“სანამ ერთი მკითხველი მაინც გვეყოლება, ვიმუშავებთ” — “სამხრეთის კარიბჭის” ამბავი

“სანამ სამხრეთის კარიბჭეს ერთი მკითხველი მაინც ეყოლება, მანამდე გააგრძელებს იმ ერთი ადამიანისთვის მუშაობას და ბოლომდე დახარჯვას” — ამბობს გულო კოხოძე, სამცხე-ჯავახეთში დაფუძნებული ორენოვანი მედია საშუალების დირექტორი.

“სამხრეთის კარიბჭის” ამბავი 2004 წელს, სამცხე-ჯავახეთში იწყება. რეგიონში, სადაც ეთნიკურად სომეხი ქართველების დიდი ნაწილი ცხოვრობს, მეტწილად საუბრობენ სომხურად და რუსულად, ხშირად ქართულ ენის ცოდნის პრობლემაა და რიგ შემთხვევებში ინფორმაციის მიღების ყველაზე ხელმისაწვდომი გზა რუსული სატელევიზიო არხები ანუ პროპაგანდისტული მაუწყებლები არიან. 21 წლის წინ “სამხრეთის კარიბჭემ” გადაწყვიტა, რომ რეგიონის მცხოვრებლებისთვის სანდო ინფორმაცია უნდა მიეწოდებინათ როგორც სომხურ, ისე ქართულ ენაზე და ამგვარად მცირედით მაინც ამოევსოთ დანაკლისი.

“სოფლების ტრანსპორტის მძღოლებიც გვცნობდნენ, ძალიან კარგი ურთიერთობა გვქონდა და უხაროდათ, რომ ინფორმაცია მიჰქონდათ მოსახლეობამდე, სრულიად უანგაროდ გვეხმარებოდნენ ხოლმე”.

თავდაპირველად გაზეთს გამოსცემდნენ, რომელიც რეგიონის ექვსივე მუნიციპალიტეტში ვრცელდებოდა. გულო გვიყვება, რომ გაზეთს ახალციხეში აკაბადონებდნენ [გაზეთის ვიზუალური ნაწილის აწყობა], შემდეგ თბილისში აგზავნიდნენ სტამბაში და კვირაში ერთხელ, ყოველ ორშაბათს, დაბეჭდილი ნომერი რეგიონში სამარშრუტო ტრანსპორტის მძღოლებს მიჰქონდათ.

“კარგად მახსოვს, ოთხკუთხედად გადაკვანძული გაზეთები რომ ჩამოდიოდა, მძღოლები უკვე გვცნობდნენ. მიგვქონდა ოფისში და ვაცალკევებდით იმის მიხედვით, მუნიციპალიტეტებზე რა რაოდენობა უნდა გაგვენაწილებინა. ასე რაოდენობის მიხედვით ვგზავნიდით ყველა მუნიციპალიტეტში, სადგურიდან ისევ მძღოლებს ვატანდით და ეს სოფლების ტრანსპორტის მძღოლებიც გვცნობდნენ, ძალიან კარგი ურთიერთობა გვქონდა და უხაროდათ, რომ ინფორმაცია მიჰქონდათ მოსახლეობამდე, სრულიად უანგაროდ გვეხმარებოდნენ ხოლმე”.

გაზეთების დარიგებასთან ერთად, ხშირად ხვდებოდნენ მოსახლეობასაც — პირადად მათგან ისმენდნენ, რა უჭირდათ, რა პრობლემები არსებობდა სხვადასხვა მუნიციპალიტეტში და როგორც გულო გვეუბნება, გამოწვევების თანაზიარობამ სხვადასხვა მუნიციპალიტეტში მცხოვრებ ადამიანებს ერთმანეთის გასაჭირი უკეთ დაანახა.

“თუ ადიგენის მუნიციპალიტეტის სოფელს ეგონა, რომ მის სოფელში არსებული პრობლემა მარტო მისთვის იყო დამახასიათებელი, აღმოჩნდა, რომ ნინოწმინდის სოფლებშიც იგივე ხდებოდა. ამ პრობლემის ერთიანობამ გაუჩინა ამ სოფლების მოსახლეობას მგრძნობელობა და უფრო მეტად გაიცნეს ადამიანებმა ერთმანეთი. ჩვენი მუშაობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შედეგი სწორედ ეს იყო”.

გულო ამბობს, რომ ინფორმაციაზე წვდომა იმ დროს უფრო რთული იყო, გზა და მიმოსვლა — უარესი, ამიტომ ინფორმაციის მიმოცვლის გმირებად იქცნენ და ეს დიდ ძალასა და ენერგიას მატებდათ. წერდნენ სოციალურ პრობლემებზე, ახლო შეხება ჰქონდათ ადგილობრივებთან და ამან მოსახლეობას ნდობა გაუჩინა. მოქალაქეებმა კიდევ უფრო თამამად და მეტად მრავალფეროვან საკითხებზე გააგრძელეს “სამხრეთის კარიბჭის” გუნდისთვის მიმართვა.

“კიდევ უფრო მნიშვნელოვან პრობლემებზე დაიწყეს საუბარი, როგორიც იყო ნაადრევი ქორწინება, მოტაცება, ქალთა პრობლემები, ოჯახში ძალადობა. ქალები უკვე ამის შესახებ თამამად ალაპარაკდნენ და გვიყვებოდნენ და ბუნებრივია ეს მასალები გაზეთშიც იბეჭდებოდა”, — აღნიშნავს გულო და იმასაც ამბობს, აუდიტორიამ და ჩვენ ერთმანეთი გავზარდეთო — აუდიტორიის ცნობიერება გაიზარდა და გაიხსნენ, რომ მეტად მოეწოდებინათ ინფორმაცია, ჩვენც ვწერდით პრობლემებზე და ვსაუბრობდით საჯაროდ, მათ შორის, დღემდე ტაბუდადებულ თემებზეც კი”.

წლების შემდეგ, ეტაპობრივად გადავიდნენ გაზეთის გამოცემიდან ვებგვერდის ამუშავებამდე. დღეს “სამხრეთის კარიბჭე” ბეჭდური სახით აღარ გამოიცემა, რამაც, გულოს თქმით, უფრო ფართოცცნობადობა მოუტანათ. თუმცა, გულდაწყვეტით ამბობს იმასაც, რომ გაზეთის დახურვის შემდეგ ოფისში ხშირად აკითხავდნენ ადამიანები, მეტწილად მოხუცები, რომლებიც მიჯაჭვულნი იყვნენ გაზეთზე და ეს მათთვის ინფორმაციის მიღების შეუცვლელი შესაძლებლობა იყო.

განსაკუთრებული სიამაყით იხსენებს იმ შრომას, რაც რელიგიურ საკითხებზე, მათ შორის, მოხისა და ჭელას მინარეთის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებში სიცხადის შეტანისთვის გაწიეს — “ის ამბები და შრომა დოკუმენტურ არქივად იქცა, საქართველოს ისტორიისთვის ძალიან მნიშვნელოვნად და, ბუნებრივია, ჩვენთვისაც”.

“სამხრეთის კარიბჭის” გუნდი ყოველთვის იმის მიხედვით ივსებოდა, ადამიანებს შორის ღირებულებითი თანხვედრა იყო თუ — არა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ის იყო, რომ ადამიანს უნდა ჰქონოდა საკითხების ობიექტურად გაშუქების, მიუკერძოებლად წერის სურვილი და გავლენებისგან განზე გადგომის მოტივაცია. გულოს თქმით, სწორედ ასეთი ადამიანები ემატებოდნენ მათ რიგებს და “ასეთი ადამიანების ზურგზე დგას სამხრეთის კარიბჭე”.

იხსენებს, რომ თავდაპირველად ადგილობრივ ხელისუფლებასთან პრობლემა არ ჰქონიათ, საჯარო ინფორმაციასაც აწოდებდნენ და კომენტარზეც არ ამბობდნენ უარს, მაგრამ დროსთან ერთად, რაც “სამხრეთის კარიბჭის” მასალები უფრო ღმად შეეხო რიგ გამოწვევებს და საგამოძიებო მიმართულებითაც დაიწყეს სტატიების მომზადება, ასევე, მუშაობა, მაგალითად, კორუფციაზე, ქალთა უფლებებზე, მათ შორის, ე.წ. მოტაცებაზე, ადგილობრივი ხელისუფლების კარი მათთვის ჩაიკეტა. დღემდე ასე გრძელდება, არათუ საჯარო ინფორმაციაა მათთვის დახურული [და ფაქტობრივად ყველა კრიტიკულად განწყობილი მედიისთვის], არამედ კომენტარზეც კი უარს ამბობენ.

გულოს თქმით, რეგიონში მუშაობას აქვს პლიუსებიც და მინუსებიც — დაინტერესებული ჟურნალისტისთვის სამცხე-ჯავახეთი არის სივრცე, სადაც რელიგიური სიჭრელე და ეთნიკური მრავალფეროვნებაა, ასევე, მრავალგვარი გამოცდილება, თუმცა, ამავდროულად, რთულია, ამ ყველაფერში გაერკვე და დაიცვა ოქროს შუალედი წერისას. თუმცა, განსაკუთრებით რთულად მიიჩნევს წლების განმავლობაში დაშინებისა და ზეწოლის არაერთ მცდელობას.

“მუდმივად იყო დაშინებები, მათ შორის, სამართალდამცავების მხრიდან — ძალოვან სტრუქტურებთან არაერთხელ გვქონია დაპირისპირება, აქციაც კი მოუწყიათ ოფისთან და აქეთ ჟურნალისტები ვიდექით, იქით ეს ძალოვანი უწყება და ჩვენ უკან იდგა მხოლოდ სიმართლე. იყო ოფისში მოვარდნებიც, ზარები ჯერ კიდევ შარშანაც, არამარტო ჟურნალისტებზე, არამედ მათ ოჯახის წევრებზეც და დღემდე არაფერი ვიცით, რა ზარები იყო, ვინ იმუქრებოდა. იყო ძალადობა, მუქარები, დაშინებები, თუმცა “სამხრეთის კარიბჭე” მაინც აგრძელებდა მუშაობას. დღეს სხვა სურათი გვაქვს, რადგან არ ვიცით, ხვალ ვიქნებით თუ — არა”.

ჰყვება, რომ ბოლოდროინდელმა კანონებმა [ამ დროისთვის რამდენიმე კანონი მოქმედებს, რომელიც საერთაშორისო ორგანიზაციების მხარდაჭერით დაფინანსებულ მედიას საფრთხეს უქმნის: გრანტების შესახებ კანონი; ე.წ. რუსული კანონი, დამატებით მაუწყებლობის შესახებ კანონში მიღებული დათქმა, რომ უცხოური დაფინანსების მიღება აკრძალულია] ეჭვქვეშ დააყენა “სამხრეთის კარიბჭის” ბედი, თუმცა სანამ მკითხველი ეყოლებათ, გაჩერებას არ აპირებენ.

“სანამ შეგვიძლია, სანამ გვეყოლება აუდიტორია, რომელიც ჩვენდამი ნდობით არის განმსჭვალული, სანამ ჩვენს კართან მოდიან ადამიანები, უნდათ ინფორმაციის გაგება და ჩვენამდე მოაქვთ პრობლემები, ჩვენ ვიმუშავებთ აუცილებლად”.

მიზეზს მარტივად ხსნის — რეგიონში, სადაც ხშირად ხდება ისე, რომ რუსული სატელევიზიო არხების მიღმა ალტერნატივა არ არის, სურთ მიუკერძოებელი, გაუყალბებელი ინფორმაცია ადამიანებმა მათთვის გასაგებ ენაზე მიიღონ.

“მოსახლეობა, რომელიც მხოლოდ რუსულენოვანი ტელევიზიებიდან იღებს ინფორმაციას, არ უნდა დატოვო მხოლოდ ამის ამარა და სწორედ ამიტომ ვთავაზობთ მათ ამბებს სომხურ ენაზე. რადიოც გვქონდა, რომელიც დროებით გაჩერებული გვაქვს, მაგრამ ყოველდღიურად, დღეში ორჯერ საინფორმაციო გადაცემებს ვაწოდებდით სომხურენოვან მოსახლეობას, რომელთაც არ აქვთ იმხელა ფუფუნება, რომ თავიანთ ენაზე ჰქონდეთ ინფორმაცია. როცა მაღალმთიან სოფლებში მივდივართ და მათ ვეკითხებით, რა ინფორმაციას ფლობენ, ვხედავთ, რომ არ იციან ქართული, იციან რუსული მხოლოდ, არც ჰქონდათ ქართული ენის სწავლის ფუფუნება, პარალელურად შრომობდნენ, წვალობდნენ, ოჯახს არჩენდნენ, ამიტომ აუცილებელია, ინფორმაცია მივაწოდოთ სომხურ ენაზე”.

რამდენიმე თვის წინ “სამხრეთის კარიბჭე” ოფისის დახურვის საფრთხის წინაშე დადგა და შენობაზე “ქირავდება” წარწერაც მიაკრეს, მაგრამ სხვა მედიების მხარდაჭერამ ორგანიზაციას ოფისი შეუნარჩუნა. კერძოდ, 22 ონლაინ მედიის მხარდასაჭერი კამპანიის, “სინათლე არ უნდა ჩაქრეს” ფარგლებში მიღებული შემოწირულობები სრულად რეგიონულ მედიებზე განაწილდა.

“ვერ წარმოიდგენთ, როგორ წამებში ჩამოვხიეთ გაქირავების განცხადებები კარიდან და ფანჯრებიდან. […] “სინათლე არ უნდა ჩაქრეს” მხოლოდ კამპანია არაა, აქ არის ამბავი სოლიდარობაზე, ადამიანების მხარდაჭერაზე, ერთმანეთის უფრო მეტად შეყვარებაზე, გაერთიანებაზე”, — წერდა მაშინ გულო Facebook-ზე.

დღეს საქართველოში დამოუკიდებელი ონლაინმედია გადარჩენისთვის იბრძვის. რეპრესიული რეჟიმი ცდილობს ჩაახშოს ხმები, რომლებიც სიმართლეს ამბობენ. დამოუკიდებელი მედიების მხარდაჭერის მიზნით შეიქმნა ერთიანი პლატფორმა: sinatle.media.

22 ონლაინმედია მთელი საქართველოდან გავერთიანდით, რომ დავიცვათ ის, რაც ყველას გვეკუთვნის: თავისუფალი სიტყვა და დემოკრატია. კამპანიაში მონაწილე ონლაინ მედიებს შორის არის სამხრეთის კარიბჭეც.

შენი მხარდაჭერა ამ ბრძოლაში გადამწყვეტია. გადარიცხე დამოუკიდებელი ონლაინმედიის მხარდასაჭერად და დაგვეხმარე ინფორმაციის გავრცელებაში