მედია აპრილის ბლოგის რუბრიკა ეთმობა სხვადასხვა ადამიანს და განსხვავებულ შეხედულებებს. ბლოგები არ არის სარედაქციო კატეგორია და მოიცავს ავტორების პერსონალურ მოსაზრებებს. მათ მიერ გამოთქმული პოზიცია შესაძლოა არ გამოხატავდეს მედია აპრილის პოზიციას
ავტორი: ელენე ქაიხოსროშვილი
ბავშვობის უარყოფით გამოცდილებებში რომ ბრუნდებით, რა გახსენდებათ, როგორც ყველაზე ხშირად განცდილი? მე — სირცხვილის განცდა.
მგონია, რომ სირცხვილი ბავშვობის თანმდევი განცდაა, უფრო მძაფრი, ვიდრე ზრდასრულობაში და უფრო მტკივნეულიც. ზრდასრულობას, რთულს თუ მარტივს, გამოცდილება და ცოდნა მოაქვს, თუ რა არის რეალურად “სამარცხვინო” და ბავშობის მძაფრი სირცხვილების ნაწილი ქრება ან უფერულდება.
ბავშვობაში და მოზარდობაში უფრო რთულია სირცხვილის განცდის მართვა. ყველაფერი შეიძლება იყოს “სამარცხვინო”, რაზეც შენ და შენს თანატოლებს ინფორმაცია არ გაქვთ ან არასაკმარისად გაქვთ. “სამარცხვინოა” მენსტრუაცია, ბიჭისთვის/გოგოსთვის რომ ჯერ არ გიკოცნია ან, პირიქით — თუ ერთზე მეტისთვის გიკოცნია, ხელი–ხელზე ჩაკიდებულს თუ გივლია საჯაროდ და ვინმეს დაუნახიხარ, შენი პირადი ხასიათის ფოტო თუ აქვთ ტელეფონში იმ ადამიანებს, ვისთვისაც შენ არ გაგიგზავნია. “სამარცხვინოა” პრეზერვატივის შესახებ კითხვის დასმა, მისი ყიდვა, გინეკოლოგთან მისვლა, თქმაც კი, რომ გინეკოლოგის სერვისი გჭირდება და რა ვიცი… ყველაფერი უხერხული და სამარცხვინოა ბავშვებისთვის, რაზეც არ ვესაუბრებით. და რაზეც არ ვესაუბრებით, ის, რა თქმა უნდა, ყველაზე მეტად აინტერესებთ.
საქართველოში სასკოლო სისტემა არ არის ბავშვებზე მორგებული. ჩემზე არ ყოფილა მორგებული არც ჩემი სკოლა, არც რომელიმე ერთი გაკვეთილი, არც სასწავლო კურიკულუმი, არც მასწავლებლების მიდგომები ბავშვების მიმართ საგაკვეთილო თუ არასაგაკვეთილო/არაფორმალურ ფორმატში. სასკოლო სისტემა ზრდასრულებმა შექმნეს — “მკაცრმა” ზრდასრულებმა, ვინც გადაწყვიტა, რომ სკოლა, ანუ, ადგილი, სადაც ჩემი ცხოვრების 12 წლის განმავლობაში დროის უმეტესი ნაწილი გავატარე და მის მიღმა დარჩენილ დროშიც უნდა მესწავლა ის, რაც ასევე მათ გადაწყვიტეს — არ უნდა იყოს გასართობი ადგილი და უნდა იყოს ადგილი, სადაც ბავშვი სწავლობს “დისციპლინას” (6 წლისები შევდივართ სკოლებში. ტუალეტში დამოუკიდებლად შესვლა ახალი ნასწავლი გვაქვს) და რაღაც საგნებს, რაც ყველა ადამიანმა “უნდა იცოდეს”. დიდად იმაზე არ უფიქრიათ, რომ სკოლამ, რომელიც პირველ რიგში, განვითარებისა და ცოდნის მიღების უსაფრთხო (!) სივრცე უნდა იყოს, ისეთი რაღაცებიც უნდა მასწავლოს, რაც უბრალოდ, ცხოვრებასთან გამკლავებაში დამეხმარება და რომ ეს გამკლავების ხერხები გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანი და სასიცოცხლო უნარია, ვიდრე ნიშნის დაწერა იმაში, რამდენად კარგად ლექსი ზეპირად და რამდენად სხვაპასხუპით შევძელი მოყოლა.
სასიცოცხლო უნარები შეიძლება ყველამ თავისებურად განმარტოს. ჩემთვის ეს ის უნარებია, რომლებიც ძალადობისგან, მრავალი წლით დამაზიანებელი ტრავმისგან თავის დახსნაში ან/და მათ შედეგებთან გამკლავებაში დამეხმარება. ვფიქრობ, რომ თუ პირადი უსაფრთხოების დაცვისთვის სკოლა შუქნიშნის ცნობას და მისი კარნახით მოქცევას მასწავლის, ისიც უნდა მასწავლოს, როგორ გავუმკლავდე ძალადობას, მათ შორის, სექსუალურ ძალადობას, სექსუალურ შევიწროებას, როგორ დავიცვა თავი ამისგან და როგორ დავარქვა ამ გამოცდილებებს თავისი სახელი.
განათლების ის პროგრამა, რასაც დღეს საქართველო სთავაზობს ბავშვებს, ასეთი უნარების გადაცემას ვერ ემსახურება და შესაბამისად, მათ მნიშვნელოვანი სასიცოცხლო უნარების გარეშე ტოვებს — ოჯახის წევრების კეთილგონიერებისა და ინტერნეტის იმედად — ანუ იმ სივრცეების იმედად, რომლებიც თავისუფლად შეიძლება გახდეს სასათბურე პირობები ძალადობისთვის.
სასიცოცხლო უნარების შესახებ განათლება (life skills education) ადამიანის სექსუალობის შესახებ ყოვლისმომცველი განათლების მრავალფეროვანი სახელებიდან ერთ–ერთია. მე ყველაზე მეტად ეს სახელი მომწონს. ვფიქრობ, რომ ეს სახელი იმ უნარების გადაუჭარბებლად ზუსტ აღწერას შეიცავს, რის სწავლებასაც ემსახურება.
სასიცოცხლო უნარების შესახებ განათლების ერთ–ერთი ძირითადი მიზანია, ბავშვები არ დაზიანდნენ (ფიზიკურად ან/და მენტალურად) იმ ინფორმაციაზე წვდომის არქონის გამო, რაც ტაბუდადებულია. განათლების ეს ასპექტი, პირველ რიგში, ბავშვის უსაფრთხოებას ემსახურება.
სექსუალურ ძალადობას ბავშვზე ბედავენ იმიტომ, ზუსტად იციან, ბავშვი შეშინდება, დაიბნევა და ვერავის ეტყვის, რომ ძალადობის მსხვერპლი გახდა. არათუ ვერ იტყვის, არამედ, სახელსაც ვერ დაარქმევს ძალადობას. ბავშვზე მოძალადე კიდევ ბევრ ბავშვზე იძალადებს, თუ მის დანაშაულს ვერ გამოვავლენთ. ხშირ შემთხვევაში, ვერავინ გამოავლენს ბავშვზე ძალადობის ფაქტს თავად დაზარალებული ბავშვის გარდა. ხოლო ბავშვი ვერ გამოავლენს ძალადობას, თუ მას შერცხვება ამაზე საუბრის და თუ ვერ დაარქმევს სახელს იმას, რაც მოხდა — და მას აუცილებლად შერცხვება სექსუალურ ძალადობაზე საუბრის და ვერ დაარქმევს სახელს ამ გამოცდილებას იმ შემთხვევაში, თუ მათ ამაზე საუბრისთვისთვის არავინ შეამზადებს.
ამის ახსნას ხშირად ვცდილობ ხოლმე მშობლებისთვის, რომლებსაც არ ესმით ან არასწორად ესმით სექსუალობის შესახებ განათლების არსი. მათთვის მნიშვნელოვანია, ბავშვამდე არ მივიდეს ისეთი ინფორმაცია, რაც მშობლების აზრით, “ასაკთან შეუსაბამოა” და რაზეც, დამატებითი კითხვების დასმის შემთხვევაში, მათთან კომფორტულად საუბარს ვერ შეძლებენ. თუმცა, მშობლებს ავიწყდებათ, რომ სწორედ ამ თემაზე საუბრისგან თავის შეკავება იწვევს ისეთ გამოცდილებებს, რაც შეუსაბამოა ბავშვების ასაკისთვის და ფსიქიკისთვის.
როგორც წესი, მშობლებს სურთ, შვილები ადრეულად არ დაქორწინდნენ, მაგრამ ზოგიერთი ეწინააღმდეგება მათთვის იმის სწავლებას, რომ სექსუალობა ოჯახისა და ქორწინების ინსტიტუტის მიღმაც არსებობს.
ყველა მშობელს ეშინია, რომ მათ შვილებზე ვინმე სექსუალურად იძალადებს, მაგრამ ეჭვის თვალით უყურებს შვილებისთვის იმ ცოდნის მიცემას, რაც მათ სექსუალური ძალადობის და მისი საფრთხის ამოცნობაში დაეხმარებათ.
ყველა მშობელს სურს, რომ თუ მათ შვილზე ვინმე იძალადებს, ამის შესახებ სასწრაფოდ მოუყვეს, მაგრამ ბავშვი ვერაფერს მოუყვება, რადგან მისთვის არავის შეუქმნია უსაფრთხო გარემო ამაზე სასაუბროდ. პირიქით — ხშირად, თუ ბავშვი კითხვებს სვამს, მას ეუბნებიან, რომ მეორედ აღარ იკითხოს და რომ ეს “საბავშო თემა” არ არის.
მოკლედ, ყველა მშობელს სურს ძლიერი, თავდაჯერებული, დამოუკიდებელი, უსაფრთხო სივრცეში გაზრდილი შვილი, მაგრამ ეს სივრცე არ არსებობს და არ იარსებებს, სანამ ბავშვებთან გულწრფელები არ ვიქნებით.
სექსუალობასთან და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული განათლების მიმართ მშობლების ნაწილის ეს შიშები პროპაგანდას ეფუძნება, რომლის თანახმად, ამ ტიპის განათლება მათ შვილებს “მორალს დააკარგვინებს”. ამ პროპაგანდის მწარმოებელი პირები საქართველოში ერთმანეთს ენაცვლებიან და მათ სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა სახელი ჰქვიათ, მაგრამ მიზანი საერთოა და ამას კავშირი არ აქვს ბავშვთა უფლებების და მათი მორალის დაცვასთან. ეს პროპაგანდისტული ჯგუფები უკვე ათწლეულებია, რაც საქართველოში პრო–რუსულ და ანტი–დასავლურ ნარატივს ავითარებენ და ბავშვების დაცვის არგუმენტს, ამავე ბავშვების დაზარალების რისკის ხარჯზე, ყველაფრის დისკრედიტაციისთვის იყენებენ, რასაც დასავლური სამყარო გვთავაზობს.
ამ ჯგუფებისთვის ბავშვი იმდენად არის ძვირფასი და ღირებული, რამდენადაც ის საზოგადოებისთვის მგრძნობიარე თემა და მისი განწყობებით მანიპულაციის შესაძლებლობაა. ბავშვის დაცვას ისინი ისეთ ინტერპრეტაციას მისცემენ, როგორიც მათ პოლიტიკურ მიზნებს შეუწყობს ხელს.
ბავშვებისთვის დამაზიანებელი ეს პროპაგანდა ყოველთვის პასუხგაუცემელი დარჩა, რადგან ის არც ერთი მთავრობისთვის არ გახდა საკმარისად პრიორიტეტული, რომ ელექტორალური ქულების დაკარგვის რისკის ხარჯზე ეწარმოებინა სწორი საინფორმაციო კამპანია — განემარტა, რომ სექსუალობის შესახებ ინფორმაციის მიღება ადრეულ ასაკში სექსუალური ცხოვრების დაწყებას კი არ იწვევს, არამედ, პირიქით, ბავშვებს უფრო პასუხისმგებლიანი მიდგომებისკენ უბიძგებს და ა.შ.
რამდენიმე კვირის წინ ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღე იყო. ამ დღის აღსანიშნავად, Police.ge-დან (შინაგან საქმეთა სამინისტრო) ასეთი ყოვლისმომცველი და სიღრმისეული მესიჯი მივიღე ბავშვთა უფლებებთან დაკავშირებით: “Bavshvobis asakshi qortsineba danashaulia! Tu gaidzuleben qortsinebas an flobt informacias bavshvobis asakshi qortsinebaze, daukavshirdit 112-s an admianis uflebebis dacvis departamentis fb. gevrds”.
ბლოგის დაწერაც ამ მესიჯმა გადამაწყვეტინა — მგონია, რომ ეს მოკლე ტექსტური შეტყობინება და ბავშვთა უფლებების ასეთი პოლიციური და სადამსჯელო მიდგომით შემოფარგვლა იმაზე მეტს ამბობს ქართულ რეალობაში ბავშვების სიყვარულზე, მათ უფლებრივ მდგომარეობაზე, ვიდრე ნებისმიერი ბლოგი და ანგარიში, რაც უფლებადამცველებს დაგვიწერია.