“ვიტანჯებით შიმშილით, წყურვილით, დაბომბვით. ვიტანჯებით დევნილებად ყოფნით. ახლა კი იმის გამოც, რომ მენსტრუალური პროდუქტები არ არის. ეს უბრალოდ ახალი ტანჯვაა”, — ამბობს ბისან ოუდა, ქალი ღაზიდან.
ჰება უსროფს კი, მომდევნო ქალს ღაზიდან, მენსტრუალურ ციკლთან გამკლავების ვარიანტები ეწურება. საფენები აფთიაქებიდან და მაღაზიებიდან გაქრა. ასეა 7 ოქტომბერს დაწყებული ომის შემდეგ, ხოლო ეს სიტუაცია ასახავს იმას, როგორ გართულდა თითქმის ყველა საბაზისო მოთხოვნილების დაკმაყოფილება ღაზაში ბოლო თვეების განმავლობაში, იქნება ეს საკვები თუ სამედიცინო დახმარება.
მენსტრუალური პროდუქტების მწვავე დეფიციტი ისრაელის მიერ ღაზას სრული ალყისა და დაბომბვის შედეგია, რომელიც 2023 წლის 7 ოქტომბერს ჰამასის მიერ ისრაელში თავდასხმის შემდეგ დაიწყო.
View this post on Instagram
ქალების მდგომარეობა ომის პირობებში
ქალები იძულებულნი არიან კარვების ნაჭრის ნაკუწები, ძველი ტანსაცმელი და სხვა ნებისმიერი ქსოვილი გამოიყენონ მენსტრუალურ პროდუქტებად. ამ ინფორმაციას ღაზაში მომუშავე პირველადი დახმარების მუშაკები ადასტურებენ.
“ეს არის მიმდინარე რეალობა ღაზაში ასობით ათასი ქალისა და გოგოსთვის. ზოგიერთი ქალი პირსახოცების ნაწილს ჭრის, რათა მენსტრუაციისთვის გამოიყენოს. იყენებენ კარვების ნაწილებსა და ბოჭკოებსაც — მის ნაწილს ჭრიან საფენებად გამოსაყენებლად, ხოლო ზოგიერთი ქალი ზედმეტ ტანსაცმელს ჭრის საფენებისთვის”, — ჰყვება Unicef-ის კომუნიკაციების სპეციალისტი, ტეს ინგრამი.
ომის პირობებში, ხსენებული მასალების მენსტრუალურ პროდუქტებად გამოიყენება არაჰიგიენურია, რადგან ისინი შესაძლოა, უკიდურესად დამაზიანებელი აღმოჩნდეს ქალებისა და მენსტრუაციის მქონე ადამიანებისთვის — ანტისანიტარული პირობები და საფენებად დაუმუშავებელი მასალების გამოყენება, რომლებიც შესაძლოა, უამრავი ბაქტერიისა და ვირუსის მატარებლები იყოს, მნიშვნელოვნად ზრდის ინფექციის რისკსა და, შესაძლოა, ლეტალური ტოქსიკური შოკის სინდრომის გამომწვევიც გახდეს.
“პრობლემა ისაა, რომ გვიწევს, ბევრი ვიმოძრაოთ. არ გვაქვს ჯდომისა და დასვენების ფუფუნება, ამიტომ ეს მართლაც რთულია”, — აღწერს უსროფი მენსტრუაციის პერიოდს.
მძიმე მდგომარეობაში არიან ორსული ქალები, რომლებსაც საკეისრო კვეთა ანესთეზიის გარეშე უტარდებათ. ტეს ინგრამის თქმით, ჩვილები “ჯოჯოხეთში იბადებიან” დედების ანესთეზიის გარეშე.
“ახალშობილი ჩვილების ტანჯვის ყურება, როცა მათი დედები სისხლდენით იხოცებიან, ისაა, რაც ღამით არ უნდა გვაძინებდეს”, — აცხადებს ინგრამი.
მიმდინარედ ღაზაში 50 ათასი ქალი ორსულადაა. შიმშილობის ზღვარზე ყოფნა განსაკუთრებით დამაზიანებელია, როგორც ორსული, ასევე, მეძუძური დედებისთვის, რომლებსაც ნუტრიციულად ღირებულ საკვებზე წვდომა არ აქვთ და მათი და ჩვილების სხეულები ყოველდღიურად იფიტება. ორსულ ქალთაგან 5 522-ის მშობიარობა თებერვალშია მოსალოდნელი, თუმცა სამშობიაროების უფუნქციო მდგომარეობაში არსებობა რთულს ხდის, ვივარაუდოთ, როგორ მოახერხებენ ქალები, რომ შვილები და საკუთარი თავები დაიცვან.
”ბევრი ხანდაზმული დავრჩით ბედის ანაბარა. შეშინებული და დაღლილი ვარ, ყველაზე უარესს ველოდები”, — ამბობს 72 წლის ქალი ღაზიდან.
7 ოქტომბრის შემდეგ, 1,9 მილიონზე მეტ ადამიანს საცხოვრებლის იძულებით მიტოვება მოუწია. გაეროს ცნობით, მათგან 1.4 მილიონზე მეტი ეგვიპტის საზღვართან არსებულ რაფაჰში, თითქმის ორ კვადრატულ მილ ფართობზე კარვების “ქალაქში” აღმოჩნდა, სადაც იძულებით გადაადგილებულ ადამიანთა რაოდენობა რაფაჰს მკვიდრებს ოთხჯერ აღემატება, რაც ადგილის უკიდურესად გადატვირთვას იწვევს.
Un Women-ის ინფორმაციით, ღაზას ორი ქალთა თავშესაფრიდან ამჟამად ორივე დაკეტილია, ხოლო კომუნიკაციისა და ელექტროენერგიის შეწყვეტა დისტანციურად მომსახურების გაწევის შესაძლებლობას ძალიან ზღუდავს. დაახლოებით 3000-მდე გაიზარდა დაქვრივებულ ქალთა რაოდენობა, რომლებსაც შინამეურნეობების გაწევის სრული პასუხისმგებლობა ეკისრებათ, რაც ნიშნავს, რომ მათ უნდა გამოკვებონ და დაიცვან თავიანთი ოჯახი. ამავე მასობრივი ხოცვის შედეგად 10 ათასამდე ბავშვმა მამა დაკარგა.
ერთადერთ ფუნქციონალურ სამშობიაროს, რომელიც ჩრდილოეთ ღაზაში მდებარეობს, საწვავი ეწურება, ხოლო შემდგომში საწვავის მიწოდება სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს.
“მშობიარობისას ჩემი სიცოცხლე საფრთხეში ჩავაგდე და ვიმედოვნებ, რომ ჩემი შვილი ამქვეყნად იმისთვის არ მომიყვანია, რომ უმიზეზოდ მოკლან”, — ამბობს პალესტინელი ქალი.
რაფაჰში საკვებისა და სამედიცინო მოხმარების პროდუქტებისა და ნივთების შეტანა ნებადართული არ არის, რადგან ტერიტორიაზე შესვლა აკრძალულია. აკრძალულია სანიტარული პირსახოცების, ტამპონებისა და ჩასახვის საწინააღმდეგო აბების შეტანაც, რომლებსაც მენსტრუაციის შეჩერება ან გადავადება შეუძლიათ. მსგავსი აბების ამ დანიშნულებით გამოყენება უსაფრთხო არ არის, თუმცა წამლის მარაგების ამოწურვის გამო, ეს ნაკლებად სასარგებლო პრაქტიკაც ვერ ეხმარება ქალებს იმაში, რომ მენსტრუაცია გადაივადონ.
ჰება უსროფი ამბობს, რომ მისი მეგობრები, რომლებსაც მენსტრუაცია აქვთ, სწორედ ამ აბებს იღებენ, რათა მენსტრუაცია გადაივადონ და მიმდინარე მომენტში არ მოუწიოთ მის შედეგებთან — ფიზიკურ ტკივილთან და სხეულის მოვლისთვის მეტ საჭიროებასთან თუ მენტალური მდგომარეობის გაუარესებასთან გამკლავება. უსროფიც იმავეს გაკეთებას გეგმავს, რადგან, მისი თქმით, ეს ერთადერთი გამოსავალია.
წარმოიდგინეთ, რომ მენსტრუაციის მართვა მენსტრუალური პროდუქტების, ტუალეტის ქაღალდის ან საპნის გარეშე გიწევთ და იმის შესაძლებლობაც არ გაქვთ, რომ დაიბანოთ. ბევრი ქალი შხაპის მიღების გარეშე კვირებს ატარებს. 30 საათამდეც მდგარან ჰოსპიტალთან არსებულ რიგში იმისთვის, რომ გასუფთავება შესძლლებოდათ, — ActionAid-ის თანამშრომელი ბეთლემში, რიჰამ ჯაფარი.
“ამ საკითხებზე არავინ საუბრობს”, — ამბობს აკილა, გენდერის დაცვის ექსპერტი და განმარტავს, რომ ომის დროს მენსტრუაციასთან და მისგან გამოწვეულ დაბრკოლებებთან დაკავშირებით ღიად საუბარი ტაბუდ რჩება. მისი აზრით, ეს ნაწილობრივ ღაზას ტრადიციული და კონსერვატიული საზოგადოების სახეს ასახავს, თუმცა დასძენს, რომ ეს თემა მგრძნობიარე და მიჩქმალულია დანარჩენ მსოფლიოშიც.
წყალი და ჰიგიენური პირობები
UN women-ის ცნობით, ისრაელსა და ღაზას შორის არსებული სამი წყალსადენიდან მხოლოდ ერთი ფუნქციონირებს და 486 ადამიანზე პროპორციულად მხოლოდ ერთი ტუალეტი მოქმედებს.
ადარა, რომელიც იძულებული გახდა სახლი თავის ოთხ შვილთან ერთად დაეტოვებინა, ამბობს, რომ ისინი “ძალიან იტანჯებიან, როცა ტუალეტის გამოყენება სჭირდებათ” და რომ “ძალიან დიდი ხანი უწევთ რიგში დგომა”.
მიმდინარედ რაფაჰში, რომელიც იძულებით გადაადგილებულთა უმეტესობის თავშესაფარი აღმოჩნდა, სუფთა და გამდინარე წყალზე წვდომის მეტისმეტად შეზღუდული პირობებია იმის გათვალისწინებით, რომ მხოლოდ ერთი წყალსადენი ფუნქციონირებს. კერძოდ, ActionAid-ის მონაცემებით, თითოეულ მოსახლეს 15 ლიტრი წყალი მაინც სჭირდება ერთი დღის განმავლობაში ჰიგიენური საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად, თუმცა საბაზისო მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად აუცილებელი მინიმუმიდან, 15 ლიტრიდან, თითოეული ადამიანისთვის მხოლოდ 1.5-2 ლიტრი წყალია ხელმისაწვდომი. წყლის გარეშე შეუძლებელია საბაზისო სისუფთავის შენარჩუნება, თუმცა ამ პირობებთან გამკლავება განსაკუთრებით რთულია იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც მენსტრუირებენ.
ადარა ამბობს, რომ ეს პირობები მტანჯველია ხალხისთვის.
“ძალიან ვიტანჯებით, როცა აბაზანაში წასვლა გვინდა. კარგა ხანს ვდგავართ რიგში. სააბაზანოები შორს არის”, — ამბობს ის.
რიჰამ ჯაფარი, ActionAid Palestine-ის ადვოკატირებისა და კომუნიკაციების კოორდინატორიც საუბრობს იმ გამოწვევებზე, რომელთა წინაშეც ქალები და ის ადამიანები აღმოჩნდნენ, რომლებიც მენსტრუირებენ. ჯაფარის თქმით, მენსტრუაციის მართვა იმ პირობებში, რომლებშიც რაფაჰში ადამიანები იმყოფებიან, ძალიან რთულია, რადგან ადამიანებს ძალიან მჭიდროდ, ყოველგვარი პრივატულობის დაცვის გარეშე უწევთ როგორც მენსტრუაციის მართვა, ასევე, აბაზანის გამოყენება, რაც არამხოლოდ მათი ღირსების შეურაცხყოფაა, არამედ რეალური საფრთხეა მათი ჯანმრთელობისთვის.
“ერთ-ერთმა ჩვენმა კოლეგამ მითხრა, რომ რამდენიმე კვირაა, რაც არ დაუბანია. ჩემი კოლეგის მსგავსი ქალები წარმოუდგენელ გამძლეობას ავლენენ და კრეატიულ გზებს პოულობენ, რომ მენსტრუაციასთან დაკავშირებული საჭიროებები მართონ, თუმცა მათ არ უნდა უწევდეთ ამის გაკეთება”, — აცხადებს რიჰამ ჯაფარი.
ქალთა ფუნდამენტური უფლებაა მენსტრუაციის უსაფრთხოდ და ღირსეულად მართვის შესაძლებლობა, — რიჰამ ჯაფარი
ჯუმანა შაჰინი, ქალთა უფლებების აქტივისტი ღაზაში, ამბობს, რომ ღაზაში არსებული ჰუმანიტარული კრიზისის მასშტაბის გამო ქალების საჭიროებები სრულად უგულებელყოფილია.
“ეს სიტუაცია არ არის მარტივი. და ამ სიტუაციას გამოსავალი არ აქვს, რადგან იმაზე რთულადაა საქმე, ვიდრე წარმოგიდგენიათ”, — დასძენს შაჰინი.
ომის შედეგები გენდერული ნიშნის მიხედვით
პალესტინის ჯანდაცვის სამინისტროს ცნობით, 2024 წლის თებერვლის მონაცემებით, ისრაელის მიერ თავდასხმის შედეგად, ღაზაში 28 ათასზე მეტი ადამიანია დაღუპული, მათგან 12 ათასზე მეტი ბავშვია. დაღუპულთა რიცხვი სამჯერ უფრო მეტია, ვიდრე ისრაელ-პალესტინის ომში წინა 15 წლის განმავლობაში დაღუპულთა საერთო რაოდენობა. დაღუპულად, დაშავებულად ან დაკარგულად, 5 თებერვლის მონაცემებით, 100 ათასი ადამიანი მიიჩნევა. UN Women-ის იანვრის მონაცემებით, გარდაცვლილებს შორის, დაახლოებით 16 ათასი ქალი ან ბავშვია, რაც ომის შედეგად დაღუპულთა გენდერული გადანაწილებას სრულიად ცვლის. კერძოდ, გარდაცვლილთა მიახლოებით 70% დღეს ქალები და ბავშვები არიან.
ამასთან, 1,9 მილიონზე მეტი ადამიანი იძულებით გადაადგილებულთა შორისაა, მათ შორის, თითქმის 1 მილიონი ქალი და გოგოა. ღაზას მთელი მოსახლეობა, დაახლოებით 2,2 მილიონი ადამიანი კი შიმშილობის ზღვარზეა.
ეს და სხვა მაჩვენებლები დოკუმენტის “გენდერული გაფრთხილება: ღაზაში კრიზისის გენდერული გავლენა” მონაცემებს ეყრდნობა, რომელიც გაეროს ქალთა ორგანიზაციამ (UN Women) გამოაქვეყნა. ის აღწერს პალესტინაში არსებულ მდგომარეობას ექვსთვიანი მრავალსექტორული რეაგირების ფარგლებში და ფოკუსირდება იმ სხვადასხვაობებზე, რომელიც ცხადყოფს, რომ პალესტინაში მიმდინარე გენოციდს კაცები და ქალები განსხვავებულად განიცდიან.
“ახლა ყველაფერი დაკარგულია და მომავალი ძალიან გაურკვეველია. ყველაზე მეტად კი ის მადარდებს, ოდესმე დავბრუნდები სახლში?” — აღნიშნავს პალესტინელი ქალი.
Un Women-ის მონაცემებით, ღაზაში ყოველ საათში 2 დედას კლავენ.
ამავე მონაცემებით, ღაზაში არსებული მდგომარეობა ქალებსა და გოგოებზე უმწვავეს გავლენას ახდენს.
იმაზე, რომ საკითხი გენდერულად სენსიტიურია, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაც (WHO) საუბრობს. ორგანიზაციამ ომის დაწყებიდან თითქმის ერთ თვეში 2023 წლის ნოემბერში განცხადება გამოაქვეყნა, რომელშიც წერია, რომ ქალები, ბავშვები და ახალშობილები პალესტინის ტერიტორიაზე საომარი მოქმედებების ესკალაციის ტვირთს არაპროპორციულად ატარებენ, რადგან ჯანდაცვის სერვისებზე ხელმისაწვდომობა, ფაქტობრივად, სრულად შეზღუდული აქვთ.
განცხადების თანახმად, დაბომბვები, დაზიანებული და უფუნქციო სამედიცინო დაწესებულებები, გადაადგილების მასიური დონე, წყლისა და ელექტროენერგიის მიწოდების კოლაფსი, საკვებისა და მედიკამენტების შეზღუდული ხელმისაწვდომობა, დედათა, ახალშობილთა და ბავშვთა ჯანმრთელობისთვის საჭირო სერვისებზე წვდომას შეუძლებელს ხდის.
WHO ყურადღებას ამახვილებს ორსულ ქალებზე, რომელთაგან ყოველდღიურად დაახლოებით 180-ზე მეტი მშობიარობს. მოსალოდნელია, რომ მათ 15%-ს ორსულობასა ან მშობიარობასთან დაკავშირებული გართულებები ექნება, რაც დამატებით სამედიცინო ჩარევასა და დახმარებას საჭიროებს, თუმცა, არსებულ პირობებში, ქალებს არ შეუძლიათ მიიღონ სასწრაფო სამეანო მომსახურება. ორგანიზაციის ცნობით, დახურულია 14 საავადმყოფო და 45 პირველადი ჯანდაცვის ცენტრი. ამიტომ ქალებს მშობიარობა თავშესაფრებში, ქუჩებში, ნანგრევებში, ან გადატვირთულ სამედიცინო დაწესებულებებში უწევთ, სადაც სანიტარული მდგომარეობა სულ უფრო უარესდება და ინფექციისა და სამედიცინო გართულებების რისკიც იმატებს.
WHO ვარაუდობს, რომ შესაბამისი პირობების არქონის გამო, მოსალოდნელია დედათა სიკვდილიანობის ზრდა. განცხადებაში აღნიშნულია ისიც, რომ საომარი მოქმედებების მიერ გამოწვეულ ფსიქოლოგიური ტვირთი უკიდურესად დამაზიანებელია რეპროდუქციულ ჯანმრთელობისთვის, რამაც, შესაძლოა, სტრესით გამოწვეული მუცლის მოშლა, ასევე, მკვდრადშობადობა და ნაადრევი მშობიარობის ზრდა გამოიწვიოს.
როგორ შეგვიძლია დახმარება
როგორც რიჰამ ჯაფარი აცხადებს, მენსტრუაციის დროს საჭირო პროდუქტების საქველმოქმედო ორგანიზაციებში ჩაბარება გამოსადეგი არ არის, რადგან საქველმოქმედო ორგანიზაციებს არ აქვს იმის გარანტია, რომ მათ რაფაჰთან არსებული საზღვრის გადაკვეთის უფლებას მისცემენ.
რიჰამი ამბობს, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი ბერკეტი, რომელიც ახლა ადამიანებს აქვთ, ისაა, რომ ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ მოწოდებები გაავრცელონ. ეს ხელს შეუწყობს ჰუმანიტარული დახმარების დანიშნულების ადგილამდე მიტანას.
“უსაფრთხო მარშრუტებისა მოძებნა და ჰუმანიტარული დახმარებისთვის საზღვრების გახსნა ქალებისთვის საჭირო პროდუქციის მიწოდებასაც უზრუნველყოფს”, — აცხადებს ჯაფარი.
ActionAid, ადგილობრივ პარტნიორებთან ერთად, როგორიცაა ასოციაცია ქალთა და ბავშვთა მოვლისთვის (WEFAQ), ჰიგიენური ნივთების კომპლექტს ავრცელებს, რომელიც ხელსახოცებს, ტუალეტის ქაღალდს, საპონს, ჰიგიენურ საფენებსა და სველ ტილოებს მოიცავს.
ამავე ჯგუფებმა ასევე 60 საპირფარეშო და საშხაპე ბლოკი მოაწყვეს თავშესაფრის ტერიტორიაზე, რაფაჰში. ეს ქალებსა და გოგოებს მეტ შესაძლებლობას აძლევს, თავიანთი პრივატული სივრცე ჰქონდეთ.
15 გირვანქა-სტერლინგის ოდენობის შემოწირულება უზრუნველყოფს ჰიგიენური ნაკრების გადაცემას, რომელშიც სხვა ჰიგიენური საშუალებებთან ერთად, ერთი თვის სამყოფი მენსტრუალური პროდუქტებიცაა მოთავსებული. ერთი ჰიგიენური ნაკრების შეძენისა და ღაზაში იმ ადამიანისთვის გადაცემისთვის, რომელსაც ეს ნაკრები სჭირდება, დონაციის გაკეთება შემდეგ ბმულზე შეგიძლიათ.
2023 წლის 7 ოქტომბერს ჰამასი, ორგანიზაცია, რომელიც ევროკავშირისა და აშშ-ის მიერ ტერორისტულადაა მიჩნეული, ისრაელის მშვიდობიან მოქალაქეებს თავს დაესხა და მათი ხოცვა დაიწყო. ჰამასის მიერ თავდასხმებს 1400-მდე ადამიანი ემსხვერპლა, ხოლო 240 ადამიანი გაიტაცეს. მათგან 100-ზე მეტი კვლავ ტყვეობაში მყოფად მიიჩნევა. აღნიშნულ ქმედებებს ისრაელმა ღაზაში შეჭრითა და სამხედრო ოპერაციის დაწყებით უპასუხა.
მიუხედავად ჰამასის მიერ ისრაელზე თავდასხმის შეწყვეტისა, ისრაელი ოქტომბრიდან დღემდე არ წყვეტს ღაზის სექტორის დაბომბვას. ღაზა პალესტინელებით დასახლებული ტერიტორიაა, რომელიც თითქმის ყველა მხრიდან ისრაელითაა გარშემორტყმული. აღსანიშნავია, რომ ისრაელის თავდასხმებს ღაზაში მეტწილად სწორედ მშვიდობიანი მოქალაქეები, მათ შორის, ქალები და ბავშვები ეწირებიან.
12 თებერვალს რაფაჰი, რომელშიც იძულებით გადაადგილებული მშვიდობიანი მოსახლეობა თავს აფარებს, ისრაელის თავდაცვის ძალებმა დაბომბეს, რასაც ღაზის ჯანდაცვის სამინისტროს ცნობით, 67 ადამიანი ემსხვერპლა, ხოლო ათობით ადამიანი დაშავდა.
დაიბომბა დეირ ელ-ბალაჰშიც, ცენტრალური ღაზა, რის შედეგადაც 15 ადამიანი დაიღუპა.
ადგილზე მომუშავე ჰუმანიტარული და უფლებადამცველი ორგანიზაციები ღაზაში არსებულ მდგომარეობას კატასტროფულს უწოდებენ, იმის გათვალისწინებით, რომ მშვიდობიან მოსახლეობა შიმშილობს და საბაზისო მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებისთვის საჭირო, მათ შორის, სამედიცინო სერვისებზე წვდომა სრულად შეწყვეტილი აქვს.