მედია აპრილის ბლოგის რუბრიკა ეთმობა სხვადასხვა ადამიანს და განსხვავებულ შეხედულებებს. ბლოგები არ არის სარედაქციო კატეგორია და მოიცავს ავტორების პერსონალურ მოსაზრებებს. მათ მიერ გამოთქმული პოზიცია შესაძლოა არ გამოხატავდეს მედია აპრილის პოზიციას
ავტორი: ელენე ქაიხოსროშვილი
მზიას პროცესების დღეებში ყველა საქმისგან ვითავისუფლებ ხოლმე თავს, ვჯდები ტელევიზორთან, ყურებისას ვბორგავ, ერთ ადგილზე ვერ ვჩერდები, ტელევიზორს ვუყვირი… სინდისის ყველა პატიმრის პროცესის ყურება მძიმეა, მაგრამ მზიას პროცესი მაინც განსაკუთრებულია. მზიას პროცესის ყურება ჭრილობაზე მარილის მოყრაა, ყოველ ჯერზე.
როგორც იქნა, დავირაზმეთ მეგობრები და წავედით ბათუმში, რომ ფიზიკურად დავესწროთ მზიას პროცესს.
პროცესამდე დიდი განხილვა გვაქვს სამეგობროს. კერძოდ, რამდენად ეთიკურია დარბაზში შესვლა, როცა მზიას, მის ახლობლებსა და მეგობრებს, შეიძლება, ერთმანეთის ნახვის შესაძლებლობა წავართვათ, თუ პროცესზე ადგილები არ დარჩება? აქტივისტებმა ასე მოგვწერეს, რომ ბათუმელებს ძალიან უხარიათ თბილისიდან ჩასული ადამიანების ნახვა სასამართლოში და ადგილებს უთმობენ ხოლმე დარბაზში. ეს გვესიამოვნა, მაგრამ მაინც ვბორგავთ. რატომ? ქალი ციხეშია, თვეში სულ რამდენჯერმე აქვს ახლობლების, საყვარელი ადამიანების დანახვის შესაძლებლობა და მე შევიდე და რა ვთქვა: “უკაცრავად, იცით, მე აქ თბილისიდან ჩამოვედი ამისთვის”? მზიამ ისტორია შექმნა. მზია ყველასია, მაგრამ, პირველ რიგში, მზია ბათუმელების და მისი მეგობრებისაა. მათ აქვთ პირველ რიგში მასთან შეხვედრის უფლება, როცა უფლება შეზღუდულია. ტურისტული სანახაობა ხომ არ არის?! ცირკია?!
მოკლედ, ამ ფიქრებში ვართ. თან, გვეუხერხულება დარბაზში ბათუმელებზე ადრე “შესწრება” და თან — ვცქმუტავთ. მზიას პროცესი, ისევე, როგორც სინდისის ყველა პატიმრის პროცესი, ისტორიას დარჩება. ჩემს და სხვების შვილებსა და შვილიშვილებს ამაზე მოყოლით გავუწვრილებ გულს. ამ პროცესზე დასწრების ამბავს ისე მოვყვები, როგორც ჩვენი მშობლები ჰყვებიან ხოლმე, რომ 9 აპრილს რუსთაველზე იდგნენ ან “თვითმფრინავის ბიჭების” სიცოცხლის გადასარჩენად ხელმოწერებს აგროვებდნენ; როგორც მათი მშობლები ჰყვებიან, რომ 1978 წლის 14 აპრილს ქართული ენა დაიცვეს; როგორც იმათი მშობლები ჰყვებოდნენ, რომ დახვრეტილი, ქვეყნის პატრიოტი მწერლების პროცესები ახსოვთ და ა.შ. მაგრამ იმიტომ ხომ არ ჩამოვედით, რომ ამით ვიამაყოთ მომავალში?! მზიას გასამხნევებლად ჩამოვედით და არა — მასზე, როგორც საკანში გამომწყვდეულზე დასაკვირვებლად და მზიას ალბათ პირველ რიგში თავისი მეგობრების მხრიდან ჭირდება გამხნევება.
სასაუზმოდ შევედით სასამართლოსთან მდებარე კაფეში და, პარალელურად, ბანერებს ვამზადებთ. კაფეში მზიას მეგობრები გროვდებიან, გვცნობენ სახეზე, ხვდებიან, აქ რატომაც ვართ და უხარიათ, რომ ჩამოვედით. ბანერებს გვიწონებენ. ბანერებზე დავწერეთ: “მზია, მიყვარხარ”; “ქალი დაამსხვრევს კერპს” და “ვიბრძვით გამარჯვებამდე”. ეს ბოლო მე დავწერე მზიას ისტორიული სიტყვების “იბრძოლეთ, სანამ გვიანი არ არის” პასუხად. იმასაც წინასწარ ვგეგმავთ, როდის ავწევთ ამ ბანერებს. მოსამართლე ეკრანზე დარბაზს სულ ეჩხუბება. არ უნდა მივცეთ პროცესის დახურვის რაიმე ტექნიკური საბაბიც კი.
კაფედან სასამართლოს შენობამდე ზუსტად 5 წუთის გზაა. მე ვჩქარობ. ჩემი მეგობრები ნელა მოსეირნობენ. დემონსტრაციულად ვუჩქარებ ფეხს და ჩემს ყველა ნაბიჯს და უკან გამოხედვას პასიურად აგრესიული ტონი აქვს. თუ დავაგვიანეთ, ვეღარ შევალთ და გავგიჟდები! ისედაც არის შანსი, რომ ვერ შევიდეთ!!!
მხოლოდ დასკანერებული პასპორტი მაქვს (ელექტრონული ფორმით) ადგილზე და ამიტომ, 20 წუთით ადრე მივდივარ დაცვასთან და ვარკვევ, დასკანერებული მოწმობით შემიშვებენ თუ არა. დაძაბული ვარ. სანამ რამეს მეტყვის, უკვე ჩხუბს ვიწყებ და ვეუბნები, რომ თბილისში ყოველთვის მიშვებენ!!! მთხოვეს (ძალიან წესიერად), რომ ამოვბეჭდო. წავედი ამოსაბეჭდად. მართა მომყვება. ვეუბნები, ნუ მომყვება, იმიტომ, რომ შეიძლება, დამაგვიანდეს და მასაც დავაგვიანებ პროცესზე და ამას თავს ვერ ვაპატიებ (დიახ, ძალიან დრამატულ ფიქრებში ვარ), იმიტომ, რომ პროცესი, მოგეხსენებათ, ისტორიულია! მართას ნერვები ჩემსავით ხშირად აფეთქების ზღვარზე არ აქვს და შესაბამისად, ჩემს შფოთვით ზრუნვაზე ეცინება და სიცილ-სიცილით მომყვება უკან, ბუზღუნ-ბუზღუნით წინ გაქცეულს. ზოგადად, ერთმანეთს არავინ ვუშვებთ სადმე მარტოს. განსაკუთრებით, ისეთ ადგილებში, სადაც პოლიცია მრავლადაა.
ამოვბეჭდე პირადობა და დავდექი რიგში ერთ-ერთი პირველი. ვაპირებ, რომ შევიდე დარბაზში და თუ ვინმესთვის ადგილი არ დარჩება, გამოვალ და დავუთმობ. ბანერები ყველამ იმ მეგობარს ჩავუკუჭეთ, რომელიც დიდი ჩანთითაა. არ მინდა, ბანერი დამინახონ, რამე შარი მომდონ და არ შემიშვან. ჩემ უკან გელა მთივლიშვილი ყვირის: “თავისუფლება მზიას!” და მახსენდება, რომ ჩემი დარბაზში შესვლის დრამა არ არის აქ მნიშვნელოვანი. ქალი ციხეშია არაფრის (!) გამო.
ზვიად ქორიძემ გადახედა ხალხის რაოდენობას და თქვა, რომ დღეს დარბაზში ყველა დავეტევით. მართლაც, ყველა დავეტიეთ. ეს გამიხარდა და თან, ნერვები მომეშალა. როგორ შეიძლება, მზიას პროცესზე ბათუმში ადგილები დასწრების ყველა მსურველს ხვდებოდეს? არ აინტერესებთ? რას მოჰყვებიან ერთი, ძალიან მაინტერესებს — ჩემს ქალაქში ტარდებოდა მზია ამაღლობელის პროცესები და მე “დეი ოფი” ვერ ავიღეო? სანაპიროზე ვიყავიო? საქმე მქონდაო? არ მაინტერესებდაო? როგორ შეხედავენ ასეთ ადამიანს??? კინოში წავლენ ნეტა მზია ამაღლობელზე ფილმის სანახავად? სპექტაკლზე? და პროცესი ყურის ძირში ტარდებოდა და ესენი იმ დროს ლანჩზე ისხდნენ იქვე? არ მესმის!
დარბაზში შესვლიდან მალევე დაიწყო ის, რასაც უკვე თვეებია, ჩემი ბინიდან ვუყურებ თვეში რამდენჯერმე.
მზიას პროცესი წარმოდგენაა. ოღონდ, საცირკო — არა. ამ კატეგორიაში ეს წარმოდგენა მზიას ღირსების გამო ვერ მოხვდება. მზიას პროცესი ამბავია, რომელსაც თავისი მუდმივი მოქმედი პერსონაჟები ჰყავს.
როგორც კი დაიწყო, მივხვდი, რომ არ შეიძლება (ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის) ამის ეკრანზე ყურება. ეკრანზე ამ წარმოდგენის მხოლოდ ტანჯვის გამომწვევი მხარე ჩანს და, შესაბამისად, მისი ყურება მხოლოდ ტანჯვაა.
როცა პროცესს ეკრანზე ვუყურებ, ხშირად ისმის შეძახილი დარბაზიდან: “არ ისმის! გამოასწორეთ ხარვეზი!”. ტელევიზორიდან გადასარევად ისმის პროცესის ყველა მონაწილის ხმა, მაგრამ დარბაზში მართლა ძლივს ისმის. ბოლომდე უნდა დაძაბო ყურები, რომ გაიგო ის სასაცილო აბსურდი, ის ბოდვა, ის წვალება, რაც დარბაზის წინა, დამსწრეებისთვის განკუთვნილი ადგილებიდან საკმაოდ მოშორებით ნაწილში ხდება. მაგრამ სამაგიეროდ დარბაზის სხვა ნაწილში სხვა რაღაცები ისმის. იქ რომ ზიხარ, მთავარი ის საცოდაობა არ არის, რაც მიკროფონებთან ხდება.
ეკრანზე არ ჩანს და არ იგრძნობა ამ წარმოდგენის ჟანრი. ჟანრი მხოლოდ იქ იგრძნობა, სადაც მზიას მეგობრების და ახლობლების გადალაპარაკება გესმის, სადაც თამარ გურჩიანის მზრუნველი ხმა გესმის, რომელიც გელა მთივლიშვილის გაძევებაზე ღელავს და ეუბნება: “გელა, კარგი ახლა, არ გვინდა ეს”; ჟანრი ჩანს, როცა კეთილი ელფი (სხვა არ ვიცი, რა ვუწოდო), ევა ართმელიძე დარბის დარბაზში და ცდილობს, მზიას კარგი ფოტო გადაუღოს. იცით, რა სახე აქვს ევას, როცა მზიას ფოტოს უღებს? აღფრთოვანებული, სიყვარულით, რიდით სავსე. “ჩემო ლამაზო, ჩემო საყვარელო” — ასე მიმართავს და ცდილობს, გააგონოს, რომ კამერის წინ გასწორდეს. ფოტოს გადაღების დროს ევას წინ მანდატური ეღობება. საპირისპირო მხარეს ისკუპებს, რომ გადაუღოს. მიჰყვება მანდატურიც და ისევ ეფარება, ახლა ისევ საპირისპირო მხარეს ისკუპა ევამ, არ ნებდება! მზიას კარგი ფოტო უნდა გადაუღოს!
ეკრანზე არ ჩანს ხოლმე გელა მთივლიშვილი. გელა მთივლიშვილი ჩემს წარმოდგენებში სულ გაბრაზებულია, მაგრამ მზიას პროცესზე ხშირად “ოხუნჯობს” ხოლმე, ხშირად ხუმრობს და მთელი სახით იცინის ლიკა ზაკაშვილთან ერთად თავისსავე ხუმრობაზე, თან, სულ ცდილობს, მზიას მზერა დაიჭიროს. გელა მანდატურებთან “შეთამაშებულია”. შენიშვნას კი აძლევენ ხოლმე, მაგრამ აბსოლუტურად ადამიანურად. “კარგი, რა მოგივიდა” ქვეტექსტი უფრო აქვს ამ შენიშვნას, ვიდრე იმ ტოტალური ტერორის, რაც თბილისის საქალაქო სასამართლოს უსახო მანდატურების ყვირილისას იგრძნობა. ბათუმის სასამართლოში მანდატურები არ ჰგვანან თბილისის საქალაქო სასამართლოს მანდატურებს. განცდა მაქვს, რომ ცდილობენ, დაძაბულობა გაანეიტრალონ მოსამართლესა და დარბაზს შორის. თბილისში მანდატურები მოსამართლის მიერ აშვებულ ძაღლებს ჰგვანან, რომლებსაც, ერთი სული აქვთ, ძალადობის, დარბაზიდან ვინმეს გაძევების მითითება მიიღონ. მაგით ცოცხლობენ. ბათუმში მანდატურები ტრიალდებიან ზურგით მოსამართლისკენ, სახით დარბაზისკენ და გეუბნებიან: “ჩუმად”, რომელშიც გრძნობ ამ ქვეტექსტს — “ჩუმად, თორემ, ხომ იცით, იჩხუბებს”, “ჩუმად, არ გაგაგდოს”.
მზიას წარმოდენის კიდევ ერთი მუდმივი პერსონაჟი ნესტან ცეცხლაძეა, მზიას მეგობარი. ნესტანი მოსამართლემ წინა პროცესზე გააძევა დარბაზიდან და ახლა ნებართვა სჭირდება დარბაზში შემოსაბრუნებლად, რომ მეგობარი შორიდან მაინც ნახოს. შენობაში შესვლისას, ნესტანი პირველი იდგა რიგში. დიდხანს ფიქრობდა დაცვა, შეეშვათ თუ ჯერ მოსამართლისთვის ეკითხათ და ყველა უსიტყვოდ ვიდექით და ველოდებოდით, რას იზამდნენ.
სხდომის დაწყებამდე, მზიას ადვოკატი მიმართავს მოსამართლეს თხოვნით, დაუშვას პროცესზე ნესტან ცეცხლაძე და ეუბნება ძალიან სახალისო რამეს — რომ ნესტანი იაზრებს თავის შეცდომას და აღარ გაიმეორებს (მგონი, ასეთი ფორმულირება იყო). ეს რომ გავიგეთ, ყველას ჩაგვეღიმა. ცხადია, ნესტანი არაფერს ნანობს, მხოლოდ იმას, რომ მისმა ქმედებამ მზიას ნახვის შესაძლებლობა დაუკარგა. არ ვიცი, ეკრანზე ეს როგორ ჩანს, მაგრამ დარბაზში ყველას გვეღიმება, ამის გამჟღერებელი ადვოკატის ჩათვლით. ვიცით, რამხელა დაცინვაა ადვოკატის და ნესტანის მხრიდან ამ თხოვნის გაჟღერება. ნესტანი დარბაზში არ შემოუშვეს.
ამ ამბის პერსონაჟია მზიას (დაცვის) მხარის ყველა მოწმე, რომლებიც ზუსტად ისეთი მოწიწებით და პასუხისმგებლობით ეკიდებიან ჩვენების მიცემას, როგორც მაშინ მოეკიდებოდნენ, მათი თავისუფლების საკითხი რომ წყდებოდეს.
მთავარი პერსონაჟები არიან მზიას ნათესავები, რომლებიც ძალიან ღელავენ, რომ დარბაზში ნებისმიერმა არეულობამ შეიძლება შედეგად სხდომის დახურვა გამოიწვიოს და ნებისმიერ ახმაურებაზე გვთხოვენ, არ მოვიქცეთ ისე, რომ გაგვაძევონ. და ყველა ვუჯერებთ. ყველა აცნობიერებს, რამხელა ღირებულება აქვს მზიას პროცესის საჯაროობას.
ეკრანზე არ ჩანს 6 საათის განმავლობაში უწყვეტად, ერთი და იგივე ინტენსივობით გაფაციცებული დარბაზი, რომელსაც ბრალდების მხარის არც ერთი ინტონაცია არ გამორჩება და არაფერს შეარჩენს მას! აქ პროკურორების მიმართ პროტესტის გამოხატვის ფორმაც სხვანაირია. იმდენად არ ეჩხუბებიან (ჩემსავით), რამდენადაც, შეახსენებენ, რომ ის დასანქცირებულია, უსამართლოა. პროკურორმა დაცვის მხარის მოწმის, მანანა ქველიაშვილის დისკრედიტაცია სცადა მინიშნებით, რომ ის მიკერძოებული ჟურნალისტია. მე მზიას არასდროს ვიცნობდი. ვიცნობ მასთან (“ბათუმელებში”) მომუშავე სამ, ერთმანეთზე უკეთეს და უპატიოსნეს ჟურნალისტს. მათით შევიქმენი წარმოდგენა მზიაზე, სანამ მას რეჟიმი დაუპირისპირდებოდა და ერთ-ერთი მათგანი მანანაა. ეს რეჟიმის სათამაშო კი მანანას, ჟურნალისტს, რომელმაც მთელი თავისი კარიერა სისტემისგან დაიგნორებული ხალხის ხმის გაჟღერებას მიუძღვნა, ეუბნება, მიკერძოებული ჟურნალისტი ხარო! ვერ მოვითმინე და ვუყვირე, რომ ის ვერ იქნება მიუკერძოებლობის და ობიექტურობის საზომი! ჩემ წინ მჯდომს ამოვეფარე ამის თქმისას და მოსამართლემ ვერ დამინახა. მანდატურმაც არ “ჩამიშვა”. მაშინვე მეუხერხულა ჩემი საქციელი მზიას წინაშე — მზია არ კარგავს თავს არც ერთი წამით და მე ვინ ვარ, რომ იქ სცენა მოვაწყო?!
ეკრანიდან არც ის ჩანს, რომ პროცესს აქ მზია მართავს! მზია ყოველ პროცესზე 13:00-დან 18:00 საათამდე (ერთი 10 წუთიანი შესვენებით) უწყვეტად დგას ფეხზე. არ ჯდება პროტესტის ნიშნად არც ერთი წამით. მზიას გარშემო რომ დაცვა დგას, ისინი სხდებიან, იღლებიან. მზია ისევ არ ჯდება. ზემოდან დაჰყურებს მთელ პროცესს. ფეხზე დგას მხოლოდ მზია და მოწმეები და მზია ყველა მათგანს თვალებში უყურებს ან ჩაფიქრებული დადის თავის საკანში აქეთ-იქით. მზიას საკანი შუშისაა და ირეკლავს დარბაზის მოპირდაპირე მხარეს განთავსებულ თეთრ თემიდას, გერბს, რომელზეც წერია “ძალა ერთობაშია” და მოსამართლის გამოსახულებასაც. მოსამართლეს ძირითადად ამ შუშიდან ვუყურებ. წინ მაღალი კაცი მიზის და პირდაპირ ვერ ვხედავ კარგად. მომწონს მზიას საკანზე არეკლილი მოსამართლე. ფოტოების გადაღებას ვცდილობ. მანდატურმა დამინახა. მეუბნება, რომ ხომ გამაფრთხილა, რომ ტელეფონით ფოტოს გადაღება არ შეიძლება (“კარგი, რა” — ამ ქვეტექსტით). ვპასუხობ, ბოდიში, დამავიწყდა, რომ არ შეიძლება. მეუბნება, რომ არაუშავს, მთავარია, მოსამართლემ არ დაინახოს.
სხდომის ეკრანზე ყურებისას განცდა მექმნება ხოლმე, რომ პროცესი დაძაბულ რეჟიმში მიდის — მოსამართლე შუამდგომლობას არ აკმაყოფილებს, პროცესიდან ვიღაცას აძევებს, დარბაზს შენიშვნას ეუბნება ან აჯარიმებს. ეკრანზე პროცესს მოსამართლე “მართავს” (რამდენადაც შესაძლებელია, ნინო სახელაშვილმა რამე მართოს), მჩაგვრელია და მისი თანხმობაა საჭირო პროცესზე დამატებით ჩასუნთქვისთვის. დარბაზში კი, პირიქით! ყველა შუამდგომლობა (რომლებსაც შემდეგ ნინო სახელაშვილი არ აკმაყოფილებს) რეჟიმისთვის გადაგდებული გამოცდაა ქვეტექსტით: “აბა, მიდი, კიდევ ერთხელ გაიშიშვლე თავი და ახალ ფსკერს ჩასწვდი”. და ისიც იშიშვლებს. პროკურორები და მოსამართლე დიდი ბოროტების უბრალო ტექნიკური მუშაკები არიან და მზიას გამჭოლი მზერისა და დარბაზის მტრული, დამამცირებელი და დამცინავი რეპლიკების ფონზე უწევთ უბინძურესი საქმის კეთება. მზია არ არის მათი მძევალი და მსხვერპლი. პირიქით — მზიას შეეწირნენ უკვე. არც დარბაზია მათი მხრიდან შეშინებული. პირიქით — იქ მათ უსინდისობაზე დასაკვირვებლად ვართ მისული და არა თავში ხელების სარტყმელად, რომ რაღაც ხდება, რასაც არ ველოდით. ყველაფერს ველოდებით და სწორედ ამის სანახავად ვართ იქ. კი, მზიას გასამხნევებლადაც, ისტორიული პროცესის გამოც, მაგრამ ყველაზე მეტად იმ ფსკერზე დასაკვირვებლად, სადაც ბოროტების ტექნიკური მუშაკები აღმოჩნდნენ. იქ ვართ, როგორც შეხსენება მათი მომავალი ცხოვრების — ვახსენებთ, რომ როგორც არ უნდა დამთავრდეს ეს პროცესი, მათ მთელი ცხოვრება ისე შეხედავენ, როგორც პროცესზე ჩვენ ვუყურებთ. ამ პროცესს ვერავინ მოიგებს მზიას გარდა და ვერავის სახელი ერქმევა მზიას გარდა, მაგრამ მთავარი აქ მაინც ისინი არიან. მთავარი მათი სიმდაბლის ახალ-ახალი ლიმიტებია, თორემ მზია ყოველთვის მზია იყო. ახლა არ გამხდარა ასეთი პრინციპული.
ისინი არიან ის გამომწყვდეულები, ვინც ეს პროცესი ტურისტულ დანიშნულებად აქცია. ეს პასუხი მივიღე ჩემს კითხვაზე: რისთვის ჩამოვედით და რატომ მაქვს უფლება, “შევასწრო” სხვებს პროცესზე, და დავმშვიდდი. ეს პროცესი მართლა ყველამ უნდა ნახოს.
ერთხელ, სხდომის შუაში, გაურკვეველი მიზეზით შეწყდა პროცესი. ევამ კამერა აიღო ხელში და რაღაც გზავნილების ჩაწერა დაიწყო დარბაზში მსხდომებთან — როგორც მივხვდი, მზიასთვის. როგორც იქნა, ჩემამდეც მოვიდა. დავტაცე მიკროფონს ხელი და სანამ კითხვას დამისვამდა, განვაცხადე: “მზია! გარეთ ყველამ იცის შენი სიმართლე! ყველამ! შენს საქმეზე არ არსებობს ორი აზრი და იცოდე!”. ვიცი, რომ ტელევიზორს უყურებს, მაგრამ მაგის მიღმაც ხომ უნდა იცოდეს, რომ მასში ეჭვი არავის ეპარება? მე მენდომებოდა, რომ ვიცოდე.