2025 წლის 28 მარტი, საქართველოს პარლამენტის შენობა. “ქართული ოცნების” პარლამენტის საგამოძიებო კომისიის სხდომაზე, 2008 წლის აგვისტოს ომთან დაკავშირებით ამჯერად გენერალ მამუკა ყურაშვილს მიმართავენ კითხვებით. კომისიის სხდომიდან სოციალურ ქსელებში გაზიარებული მოკლე ამონარიდები მოსახლეობის ნაწილის აღშფოთებას იწვევს. საქართველოს ერთიანობისათვის ბრძოლაში დაღუპულ გმირთა მემორიალთან საღამოს აქცია იგეგმება: “დიდება გმირებს — დაასრულე მოღალატე რეჟიმი“. აქციის ორგანიზატორები ამბობენ, რომ: “რეჟიმი ცდილობს ისტორიის გადაწერას”, “ქართველი ხალხი, არასდროს დაუშვებს, რომ ჩვენი ისტორია და გმირთა სახელი რუსეთის დაკვეთით შეილახოს” და რომ “გენერლებისა და ჯარისკაცების დადანაშაულება არის საქართველოს ღალატი”.
გმირთა მოედანზე აქციას აქტივისტი, თამარ კურატიშვილიც უნდა შეერთებოდა. ჯერ ოფისში იყო და სპეციალურად ამ შეკრებისთვის დიდ ბანერს ამზადებდა. მუშაობის პროცესში გაიგო, რომ მოქალაქეებმა პარლამენტის მიმდებარედ უფრო ადრე დაიწყეს შეკრება. პარლამენტის შენობაში კვლავ გრძელდებოდა ქართული ოცნების ე.წ. საგამოძიებო კომისიის სხდომა. თეა წულუკიანი მიმართავდა აგვისტოს ომის მონაწილეს გენერალს:
"ბრიყვულ განცხადებას ბრიყვები აკეთებენ, ხართ ბრიყვი?"
"ნუ მაწყვეტინებთ! გუშინ მე ძალიან ბევრი რაღაც, როგორც კომისიის თავმჯდომარემ, გავატარე. ტონი გავატარე, "ტო"-ების ძახილი გავატარე. ბევრი რაღაც გავატარე. ამიტომ, მოდი, ახლა დავჭკვიანდეთ, ყველა ერთად, და კიდევ ერთხელ არ დავინახო, რომ თქვენ ტონს აუწიოთ. თუ მობრძანდით მუნდირით — პირველ რიგში, პატივი ეცით მუნდირს. გასაგებია?"
"არცერთი არ გეგონოთ [...] თქვენზე ნაკლები მამაკაცი ვინმე რა, წერტილი".
თამარისთვის ის, რაც პარლამენტის შენობაში ხდებოდა, აგვისტოს ომში დაღუპული გმირების უპატივცემულობა იყო. ოფისში ვეღარ გაჩერდა. დიდი ბანერი გადადო, შედარებით პატარა ფორმატზე დაწერა — “ანწუხელიძე უკვდავია” და პარლამენტისკენ გაეშურა. რამდენიმე საათში თამარი დააკვეს. მალევე მსგავსი პოსტერით უფრო მეტი ადამიანი გამოვიდა გარეთ.
28 მარტის დაკავების ეპიზოდით არ იწყება, ან მთავრდება თამარ კურატიშვილის წინააღმდეგობა და პროტესტი. რუსეთის წინააღმდეგ პროტესტს ჯერ კიდევ მოსწავლე იყო, როცა გამოხატავდა. დღემდე ახსოვს აგვისტოს ომი, გავრილოვის ღამე და ხალხის რეაქცია. მედია აპრილი თამარს აქტივიზმზე, ანტისაოკუპაციო მოძრაობასა და პროტესტზე გამოხატვის ფორმებზე ესაუბრა.
ანწუხელიძე უკვდავია
“ეს იყო ყველას სათქმელი და ყველას შეგრძნება იმ მომენტში… ჩვენ თვალწინ ჩვენს გმირებს ფაქტობრივად სახელს ულახავდნენ”, — იხსენებს თამარი.
გვიყვება, რომ როცა პარლამენტთან მივიდა, ქუჩის ერთ მხარეს შეკრებილი ხალხი დაინახა, რომელსაც პოლიციის კორდონი ჰქონდა გარშემორტყმული. სწორედ ამიტომ ის მოპირდაპირედ, პარლამენტის მხარეს, საფეხმავლო ბილიკზე დადგა ბანერით — “ანწუხელიძე უკვდავია”. საპოლიციო ძალებმა თამარს განცალკევებით პროტესტი არ მოუწონეს.
“პოლიციამ ძალის გამოყენებით გადამიყვანა მეორე მხარეს. ვეკითხებოდი, რატომ არ მაძლევდნენ საშუალებას, რომ იქ დავმდგარიყავი. არავის განუმარტავს, რატომ ზღუდავდნენ ჩემი გადაადგილების უფლებას. ავდექი და კიდევ გადავედი, რა დროსაც კიდევ ერთხელ გადმომიყვანეს აქციის მონაწილეების მხარეს და მითხრეს, რომ თუ გაპროტესტება მინდოდა, იქ გამეპროტესტებინა”.
თამარმა პოლიციელების ეს მითითება უსაფუძვლოდ მიიჩნია. უნდოდა, მისი სათქმელი მკაფიო ყოფილიყო, ამიტომ კიდევ ერთხელ გადავიდა პარლამენტის მხარეს და სცადა ცოტათი ქვემოთ დამდგარიყო, სადაც მიმდებარედ არც პოლიციელი და არც სხვა აქტივისტი იქნებოდა. გვიყვება, რომ რამდენიმე წამში გაიგონა: —”დააკავეთ” და დაინახა, როგორ გაიქცნენ მისკენ პოლიციელები ბრძანების შესასრულებლად. ამბობს, რომ დაკავებას მშვიდად შეხვდა.
“ჩემთვის აბსოლუტურად არაფერი ყოფილა ამაში წარმოუდგენელი. როდესაც გავდივარ აქციაზე, ვიცი, რომ შეიძლება გამოხატვის ყოველგვარი თავისუფლება შემეზღუდოს, ამისთვის მზად ვარ… შინაგანად ვგრძნობ სიმტკიცეს, რაც მაძლევს ძალას. ვიცი, რომ მართალი ვარ, სიმართლე არის ჩემ მხარეს და ამიტომ შიშის განცდა ფაქტობრივად არასდროს მაქვს დემონსტრაციებზე. ვემორჩილები კანონიერ მოთხოვნებს, თუმცა არა უკანონო მოთხოვნებს”.
დაკავების შემდეგ თამარი დიღმის განყოფილებაში გადაიყვანეს, ჩამოართვეს ნივთებიც და ჩათვალა, რომ იქვე მოათავსებდნენ იზოლატორშიც. 5 საათის განმავლობაში მას არ მისცეს შესაძლებლობა დაჰკავშირებოდა ადვოკატს, ოჯახის წევრებსა და არასრულწლოვან შვილს. სწორედ ამიტომ მიიჩნევს, რომ იყო გატაცებული. ხუთი საათის შემდეგ თამარს უთხრეს, რომ ხელწერილის საფუძველზე ათავისუფლებდნენ.
“როდესაც მითხრეს, რომ ხელწერილით მათავისუფლებდნენ და ამაზე რეაქცია არ მქონდა, მეხუმრნენ, მგონი არ გაგიხარდაო. გამათავისუფლებენ თუ არ გამათავისუფლებენ, არცერთი გადაწყვეტილება არ იქნებოდა მათი მხრიდან კანონიერი… დღეს უკვე შინაგანი განცდაც ასეთი მაქვს, რომ არ აქვს მნიშვნელობა სად ვიმყოფები. ვიცი, რომ რაიმე ფორმით წინააღმდეგობა უნდა გავუწიო ამ დიქტატურას, რომელიც დაამყარეს სახელმწიფოში. თავისუფლება კი შინაგანი განცდაა, რასაც გვიმტკიცებენ ჩვენი პოლიტიკური პატიმრები”.
თამარის აზრით, აქტივისტს, რომელიც უერთდება დემონსტრაციებს, რიგით მოქალაქეებისგან განსხვავებით სხვა ვალდებულებები და გამოხატვის ფორმები აქვს. იხსენებს საღამოს, როცა პარლამენტთან მისულ სტუდენტებს პოლიციელებმა იქ მიტანილი სკამები წაართვეს და დააკავეს. ამბობს, რომ ამ ამბის შესახებ როცა გაიგო, ოფისიდან სკამი აიღო, პარლამენტთან მივიდა და იქ, ამ სკამზე დაჯდა. მაშინაც ჰქონდა მოლოდინი, რომ პოლიცია გამოხატვის ამ ფორმას უკანონოდ მიიჩნევდა და მასთანაც მივიდოდა, მიუხედავად იმისა, რომ კანონით ამის სრული უფლება ჰქონდა.
აგვისტოს ომი
“მიწას ვადებდით ყურს და ასე ვუსმენდით, როგორ იბომბებოდა ჩვენი ტერიტორიები”, — იხსენებს თამარი 2008 წლის აგვისტოს ომს. ამ დროს 17 წლის იყო. ზაფხულს სოფელში, საჩხერეში ატარებდა. გვეუბნება, რომ შინაგანად ვერასდროს მოინელებს ომს, რადგან დღემდე ახსოვს ის ტკივილი, რასაც მაშინ განიცდიდა.
“აგვისტოს ომის ემოციები არ განელებულა საზოგადოებაში. ყოველწლიურად ვხვდებოდით ხოლმე ახალ-ახალ წინააღმდეგობებს. შეუძლებელია, არ გავიხსენოთ დათა პაპა, რომელიც ასევე სიმბოლოა ამ წინააღმდეგობის; შეუძლებელია, არ გავიხსენოთ “საზღვრის” გადმოწევა, არ გავიხსენოთ გატაცებული ადამიანები… და ახლა უცებ გვეუბნებიან, რომ უნდა გადაფასდეს აგვისტოს ომი და უნდა ვთქვათ, რომ ომი საკუთარ ტერიტორიაზე ჩვენ დავიწყეთ. ეს ჩემთვის იყო, როგორც საკუთარ სამშობლოზე უარი, ასევე ჩვენს გმირებზე, გმირების ტრაგიკულ სიკვდილზე უარის თქმა”.
ამბობს, რომ ყოველთვის მზად არის უსამართლობასთან პირისპირ შესაბრძოლებლად და წინააღმდეგობის გასაწევად. განსაკუთრებით მაშინ, როცა ჯერი რუსეთისა და საქართველოს ურთიერთობებზე ან ომზე მიდგება. მისთვის ომი არ დასრულებულა და დღესაც მიმდინარეობს, თუმცა ამჯერად ხაზი რუსთაველის გამზირზე გადის.
“საქართველო, რეალურად, თავისუფალი სახელმწიფო არ ყოფილა და თავისუფალ სახელმწიფოში არ გვიცხოვრია, თუმცა დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად წლიდან წლამდე გვიწევს ბრძოლა. ამ ბრძოლაში, იმედი მაქვს, რომ ვიხილავ თავისუფალ საქართველოს, მაგრამ ამ ეტაპზე მოცემულობად მაქვს, რომ როგორმე ამ ქვეყანას შეუნარჩუნდეს დამოუკიდებლობა. მე მაქვს ხოლმე მოტივაციად 9 აპრილის მოვლენები და როცა ჩავდივარ დემონსტრაციაზე, ყოველთვის თავში მიტრიალებს ეს ფრაზა: “არცერთი ნაბიჯი უკან, ფიცი გვაქვს ნათქვამი!” — ჩვენ გვაქვს ფიცი ნათქვამი, რომ შევინარჩუნოთ, დავიცვათ ჩვენი სახელმწიფოებრიობა. ეს არის ის, რასაც ვატარებ ყოველდღიურად და მნიშვნელობა არ აქვს ამ შეგრძნებას ვატარებ დროშის, პოსტერის თუ სკამით სახით”.
აქტივიზმი
რუსეთის მიმართ პროტესტს თამარი ბავშვობიდან გამოხატავს. იხსენებს სკოლის პერიოდს, როდესაც მწვანეყდიან, 12-ფურცლიან რვეულზე რუსული წარწერა გადახაზა და ზემოდან ქართულად გადააწერა — რვეული. პროტესტი და გამოხატვა წლების განმავლობაში სხვადასხვა ფორმით გრძელდებოდა. თუმცა ერთ-ერთ გადამწყვეტ ეპიზოდად ის გავრილოვის ღამეს მიიჩნევს.
“ძალიან მძიმეა ამ დღის გახსენება ჩემთვის. ვერასდროს დავივიწყებ იმ აღშფოთებას, რაც განვიცადე უშუალოდ პარლამენტის თავმჯდომარის სკამში მჯდომი რუსის დანახვისას. ეს ბრაზი დიდხანსაც გაგრძელდა”.
გავრილოვის ღამის შემდეგ რამდენიმე თვეში თამარი ბათუმში გადავიდა საცხოვრებლად. იქ გააგრძელა ანტისაოკუპაციო საკითხებზე მუშაობა. ამბობს, რომ ბათუმში გატარებული ოთხი წლის განმავლობაში შეიცვალა როგორც ადამიანების ჩართულობა და გამოხატვა საპროტესტო გამოსვლებში, ასევე, საპოლიციო ძალების მხრიდან რეაგირება.
“ბათუმში ცხოვრების ამ ოთხმა წელმა ძალიან დიდი გამოცდილება მომცა, მათ შორის, იმიტომ, რომ ყოველთვის ვფიქრობდი შინაარსზე. ერთია, მე თვითონ რისთვის ვარ მზად, მაგრამ მეორეა მთლიანი საზოგადოება რამდენად არის მზად იმავე შინაარსით ან ფორმით გააპროტესტოს. რეალურად, წინააღმდეგობას სწავლა სჭირდება. ყოველთვის შინაგანი ბრაზი ვერ გაუწევს წინააღმდეგობას და მე ვფიქრობ, რომ კარგი შედეგი გამოიღო ჩემმა გადასახლებამ რეგიონში”.
პირველად ბათუმში დააკავეს. 2021 წლის 13 ნოემბერს სუს-ის შენობასთან თანამოაზრეებთან ერთად აქციის გამართვას აპირებდა, თუმცა პოლიციამ მათ არც ვიდეოს გადაღების, არც შეკრების და არც ბანერის გაშლის უფლება არ მისცა. თამარი კი, დააკავეს და მან იზოლატორში 48 საათი გაატარა.
“დაახლოებით 9 საათის განმავლობაში ვიყავი გატაცებული. არავინ იცოდა ჩემი ადგილსამყოფლის შესახებ. დამაკავეს ბათუმში და გადამიყვანეს ოზურგეთში. ბავშვთან გასაუბრების საშუალება არ მომეცა, მაშინ, როდესაც იმყოფებოდა მარტო”.
შსს თამარს მაშინ წვრილმან ხულიგნობასა და პოლიციელების კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობას ედავებოდა, თუმცა მოსამართლემ გაამართლა.
გასული წლების განმავლობაში, პროტესტზე გამოხატვის ფორმების გამრავალფეროვნების პარალელურად, კანონები შემზღუდავი ხდებოდა, ასევე, იცვლებოდა საპოლიციო ძალების ქცევაც. თამარი იხსენებს, რომ იყო პერიოდი, როდესაც, დემონსტრაციების დაგეგმვის პარალელურად, შესაძლებელი იყო პოლიციასთან დიალოგი. მაგალითად, აქტივისტები პოლიციის უფროსს ეუბნებოდნენ აქციის შესახებ, სად იგეგმებოდა სცენის მოწყობა ან მსვლელობა და კონფლიქტის შემთხვევაში დახმარების იმედადაც იყვნენ. ახლა ყველაფერი შეიცვალა.
“ახლა აბსოლუტურად გამორიცხულია პოლიციასთან დიალოგი. ისინი არ იმყოფებიან დემონსტრაციაზე პროტესტის მონაწილეების დასაცავად — ისინი იმყოფებიან დასარბევად. ელოდებიან ბრძანებებს, როდის დაარბიონ, მათი გამოხატვის უფლება როდის შელახონ. მათთვის სულერთი გახდა, რის უფლება გააჩნია დემონსტრანტს”.
თამარის თქმით, პოლიცია ემორჩილება რეჟიმის უკანონო ბრძანებებს და მოქალაქეებსაც რეჟიმის ბრძანების გამო აკავებენ, პარალელურად კი, შემზღუდავი კანონებით ცდილობენ ცდილობენ შიშისა და თვითცენზურის დათესვას.
“თუ არ დაემორჩილები, აღარ მოგცემენ სოციალურ შემწეობას ან შენი შვილი ვეღარ მიიღებს დაფინანსებას, ჯანმრთელობის მკურნალობას ვერ გააგრძელებს და ა.შ. მსგავსი ზეწოლითა და შანტაჟით ცდილობენ გააჩუმონ ადამიანები — არა მხოლოდ აქტივისტები, მოქალაქეებიც. თუნდაც ის ფინანსური ტერორი, რაც მოქალაქეებს დაგვიწესეს 5000-ლარიანი ჯარიმის სახით. ეს ყველაფერი, რეალურად, ემსახურება რაიმენაირად პროტესტის ჩახშობას, ჩვენში შიშის გაღვივებას”.
2019 წლიდან თამარი აქტივიზმსა და წინააღმდეგობაშია. ამბობს, რომ შვილი ფაქტობრივად დემონსტრაციებსა და აქციებზე გაიზარდა, თუმცა კარგად იცის, რისთვის იბრძვის დედა და იზიარებს ამ ფასეულობებსაც.
“ჩემი შვილი იყო ერთ-ერთი მათგანი, რომელმაც სკოლაში თავის თანაკლასელებთან ერთად პროტესტი გამოხატა. მომყვება ამ პროტესტშიც. იმასაც აცნობიერებს, რომ ხან შეიძლება დამაკავოს პოლიციამ, თუმცა ბუნებრივია, ღელავს ხოლმე ამ ყველაფერზე. განსაკუთრებით აღელდა იმ ვიდეოს ნახვისას, როცა მე მაკავებდნენ. კადრში თითქოს კედელზე მანარცხებს პოლიცია. ჯანმრთელობის გარკვეული პრობლემები მაქვს, რამაც კიდევ უფრო ააღელვა ჩემი შვილიც და დაიწყო მოკითხვა მეგობრებთან, სად ვიყავი და როგორ ვიყავი. თუმცა გადავლახავთ ამ ყველაფერს, ძლიერი გოგოა”.
ოჯახის წევრებზე დარდი, დღეები, როცა სახლში ვერ ბრუნდება, ხან ქუჩაში ათენებს, ხან ოფისში, ხან შვილს ვერ ნახულობს, ხან ისეთ საფრთხეებზე ფიქრობს, როგორიცაა, მაგალითად, ადევნება, მიყურადება — ეს თამარის ყოველდღიურობაა, თუმცა შემართება მტკიცე:
“უკან დასახევი გზა მართლა არ გვაქვს, ვაგრძელებთ ბრძოლას და ბრძოლა იქნება ბოლომდე”.