თუ უკვე წაიკითხეთ ჩემი პირველი და მეორე რეპორტაჟი კანის კინოფესტივალიდან, მაშინ სრულიად მომზადებულები ხართ იმისთვის, რომ ახალ ფილმებზე ვისაუბროთ. ფილმებზე, სადაც სიტყვებს ნაკლები მნიშვნელობა აქვს და სადაც მთავარი სიჩუმე, დაძაბულობა, შინაგანი ტრანსფორმაციაა.
კანის 78-ე კინოფესტივალის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული პრემიერა ნამდვილად იყო ოლივერ ჰერმანუსის ახალი ფილმი, The History of Sound, რომელიც არა მხოლოდ ვიზუალურად არის განმაცვიფრებელი, არამედ ემოციურადაც ღრმა და თამამია. ფილმში მთავარ როლებს პოლ მესკალი და ჯოშ ოკონორი ასრულებენ.
ორი ახალგაზრდა კაცის სიყვარულის ტრაგიკული და, ამავდროულად, სინატიფითა და ღირსებით გამორჩეული ისტორია, რომელიც გაშლილია პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში და მის შემდეგ, ნამდვილად არის ერთ-ერთი იშვიათი მარგალიტი თანამედროვე ქვიარ კინოში.
პოლ მესკალი და ჯოშ ოკონორი კი ეკრანზე ქმნიან ისეთ ქიმიას, რომელიც იშვიათად გვინახავს. მესკალის ლიონელი შინაგანად ჩაკეტილი, ფაქიზი და მგრძნობიარე პერსონაჟია, ხოლო ოკონორის დევიდი — ღია, ამაყი, მაგრამ მაინც გატეხილი.
ლიონელის პერსონაჟი განსაკუთრებით საინტერესოა შინაგანი კონფლიქტებითა და ემოციური სიღრმით. მისი მგრძნობიარე ბუნება და მუსიკალური ნიჭი ქმნის პერსონაჟს, რომელიც ცდილობს შეინარჩუნოს თავისი ინდივიდუალობა და სიყვარული იმ პერიოდში, როდესაც ეს თითქმის შეუძლებელი იყო.
მსახიობების ერთობლივი თამაში, ჰერმანუსის რეჟისურასთან ერთად, ქმნის სინთეზს, რომელიც ფოლკლორულ მუსიკას არა მხოლოდ ისტორიულ მნიშვნელობას აძლევს, არამედ ემოციურსაც. საბოლოოდ კი ყველა სიმღერა, რომელიც ფილმში გვხვდება, არა უბრალოდ ფონია, არამედ ემოციური ექო იმისა, რაც ითქვა ან ვერ ითქვა.
ეს ფილმი არ არის ტიპური coming out-ის (საკუთარ სექსუალურ ორიენტაციაზე და/ან გენდერულ იდენტობაზე სხვებთან ღიად საუბარი) ისტორია. ეს არის სურათი იმაზე, თუ რა ხდება, როცა სიყვარული უბრალოდ უნდა გადარჩეს. მისი პოლიტიკურობა სწორედ დუმილშია. აქ არავინ ამბობს “მიყვარხარ”, მაგრამ ეს ყველა კადრში ეს “ისმის”.
კანში, პრემიერაზე, ფილმმა ექვსწუთიანი ოვაცია დაიმსახურა. ეს არა მხოლოდ მსახიობთა შესრულების აღიარება იყო, არამედ პატივისცემა ფილმისადმი, რომელიც თანამედროვე კინოში უჩვეულო სიფრთხილითა და სინატიფით საუბრობს ქვიარ თემატიკაზე.
სხვათა შორის, პრესკონფერენციაზე რამდენიმე ჟურნალისტმა ფილმი “კუზიან მთას” შეადარა, თუმცა მასკალმა მკვეთრად უარყო პარალელები და თქვა, რომ ერთადერთი კავშირი, რომელიც შეიძლება ამ ორ ფილმს შორის იყოს, არის ის, რომ მისი და ჯოშის პერსონაჟები ხანდახან კარავში ატარებენ დროს.
ასევე, მისი თქმით, კინო ნელ-ნელა შორდება ტრადიციული “ალფა მამაკაცის” ტიპაჟს და ამბობს, რომ ეს სრულიად მისაღები და ბუნებრივი პროცესია.
როდესაც ჰკითხეს, შეცვალა თუ არა ფილმმა მისი დამოკიდებულება სიყვარულის მიმართ, მასკალმა თქვა, რომ პირველად სცენარი 24 წლის ასაკში წაიკითხა, საბოლოოდ გადაღებები კი 4 წლის შემდეგ დაიწყო, როდესაც 28 წლის იყო.
“სიყვარული რთული რამეა, როგორც ენდრიუ სკოტის პერსონაჟი ამბობს Fleabag-ის ბოლოს, ქორწილზე. ზუსტად ამაზე მაფიქრებს ეს ფილმიც. რაც სცენარში ყველაზე მეტად მხიბლავდა, ისაა, რომ სიყვარული არა სიტყვებით, არამედ მოქმედებებითა და იმით არის გადმოცემული, რასაც ვერ ხედავ”.
კიდევ ერთი ფილმი, რომელზეც მინდა მოგიყვეთ და რომელზე ფიქრსაც ამ სტატიის წერის დროსაც კი ვერ ვწყვეტ, არის იოაკიმ ტრიერის Sentimental Value. ფილმი, რომელიც ტრიერისა და ესკილ ვოგტის ერთობლივი სცენარით არის შექმნილი, ემოციურად დატვირთული და დახვეწილი ნამუშევარია. აქ ოჯახური ურთიერთობების სირთულეები და ხელოვნებით განკურნების ძალა ერთმანეთშია გადახლართული.
რეჟისორის მიერ ოსტატურად გადმოცემული ისტორია გვიჩვენებს, როგორ შეიძლება ხელოვნება გახდეს გზამკვლევი პიროვნული ტრავმების გადალახვაში და ურთიერთობების აღდგენაში. ფილმის ვიზუალური სტილი, მუსიკალური გაფორმება და მსახიობთა შესრულება ქმნის უნიკალურ და დაუვიწყარ კინემატოგრაფიულ გამოცდილებას.
კინოსურათი არ არის მხოლოდ ამბავი მამასა და შვილს შორის — ის არის ერთგვარი მედიტაცია იმაზე, თუ რა რჩება ადამიანში, როცა წარსულის სევდა და ხელოვნების მაგია ერთ ბილიკზე იკვეთება. ეს არ არის კინო, რომელიც გიყვება რაღაცას — ეს არის კინო, რომელიც შენს ღრმა მოგონებებს ეძებს, მარწუხებივით გიჭერს და მერე გიშვებს, თითქოს გრძნობს, რომ უკვე საკმარისად დაგამძიმა სინამდვილით.
რენატე რეინსვე და სტელან სკარსგარდი ქმნიან არა გმირებს, არამედ მყიფე და დანგრეულ ადამიანებს, რომელთაც ერთმანეთის ხმა აღარ ესმით, მაგრამ მდუმარედ, თუმცა მაინც სრული ძალებით ცდილობენ გამოსავლის ძებნას.
Sentimental Value მოგიწოდებს იფიქრო არა მხოლოდ იმაზე, თუ რა გეტყობა, არამედ იმაზე, რაც ჩუმად განიცადე, გადადე და სულის სიღრმეში მიჩქმალე. ტრიერი არ მორალისტობს — ის უბრალოდ აგებს სივრცეს, სადაც ამ შემთხვევაში კითხვების დასმა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე პასუხების პოვნა.
საბოლოოდ კი მაყურებელს იმ მძიმე განცდით ტოვებს, რაც არც ტრაგედიაა და არც კათარზისი, არამედ უხილავი, დამძიმებული ჰაერია, რომელიც მარტოობის შემდეგ რჩება, როცა ადამიანი ბოლოს და ბოლოს საკუთარ თავთანაა. მაგრამ ამ მარტოობაში არის სიმშვიდე და რაღაც, რაც გვასწავლის, რომ წარსულის სიმძიმე მხოლოდ მაშინ ლაგდება, როცა მას სახელი დაერქმევა.
ტრიერი გვაჩვენებს, რომ ყველა ჩვენგანს აქვს თავისი “სენტიმენტალური ღირებულება” და ის ზოგჯერ სწორედ მაშინ ამოდის ზედაპირზე, როცა ყველაზე ნაკლებად ელოდები.
წლის ერთ-ერთი მთავარი კინო მოვლენად კანში რეჟისორ ჯულია დუკურნოს ახალი ფილმი “ალფა” მიიჩნეოდა, თუმცა შეფასებები ერთმანეთისგან იმდენად განსხვავებული იყო, წარმოდგენა არ გვაქვს, მოახერხებს თუ არა კიდევ ერთი ოქროს პალმის რტოს მიღებას რეჟისორი, რომელიც ფესტივალის 78-წლიან ისტორიაში გახდა მეორე ქალი, ვინც ეს პრიზი 2021 წელს მიიღო ფილმისთვის “ტიტანი”.
ჯულია დუკურნო, რომელიც ცნობილია თავისი უნიკალური ხედვითა და ექსპერიმენტული მიდგომით, Alpha-ში კვლავ გვთავაზობს ვიზუალურად მდიდარ და ემოციურად დატვირთულ ნამუშევარს. ფილმი სავსეა სიმბოლოებითა და მეტაფორებით, რომლებიც ადამიანის მდგომარეობის, დაავადების და გარდაცვალების თემებს ეხება. თუმცა, ზოგიერთი კრიტიკოსი იმასაც აღნიშნავდა, რომ ფილმი ზოგჯერ ზედმეტად რთულად აღსაქმელია და შესაძლოა, მაყურებელს გაუჭირდეს მისი სრულად გაგება.
ეს არის სიმბოლოებითა და ემოციებით სავსე ფილმი, რომელიც ცდილობს გააანალიზოს ადამიანის არსებობა, მისი ტრანსფორმაციის გზები და გარემო, რომელიც ჩვენ არსებობას განსაზღვრავს. ფილმში ვხედავთ თანამედროვე სამყაროს პრობლემებს, მაგრამ, ამავე დროს, იმას, თუ როგორ შეიძლება ბუნება და ადამიანის მდგომარეობა ერთმანეთთან გადაჯაჭვულ ურთიერთობაში აღმოჩნდნენ.
ფილმი იწყება, როგორც ჩვეულებრივი დრამა, მაგრამ ძალიან მალე მისი რეალობა ტრანსფორმირდება აბსურდულ, სიზმარივით მდგომარეობაში. სიმბოლოები და ვიზუალები აქ უკვე არ არის მხოლოდ ესთეტიკური დეტალები — ისინი ფილმში მნიშვნელოვან ფსიქოლოგიურ და ფილოსოფიურ თემებს ხსნიან.
“ალფა” ძალიან ზუსტად აღწერს, როგორ შეიძლება ადამიანი აღმოჩნდეს “მძევლად” იმ სამყაროში, რომელშიც ის ახალი, უცნობი ავადმყოფობის მსხვერპლია. რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, ფილმი გვაჩვენებს, რომ სწორედ ამ ავადმყოფობასთან და ტრანსფორმაციასთან ერთად, ადამიანი იწყებს რეალობის კიდევ უფრო ღრმა გაგებას.
“ალფაში” მთავარი თემა სწორედ ეს გარდასახვაა. დაავადება, რომელიც ადამიანებს ქვის ქანდაკებებად აქცევს, იწყებს ასახვას ადამიანური მდგომარეობის უმნიშვნელოვანეს ასპექტებზე: რა არის ჩვენი არსი, როცა არ შეგვიძლია აღვიქვათ საკუთარი თავი ადამიანად?
კინოფესტივალის დასრულებამდე რამდენიმე დღე რჩება და მჯერა, კიდევ ბევრი საინტერესო ფილმის ნახვა მომიწევს, თუმცა ამ შემთხვევაში ეს სამი ფილმი თითქოს სამი სხვადასხვა ენით ამბობს ერთსა და იმავეს: რომ ადამიანობა არ არის უბრალოდ სხეული ან სიტყვა, არამედ ის არის ემოცია, მეხსიერება და ტრანსფორმაცია.
ოლივერ ჰერმანუსი, იოაკიმ ტრიერი და ჯულია დუკურნო, თავიანთი სტილითა და ხმით, გვთავაზობენ ხედვას, რომელიც არ ცდილობს პასუხების გაცემას. ისინი ქმნიან სივრცეებს, სადაც მაყურებელს თავად შეუძლია გამოიტანოს დასკვნა; სადაც დუმილი ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც დიალოგი; სადაც სიყვარული, მეხსიერება და გარდასახვა ნაჩვენებია არა როგორც უბრალო თემა, არამედ, როგორც გამოცდილება.