შეყვარებული ხარ თუ — არა, მარტო ხარ თუ ვინმესთან ერთად, პოეზიის დრო სულ არის! რამდენი ლექსი დაწერილა სიყვარულზე ჰეტერო პერსპექტივიდან და ალბათ, ბევრ ჩვენგანს აქა-იქ კუპლეტები ზეპირადაც გვახსოვს. განა ქვიარები არ წერ(დნ)ენ საკუთარ გრძნობებზე? წერ(დნ)ენ და ძალიან კარგადაც, მაგრამ ნაკლებად ვიცით ხოლმე, განსაკუთრებით ქართულ ენაზე.
ამიტომ, ამ სტატიაში 5 ქვიარ პოეტის 5 ლექსს წაგაკითხებთ.
ჩემი საყვარელი ქალია — პეტ პარკერი
პეტ პარკერი ამერიკელი პოეტი და აქტივისტია, რომლის შემოქმედება მნიშვნელოვნად არის შთაგონებული გამოცდილებებით, რომელიც როგორც აფრო-ამერიკელ ლესბოსელ ფემინისტს ჰქონდა. პეტ პარკერი 1989 წელს, 45 წლის ასაკში გარდაიცვალა. მიზეზი მკერდის კიბო იყო.
I
ჩემი საყვარელი ქალია
და როცა მასთან ვარ
მის სითბოს ვგრძნობ
კარგად ვარ
უსაფრთხოდ.
მაშინ აღარ მეფიქრება
ოჯახის ხმებზე
აღარ ჩამესმის დების ნათქვამი
ყასბები, ქვიარები, დასაცინნი
მოდი, გვნახე, მაგრამ მეგობრებს ნუ მოიყვან
ჩვენ არ დავეძებთ, მაგრამ დედას ნუ ეტყვი
გულს ნუ გაუტეხ
აღარ ვგრძნობ,
როგორ ტრიალებს საფლავში მამა
აღარ ჩამესმის ტირილი დედის
ღმერთო, რანაირი ბავშვია?
II
ჩემს საყვარელს ქერა თმა აქვს
და როცა სახეზე მელამუნება
ისეთი ნაზია,
თითქოს ათასი თითი მეხება კანზე,
მიხუტებს და კარგად ვარ.
მაშინ აღარ მეფიქრება პატარა ბიჭზე,
რომელმაც შემაფურთხა და ზანგი მეძახა
აღარ მეფიქრება პოლიციელზე,
რომელმაც წიხლი მითავაზა და მითხრა იხოხე!
აღარ მეფიქრება ხეზე ჩამომხრჩვალ
ან ტყვიით დაცხრილულ შავ სხეულებზე
აღარ ჩამესმის დების ნათქვამი
თეთრების თმა ყარს
არ ენდო მათ
აღარ ვგრძნობ როგორ ტრიალებს საფლავში მამა
აღარ ჩამესმის წელის ტკივილზე დედის წუწუნი
ყოველთვის, როცა იატაკს ხეხავს
აღარ ჩამესმის მისი ტირილი
ღმერთო, ეს რანაირი ბავშვია?
lll
ჩემს საყვარელს თვალები ლურჯი აქვს
და როცა მიყურებს
თბილ ტბაში ვირწევი
კუნთები სურვილით დუნდება
კარგად ვარ, უსაფრთხოდ.
მაშინ აღარ მეფიქრება ლურჯ თვალებზე,
რომლებმაც ბარში დამლანდეს
და სამი სკამით ჩაიჩოჩეს
აღარ ჩამესმის
ჩემი დები ბრაზით
სიფილისიან შავკანიან კაცებს
ზღვის გოჭებს როგორ ადარებენ
ბრაზი მოსახვევში ჩასაფრებულ
სტერილიზებულ ბავშვებზე, რომლებიც ელიან
ბებერ თეთრ ძუკნას, რათა შეაშინონ
აღარ ვგრძნობ როგორ ტრიალებს საფლავში მამა
აღარ ვიხსენებ როგორ მასწავლის დედა
დიახ, ბატონო და ქალბატონოს
რათა გადავრჩე
lV
და როცა გეი ბარში მივდივართ
და ჩემი ხალხი თავს მარიდებს
რადგან ზღვარს გადავედი
და მისი ხალხი უყურებს
რათა გაიგოს რა სჭირს
რა ანომალიამ მიიზიდა ჩემკენ
და როცა ამ ქალაქის ქუჩებს მივუყვებით
გვავიწყდება და თითებს ვახებთ
ანდა ხელს ვჭიდებთ
და ხალხი
აშტერდება, აკვირდება, დასცინის
ამ ქვიარებს
ვიხსენებ
ყველა ჩაგონებას
ნათქვამ სიტყვას
ყველა ქმედებას
და მძულს!
ვუყურებ საყვარელს
წამით ეჭვი მიპყრობს
მერე კი უფრო მაგრად ვუჭერ ხელს
და ჩამესმის, ტირილი დედის
ღმერთო, რანაირი ბავშვია?
უსათაურო ლექსი — ჯეიმზ ბოლდუინი
ჯეიმზ ბოლდუინი ამერიკელი მწერალი და სამოქალაქო უფლებების აქტივისტი იყო. თანაბრად მნიშვნელოვანია მისი ესეები, რომანები თუ პოეზია. ბოლდუინის ეს ლექსი 1973 წელს, მიუნხენში დაიწერა. მისი წაკითხვა ორმაგი მნიშვნელობით შეიძლება — სიკვდილის მოლოდინზეა ან სიყვარულზე, იქნებ, ორივეზე ერთად.
უცხო სახლში,
უცხო საწოლში,
უცხო ქალაქში,
ძალიან უცხო — მე,
გელი შენ.
ახლა,
ადრიან დილით.
სიჩუმე ხმაურობს.
საპნის ბუშტებით ხელში
დაეხეტება ბავშვი,
გამოსცემს უცხო ხმებს,
ბოლოს კი გადაწყვეტს,
დამიმეგობრდეს.
ამაღამ მოხვალ.
რა აბეზარია დრო!
როგორი ცარიელი — და მაინც,
ვზივარ,
ვწევარ,
დავეხეტები,
გელი,
და ვხედავ,
დროის სასტიკი ძალა,
რომ გალოდინოს,
დროის სიმართლეა.
ვხედავ შენს თმას,
წითელს რომ ვეძახი.
ვწევარ და ვტყუი.
დამცინოდა ვიღაც,
მეგობარი შენი —
წითელი გგონია მისი თმა,
რადგან არ ფიქრობ თმაზე,
რომელიც თავზე აქვს.
მითხრა ვიღაცამ ისიც,
დიდი ხნის წინათ:
მამაჩემმა,
უბედურებაა, შვილო,
ღმერთკაცის ხელში ჩავარდნა.
ახლა ვიცი, რას ამბობდა.
წითელს ვერ დავინახავდი,
სანამ თავს ამ უცხო,
მომლოდინე საწოლში არ ამოვყოფდი.
არც ჩემმა შიშველმა მზერამ მიმანიშნა,
რომ ფერი სინათლის ციალმა შექმნა,
უცხო საწოლში მომლოდინეს რომ მეცემა,
სადაც არასდროს არავის მოუსვენია!
ვუჭვრეტ ზამთრის ქუჩებს.
იგრძნობა თოვლი.
ვარსკვლავები ცას სერავენ და
ერთად და მარტო,
სინათლეში და მის მიღმა
არნახულ მგზავრობას გეგმავენ.
ვიცი, ამაღამ გნახავ.
და იქნებ, ითოვოს იმდენი მაინც, რომ
ენები დაგვსუსხოს, თვალები ამოგვწვას.
და იქნებ, ვერასდროს ვერავინ გვიპოვოს!
ჩიტები, ჩვენს თავზე კამარას კრავენ და მღერიან,
იციან, მოელით მუდამჟამ უცხო გზა,
წყალი,
ჰაერი,
ქარი და
მიმქრალი ნათელი,
მიმქრალი ღამე,
მზე დამაბრმავები —
და მაინც, მგზავრობას არ წყვეტენ.
მისმინე.
მათ ხომ ფრთები და ხმა აქვთ,
აკეთებენ არჩევანს
და იყენებენ, რაც აქვთ.
იციან, გრძელ გზაზე
შენდობა იოლია,
დამზაფვრელ სივრცეში
სიყვარულის ტრიალებს ქარი.
მეორე მატარებლის სიმღერა გარისთვის — ჯეკ სპაისერი
ჯეკ სპაისერი ამერიკული პოეზიის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ხმად ითვლება, თუმცა დიდება მეტწილად სიკვდილის შემდეგ ხვდა წილად. ის სან ფრანცისკოდან იყო, მთელი ცხოვრება იქ გაატარა. მისი პოეზია განსაკუთრებით პოპულარული მას შემდეგ გახდა, რაც 1975 წელს, პოეტის გარდაცვალებიდან 10 წლის შემდეგ, მისი შემოქმედების ვრცელი კრებული გამოქვეყნდა.
როცა მატარებლები უცხო ქალაქებში ჩერდებიან
ქალაქელები უცნობებთან შესახვედრად გამოდიან.
მიყვარხარ, ჯეკ, თქვა მან
მიყვარხარ, ჯეკ, თქვა მან
სულ სხვა გაჩერებაზე.
როცა მგზავრები უცხო ქალაქებიდან მოდიან
ქალაქელები უცნობების დასახმარებლად გარეთ გამოდიან.
მეც მიყვარხარ, ვთქვი მე
მეც მიყვარხარ, ვთქვი მე
სულ სხვა გაჩერებიდან.
ქალაქელები უცნობების მიმართ გულღია არიან
აპურებენ და კეთილგანწყობის ნიშნად ტუჩებში კოცნიან.
დავეხეტები დაუჯერებელ ქუჩებში
დავეხეტები დაუჯერებელ ქუჩებში
უცხო ქალაქში.
ღამის სიცივეში ახალი საწოლები უცნობებს ელიან
ნუ დაივიწყებთ ქალაქის დაპირებას.
შენზე შეყვარებულმა გავიღვიძე
შენზე შეყვარებულმა გავიღვიძე
გასული წლის გაჩერებაზე.
დავემშვიდობე ქალაქს და მის მოქალაქეებს
ის კი უნდა ვთქვა — უცნობების მიმართ გულღია იყვნენ.
ჩემს სიყვარულს შენთან ვტოვებ
ჩემს სიყვარულს შენთან ვტოვებ
ამ უცხო ქალაქში.
უცაბედი მზერა — უოლტ უიტმენი
უოლტ უიტმენი მე-19 საუკუნის პოეტი, ესეისტი და ჟურნალისტია, რომელიც ალბათ ლიტერატურის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი ფიგურაა. მას ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც ვერლიბრის მამას.
ზამთრის გვიან ღამით,
ბარში ღუმელის ირგვლივ შეკრებილი მუშებისა და მეეტლეების ბრბოში უცაბედი მზერა,
ახალგაზრდა, ვინც მიყვარს და ვისაც ვუყვარვარ,
უჩუმრად მოდის და მომიჯდება შეუმჩნევლად კუთხეში მიმჯდარს, ისე ახლოს, რომ შეუძლია ხელი ჩამჭიდოს,
მიმოსვლის, ქეიფის, გინების და უკბილო ხუმრობების ხმაურში ვსხედვართ,
ჩვენ ორნი, ერთად ყოფნით გარინდული და ბედნიერი, ვსაუბრობთ ცოტას, შესაძლოა სიტყვასაც არ ვცვლით.
როცა ფული მექნება შენგან სიზმრებს ვიყიდი ჩემო შეყვარებულო — ანდრო დადიანი
ანდრო დადიანი ქართველი ხელოვანია, რომელიც მრავალი მიმართულებით მუშაობს — არის პერფორმერი, ვიზუალური ხელოვანი და პოეტი. საკუთარი ნამუშევრებით ეხმიანება სოციოპოლიტიკურ მოვლენებს და საუბრობს პირად განცდებზე. აღნიშნული ლექსი მისი პოეტური კრებულიდან არის სახელწოდებით — განსაწმენდელი. ლექსის ხმოვანი ვერსიის მოსმენას, რომელსაც თვითონ ავტორი კითხულობს, აღნიშნულ ბმულზე შეძლებთ.
დათოს
ჩემი ჰონორარი იმდენია,
რომ ერთი ქუდიც არ შემიძლია ვიყიდო ამ ზამთარში.
არადა როგორ გამახარებდა ისეთი ქუდი,
ახლა მეტროში გოგოს რომ ეფარა,
მომწვანო ქუდი,
ბაცი ყვითელი პომპონჩიკებით,
ერთი თავზე და ორიც გრძელ ყურებზე
ფორთოხლებივით დაკიდებული.
მინდოდა გამეჩერებინა და მეკითხა,
– სად იყიდეთ ან სად მოაქსოვინეთ-მეთქი?
და წინ წადგმული ფეხი ჰაერში გამიქვავდა,
“ჰოროლანი” გამახსენდა
(ასე გამოთქვამს ჩემი პატარა ძმისშვილი ამ სიტყვას).
მეგობრის სპექტაკლის პოსტერია: “გააპროტესტე შიმშილი!”.
ვაპროტესტებ შიმშილს!
მთელი ხმით ვაპროტესტებ შიმშილს!
ვაპროტესტებ ამ უდროო ზამთარს,
უქუდობას,
ყინვით მოჭირხლულ ცხვირს და ყურებს,
თვალებში ყვითლად ანთებულ ბოტკინს,
ავადმყოფობაში მარტოობის შიშს
და აფთიაქში დაანგარიშებულ რეცეპტის ფურცელს,
რომელიც ხუთას ლარს უკაკუნებს.
ოცდაათს მიღწეულ ბიჭს პომპონჩიკებიანი ქუდი მინდა,
მიწას ვარ მიბმული დიდი ზომის სამხედრო ბათინკებით,
ჩემი ჰონორარი ადრეული ზამთრის კომუნალურებსაც ვერ სწვდება.
შეყვარებული კი იღვიძებს და მეუბნება
– მესიზმრა, ბანანს ვფცქვნიდი
და შიგნიდან ბანანის ნაცვლად ყვითელი თუთიყუშები ამოფრინდნენ.
– ჰოდა ასე ჩემო შეყვარებულო,
როგორც კი ფულს მოვიგდებ ხელში
შენგან სიზმრებს ვიყიდი,
კრებულს გამოვუშვებ
და დავივიწყოთ მერე გაზის ეკონომია,
ორი საბანი და ზემოდან პლედი,
ბარიერებად რომ გვექცა საწოლში
ერთმანეთთან მისაახლოებლად.