მედია აპრილის ბლოგის რუბრიკა ეთმობა სხვადასხვა ადამიანს და განსხვავებულ შეხედულებებს. ბლოგები არ არის სარედაქციო კატეგორია და მოიცავს ავტორების პერსონალურ მოსაზრებებს. მათ მიერ გამოთქმული პოზიცია შესაძლოა არ გამოხატავდეს მედია აპრილის პოზიციას
ავტორი: სოფიო ჩიტალაძე
ყველანაირი განათლების გარეშე, 19 წლის ასაკში ქსავიე დოლანი საკუთარი ფილმით კანის კინოფესტივალის წითელ ხალიჩაზე იდგა.
ქსავიე კანადელი რეჟისორი, სცენარისტი, მსახიობი და პროდიუსერია, რომელიც 1989 წელს მონრეალში დაიბადა. კინოსთან და გადასაღებ მოედანთან ურთიერთობა ჯერ კიდევ ბავშვობაში, დაახლოებით 4 წლის ასაკში დაიწყო, რადგან სამსახიობო კარიერის გამო, მამას ხშირად დაჰყავდა გადაღებებზე.
ახლა ქსავიე 36 წლისაა და კინოსგან რამდენიმე წლიანი პაუზის შემდეგ, მე-9 სრულმეტრაჟიან ფილმზე მუშაობს. ვფიქრობ, ორსონ უელსა და ალფრედ ჰიჩკოკსაც იმიტომ ადარებენ, რომ მის გენიალურობას ასაკთან შედარებით, საზღვარი არ აქვს. თვითონ ქსავიე ხშირად ამბობს, რომ ვერ წარმოუდგენია საკუთარი თავი წერისა და გადაღების გარეშე, რადგან ეს არის მისი ცხოვრებისეული მოწოდება და ვნება.
მახსოვს წლების წინ, როცა პირველად ვნახე მისი ფილმი, მთელი ღამე არ მეძინა. ვფიქრობდი, ნუთუ ასეთი მარტივია იყო თავისუფალი და ნამდვილი. ბევრი რამ არ მესმოდა, თუმცა მთავარი იყო ის, რომ ჩემში რაღაც ხდებოდა. მეც ფილმის — “წარმოსახვითი სიყვარულის” პერსონაჟებთან ერთად განვიცდიდი, როგორც მოწონებასა და სიყვარულს, ისე ბრაზსა და უპატივცემულობას იმ მოვლენებთან დაკავშირებით, რაც ხდებოდა მათ გარშემო.
ხშირად ჩვენი მენტალიტეტიდან გამომდინარე, ძნელია გაკვირვებისა და შეცხადების გარეშე ლიბერალური შეხედულებები გაგება და მიღება, რადგან სამწუხაროდ ჩვენი სოციუმი არ გვასწავლის იმას, რომ პატივი უნდა ვცეთ გარშემო მყოფ ადამიანებს და მათ ცხოვრებას ისე, როგორც არის და არ უნდა გავხადოთ ისინი განსჯისა თუ განკიცხვის ობიექტები. დოლანს კი, ძალიან კარგად გამოსდის მსგავს აპექტებზე თავის ფილმებში საუბარი. მათში მკვეთრად შესამჩნევია ისეთი საკითხები, როგორებიცაა პიროვნული იდენტობისა და თავისუფლების ძიება, საზოგადოების შიში და თვითდამკვიდრების კრიზისი. მისი ფილმები ხშირად პირად გამოცდილებებთანაა დაკავშირებული და სწორედ ამიტომ ამბობს, რომ ხანდახან, როდესაც ხალხი მის ნამუშევარს აკრიტიკებს, ჰგონია, რომ მას აკრიტიკებენ.
ქსავიეს პირველი, ნახევრად ავტობიოგრაფიული ფილმი “მე მოვკალი დედაჩემი” დასაწყისშივე გვაინტრიგებს — კინემატოგრაფიული ხრიკის გამო, მაყურებლისთვის ძნელია იმის გარკვევა, როგორ კონტექსტშია გამოყენებული სათაური.
ფილმი საკმაოდ მძიმე და დაძაბულ ვითარებას გადმოგვცემს, რომელშიც დედა და შვილი ჯანსაღად ვერ თანაცხოვრობენ. მოცემულ ვითარებაში, ორივე მათგანი ცდილობს დაანახოს ერთმანეთს ჭეშმარიტი პიროვნული იდენტობა, თუმცა მისკომუნიკაციისა და მათ შორის არსებული დაძაბულობის გამო, ყოველი საუბარი ყვირილითა და ოთახის გამოხურული კარით სრულდება.
მთავარი პერსონაჟი 16 წლის ჰუბერტია, რომელიც ღიად გეია და შეყვარებულიც ჰყავს, რასაც ასევე არ უმალავს დედას. დედამისი, შანტალი კი რთულად გასაგები პიროვნებაა, რადგან ქმართან განშორების შემდეგ გულმოდგინედ ცდილობს საკუთარი თავის პოვნას და აწმყოთი ცხოვრებას. მიუხედავად იმისა, რომ ფილმში აშკარად ჩანს სიტუაციის გამოსწორების გულწრფელი მცდელობა, ხშირად შანტალი გადაჭარბებულად ემოციური და ირონიულია საკუთარი შვილის მიმართ. შვილი კი ასევე ვერ იაზრებს სიტუაციის სიმძიმეს და მისკომუნიკაციის პრობლემაზე საუბრის ნაცვლად, დედის საპასუხოდ ცდილობს, ასჯერ უფრო ატკინოს მას.
პირადად მე, როგორც მაყურებელს, ძალიან დიდი სევდა დამეუფლა, რადგან ძნელია უყურებდე ასეთ რეალისტურ ნამუშევარს და იცოდე, რომ მსგავსი გაუგებრობა ნამდვილად არსებობს და არსებობს არა იმიტომ, რომ სიყვარული არ არის, არამედ იმიტომ, რომ ხანდახან თაობებს შორის იმაზე დიდი ხიდჩატეხილობაა, ვიდრე გვგონია.
სწორედ ის ფაქტი, რომ ყველა ჩვენგანი შინაგან შიშებს, განცდებსა და დარდებს ვყავართ დამონებული, მყარდება ფილმის დასასრულს, როდესაც დედა-შვილი ძველ სახლში გაემგზავრებიან. იქ, სადაც ჯერ კიდევ ცოცხლობს ყოველი მოგონება, რის გამოც ორივე პერსონაჟს ნოსტალგიის უდიდესი შეგრძნება ეუფლება. ისინი დგანან და მზერით ეუბნებიან ერთმანეთს, რომ ორივე წუხს, რადგან ყველაფრისთის გვიანია და ყველაფერი დაკარგულია. აქ მგონია, რომ საცაა გამოჩნდება დეუს ექს მახინა და ყველაფერი თავის ადგილზე დაბრუნდება, თუმცა დოლანი ის რეჟისორია, რომელსაც ბედნიერი დასასრულები არ უყვარს. ამიტომ მანძილი პერსონაჟებს შორის იმ ტრიალ მინდორში იმაზე დიდია, ვიდრე ვხედავთ, რადგან ხანდახან სიყვარული, სამწუხაროდ, საკმარისი არ არის.
სწორედ ამ მოტივზეა აგებული დოლანის მორიგი შედევრი “და მაინც ლორანსი”. ის თავისი არსით არაერთ შეგრძნებას იწვევს მაყურებელში თავისი დრამატული ხასიათის გამო და ვიტყოდი, რომ პერსონაჟებთან ერთად ყოველი განცდა იგრძნობა, როგორც პირადი.
ფილმის მთავარი პერსონაჟი 35 წლის ლიტერატურის მასწავლებელი ლორანსია, რომელიც ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი ცხოვრებით ცხოვრობს, თუმცა როგორც აღმოჩნდება, დიდი ხანია ცდილობს ერთი ნაბიჯის გადადგმას, რომელიც მთელ მის ცხოვრებას შეცვლის. სინამდვილეში, ლორანსი არასდროს გრძობდა თავს ისეთად, როგორც იყო, თუმცა სხვადასხვა ცხოვრებისეული სიტუაციებიდან გამომდინარე, არ ჰქონდა ამის გამოაშკარავების შესაძლებლობა. ერთ დღესაც ის გადაწყვეტს, რომ ასე ვეღარ გაგრძელდება და ცხოვრების უდიდეს სიყვარულს, ფრედერიკას (იგივე ფრედის) უტყდება იმაში, რომ ტრანსგენდერი ქალია. რასაკვირველია, სწორედ ესაა ფილმში გარდამტეხი მომენტი და ამით იწყება ტრაგედია. ტრაგედია, რომელიც დაგასპოილერებთ და, ტრაგედიად დარჩება.
თავდაპირველად ფრედი შოკში ვარდება და ვერ ხვდება, როგორ გაატარა ამდენი წელი ტყუილში, თანაც ისე, რომ ვერაფერი შეამჩნია, თუმცა შიშისა და გაოგნების მიუხედავად, არ შორდება ლორანსს და ცდილობს გაარკვიოს, რა ელით მომავალში. ერთი შეხედვით ფრედი პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებს, მაგრამ საკუთარი ბედნიერების მიღმა ისიც ადარდებს, რას იტყვის ხალხი, რა ერქმევა მათ “ურთიერთობას”. პერსონაჟების ურთიერთობა სულ უფრო და უფრო იძაბება და გაუგებარი ხდება — მათ ერთმანეთთან უდიდესი სიყვარული აკავშირებთ და ამიტომაა უფრო მტკივნეული, ერთმანეთის საწინააღმდეგოდ გადადმული ყოველი ნაბიჯი.
ფრედისთან დაქამინგაუთების შემდეგ, ლორანსი კიდევ უფრო დიდ ძალას პოულობს საკუთარ თავში და ახლა აღარ ეშინია არც სტერეოტიპების, არც სოციუმის და როგორც იქნა, ნანატრი, საყვარელი ტანსაცმლით მიდის გაკვეთილის ჩასატარებლად. მოსწავლეები და კოლეგები მას ისევ მოწიწებით და პატივისცემით ეპყრობიან, რადგან ლორანსი ღირსეული ადამიანია და მათთვის ფასობს, როგორც პიროვნება.
აქვე უნდა ავღნიშნოთ ფრედის პოზიციაც — ის გულმოდგინებით ცდილობს გაუგოს პარტნიორს და აღიაროს ის რეალობა, რომელშიც იმყოფება, თუმცა ცხადია, რომ ამ ვითარებაში ლორანსთან თანაცხოვრება ძალიან უჭირს. მიუხედავად იმისა, რომ ფრედი შანსს აძლევს ამ ურთიერთობას, პროცესში მკაფიოდ შესამჩნევია განცდა და დარდი. ამ ყოველივეს ემატება მისი ტრანსფობი ახლობლების დამოკიდებულება და როდესაც ხვდება, რომ ამის იქეთ გზა აღარ არის, ლორანსთან ურთიერთობას წყვეტს.
გადის დრო და პერსონაჟების ცხოვრება საგრძნობლად იცვლება — ლორანსი ტრანსგენდერი ქალია, ჰყავს ახალი შეყვარებული შარლოტა, რომელიც უგებს მას და წამითაც ეჭვქვეშ არ აყენებს მის პიროვნებას; ფრედი კი უკვე გათხოვილია და შვილიც ჰყავს, მაგრამ ეს არ განაპირობებს მის უკიდეგანო ბედნიერებას, რადგან როგორც არ უნდა სცადოს, წარსულს და რეალურ გრძნობებს ვერ გაურბის.
მიუხედავად იმისა, რომ ლორანსი და ფრედი დიდი ხანია დაშორდნენ, მაინც უდავოა ის ფაქტი, რომ მათ ჯერ კიდევ უყვართ ერთმანეთი. სწორედ ამიტომ, ლორანსი გადაწყვეტს, ფრედერიკა წაიყვანოს იქ, სადაც დაარწმუნებს, რომ სიყვარული საკმარისია, რომ არსებობენ წყვილები, რომლებიც მაინც ერთად არიან. მაგრამ ამაოდ, იმიტომ რომ ყველაფერი ისევ იმ საფეხურზე ბრუნდება, რომელზეც მათ ურთიერთობა შეწყვიტეს.
ფილმის დასასრული ისევ სავსეა სევდიანი იმედით, რადგან რამოდენიმე წლის შემდეგ ისინი კვლავ სხედან ერთამანეთის წინაშე. მათი საუბრის მანერაში იგრძნობა ტკივილი, მზერაში კი ის, რომ ორივე წუხს, თუმცა გვიანია. ორივემ იცის რომ გვიანია და ვფიქრობ, გულის სიღრმეში ორივეს უხარია ეს, რადგან ყველამ — დოლანმა, მსახიობემა, ქასთის ყოველმა წევრმა და მაყურებელმაც შესანიშნავად იცის, რომ ამ ორ პერსონაჟს, სამწუხაროდ, არასდროს გამოუვიდოდა ერთად ყოფნა. აქვე დავესესხები გენიალური ასგარ ფარჰადის ერთ-ერთ ფილმში გაჟღერებულ გამონათქვამს: “მწარე დასასრული ყოველთვის ჯობია სიმწარეს დასასრულის გარეშე”. ვფიქრობ, რამდენად მტკივნეულიც არ უნდა იყოს, სწორედ ასეა.
დოლანი სწორედ ის რეჟისორია, ვინც ქვიარ ისტორიებს დაუღალავად აქსოვს იმ ყოველდღიურობაში, რომელიც უბრალოდ არის და არსებობს. არსებობს, როგორც რაღაც არაფრით გამორჩეული, თუმცა ამითაა უნიკალური. სწორედ ეს აზრი გამიმყარდა მაშინ, როდესაც “მათიასი და მაქსიმე” ვნახე. შეგრძნებები იმდენად ძლიერი იყო, რომ რაღაც მომენტში მეგონა ფილმის ნაწილი გავხდი. ბოლოს კი დადუმებული ვიჯექი და ვნატრობდი, ნეტავ ეს შეგრძნება დიდხანს გამყვეს–თქო. მას შემდეგ ქვიარ ფილმების ათეულში გამყავს.
ფილმის მთავარი მოქმედი პერსონაჟები ბავშობის საუკეთესო მეგობრები — მათიასი და მაქსიმე არიან, რომლებიც ბოლო რამდენიმე კვირას ერთად ატარებენ სხვა მეგობრების გარემოცვაში. მაქსიმე ქვეყნიდან წასვლას აპირებს და ახალი ცხოვრების დასაწყებად მიემგზავრება. ბავშობაში ორივე განუყრელი იყო, ახლა კი მოვლენები სხვანაირად აეწყო და მათი ცხოვრებისეული გზაც ისე განსხვავდება, როგორც მათი ხასიათი.
ყველაფერი იწყება იმით, რომ ქალაქგარეთ შეკრების დროს, მათიასსა და მაქსიმეს კამერის წინ ერთმანეთის კოცნა მოუწევთ. სწორედ ეს კოცნა გახდება ყველა იმ გრძნობისა და დაფარული განცდის კატალიზატორი, რომელსაც ფილმის განმავლობაში ვიკვლევთ. გრძნობების გამოაშკარავებამ უზარმაზარი დისტანცია განაპირობა, რომელსაც მაქსიმე სამწუხაროდ ვერ ამჩნევს, რადგან წასვლისა და ოჯახური საკითხების მოგვარებითაა დაკავებული. ვფიქრობ, მას არც ჰქონია კონკრეტული პოზიცია ამ სიტუაციასთან დაკავშირებით მანამ, სანამ დაძაბულობა შესამჩნევი გახდებოდა.
ყოველ განვითარებულ მოვლენასა და შეგრძნებას ვულკანის ამოფქრვევამდე მივყავართ ჩვენც, მაყურებლები და პერსონაჟებიც, რომლებიც აწ უკვე ფიზიკურად უპირისპირდებიან ერთმანეთს. მათიასის არეულობა ძალიან შესამჩნევია, ვინაიდან ის აღარ ჰგავს საკუთარ თავს და აშკარაა, რომ ყველაფრის ფონზე მისი გრძნობები სულ უფრო და უფრო ძლიერდება. ცდილობს, რომ ამას შეეწინაღმდეგოს, თუმცა ამაოდ. ეს სიტუაციას ისეთ სირთულეს მატებს, რომლის გადაჭრაც თითქოსდა შეუძლებელია, თუმცა საბოლოოდ ყველაფერი ნათელი ხდება, რადგან ყველაფერს თავისი საწყისი აქვს და წერტილის დასმაც მის გარეშე უბრალოდ შეუძლებელია.
ფილმში ნანატრი მომენტის მოახლოება ერთგვარ სასპენსს იწვევს მაყურებელში. როდესაც მათიასი და მაქსიმე ერთმანეთს, როგორც იქნა, ფიზიკურად უახლოვდებიან, ვხვდებით, რომ ისინი აუცილებლად ერთად უნდა იყვნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ვნებიანი კოცნისა და ამბორის შემდეგ სიტუაცია ოდნავ გამოკეთდა, სრულიად არ შეცვლილა. მაყურებელში ისახება იმედი იმისა, რომ აქ მაინც იქნება ისე, როგორც საჭიროა. სამწუხაროა, რომ ფილმი გაუგებრობის და დაუკმაყოფილებლობის შეგრძნებას გვიტოვებს.
ხანდახან ხვდები, რომ გიყვარდეს არამხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ სულ გვერდით გყავდეს, არამედ იმასაც, რომ უბრალოდ გიყვარდეს იქ, სადაც სწორედ ისე არის, როგორც მას უნდა, თუნდაც თვითონ არ იცოდეს ამის შესახებ.
ქსავიე თავის ფილმებში (რამდენიმეს გამოკლებით) თავად ასრულებს მთავარი პერსონაჟის როლს, რაც ამყარებს მისი ფილმების სიახლოვეს რეალობასთან. როგორც თავად ამბობს, ხანდახან ჰგონია, რომ ხალხს არა მისი ფილმები, არამედ თავად ის ეზიზღებათ. მე ვფიქრობ, რომ ესეც კი ხაზს უსვამს მის გენიალურობას. ზოგადად მიმაჩნია, რომ ჩვენ ვართ ის, რასაც ვქმნით და რომ არა ქსავიეს გენდერული და სექსუალური იდენტობა, მისი რთული გარდატეხის პერიოდი, სულ სხვა ფერებში დანახული ტრანს გამოცდილება, მტკივნეული სიყვარული, მეგობართან განხეთქილებაში ყოფნა და ბევრი სხვა გარემო ფაქტორი, არ გვექნებოდა ამდენად გასაოცარი კინემატოგრაფიული შედევრი, რომლებიც აგვიღწერს, თუ როგორია ქვიარ ადამიანების ცხოვრება, მათი ყოფის სიმარტივე და სირთულე ერთდროულად.
ქსავიეს ფილმები არ არის მასებზე გათვლილი კომერცია, რომლითაც ყველა ბედნიერი და კმაყოფილია, მისი ფილმები ცხოვრებაა. ძნელი ცხოვრება, რომელიც არასდროს მიედინება ერთ ტემპში და სწორედ ამიტომ, მისი შემოქმედება გვასწავლის, რომ ყველაფრის მიუხედავად, მთავარია, დარჩე იმად, ვინც ხარ და იყო ისეთი, როგორადაც გულწრფელად გრძნობ თავს, ანუ გულწრფელობა და ხილვადობა, როგორც ჩვენი სიცოცხლის ძალა.