ბევრი ადამიანისთვის სექსი სიახლოვესთან, სიამოვნებასა და განტვირთვასთანაა დაკავშირებული. მას ხშირად აღწერენ, როგორც პროცესს, რომელიც ამაღლებს განწყობას და ტოვებს კმაყოფილების შეგრძნებას.

თუმცა, ეს ყველასთვის ასე არ არის. ხანდახან, მაშინაც კი, როცა სექსი სასიამოვნო და თანხმობაზე დაფუძნებულია, ადამიანები სექსის შემდეგ გრძნობენ მოულოდნელ სევდას, შფოთვას ან გაღიზიანებას. ამ გამოცდილებას პოსტკოიტალური დისფორია (ინგლ. Postcoital dysphoria; PCD) ეწოდება, ანუ „სექსის შემდგომი სევდა“.

რა არის პოსტკოიტალური დისფორია?

პოსტკოიტალური დისფორია (PCD) აღწერს იმ უარყოფით ემოციურ მდგომარეობას, რომელსაც ზოგი ადამიანი სექსის შემდეგ განიცდის. მოდუნებისა და კმაყოფილების ნაცვლად, ადამიანს შეიძლება მოულოდნელად დაეუფლოს სევდა, შფოთვა, გაღიზიანება, შინაგანი დაძაბულობა ან თუნდაც ბრაზი. ხშირია ცრემლებიც — ზოგ ადამიანს ინტიმური სიახლოვის შემდეგ ტირილი ეწყება, თუმცა თავად ვერ ხსნის მიზეზს.

Healthline-თან ინტერვიუში ფსიქიატრი გეილ სალცი განმარტავს, რომ PCD შეიძლება ჩაითვალოს „ნებისმიერ ცუდ შეგრძნებად სექსის შემდეგ, რომელიც, ჩვეულებრივ, არ არის მოსალოდნელი“. მნიშვნელოვანია, რომ ეს ემოციები შეიძლება გაჩნდეს როგორც სასიამოვნო, ისე თანხმობაზე დაფუძნებული სექსუალური გამოცდილების შემდეგ. სექსი შეიძლება სასიამოვნო იყოს, მაგრამ ემოციური შედეგი სულ სხვა ამბავს ჰყვებოდეს.

PCD ასევე განსხვავდება სხვა სექსუალური სირთულეებისგან. მაშინ, როდესაც სექსუალური დისფუნქციები დაკავშირებულია პრობლემებთან, რომლებიც სექსამდე ან სექსის დროს ჩნდება (მაგალითად, სურვილის ნაკლებობა, ტკივილი ან ორგაზმის მიუღწევლობა), PCD ჩნდება მაშინ, როცა სექსი უკვე დასრულებულია. სიმპტომები შეიძლება გამოვლინდეს მაშინაც კი, თუ სექსუალური კმაყოფილება და ორგაზმი მიღწეულია, რაც ხაზს უსვამს იმას, რომ ეს პრობლემა არ უკავშირდება უშუალოდ სიამოვნების ნაკლებობას.

უარყოფითი ემოციების ხანგრძლივობა ძალიან ცვალებადი და ინდივიდუალურია — PCD-ის შეგრძნებები შეიძლება გაგრძელდეს 5 წუთიდან 2 საათამდე. აღსანიშნავია, რომ ეს მდგომარეობა შეიძლება თან ახლდეს როგორც უშუალოდ სქესობრივ კავშირს, ასევე მასტურბაციასა და სხვა ინტიმურ აქტივობებს, რაც ცხადყოფს, რომ ის მხოლოდ პარტნიორულ სექსთან არ არის დაკავშირებული.

ბევრისთვის განსაკუთრებით დამაბნეველია, რომ PCD შეიძლება მოხდეს მაშინაც კი, როცა ურთიერთობა ჯანსაღი და ახლოა. ინტიმურობა თავისთავად არ არის განმსაზღვრელი ფაქტორი — ადამიანი შეიძლება იყოს საყვარელ, უსაფრთხო ურთიერთობაში და მან მაინც იგრძნოს სევდა ან შფოთვა სექსის შემდეგ.

ერთი სიტყვით, PCD არ უკავშირდება სექსის ხარისხს, ურთიერთობის სიახლოვეს ან ორგაზმის არსებობას. ეს არის განსაკუთრებული ემოციური რეაქცია, რომელსაც ზოგიერთ ადამიანი სექსუალური აქტივობის შემდეგ განიცდის და მნიშვნელოვანია, ის დავინახოთ, როგორც რეალური და ნამდვილი გამოცდილება.

რამდენად ხშირია ეს?

მიუხედავად იმისა, რომ პოსტკოიტალურ დისფორიაზე ხშირად არ საუბრობენ, კვლევები მიუთითებს, რომ ის შეიძლება ბევრად უფრო გავრცელებული იყოს, ვიდრე გვგონია. რადგან ეს თემა იშვიათად განიხილება ღიად, ბევრს, ვინც ამ პრობლემას განიცდის, შეიძლება ეგონოს, რომ მარტოა, მაშინ როდესაც რეალურად საკმაოდ ბევრ ადამიანს აწუხებს მსგავსი შეგრძნებები.

აქამდე პოსტკოიტალური დისფორიის კვლევების უმეტესობა ქალებზე იყო კონცენტრირებული. ერთ კვლევაში, რომელშიც კოლეჯის ასაკის 230 ქალი მონაწილეობდა, თითქმის ნახევარმა (46%-მა) განაცხადა, რომ ცხოვრებაში ერთხელ მაინც განუცდია PCD-ის სიმპტომები, ხოლო 5.1%-მა თქვა, რომ ეს სიმპტომები უკანასკნელი ოთხი კვირის განმავლობაში ჰქონდა. სხვა კვლევაში, რომელშიც უნივერსიტეტის 222 ქალი სტუდენტი მონაწილეობდა, 32.9%-მა აღნიშნა, რომ ერთხელ მაინც ჰქონია PCD-ის გამოცდილება, ხოლო 10%-მა თქვა, რომ ეს ბოლო ერთ თვეში განიცადა.

თუმცა, უფრო ახალი კვლევები აჩვენებს, რომ PCD კაცებშიც გავრცელებულია. 2018 წლის კვლევაში, რომელიც გამოქვეყნდა Journal of Sex & Marital Therapy-ში, 1,200-ზე მეტი გამოკითხული კაციდან 41%-მა აღნიშნა, რომ ცხოვრებაში ერთხელ მაინც განუცდია „პოსტ-სექსუალური სევდა“, 20%-მა თქვა, რომ ეს უკანასკნელი ოთხი კვირის განმავლობაში მოხდა, ხოლო 3%-ზე ოდნავ მეტმა განაცხადა, რომ ეს მას რეგულარულად ემართება.

მთლიანობაში, მტკიცებულებები ცხადყოფს, რომ PCD საკმაოდ გავრცელებული გამოცდილებაა და არა — იშვიათი ან გამონაკლისი შემთხვევა. მისი გავრცელების გაცნობიერება შეიძლება დაეხმაროს ადამიანებს სირცხვილისა და დაბნეულობის შეგრძნების შემცირებაში.

შესაძლო გამომწვევი მიზეზები

პოსტკოიტალური დისფორიის ერთ-ერთი ყველაზე დამაბნეველი მხარე ისაა, რომ მისი მიზეზი ზუსტად და ერთმნიშვნელოვნად არ არის დადგენილი. მიუხედავად ამისა, ექსპერტები გამოყოფენ რამდენიმე შესაძლო ფაქტორს, რომელიც ამ „პოსტ-სექსუალურ სევდას“ შეიძლება უკავშირდებოდეს.

ჰორმონალური ცვლილებები

სექსი მოიცავს ძლიერ ჰორმონულ, ფიზიკურ და ემოციურ სტიმულაციას. სექსის დროს სხეული აღწევს აქტივობის პიკს და ივსება ჰორმონებით, რომლებიც სიყვარულსა და მიჯაჭვულობასთან არის დაკავშირებული. როდესაც ეს სტიმულაცია უცებ წყდება, სხეულს და გონებას უწევს საწყის მდგომარეობაში დაბრუნება. სწორედ ამ მოულოდნელმა ფიზიოლოგიურმა „ჩავარდნამ“ შეიძლება ზოგიერთ ადამიანს დაუტოვოს სევდა, შფოთვა ან ტირილის სურვილი.

გაუცნობიერებელი სირცხვილი სექსთან დაკავშირებით

სექსის მიმართ კულტურულმა ან პირადმა შეხედულებებმა შეიძლება დიდი როლი შეასრულოს. ადამიანები, რომლებიც მკაცრ, კონსერვატიულ ან სექსუალურად ნეგატიურ გარემოში გაიზარდნენ, ხშირად ატარებენ არაცნობიერ დანაშაულის გრძნობას ან სირცხვილს სექსუალური აქტივობის მიმართ. თუნდაც გამოცდილება სასიამოვნო და თანხმობაზე დაფუძნებული იყოს, ეს გაშინაგნებული ფიქრები, თითქოს „სექსი ცუდია“, შეიძლება სექსის შემდეგ გამოვლინდეს სევდის ან შფოთვის სახით.

ურთიერთობის დინამიკა

სექსი ძლიერი ინტიმური გამოცდილებაა და მას შეუძლია გამოავლინოს ფარული ემოციები თავად ურთიერთობის შესახებ. ფსიქიატრი გეილ სალცი აღნიშნავს, რომ არაცნობიერი გრძნობები — მაგალითად, წყენა ან იმედგაცრუება — შეიძლება სექსის დროს ან მის შემდეგ ზედაპირზე ამოტივტივდეს. პარტნიორთან სექსის შემდეგ უარყოფითმა კომუნიკაციამ, მიუღწეულმა მოლოდინებმა ან ემოციურმა დისტანციამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს სევდის განცდა.

იგივე ეხება შემთხვევით კავშირებსაც. ერთჯერადი სექსის ან შემთხვევითი შეხვედრის შემდეგ ზოგიერთ ადამიანს შეიძლება დაეუფლოს მარტოობის ან სინანულის შეგრძნება, განსაკუთრებით მაშინ, თუ პარტნიორი უცნობია ან გამოცდილებამ ვერ დააკმაყოფილა მათი ემოციური საჭიროებები.

სხეულის აღქმასთან დაკავშირებული პრობლემები

საკუთარ სხეულთან დაკავშირებულმა განცდებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს PCD-ზე. თუ ადამიანი უარყოფითად აღიქვამს საკუთარ სხეულს ან დაბალი თვითშეფასება აქვს, ეს დაუცველობა სექსის შემდეგ შეიძლება კვლავ გამოვლინდეს და მოდუნებისა და კმაყოფილების ნაცვლად სირცხვილი თუ შფოთვა გამოიწვიოს.

ტრავმა და ძალადობის გამოცდილება

წარსულში გადატანილი სექსუალური ძალადობა ან შევიწროება ადამიანს უფრო მოწყვლადს ხდის PCD-ის მიმართ. შესაძლოა, მოგვიანებით სექსუალური გამოცდილებები — თუნდაც თანხმობაზე დაფუძნებული და უსაფრთხო — წარსულ ტრავმებთან ასოცირდეს. გარკვეულმა შეხებამ, პოზამ ან მოწყვლადობის მომენტმა შეიძლება ადამიანს გაახსენოს განვლილი ტრავმა და გამოიწვიოს სირცხვილი, შიში ან დანაშაულის გრძნობა.

როგორც ბავშვობაში, ისე ზრდასრულ ასაკში გადატანილი სექსუალური ძალადობა შეიძლება PCD-სთან იყოს დაკავშირებული, ისევე როგორც ფიზიკური ან ემოციური ძალადობის სხვა ფორმები. ზოგიერთ შემთხვევაში, ამ ადრეულმა გამოცდილებებმა შეიძლება ასევე შეუწყოს ხელს შფოთვის ან დეპრესიის ჩამოყალიბებას, რაც, თავის მხრივ, ზრდის სექსის შემდგომი სევდის ალბათობას.

სტრესი, შფოთვა და დეპრესია

თუ ადამიანი უკვე ებრძვის მენტალურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ სირთულეებს, სექსი შეიძლება ყურადღების გადატანის მხოლოდ დროებით საშუალებად იქცეს. როცა აქტი მთავრდება, მანამდე არსებული სტრესი, შფოთვა ან დეპრესია სწრაფად შეიძლება დაბრუნდეს.

მშობიარობის შემდგომი დეპრესია

ქალებისთვის მშობიარობასთან დაკავშირებულმა ჰორმონულმა ცვლილებებმა შეიძლება მნიშვნელოვან როლი შეასრულოს. მათ, ვისაც მშობარობის შემდგომი (პოსტნატალური) დეპრესია აწუხებთ, შეიძლება უფრო დიდი ალბათობით განიცადონ პოსტკოიტალური დისფორია, სავარაუდოდ, ესტროგენისადმი გაზრდილი მგრძნობელობის გამო.

• მეტი ინფორმაციისთვის იხილეთ ჩვენი სტატია მშობიარობის შემდგომი დეპრესია — სიმპტომები და მკურნალობა

პოსტკოიტალურ დისფორიასთან გამკლავების გზები

ვინაიდან პოსტკოიტალური დისფორია ხშირად მოულოდნელი და დამაბნეველი გამოცდილებაა, ბევრისთვის გაუგებარია, როგორ უნდა მოიქცეს ამ დროს. მიუხედავად იმისა, რომ ერთი უნივერსალური გამოსავალი არ არსებობს, გასამკალვებლად რამდენიმე პრაქტიკული ნაბიჯის გადადგმა მაინც შეგიძლიათ.

თუკი თქვენ გაწუხებთ PCD

• გააცნობიერეთ თქვენი გრძნობები. მნიშვნელოვანია, გახსოვდეთ, რომ სექსის შემდეგ ბედნიერად ყოფნა არ არის ვალდებულება. არ უნდა იგრძნოთ ზეწოლა, რომ „იყოთ ბედნიერი“ მხოლოდ პარტნიორისთვის. სევდის აღიარება — მისი ჩახშობის ნაცვლად — შეიძლება შვებისმომგვრელი იყოს.
• დაუსვით საკუთარ თავს კითხვები. ჰკითხეთ საკუთარ თავს, რა შეიძლება იწვევდეს ამ ემოციებს:
  • ხომ არ იყო სექსის დროს რაიმე კონკრეტული მომენტი, რომელმაც ეს გრძნობები გამოიწვია?
  • ხომ არ განიცდით სირცხვილს, დანაშაულის გრძნობას ან უარყოფით ემოციებს საკუთარი სხეულის მიმართ?
  • ხომ არ ამოტივტივდა წარსული ტრავმის მოგონება?
  • ეს ხშირად ხდება თუ იშვიათად?
• საჭიროების შემთხვევაში, მიეცით საკუთარ თავს სივრცე. თუ მარტო ყოფნა გეხმარებათ ემოციების გადამუშავებაში, ეს სრულიად მისაღებია, ხოლო თუ სიახლოვე უფრო დამამშვიდებელია, ამის გაზიარება თქვენს პარტნიორთან შეიძლება უკეთესი მხარდაჭერის მიღებაში დაგეხმაროთ.
• იფიქრეთ პროფესიონალურ დახმარებაზე. თუ PCD ხშირია, ხელს გიშლით ან წარსულ ტრავმასთანაა დაკავშირებული, შეიძლება კარგი იდეა იყოს ფსიქოთერაპევტთან, ფსიქიატრთან ან მენტალური ჯანმრთელობის სხვა პროფესიონალთან საუბარი.

თუკი თქვენს პარტნიორს აწუხებს PCD

• იყავით მხარდამჭერი. საუკეთესო, რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ, არის თქვენი პარტნიორის საჭიროებების გათვალისწინება ისე, რომ მისი რეაქცია საკუთარ თავზე არ მიიღოთ. გახსოვდეთ, რომ პარტნიორის სევდა არ ასახავს თქვენს ღირებულებას ან სექსუალური გამოცდილების ხარისხს.
• დაამყარეთ ჯანსაღი კომუნიკაცია. ჰკითხეთ პარტნიორს, სურს თუ არა საუბარი, და თუ კი — მოუსმინეთ განსჯის გარეშე. თუ ის ჯერ მზად არ არის, პატივი ეცით მის სურვილს და მიეცით სივრცე. მოგვიანებით — იმავე დღეს ან რამდენიმე დღის შემდეგ — კვლავ შეახსენეთ, რომ მზად ხართ მის მოსასმენად, როცა ეს მისთვის კომფორტული იქნება.
• შეუქმენით კომფორტული გარემო. ზოგს ურჩევნია ჩახუტება, სხვას კი, უბრალოდ, მშვიდ გარემოში ყოფნა პარტნიორთან ახლოს. ვარაუდების თავიდან ასაცილებლად ჰკითხეთ, რა უფრო დაეხმარება მას ამ მომენტში.
• საჭიროების შემთხვევაში, ხელი შეუწყეთ პროფესიონალური დახმარების მიღებაში. თუ თქვენს პარტნიორს PCD ხშირად ემართება და ეს ხელს უშლის თქვენს ურთიერთობას ან თქვენი პარტნიორის კეთილდღეობას, შესაძლოა, კარგი იდეა იყოს, მას ფსიქოთერაპიაზე მისვლა შესთავაზოთ.

► სექსის შემდეგ სევდიანად ყოფნა შეიძლება დამაბნეველი იყოს, მაგრამ პოსტკოიტალური დისფორია ბევრად უფრო გავრცელებულია, ვიდრე გვგონია. ეს არ ნიშნავს, რომ თქვენში ან თქვენს ურთიერთობაში „რაღაც არასწორია“ — ეს, უბრალოდ, ერთ-ერთი გზაა, რომლითაც სხეული და გონება შეიძლება რეაგირებდეს ინტიმურობაზე. მნიშვნელოვანია, აღიაროთ ამ გრძნობების რეალურობა და ვალიდურობა. სივრცის მიცემით, ღია კომუნიკაციითა და, საჭიროების შემთხვევაში, პროფესიული მხარდაჭერით, შესაძლებელია PCD-ის მართვა და ჯანსაღი სექსუალური ცხოვრების შენარჩუნება.

წყაროები: Healthline, WebMD, Psychology Today