ვაგინიზმი არის სქესობრივი დარღვევა, რომელიც იწვევს მენჯის ფსკერის კუნთების სპაზმურ შეკუმშვას, რამაც შეიძლება პრობლემური გახადოს საშოში პენეტრაცია („შეღწევა“). ვაგინიზმის დაძლევის საშუალებებს შორისაა ფსიქოთერაპია, საშოს დილატატორები (გასაფართოებელი ხელსაწყო) და მენჯის ფსკერის კუნთების ვარჯიშები.

► მენტალური აშლილობების დიაგნოსტიკურ და სტატისტიკურ სახელმძღვანელოში (DSM-5) ვაგინიზმი, როგორც ცალკე დიაგნოზი, არ გვხვდება. ნაცვლად ამისა, ის კლასიფიცირებულია „გენიტალურ-მენჯის არის ტკივილის/პენეტრაციული აშლილობის“ (GPPPD) ქვეშ, რომელიც აერთიანებს ვულვოვაგინალურ პრობლემებს, მათ შორის ვაგინიზმს.

ვაგინიზმი კომპლექსური დარღვევაა, რომელიც ართულებს, მტკივნეულს ან შეუძლებელს ხდის სქესობრივ კავშირს, გინეკოლოგიურ შემოწმებასა თუ ტამპონის გაკეთებასაც კი. ვაგინიზმის დროს, როდესაც ადამიანი ცდილობს, ვაგინაში რაიმე საგანი მოათავსოს, ვაგინის შესასვლელის ირგვლივ არსებული კუნთები, ანუ მენჯის ფსკერის კუნთები, უნებურად იწყებს სპაზმურ შეკუმშვას.

რა არის ვაგინიზმი?

ვაგინიზმი მტკივნეული სქესობრივი აქტის, იგივე დისპარეუნიის, ერთ-ერთი შესაძლო გამომწვევი მიზეზია. მეან-გინეკოლოგების ამერიკული კოლეჯის მიხედვით, ყოველი 4 ქალიდან 3-ს ცხოვრებაში ერთხელ მაინც აწუხებს ტკივილი სექსის დროს.

უშუალოდ ვაგინიზმი საკმაოდ ნაკლებადაა გამოკვლეული, თუმცა ის მსოფლიოს მასშტაბით 1%-იდან 7%-მდე მდედრობითი სქესის ადამიანებს აწუხებს. თუმცა, ეს რიცხვი შეიძლება რეალურზე დაბალი იყოს, ვინაიდან არსებობს სტიგმა ქალის სექსუალობის, სექსუალური ჯანმრთელობისა და გენიტალიების შესახებ, რამაც შეიძლება სქესობრივ დარღვევებზე ექიმთან მიმართვიანობა ან მათზე ხმამაღლა საუბარი მნიშვნელოვნად შეამციროს.

უკურნებლად დატოვების შემთხვევაში ვაგინიზმს შეიძლება, მოჰყვეს მნიშვნელოვანი ფრუსტრაცია და დისკომფორტი და ის შეიძლება, კიდევ უფრო გაუარესდეს. თუმცა, ამ დარღვევის მკურნალობა შესაძლებელია.

ვაგინიზმის ტიპები

არსებობს გენიტალური და მენჯთან დაკავშირებული ტკივილის სხვადასხვა ტიპი და ეს ტკივილი შეიძლება აწუხებდეს სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფის ადამიანს. ჯანმრთელობის პროფესიონალები ვაგინიზმს ორ კატეგორიად ყოფენ: პირველადი და მეორეული.

პირველადი ვაგინიზმი

ვაგინიზმი პირველადია, როდესაც ადამიანს ის ყოველთვის ჰქონდა და მას არასდროს გამოუცდია ვაგინალური პენეტრაცია ტკივილის გარეშე. ამან ასევე შეიძლება გაართულოს გინეკოლოგიური შემოწმების გავლა.

პირველადი ვაგინიზმის შემთხვევაში, სექსის დროს, როგორც წესი, პარტნიორი ვერ ახერხებს ვაგინაში რაიმეს მოთავსებას. ვაგინიზმის მქონე ადამიანს შეიძლება ამ დროს აწუხებდეს ტკივილი, წვის შეგრძნება ან ზოგადი კუნთოვანი სპაზმები. სიმპტომები ჩერდება, როდესაც ვაგინაში შეღწევის მცდელობა მთავრდება.

მეორეული ვაგინიზმი

ამ ტიპის ვაგინიზმის მქონე ადამიანს ადრე გამოუცდია ვაგინალური პენეტრაცია ტკივილის გარეშე, თუმცა შემდეგ დაეწყო პენეტრაციის დროს ტკივილები. ამ შემთხვევაში, ვაგინიზმი ადამიანს ყოველთვის არ ჰქონდა და ის მოგვიანებით გაჩნდა. ის შეიძლება გაჩნდეს ცხოვრების ნებისმიერ ეტაპზე, განურჩევლად იმისა, გქონდათ თუ არა მანამდე მსგავსი პრობლემა.

ამას, როგორც წესი, იწვევს რაღაც კონკრეტული მოვლენა, მაგალითად, ინფექცია, მენოპაუზა, ჯანმრთელობის პრობლემა, ოპერაცია ან მშობიარობა.

მას შემდეგაც კი, რაც წარმატებით იმკურნალებთ მის გამომწვევ სამედიცინო მიზეზზე, ტკივილი შეიძლება გაგრძელდეს, თუკი სხეულმა დაისწავლა, რომ ამგვარი რეაქცია უნდა ჰქონდეს. ვაგინიზმს ასევე შეიძლება ჰქონდეს ფსიქოლოგიური საფუძველი, მაგალითად, ფიზიკური ან ემოციური ტრავმა ან ამ ორის კომბინაცია.

ვაგინიზმის სიმპტომები

ვაგინიზმის სიმპტომები განსხვავდება სხვადასხვა ადამიანში, თუმცა ის შეიძლება მოიცავდეს:

• ტკივილს სექსის დროს (დისპარეუნიას), რომელსაც თან ახლავს დაჭიმულობის და, შესაძლოა, წვის ან ჩხვლეტის შეგრძნება;
• ვაგინაში რაიმეს მოთავსების სირთულე ან შეუძლებლობა;
• ტკივილი ტამპონის მოთავსებისას;
• ტკივილი გინეკოლოგიური გამოკვლევისას;
• სქესობრივი აქტის მცდელობისას ზოგადი კუნთების სპაზმები.

ტკივილის ინტენსიურობა შეიძლება მერყეობდეს მსუბუქიდან ძალიან ძლიერამდე და შეგრძნება შეიძლება ვარირებდეს ოდნავი დისკომფორტიდან წვის შეგრძნებამდე.

ვაგინიზმი ადამიანს სექსუალურ აღგზნებაში ხელს არ უშლის, თუმცა მას შეიძლება თან ახლდეს შფოთვა სქესობრივი აქტის შესახებ და მან შეიძლება ადამიანს უბიძგოს, თავი აარიდოს სექსს ან ვაგინალურ პენეტრაციას.

სექსუალური აქტივობის დროს ვაგინიზმის მქონე ადამიანს მაინც შეუძლია განიცადოს ორგაზმი კლიტორის სტიმულაციით. ზოგადად, ვაგინიზმი გავლენას არ ახდენს ამაზე, ის მხოლოდ პენეტრაციული სექსის დროს ქმნის პრობლემას. თუმცა, ვაგინიზმის მქონე ზოგ ადამიანს შეიძლება უჭირდეს ორგაზმის მიღწევა.

► თუკი გაწუხებთ ვაგინიზმთან დაკავშირებული სიმპტომები, მნიშვნელოვანია, რომ კონსულტაცია გაიაროთ სამედიცინო სპეციალისტთან შესაბამისი დიაგნოსტირებისა და მკურნალობისთვის.

ვაგინიზმის გამომწვევი მიზეზები

ვაგინიზმი შეიძლება წარმოიშვას ფიზიკური სტრეს-ფაქტორების, ემოციური სტრეს-ფაქტორების ან ორივეს შედეგად. ის შეიძლება პრობლემაც იქცეს იმის გამოც, რომ ადამიანს მოლოდინი აქვს, რომ ის ექნება.

ემოციური ფაქტორები

ვაგინიზმის გაჩენის პოტენციურ ემოციურ ფაქტორებს შორისაა:

• ტკივილის ან ორსულობის შიში;
• სქესობრივ აქტთან დაკავშირებული შფოთვა ან დანაშაულის განცდა;
• ურთიერთობის პრობლემები, როგორიცაა მოძალადე პარტნიორი ან დაუცველობის განცდა;
• ტრავმული ცხოვრებისეული მოვლენები, როგორიცაა სექსუალური ძალადობა ან შევიწროება;
• ბავშვობის გამოცდილებები, მაგალითად, სექსუალური გამოსახულებებისა თუ სქესობრივი აქტის ამსახველი; მასალების ზეგავლენა ზრდის პროცესში.

ფიზიკური ფაქტორები

პოტენციურ გამომწვევ ფიზიკურ ფაქტორებს შორისაა:

• ინფექცია, მაგალითად, საშარდე გზების ინფექცია (UTI) ან სოკოვანი ინფექცია;
• ჯანმრთელობის პრობლემები, როგორებიცაა კიბო ან სკლეროზული ლიქენი;
• მშობიარობა;
• მენოპაუზა;
• ქირურგიული ჩარევა მენჯის არეში;
• არასაკმარისი პრელუდია;
• ვაგინალური ლუბრიკაციის (სისველის) ნაკლებობა;
• მედიკამენტების გვერდითი ეფექტები.

სექსუალური ფუნქციის პრობლემები ნებისმიერი გენდერის ადამიანს შეიძლება შეეხოს — ამაში სამარცხვინო არაფერია და მნიშვნელოვანია, რომ საკუთარი თავის დადანაშაულება არ დაიწყოთ. ვაგინიზმის მკურნალობა უმეტესად შედეგიანია.

ვაგინიზმის რისკ-ფაქტორები

ვაგინიზმის ფიზიკურ რისკფაქტორებს შორის შეიძლება იყოს:

• მშობიარობა;
• სუსტი ჯანმრთელობა;
• მსგავსი პრობლემის არსებობა ოჯახის წევრებში;
• საშარდე გზების ინფექციების (UTI) ან სოკოვანი ინფექციების ისტორია;
• ქრონიკული ტკივილის სინდრომები;
• ენდომეტრიოზი;
• მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემები;
• სტრესი ან შფოთვა.

ვაგინიზმის ფსიქოლოგიურ და სოციალურ რისკფაქტორებში შედის:

• სექსუალური ძალადობის ან ბავშვობის ასაკში სექსუალური შევიწროების ტრავმა;
• ტრავმა გინეკოლოგიური გამოკვლევის ან სხვა სამედიცინო პროცედურის შედეგად, რომელიც ვაგინალურ შეღწევას მოიცავს;
• ტრავმა, რომელიც გამოწვეულია ეკონომიკური ან სოციალური ფაქტორებით;
• სექსის მიმართ უარყოფითი აღქმა ან სექსუალობის შესახებ მცდარი წარმოდგენები;
• სექსუალური ან ფიზიკური ძალადობა, მათ შორის რომანტიკული პარტნიორის ან ოჯახის წევრის მხრიდან;
• სხვა პრობლემები რომანტიკულ ურთიერთობებში;
• ემოციური სირთულეები.

ვაგინიზმის დიაგნოსტირება

ვაგინიზმის დასადგენად ექიმი შეაგროვებს სამედიცინო ანამნეზს და ჩაატარებს მენჯის გამოკვლევას. ექიმს შეიძლება დასჭირდეს, ჯერ გამორიცხოს სხვა შესაძლო მიზეზები, როგორიცაა ინფექცია, სანამ ვაგინიზმის მკურნალობაზე გაამახვილებს ყურადღებას.

DSM-5-ის კრიტერიუმების მიხედვით, GPPPD-ის (რომელშიც ვაგინიზმიც შედის) დიაგნოზისთვის ადამიანს უნდა აღენიშნებოდეს ერთი ან რამდენიმე შემდეგი სიმპტომი მინიმუმ 6 თვის განმავლობაში და ამასთანავე უნდა განიცდიდეს მნიშვნელოვან დისკომფორტს:

• ვაგინალური სირთულეები სქესობრივი აქტის დროს;
• ვაგინალური ან მენჯის ტკივილი პენეტრაციული სქესობრივი აქტის ან პენეტრაციის მცდელობისას;
• მენჯის კუნთების შეკუმშვა ან დაჭიმვა პენეტრაციული სქესობრივი აქტის ან პენეტრაციის მცდელობისას;
• შიში ან შფოთვა ვულვოვაგინალური ან მენჯის ტკივილის განცდის გამო ვაგინალური შეღწევისას.

ჯანმრთელობის პრობლემები, რომლებიც შეიძლება ჰგავდეს ვაგინიზმს

ზოგიერთმა გამოცდილებამ და ჯანმრთელობის პრობლემამ შეიძლება გამოიწვიოს ვაგინიზმის მსგავსი სიმპტომები, მაგრამ ისინი განსხვავდება მისგან. ასეთებია:

• ატროფიული ვაგინიტი — ვაგინალური კედლების გათხელება და გამოშრობა მენოპაუზის შემდეგ, ესტროგენის დონის შემცირების გამო;
• ვულვარული ვესტიბულიტი — ძლიერი ტკივილი, ძირითადად ვულვის არეში, სქესობრივი აქტისას ან ტამპონის მსგავსი ობიექტის ვაგინაში მოთავსებისას;
• ვაგინალური ინფექცია — მაგალითად, სოკოვანი ინფექცია ან სქესობრივი გზით გადამდები ინფექცია (სგგი)
• სკლეროზული ლიქენი ან სხვა პრობლემები, რომლებიც ვაგინალური ნაწიბუროვანი ქსოვილის განვითარებას იწვევს;
• ფიზიკური ტრავმა ვაგინალურ არეში
• დიდი დრო პენეტრაციული სქესობრივი აქტის გარეშე, რამაც შეიძლება დროებითი სირთულეები გამოიწვიოს პენეტრაციის მცდელობისას.

ვაგინიზმის მკურნალობა

გამომწვევი მიზეზის მიხედვით, მკურნალობაში სხვადასხვა სპეციალისტი შეიძლება იყოს ჩართული. ზოგადად, ვაგინიზმის მკურნალობის მიზანია, შეამციროს მენჯის კუნთების ავტომატური შეკუმშვა, აღმოფხვრას ტკივილის შიში და სხვა შესაძლო შიშები, რომლებიც ამ პრობლემას უკავშირდება.

პროგრესული დესენსიტიზაცია

ვაგინიზმის მკურნალობის ძირითადი მეთოდია პროგრესული დესენსიტიზაცია, რაც გულისხმობს ვაგინალურ პენეტრაციასთან ნელა და ეტაპობრივად შეგუებას.

ამ თერაპიის საწყის ეტაპზე ადამიანს უწევს, შეეხოს ვაგინალური შესასვლელის სიახლოვეს მდებარე უბანს ისე, რომ ტკივილი არ იგრძნოს. შეხება ყოველდღიურად ვაგინალურ შესასვლელთან უფრო და უფრო ახლოს გადაინაცვლებს.

როდესაც ადამიანი შეძლებს ამ უბანს შეეხოს დისკომფორტის გარეშე, შემდეგი ნაბიჯი იქნება სასქესო ბაგეების (ლაბიების) შეხება და ნელა გაღება. ამის შემდეგ შესაძლებელია ერთ-ერთი თითის ვაგინაში მოთავსება.

თუ ადამიანი ამას ტკივილის გარეშე ახერხებს, შემდეგი ეტაპი პლასტიკური დილატატორის (გამაფართოებელი ხელსაწყოს) ან კონუსის ფორმის მოწყობილობის გამოყენებაა. როცა მისი ვაგინაში მოთავსება კომფორტული ხდება, შემდეგი ნაბიჯია მისი 10-15 წუთით დატოვება, რათა მენჯის კუნთები ზეწოლას შეეგუონ. ამის შემდეგ შესაძლებელია უფრო დიდი დილატატორის გამოყენება, რის მერეც შესაძლებელია პარტნიორისთვის ინსტრუქციების მიცემა, თუ როგორ გამოიყენოს ის.

როდესაც ვაგინიზმის მქონე ადამიანი ამას მიეჩვევა, მას შეუძლია, პარტნიორს უფლება მისცეს, პენისი ვაგინასთან ახლოს მიადოს, მაგრამ არა — შიგნით. როდესაც ეს საფეხური წყვილისთვის სრულიად კომფორტული იქნება, მათ შეუძლიათ, თანდათანობით სქესობრივი აქტი სცადონ ისევე, როგორც დილატატორის გამოყენებისას.

ამ ტიპის თერაპიაში შეიძლება ასევე მოიცავდეს მოდუნების ტექნიკების სწავლასაც, რაც განსაკუთრებით სასარგებლოა, თუკი ვაგინიზმის გამომწვევი მიზეზი ფსიქოლოგიურია, მაგალითად, შფოთვა.

ვაგინიზმის მკურნალობაში ასევე დაგეხმარებათ კეგელის ვარჯიშების — მენჯის ფსკერის კუნთების მართვის გასაუმჯობესებლად შეგიძლიათ ივარჯიშოთ ამ კუნთების შეკუმშვასა და მოდუნებაში. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია მეტი განათლების მიღება სექსუალური ანატომიისა და სქესობრივი რეაქციების ციკლის შესახებ, რათა უკეთ გაიგოთ თქვენს სხეულში მიმდინარე პროცესები.

რამდენად ეფექტურია ვაგინიზმის მკურნალობა?

ვაგინიზმის სიმძიმე გავლენას ახდენს მკურნალობის სირთულეზე, თუმცა ის მკურნალობას ექვემდებარება.

2021 წლის მცირე კვლევის მიხედვით, 91 პაციენტიდან 85-მა შეძლო ტკივილის გარეშე სქესობრივი აქტის განხორციელება მკურნალობის შემდეგ. კვლევაში მონაწილეები ოთხ ჯგუფად დაყვეს ვაგინიზმის სიმძიმის მიხედვით და წარმატების მაჩვენებელი ყველა ჯგუფში 92%-ზე მეტი იყო.

2020 წლის სხვა მცირე კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ მკურნალობა შეიძლება უფრო რთული იყოს იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც საკუთარ თავს ადანაშაულებენ ვაგინიზმში, ან თუ ვაგინიზმი ოჯახში გავრცელებული პრობლემაა.

► მნიშვნელოვანია, რომ ვაგინიზმის მკურნალობის პროცესში ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ფაქტორები ერთდროულად განიხილებოდეს. გაითვალისწინეთ, რომ, შესაძლოა, საჭირო გახდეს ფსიქოთერაპევტთან მუშაობა, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში შესაბამის მედიკამენტებს დანიშნავს.

წყარო: MedicalNewsToday