალო სისტემა ირღვევა და ადამიანი მძაფრად რეაგირებს უმნიშვნელო ჟესტებსა და ქმედებებზეც კი. ის რეაქცია კი, რაც ადამიანს სხვადასხვა გამღიზიანებელზე აქვს, განსხვავებულია, მათ შორის, ერთ-ერთი არის ბრაზი.
როცა ჰელა ესპანეთიდან ბრუნდება და დეივიდი და ის ურთიერთობას იწყებენ, მისადმი ზიზღის ნელი გაღვივების შემსწრეც ვხდებით. დეივიდი ჰელასადმი ინტერესს სულ უფრო კარგავს — მეტიც, სიყვარულის სრული განელება არათუ სიცივემდე, ზიზღამდეც კი მიდის. მის სხეულთან სიახლოვეს გაურბის — აძრწუნებს, ჰგონია, რომ სექსუალურ აქტს თავს ცოცხალი ვერ დააღწევს და რაც უფრო შორდება, მით უფრო ებღაუჭება მის სხეულს, არ უნდა ჩაიჩეხოს რეალობაში, რომელიც მე-20 საუკუნის შუაში გამომწყვდეულ გეი კაცს მარტოობას ან, იქნებ, იმისი მსგავსი მზერის სამიზნედ ქცევად უქადის, რასაც ერთ დროს თვითონ იმეტებდა ასაკოვანი, მარტოხელა, ფერუმარილით დაფარული კაცების მიმართ, რომლებიც მის ჰომოფობიურ წარმოდგენაში ფარშევანგებს ედრებოდნენ.
“ვკოცნიდი და ვებღაუჭებოდა, ვცდილობდი, მასში ჩემი გზის ხელახლა გაგნებას, თითქოს ნაცნობი, ჩაბნელებული ოთახი იყო, რომელშიც სინთლის ჩამრთველს ვერ ვპოულობდი. კოცნებით ვცდილობდი, გადამევადებინა მომენტი, რომელიც მასთან დამაკავშირებდა ან მარცხისთვის გამწირავდა”, — ამბობს დეივიდი და ცდილობს, როგორღაც ისევ მიემაგროს დასწავლილ ამერიკულ იდეალებს, რომელიც ქალისა და კაცის ურთიერთობასა და ოჯახზე დგას, მაგრამ ტექსტის ერთ სხვა მომენტში გაჟღერებული ფრაზა მიანიშნებს, რომ ეს შეუძლებელია — “დაბრუნდები სახლში და აღმოაჩენ, რომ ის სახლი სახლი აღარაა. მერე კი მართლა შარში აღმოჩნდები. სანამ აქ ხარ, ყოველთვის იფიქრებ, ერთ დღეს სახლში დავბრუნდებიო”.
ნაწარმოების ბოლოს კაცების სამყაროს, საბედნიეროდ, მცირედით მაინც ვაღწევთ თავს და ჰელას პერსპექტივასაც ვხედავთ, რომელიც საზოგადოების მიერ მისთვის კონსტრუირებულ როლს ისევე მიესწრაფვის, როგორც დეივიდი. პირდაპირ ამბობს კიდეც, რომ ბავშვობიდან ამას ასწავლიდნენ, რომ პატარა გოგოებს პატარა ბიჭები სურთ და გასაგები ხდება ისიც, რომ ეს მოცემულობა კომფორტულად სატარებელი ვალი არავისთვის არის. მსგავსი სწორხაზოვანი, ცრუ იდეალების დოგმად გასაღება კი ანგრევს ადამიანების სურვილს, უფრო მეტად წარმოიდგინონ თავი, ვიდრე ეს სხვებმა განსაზღვრეს.
ჯოვანის ოთახი, ფიზიკური სივრცეების გავლით, გამოცდილებებისა და მეხსიერების, ტრავმისა და სირცხვილის, შიშისა და უძლურების, ერთი სიყვარულის ამბავს იკვლევს, რომელიც ბედნიერებაში ფეხის მოჭიდებას ვერ ახერხებს და პერსონაჟებს ზიზღის და დამცირების განცდას უჩენს, მუდმივად გაქცევას ანდომებს, თვითგანადგურებისა თუ სხვების განადგურებისკენ უბიძგებს. ამასთან, ტექსტი იკვლევ ამერიკული კულტურის მიმტაცებელ, კონტროლის მოყვარე ბუნებასა და დეივიდის, როგორც ამ კულტურული მოდელის გამტარის პორტრეტს.
ბოლდუინი რიჩარდ გოლდსტაინთან ინტერვიუში აღნიშნავს, რომ “ჯოვანის ოთახი” იმაზეა, “რა გემართება, როცა სიყვარულის გეშინია”. ბოლდუინის თქმით, რომ არა ეს ნაწარმოები, არც კი იცის, წერის გაგრძელებას შეძლებდა თუ არა.
უნდა მექნა, რომ საკუთარ თავთან რაღაცები გამერკვია. […] სად იყო ჩემი ადგილი სამყაროში, რა შემეძლო. “ჯოვანის ოთახი” რეალურად არც არის ჰომოსექსუალობაზე. ეს მექანიზმია, რომლის საშუალებითაც ტექსტი მოძრაობს. მაგალითად, “წადი, მთიდან იქადაგე” ეკლესიაზე არაა, “ჯოვანის ოთახი” კი — ჰომოსექსუალობაზე. ეს იმაზეა, რა ხდება, როცა გეშინია, ვინმე გიყვარდეს, რაც ბევრად უფრო საინტერესოა, ვიდრე ჰომოსექსუალობის საკითხი.
ჯეიმს ბოლდუინი ქართულად საერთოდ არ არის ნათარგმნი — მისი არათუ ღიად გეი გამოცდილებაზე დაწერილი ტექსტები, არამედ სხვა ნაწარმოებებიც ამ დრომდე ვერ იქცა ქართული გამომცემლებისთვის საინტერესოდ. არადა, ბოლდუინი ამერიკელი კლასიკოსია, რომელსაც ესეების არაერთი კრებული თუ შესანიშნავი მხატვრული ნაწარმოებები აქვს დაწერილი.
იმის გათვალისწინებით, რომ ავტორი ქართულენოვანი ლიტერატურული სივრცისთვის ფაქტობრივად უხილავია, მისი აღმოჩენა ბევრ მკითხველს ექცევა სიამოვნების წყაროდ. ძალაუფლების მქონე პირებისგან წახალისებული ჰომოფობიის ფონზე, რომელსაც გულშემატკივრებიც ჰყავს, ალბათ გასაკვირი არც არის უშუალოდ “ჯოვანის ოთახის” ჩვენში უხილავად დარჩენა, მაგრამ სამწუხაროა, რომ აქ არსებულ აკრძალვებსა და წნეხს გასული საუკუნის 50-იანი წლების ამერიკასთან უფრო მეტი საერთო აქვს, ვიდრე ერთი საუკუნის შემდგომ ჩამოყალიბებულ მეტ-ნაკლებად უკეთეს გარემოსთან.
აღსანიშნავია ისიც, რომ იმ პერიოდში ბოლდუინის პირველი წიგნის, “წადი, მთიდან იქადაგეს” გამომცემელმა მეორე ნაწარმოების, “ჯოვანის ოთახის” დაბეჭდვაზე უარი თქვა, რის მიზეზადაც ის დაასახელა, რომ გეი გამოცდილებაზე იყო და ავტორის რეპუტაციასაც სამუდამოდ შელახავდა. ნაწარმოები აშშ-ში არ დაბეჭდეს, მაგრამ გამოიცა ბრიტანეთში, 1955 წელს, მომდევნო წელს კი მშობლიურ ამერიკაშიც, მაგრამ სხვა გამომცემლობის მიერ. იმედი ვიქონიოთ, რომ “ჯოვანის ოთახი” და ბოლდუინის სხვა ნაწარმოებები ერთ დღეს ქართველი მკითხველისთვისაც ხელმისაწვდომი გახდება; რომ ჩვენც დავიწყებთ თუნდაც მცირე ნაბიჯების გადადგმას სიძულვილისა და ცენზურის წინააღმდეგ და საკუთარი იდენტობის გამო სირცხვილიც უფრო და უფრო უცხო გახდება.