ანა — სუროგატი ქალი, რომელიც სუროგაციის ცენტრ Kinderly-სთან თანამშრომლობდა, საქართველოში პირველად გასული წლის მარტში ჩამოვიდა, მიმდინარე წლის 21 თებერვალს კი ბიოლოგიურ მშობლებს ორი ბავშვი გაუჩინა. კომპანიის მხრიდან ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებების დარღვევაზე პრეტენზია ნაყოფის მუცლადყოფნის პერიოდშიც ჰქონდა, თუმცა მთავარი გამოწვევები მაშინ დაიწყო, როცა იმშობიარა და ქინდერლიმ კუთვნილი ხელფასი არ გადაუხადა.
კიდევ ერთი სუროგატი ქალი, რომელსაც მოვიხსენიებთ პირობითი სახელით ნინა, საქართველოში მცირეწლოვან შვილთან ერთად ჩამოვიდა. ქინდერლის მხრიდან არასათანადო დამოკიდებულების ნიშნები ნაყოფის მუცლადყოფნის პერიოდში არ შეუმჩნევია, მაგრამ მშობიარობის შემდეგ დარწმუნდა, რომ ხელშეკრულება ჰქონდა კომპანიასთან, რომელსაც ნაკლებად აინტერესებდა სუროგატი ქალების ბედი, ორსულობისა და მშობიარობის შემდგომ პერიოდში მათ ჯანმრთელობაზე ზრუნვა თუ ანაზღაურების კეთილსინდისიერად გაცემა.
ქალებმა საკუთარი უფლებების სამართლებრივი გზით დაცვა მას შემდეგ გადაწყვიტეს, რაც არაერთი მცდელობის მიუხედავად, ვერ მიიღეს ხელფასი, რომელიც ხელშეკრულების მიხედვით უნდა მიეღოთ. მათ ინტერესებს ორგანიზაცია საფარი იცავს.
საჯარო რეესტრზე არსებული მონაცემების თანახმად, ქინდერლი ჯორჯია ორი პირის მფლობელობაშია: სომხეთის მოქალაქე არმენ მელიქიანი 67%-ის მფლობელია, ხოლო უკრაინის მოქალაქე რუსლან ტიმოშენკო დანარჩენ 33%-ს ფლობს.
ქინდერლისთან თანამშრომლობა: ანას და ნინას გამოცდილება
ანას სუროგატად მუშაობის გამოცდილება აქამდეც ჰქონია, თუმცა ქინდერლისთან პირველად ითანამშრომლა. ამჯერად ბიოლოგიური მშობლებისთვის ორი ბავშვი გააჩინა. მას შემდეგ, რაც გასული წლის ივლისში ნაყოფის გულისცემა შეამოწმეს, სამშობლოში დაბრუნდა და დეკემბერში სამშობიაროდ უკან ჩამოფრინდა. თებერვალში საკეისროთი იმშობიარა. გვიყვება, რომ ცენტრის მხრიდან ხელშეკრულების დარღვევები კვერცხუჯრედების “გადატანის” დღიდანვე დაიწყო, როცა ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ჰონორარი არ გადაუხადეს — თავდაპირველად მას 400$ უნდა მიეღო, კიდევ 400$ კი მას შემდეგ, რაც ნაყოფის გულისცემას შეამოწმებდნენ. ამის შემდეგ ორსულობის ყოველ თვეს ასევე 400-400$ იყო გათვალისწინებული.
“გამოდის, რომ გავაჩინეთ ბავშვები და ჩვენზე საერთოდ აღარავინ იფიქრა — არც სამედიცინო დახმარება, არც ფსიქოლოგიური, არც ფინანსური მხარდაჭერა, არაფერი გვქონია”.
“[“გადატანიდან”] სამ დღეში მომცეს 200$, დარჩენილი 200 კი დაგვიანებით. როცა ბავშვების გულისცემა დადასტურდა, ისიც ნაწილობრივ ჩამირიცხეს — 50$, 100$ და ა.შ. შემდეგშიც ყოველ თვე მიგვიანებდნენ. უკვე იანვარში სამი დღით ადრე მომცეს ხელფასი, 13 იანვარს. ხოლო თებერვალში 16 რიცხვში ასაღები ხელფასი არ მომცეს. 20 თებერვალს წავედი სამშობიაროში და 21-ში დაიწყო მშობიარობა. ბუნებრივი მშობიარობით უნდა გამეჩინა, მაგრამ სუსტად მიდიოდა და 8 საათის შემდეგ გადაუდებელი საკესირო გამიკეთეს. 24 თებერვალს გამომწერეს კლინიკიდან და გადამიყვანეს ნაქირავებ ბინაში”, — გვიყვება ანა და გვეუბნება, რომ კლინიკიდან გამოწერამდე მოაწერინეს ხელი დოკუმენტზე, რომლითაც, სავარაუდოდ, უარს ამბობდა დედობაზე, რათა დაბადების მოწმობაში ბიოლოგიური მშობლები აღრიცხულიყვნენ. თუმცა, დოკუმენტის შინაარსში ბოლომდე დარწმუნებული არ არის, რადგან ის ქართულ ენაზე იყო შედგენილი.
სამშობიაროში ერთი კვირის შემდეგ ისევ მივიდა, გამოკვლევებზე, რა დროსაც, როგორც ამბობს, მხოლოდ ექოსკოპია გაუკეთეს. იკითხა, ბავშვების დოკუმენტაციის მომზადებას რა დრო დასჭირდებოდა და როდის მიიღებდა კუთვნილ ანაზღაურებას. მისი თქმით, უთხრეს, რომ ბავშვების დნმ ტესტს ელოდნენ, რასაც დაახლოებით სამი კვირა დასჭირდებოდა.
“გამოდის, რომ გავაჩინეთ ბავშვები და ჩვენზე საერთოდ აღარავინ იფიქრა — არც სამედიცინო დახმარება, არც ფსიქოლოგიური, არც ფინანსური მხარდაჭერა, არაფერი გვქონია. იმ დროისთვის უკვე არც ხელფასი გვქონდა, არც დღიური გასამრჯელო, არც ჰონორარი”, — გვიზიარებს ანა და ჰყვება, რომ 25 მარტს ნაქირავები ბინიდანაც გამოასახლეს და ჰოსტელში მოუწია გადასვლა, სადაც სხვა სუროგატი დედებიც ცხოვრობდნენ. უკვე მაისში ამ ჰოსტელიდანაც გამოუშვეს და საბურთალოზე, ნაქირავებ ბინაში გადავიდა, რომლის ქირა, როგორც სხვა ქალებმა უთხრეს, კომპანიის დამფუძნებელმა გადაიხადა.
ანა გვიყვება, რომ საერთო ჩატში კომპანიის წარმომადგენლებს მუდმივად ეკითხებოდნენ, როდის ჩაერიცხებოდათ კუთვნილი ანაზღაურება, თუმცა უშედეგოდ. ამასობაში, დნმ ტესტისთვის საჭირო დროც გავიდა და ანა ქინდერლის ოფისში მივიდა, სხვა სუროგატებთან ერთად: “ოფისში ათამდე სუროგატი დედა შევიკრიბეთ, იქ ვნახეთ ბინების მფლობელებიც, თურმე ისინი ყოველდღიურად დადიოდნენ და ჩხუბობდნენ, რადგან არავის არაფერს უხდიდნენ დროულად”. ანას თქმით, გარკვეული პასუხი იმ შეხვედრაზეც ვერ უთხრეს, შემდეგ კი კომპანიის ფინანსური დირექტორი სასწრაფოდ სომხეთში წავიდა, ხელმძღვანელობას ჩამოშორდა და ტელეფონსაც აღარ პასუხობდა. კონტაქტზე არ გადიოდა არც მეორე მფლობელი — რუსლანი.
“ამ დროს კომპანიაში დაინიშნა ახალი დირექტორი, რომელიც დაგვპირდა, რომ ქინდერლის ახალ დონეზე აიყვანდა, მაგრამ რეალურად აქედან სამ დღეში გვითხრა, რომ კომპანია გაკოტრდა და ფულს ვერ მივიღებდით. იმავე დღეს მივედით მეზობლად მდებარე პროკურატურის შენობაში და კოლექტიურად შევიტანეთ საჩივარი. არმენისა და რუსლანის მოძებნის მიზნით შსს-შიც მივედით, საქმეში ჩავრთეთ ფინანსური პოლიციაც”.
საჯარო რეესტრის ვებ გვერდზე ჩანს, რომ კომპანიის დამფუძნებლებმა მართლაც წარადგინეს განცხადება, რომლის თანახმად, ხელმძღვანელის პოსტიდან უნდა გადამდგარიყო არმენ მელიქიანი და დანიშნულიყო გიორგი ჩაფიძე. თუმცა, წარმოება შეწყდა, რადგან აღნიშნულისთვის საჭირო დოკუმენტაცია სრულად არ იყო წარდგენილი. სწორედ წარმოების შეწყვეტის შესახებ გადაწყვეტილებაა ბოლო ინფორმაცია, რომელიც საჯარო რეესტრის პორტალზე ქინდერლის შესახებ იძებნება.
“ბინაში გადასვლიდან მეოთხე დღეს გაზი გამეთიშა, არ მქონდა ცხელი წყალი. პატარა ბავშვით, საშინელ მდგომარეობაში ვიყავი. იმის გამო, რომ საკეისროს შემდეგ გართულებები მქონდა, ვერც ბავშვს ვუმზადებდი საჭმელს”.
ნინამ გვიან გააანალიზა, რომ კომპანია მასზე არც ორსულობის პერიოდში ზრუნავდა სათანადოდ — როგორც მოგვიყვა, არაერთხელ ყოფილა შემთხვევა, როცა ექიმის მიერ დანიშნული გარკვეული ანალიზები არ ჩააბარებინეს, მხოლოდ ჰორმონალურ წამლებსა და რკინას ყიდულობდნენ, ორსულობის მეორე ტრიმესტრში კი ვიტამინები მომცეს, მაგრამ სხვა მხრივ ჩემზე ფულის დაზოგვას ცდილობდნენო — “ხასიათით ისეთი ადამიანი ვარ, რომ არ ვკამათობ — ჩუმად თუ ჩავილაპარაკებდი, მათ უკეთ იციან-მეთქი”.
ნინამ ასევე გაიხსენა, რომ გაურკვევლობების ძირითადი ნაწილი თებერვალში, მას შემდეგ დაიწყო, რაც საკეისროთი იმშობიარა და ნაქირავებ ბინაში გადავიდა.
“ბინაში გადასვლიდან მეოთხე დღეს გაზი გამეთიშა, არ მქონდა ცხელი წყალი. პატარა ბავშვით [ნინა საქართველოში ბიოლოგიურ შვილთან ერთად ჩამოვიდა], საშინელ მდგომარეობაში ვიყავი. იმის გამო, რომ საკეისროს შემდეგ გართულებები მქონდა, ვერც ბავშვს ვუმზადებდი საჭმელს. კურატორებს ვურეკავდი და ვეკითხებოდი, რატომ ხდება ასე-მეთქი. მპასუხობდნენ, რომ ფინანსური პრობლემები ჰქონდათ და მალე ყველაფერი მოგვარდებოდა. მეც მჯეროდა — ვფიქრობდი, მალე გადამიხდიან-მეთქი. ჩუმად ვიჯექი და არ ვწუწუნებდი. მერე უკვე ბინის მეპატრონეებმა დაიწყეს მოსვლა, გვეუბნებოდნენ, რომ ქირა არ გადაუხდიათ და ბინა დაგვეცალა”, — ჰყვება ნინა და გვეუბნება, რომ ბინაში მცხოვრებ სხვა ქალებთან ერთად კომპანიის ოფისში მივიდა, სადაც გაიგო, რომ იყვნენ სუროგატები, რომლებიც ხელფასს ოთხი თვის განმავლობაშიც კი ელოდნენ.
ეს არის მხოლოდ ორი ქალის გამოცდილება იმ ათეულობით ქალიდან, რომლებმაც სუროგატობის შემდეგ კუთვნილი ანაზღაურება ვერ მიიღეს და მათი შრომითი უფლებები დაირღვა. ანამ და ნინამ საფარის იურისტამდე გზა თოვლის გუნდის პრინციპით გაიკვალეს — სუროგატ დედებს საერთო ჩატი ჰქონდათ, სადაც ქინდერლის წარმომადგენლებიც იყვნენ და თავიდან სწორედ იქ იწერებოდნენ და მოითხოვდნენ ანაზღაურებას, თუმცა უშედეგოდ; შემდეგ სხვა სუროგატმა ქალებმა დაამატეს სხვა ჩატში, სადაც ათეულობით ქალი იყო და საკუთარი უფლებების დაცვის გზებზე იურისტთან ერთად მსჯელობდნენ. აღმოჩნდა, რომ ანას და ნინას მსგავსი გამოწვევა ჰქონდათ იმ ქალებსაც, რომლებმაც უფრო ადრე იმშობიარეს. ისინი რუსეთიდან, ყაზახეთიდან, ტაჯიკეთიდან, უზბეკეთიდან ჩამოიყვანეს, ხელშეკრულებები გაუფორმეს, მშობიარობისა და ჩვილების ბიოლოგიური მშობლებისთვის გადაცემის შემდეგ კი ანაზღაურება არ გადაუხადეს.
არაერთი მათგანის ინტერესებს ორგანიზაცია საფარის იურისტი, ნინო ანდრიაშვილი იცავს. პარალელურად, რადიო თავისუფლების ჟურნალისტი, ნინო თარხნიშვილი თებერვლიდან მოყოლებული მუშაობდა, რომ ქინდერლი ჯორჯიას მიერ დაზარალებული ქალების ამბები მკითხველამდე მისულიყო. მარტის ბოლოს სუროგატმა ქალებმა მიმართეს საგამოძიებო უწყებებსაც. 2 აპრილს კი რადიო თავისუფლებაზე გამოქვეყნდა კიდევ ერთი სტატია, რომელსაც უკავშირებენ ანა და ნინა იმას, რომ საგამოძიებო უწყებები საქმით მეტად დაინტერესდნენ — “4 აპრილს გამომძიებლები ჩვენთან ჰოსტელში მოვიდნენ, სწორედ იქიდან დაიწყო მოქმედება, დაგვიბარეს დაკითხვებზე პროკურატურაში, საგამოძიებო კომიტეტში”.
რატომ არის ეს საქმე ტრეფიკინგი
ნინო ანდრიაშვილი საქმეში მას შემდეგ ჩაერთო, რაც თებერვალში ყაზახური ორგანიზაცია დაუკავშირდა, სუროგატი დედების შესახებ ინფორმაცია მიაწოდა და ერთ-ერთ ქალთან დააკავშირა. ყაზახეთის მოქალაქე სუროგატ ქალს, რომელსაც ნინო ანდრიაშვილი ესაუბრა, ქინდერლი კონტრაქტით გათვალისწინებულ ჰონორარს არ უხდიდა. ნინოს თქმით, აღნიშნულზე პროკურატურას მიმართა და რეაგირება მოითხოვა, ამის შემდეგ კი ეტაპობრივად დაუკავშირდა ათობით ქალი, რომლებსაც იგივე პრობლემა ჰქონდათ.
ნინომ ჩვენთან საუბარში თქვა, რომ საგამოძიებო პროცესის დაწყების პარალელურად, ქინდერლი ქალებზე ზეწოლას ცდილობდა. კერძოდ, მათ სთავაზობდა 1000-1000$-ს იმ პირობით, რომ სამშობლოში დაბრუნდებოდნენ, ხოლო დარჩენილი ათასობით დოლარის ეტაპობრივად დაბრუნებას ჰპირდებოდა.
“უბრალოდ, მინდა, რომ კომპანიამ გადამიხადოს კუთვნილი თანხა, ბილეთი მიყიდოს და სახლში დამაბრუნოს. მინდა, ეს ყველაფერი კოშმარივით დავივიწყო. არაფერი დამიშავებია. 9 თვე ყველაფერს ზედმიწევნით ვასრულებდი”.
“გოგოების ნაწილი დათანხმდა ქინდერლის ზეწოლას. კომპანიამ მათ ასევე შეუძინა ბილეთები, რათა ქვეყანა დაეტოვებინათ. ცხადია, ქინდერლის ინტერესში იყო, რომ გოგოებს საქართველო დაეტოვებინათ, რათა ხელი შეეშალოს გამოძიებას და სრულყოფილად არ წარიმართოს”, — ნინოს თქმით, ამის საპირისპიროდ, გამოძიების ინტერესი ის იყო, რომ ქალებსა და მათ მცირეწლოვან შვილებს სათანადო საცხოვრებელი პირობები შექმნოდათ და საგამოძიებო პროცესის დასრულებამდე აქ დარჩენილიყვნენ.
ნინომ ჩვენთან საუბარში ისიც აღნიშნა, რომ გაჭიანურებული საგამოძიებო პროცესი იწვევს, მათ შორის, დამნაშავეების პასუხისმგებლობის დროულად არ დაყენებას, მტკიცებულებების განადგურებისა და მოწმეებზე ზეწოლის რისკებს, საბოლოოდ კი, განაჩენზე ზემოქმედებას.
აღსანიშნავია ისიც, რომ თავდაპირველად გამოძიება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 185-ე, ქონების დაზიანების მუხლით დაიწყო, თუმცა საფარი და ნინო ანდრიაშვილი ითხოვდნენ, რომ კვალიფიკაცია შეცვლილიყო და გამოძიება ტრეფიკინგის მუხლით გაგრძელებულიყო. მოგვიანებით, 10 მაისს უწყობათაშორის საკოორდიანციო საბჭოსთან არსებულმა მუდმივმოქმედმა კომისიამ ქალებს მსხვერპლის სტატუსი მიანიჭა. უკვე მაისის ბოლოს კი საგამოძიებო უწყებებმაც შეცვალეს საქმის კვალიფიკაცია და გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 143-ე პრიმა მუხლის პირველი ნაწილით გრძელდება, რომელიც გულისხმობს ადამიანით ვაჭრობას წინასწარი შეცნობით, რაც ექსპლუატაციის ფორმას წარმოადგენს და ხუთ წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთით ისჯება.
საერთაშორისო სამართალში ტრეფიკინგი განსაზღვრებულია გაეროს პალერმოს პროტოკოლის შესაბამისად და გულისხმობს: ექპლუატაციის მიზნით პირის რეკრუტირებას, ტრანსპორტირებას, ტრანსფერს, მიმალვას ან ამ პირის მიღებას მუქარით, ძალის გამოყენებით ან/და დაყოლიების სხვა ფორმის გამოყენებით, თაღლითობით, მოტყუებით, ძალის ან პირის მოწყვლადობის გამოყენებით, თანხმობის მისაღებად გადასახადის გაცემით, ან იმ პირისგან თანხმობის მიღების გამოყენებით, რომელიც სხვა პირზე კონტროლს ახორციელებს.
მაგალითაც, როგორც ნინამ მოგვიყვა, მოატყუეს, რომ ყველაფერი ხელშეკრულების შესაბამისად მოხდებოდა და ისარგებლეს მისი მოწყვლადი მდგომარეობით — “იცოდნენ, რა მდგომარეობაში ვიყავით, როგორ გვჭირდებოდა ფული. უბრალოდ, მინდა, რომ კომპანიამ გადამიხადოს კუთვნილი თანხა, ბილეთი მიყიდოს და სახლში დამაბრუნოს. მინდა, ეს ყველაფერი კოშმარივით დავივიწყო. არაფერი დამიშავებია. 9 თვე ყველაფერს ზედმიწევნით ვასრულებდი, ვუვლიდი ნაყოფს, ვუფრთხილდებოდი თავს, ტყუპი გოგოები [ნინამ, ისევე როგორც ანამ, ტყუპები გააჩინა. ნინამ გოგოები, ანამ — გოგო და ბიჭი] სიყვარულით გავაჩინე. ამ სამყაროს ორი სიცოცხლე ვაჩუქე, მათ კი ამ ყველაფრის სანაცვლოდ ბავშვთან ერთად ქუჩაში დამტოვეს. მშობიარობის შემდგომ სტრესს ის დაემატა, რომ არ ვიცით, რა ვქნათ, საით წავიდეთ, როგორ ვიშოვოთ ფული. სამი თვეა საქართველოში ვარ და კომპანია საკვების ფულსაც კი არ გვიხდის ნორმალურად. უბრალოდ მინდა, ანაზღაურება მომცენ და წასვლა შევძლო”.
საქართველოში ბავშვთან ერთად ჩამოვიდა ანაც, რუსეთში კიდევ სამი შვილი დატოვა და იმედოვნებოდა, რომ კანონიერი შრომით აიღებდა ხელფასს და დაბრუნდებოდა, მაგრამ მშობიარობის შემდეგ, ანაზღაურების გადაუხდელობის გამო, ქვეყანაში იძულებით დარჩენა მოუწია. როგორც ჰყვება, ჰოსტელში, სადაც მარტის მეორე ნახევარში გადავიდნენ, გაუსაძლისი პირობები იყო: “გადასვლიდან ერთ კვირაში გათბობა გაგვითიშეს, კონდიციონერებში კი ფრეონი არ იყო და მხოლოდ ცივ ჰაერს უბერავდა — მარტის ბოლოს ჯერ კიდევ ციოდა და წვიმდა. თავიდან არც სარეცხის მანქანა იყო, იქ კი 12 ქალი ვიყავით, ყველა ბავშვთან ერთად. ერთ თვეში წყალიც გაგვითიშეს, ბოლო 5 დღე უწყლოდ ვიყავით. ბოლოს დიასახლისი მოვიდა და იძულებით გამოგვასახლა, რადგან ქირას არ იხდიდნენ”.
სანამ სტატიაზე ვმუშაობდით, ანამ საქართველო დატოვა და სამშობლოში დაბრუნდა. ბილეთი დედამ უყიდა. როგორც ამბობს, სასამართლოზე დასასწრებად საქართველოში დაბრუნდება.
ნინო ანდრიაშვილი გვეუბნება, რომ ტრეფიკინგი გამოძიების პირველ ეტაპზევე ცხადი უნდა ყოფილიყო, როცა ქალები გამოიკითხნენ, რადგან სახეზე იყო, როგორც ტრანსპორტირება, ისე მოტყუება და მათი მოწყვლადობის გამოყენება, ასევე შრომითი ექსპლუატაცია — “ყველა ქალი მძიმე სოციალური პირობების გამო დათანხმდა და საბოლოოდ, შრომითი ექსპლუატაციის მსხვერპლები აღმოჩნდნენ”.
ნინოს თქმით, გამოძიების საწყის ეტაპზევე ტრეფიკინგის კვალიფიკაცია რომ დადგენილიყო, მსხვერპლებს იმ პირობებში არ მოუწევდათ ცხოვრება, რაზეც სტატიაში უკვე ვისაუბრეთ. ისინი თავშესაფრით, ფსიქოლოგის მხარდაჭერითა და საკვებით იქნებოდნენ უზრუნველყოფილნი.
სტატიაზე მუშაობის პროცესში ვეცადეთ, დავკავშირებოდით ქინდერლი ჯორჯიას წარმომადგენლებს, თუმცა უშედეგოდ: მათ ვებგვერდზე მითითებული ნომერი რეგისტრირებული არ არის. საჯარო რეესტრის გვერდზე არსებულ ნომერზე კი ქალმა გვიპასუხა, რომელმაც გვითხრა, რომ კომპანიაში სამი წლის წინ მუშაობდა და არ იცის, დღემდე ეს ნომერი რატომ აქვთ მითითებული. მან განგვიცხადა, რომ კომპანიის წარმომადგენლებთან არავითარი კონტაქტი არ აქვს.
კომპანიის ერთ-ერთი მფლობელი რუსლან ტიმოშენკო რადიო თავისუფლებას წერილობითი ინტერვიუს ფორმატში თებერვლის ბოლოს ესაუბრა და განუცხადა, რომ ფინანსური რეზერვები ამოეწურათ, რადგან სუროგატი დედებისთვის განკუთვნილ ბინებზე ძალიან ბევრი ხელშეკრულება გაფორმდა, შეფერხება აქამდეც ჰქონიათ, მაგრამ არა ამგვარი და ეს მათთვისაც კი “შოკი აღმოჩნდა”.
“ჩვენ სრულად ვიაზრებთ, რა სიტუაციაში აღმოჩნდნენ სუროგატი დედები. ეს გოგოები უცხო ქვეყანაში ჩამოდიან, არავინ ჰყავთ ჩვენ გარდა, ეს გვესმის. სამწუხაროდ, ისინიც მანიპულირებენ ჩვენით. ყველა დავალიანება დაიფარება. სხვა ვარიანტი არ განიხილება“, — განაცხადა ტიმოშენკომ რადიო თავისუფლებასთან.
მისივე თქმით, ბიოლოგიური მშობლები დოკუმენტაციის ნაწილში პრობლემებს აწყდებიან და ზოგჯერ ამიტომ ფერხდება პროცესი — “ამ ყველაფერმა საკმაოდ შეარყია კომპანიისადმი ნდობა როგორც უკრაინაში, ისე საქართველოში და ახლა მხოლოდ თანხების გადახდა ვეღარ გადაჭრის პრობლემას. მე ვიღებ პასუხისმგებლობას ამ პროცესზე და აქტიურად ვიმუშავებთ, რათა მსგავსი პრობლემები აღარ შეიქმნას. ამ სიტუაციის შემდეგ, გატარებული იქნება შიდა ცვლილებებიც, როგორც ფინანსურ, ისე სუროგატ დედებთან ურთიერთობების მიმართულებით“.
კანონი და სუროგაცია
საქართველოში სუროგაციასთან დაკავშირებული მითქმა-მოთქმა და საკანონმდებლო თუ პოლიტიკური პროცესი, რომელიც წლებია მიმდინარეობს, კონსერვატიულ განწყობებთან, ეკლესიის პოზიციასთან თუ პოპულისტურ ნაბიჯებთან არის დაკავშირებული, საჯარო დისკუსიის ნაწილი კი ნაკლებად არის სუროგატი ქალისა თუ ბავშვის უფლებები.
ჯერ იყო ილია მეორის 2014 წლის საშობაო ეპისტოლე, რომელშიც მან სუროგაციით დაბადებულ ბავშვებს იმთავითვე უსიყვარულობისთვის განწირულები უწოდა, ხელოვნური განაყოფიერებით დაბადებულ ბავშვებზე კი თქვა, რომ პრობლემატურები იქნებოდნენ. იმ დროინდელმა პრემიერმინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა მოგვიანებით ჟურნალისტის მიერ დასმული კითხვის საპასუხოდ მხოლოდ ის თქვა, საკამათოა ბევრ ქვეყანაში და მე ექსპერტი არ ვარო, უკვე 2023 წელს კი ჰომოფობიური განცხადება გააკეთა — სუროგაციის რეგულირებაა საჭირო, იქნებ, მარტო ქართველი წყვილებისთვის გახდეს დასაშვები, რადგან არსებული ინფორმაციით, შესაძლოა, ამ გზით დაბადებული ბავშვები “ერთსქესიან წყვილებს გაჰყავდეთ”-ო.
გაუგებარია, რას გულისხმობდა ღარიბაშვილი და არა იმის გამო, რომ ეს სიტყვათშეთანხმება მცდარია — უფრო იმის გამო, რომ არსებობს 2020 წლის ბრძანებულება, რომლის მიხედვით:
“ხელშეკრულების მხარე შეიძლება იყოს ქალისა და მამაკაცისაგან შემდგარი წყვილი, რომლის მიზანს წარმოადგენს ექსტრაკორპორული გზით დაბადებული ბავშვის აღზრდა და თუ ისინი:
ა) იმყოფებიან ქორწინებაში და ქორწინებიდან გასულია, სულ მცირე, 1 წელი;
ბ) იმყოფებიან ფაქტობრივ თანაცხოვრებაში, სულ მცირე, უკანასკნელი 1 წლის განმავლობაში.”
ამ დროისთვის საქართველოში სუროგაცია (ექსტრაკორპორული განაყოფიერება) დაშვებულია:
- უშვილობის მკურნალობის მიზნით, აგრეთვე, ცოლის ან ქმრის მხრიდან გენეტიკური დაავადების გადაცემის რისკის არსებობისას, წყვილის ან დონორის სასქესო უჯრედების ან ემბრიონის გამოყენებით, თუ მიღებულია წყვილის წერილობითი თანხმობა;
- თუ ქალს არ აქვს საშვილოსნო, განაყოფიერების შედეგად მიღებული ემბრიონის სხვა ქალის (“სუროგატული დედის”) საშვილოსნოში გადატანის და გამოზრდის გზით (წყვილის წერილობითი თანხმობა აუცილებელია).
კანონის თანახმად, ახალდაბადებულის შემთხვევაში, წყვილი ითვლება მშობლად და დონორს ან სუროგატ დედას ბავშვის მშობლად ცნობის უფლება არ აქვს. ამასთან, იუსტიციის მინისტრის ბრძანების მიხედვით, ჩვილის ქვეყნიდან გაყვანისას აუცილებელია, დოკუმენტებში ორივე მშობელი იყოს მითითებული, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბავშვს ქვეყნიდან ვერ გაიყვანენ.
იუსტიციის სამინისტროს 2020 წლის განცხადების მიხედვით, საქართველოში სუროგაციის სერვისით მოსარგებლე პირების 98% უცხო ქვეყნის მოქალაქე წყვილები არიან.
საქართველო იმ გამონაკლის ქვეყნებს შორის არის, სადაც სუროგაცია დაშვებულია. მხოლოდ კომერციული კი არა, ქველმოქმედების მიზნით სუროგაციაც კი ძალზე მცირე რაოდენობის ქვეყნებშია ნებადართული. კომერციული სუროგაცია დაშვებულია აშშ-ს რამდენიმე შტატში, თუმცა ძვირადღირებულია, რადგან მაღალი გადასახადია, ამასთან, შრომითი ექსპლუატაციისგან დაზღვევის მიზნით, სუროგატი დედების უფლებები მაქსიმალურად არის დაცული. იაფ კომერციულ მიმართულებებად ითვლება უკრაინა, საქართველო, ინდოეთი და სხვა რამდენიმე ქვეყანა, რომელთა უმეტესობაში ფუნქციონირებს მსოფლიოში წამყვანი ქართული კომპანია — ნიუ ლაიფ. ნიუ ლაიფის საქმიანობის შესახებ საერთაშორისო საგამოძიებო მასალაც მომზადდა, რომელშიც რამდენიმე მედია საშუალების ჟურნალისტები იყვნენ ჩართული. მასალას შეგიძლიათ აიფაქტზე გაეცნოთ.