რას ჰპირდებიან ქალებს პარტიები? — საფარისა და სოციალური სამართლიანობის ცენტრის მიმოხილვა

საქართველოში მიმდინარე წინასაარჩევნო კამპანიები ხშირად არის აგებული სექსისტურ ნარატივებზე, პროგრამები კი, სამწუხაროდ, გენდერულად მგრძნობიარე საკითხებს არ ითვალისწინებს. დღეს არასამთავრობო ორგანიზაციების ანგარიშების მიხედვით, განვიხილავთ, რას სთავაზობენ საარჩევნო სუბიექტები ქალ ამომრჩევლებს და ქალებთან დაკავშირებულ, ქალებისთვის განსაკუთრებული ინტერესის მქონე ზუსტად რომელ საკითხებზე ფოკუსირდებიან.

ქალთა უფლებადამცველმა ორგანიზაცია საფარმა ქარდების სერია გამოაქვეყნა, რომელშიც შემდეგი პარტიების პროგრამები მიმოიხილა: კოალიცია ცვლილებისთვის — ახალი, გირჩი, დროა; ძლიერი საქართველო — ლელო, ხალხისთვის, თავისუფლებისთვის; გახარია საქართველოსთვის; ერთიანობა — ნაციონალური მოძრაობა. ორგანიზაცია აღიშნავს, რომ ქართული ოცნების საარჩევნო პროგრამა საერთოდ არ იძებნება. გარდა ამისა, სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა გამოაქვეყნა ანგარიში „სოციალური დაცვა და გენდერული თანასწორობის პოლიტიკა პოლიტიკური პარტიების საარჩევნო პროგრამებში“, რომელშიც ასევე პარტიების პროგრამებია განხილული.

კოალიცია ცვლილებისთვის — ახალი, გირჩი, დროა

კოალიცია ცვლილებისთვის აერთიანებს პარტიებს ახალი, გირჩი – მეტი თავისუფლება, დროა, რესპუბლიკური პარტია და ორგანიზაცია — აქტივისტები მომავლისთვის. კოალიციის საარჩევნო პროგრამა, სახელწოდებით „მომავალი შენია“, გამოქვეყნდა 17 ოქტომბერს და ხუთი პრიორიტეტისგან შედგება:  პრეზიდენტის ქართული ქარტია; თანამედროვე, მაღალი ხარისხის განათლება; შესაძლებლობების ეკონომიკა; რეგიონების გაძლიერება და მაღალი ხარისხის, ხელმისაწვდომი ჯანდაცვა.

„ქალთა საკითხები არ არის პროგრამაში გამოკვეთილი. პროგრამა ორიენტირებულია ეკონომიკის ლიბერალიზაციაზე და გადასახადების შემცირებაზე, მასშტაბური ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელებაზე და საქართველოს გეოპოლიტიკური მდებარეობის ეკონომიკური პოტენციალის გამოყენებაზე, საბანკო რეფორმაზე და აშშ-სთან თავისუფალი ვაჭრობაზე, რაც კოალიციის ხედვით 2028 წლისთვის გააორმაგებს ეკონომიკას, აღმოფხვრის უკიდურეს სიღარიბეს და 80% ით შეამცირებს აბსოლუტურ სიღარიბეს. კოალიციის ხედვით, აღნიშნული მიდგომებით, 2028 წლისთვის 12 მილიარდამდე გაიზრდება სოციალური პროგრამების დაფინანსება მოწყვლადი ჯგუფებისთვის, თუმცა, არ არის დაკონკრეტებული კონკრეტული ჯგუფები და პროგრამები. ამ კონტექტში ძირითადად გამოყენებული ცნებებია — კერძო სექტორი, კერძო საკუთრება, თავისუფალი გარემო, სწრაფი გამდიდრება“, — წერია სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ანგარიშში.

საფარის მიმოხილვის მიხედვით, კოალიცია ითვალისწინებს ქალებისთვის განსაკუთრებული ინტერესის მქონე შემდეგ საკითხებს:

დაწყებითი განათლება:

• თითოეულ ბავშვს ექნება საგანმანათლებლო დეპოზიტი — ცოდნის ყულაბა;
• ბავშვს დაუფინანსდება წლიურად სკოლამდელი განათლება 2500 ლარით, სასკოლო განათლება — 5000 ლარით;
• სკოლაში კვება;
• მასწავლებლის-აღმზრდელის ხელფასის ზრდა;
• ახალი ბაგა-ბაღების და სკოლების გახსნა.

უმაღლესი განათლება:

• 2028 წლიდან სახელმწიფო უნივერსიტეტებში საუნივერსიტეტო განათლების სრულად დაფინანსება;
• ექთნების განათლების სრული დაფინანსება;
• 50 საუკეთესო უნივერსიტეტში ჩარიცხული სტუდენტების სწავლის სრულად დაფინანსება.

ჯანდაცვა:

• სოციალურად დაუცველი და მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის, 5 წლამდე ბავშვებისთვის მედიკამენტების დაფინანსება;
• ეროვნული სკრინინგ პროგრამის გაფართოება;
• ონკოპაციენტებისთვის პალიატიური და შინ მოვლის სერვისების განვითარება;
• ონკოპაციენტების დაფინანსების გაორმაგება.

აღსანიშნავია, რომ პროგრამა ცალკე არ საუბრობს ქალთა და მოწყვლადი ჯგუფების ჯანდაცვისთვის არსებით საკითხებზე. გარდა ამისა, როგორც სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ კერძო სისტემაზე გადასვლით, კოალიცია უგულებელყოფს უნივერსალური ხელმისაწვდომობის პრინციპს, რაც ხშირად კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ყველაზე მოწყვლადი ჯგუფების მხარდაჭერისთვის.

„კოალიციის ხედვა უფრო მეტ ყურადღებას ეკონომიკური შესაძლებლობების გაუმჯობესებაზე ამახვილებს, ვიდრე კონკრეტული სოციალური დაპირებების გაცემაზე. მათი ხედვა და გეგმები საერთოდ არ არის ორიენტირებული ქალების და მოწყვლადი ჯგუფებისთვის რაიმეს შეთავაზების პოლიტიკაზე. ამასთან, წინააღმდეგობრივია, ერთი მხრივ, სოციალური პროგრამების, ჯანდაცვის და განათლების დაფინანსების ზრდაზე საუბარი, მეორე მხრივ, კი გადასახადების შემცირებისა და კერძო სერვისების შექმნის მხარდაჭერა“, — ვკითხულობთ სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ანგარიშში.

ძლიერი საქართველო — ლელო, ხალხისთვის, თავისუფლებისთვის

გაერთიანება ძლიერი საქართველო შედგება შემდეგ პარტიებისგან: ლელო საქართველოსთვის, ანა დოლიძე – ხალხისთვის, მოქალაქეები და მოძრაობა — თავისუფლების მოედანი. გაერთიანების საარჩევნო პროგრამა „ილიას გზა“ შედგება სამი პრიორიტეტისგან:

1. ევროპული მომავლის უზრუნველყოფა და რუსული გავლენის შემცირება;
2. 200 000 სამუშაო ადგილის შექმნა და მინიმალური სამართლიანი ანაზღაურება დასაქმებულთათვის;
3. პენსიების გაზრდა 1000 ლარამდე და ყოველწლიური ზრდა ფასების მატების შესაბამისად.

ასევე მოიცავს სამოქმედო პროგრამა „მარშალის გეგმას“, რომელშიც საუბარია სწრაფ ეკონომიკურ აღმავლობაზე, მაღალ პენსიებზე, ღირსეულ სამუშაო ადგილებსა და დიდი ინფრასტრუქტურული პროექტების სწრაფ განვითარებაზე.

აღსანიშნავია, რომ გაერთიანების საარჩევნო პროგრამაში ქალთა გაძლიერება და გენდერული თანასწორობა კრიტიკული მნიშვნელობის თემებად არის განსაზღვრული და „ძლიერ საქართველოს“ ქალებისთვის აქვს სპეციალური ქვეთავი „ძლიერი ქალი — ძლიერი საქართველოსთვის“.

საფარის მიმოხილვის მიხედვით, კოალიცია ითვალისწინებს ქალებისთვის განსაკუთრებული ინტერესის მქონე შემდეგ საკითხებს:

ქალთა გაძლიერება:

• ქალთა პოლიტიკური გაძლიერება — მეტი ქალი ქვეყნის მართვის სადავეებთან;
• ქალთა სიღარიბის დაძლევა ეკონომიკური გაძლიერებით;
• ქალთა და ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ უკომპრომისო ბრძოლა.

შრომა და ანაზღაურება:

• მინიმალური ხელფასის ოდენობის დადგენა ღირსეული და სამართლიანი ანაზღაურების სტანდარტი;
• ანაზღაურებადი დეკრეტული შვებულება;
• პენსია 1000 ლარი.

ეკოლოგია და ინფრასტრუქტურა:

• მწვანე სამშენებლო პოლიტიკა;
• სამშენებლო სტანდარტების გამკაცრება;
• სტიქიური კატასტროფების რისკების გათვლა და პრევენციის გაძლიერება;
• წყლის, ნიადაგის, ჰაერის სისუფთავე და კონტროლი;
• ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნება;
• მიუსაფარი ცხოველების გამრავლების კონტროლი.

განათლება და კვება:

• სასკოლო კვების სისტემის შექმნა;
• ხელმისაწვდომობა სკოლამდელ განათლებაზე;
• უსაფრთხო პროდუქტის მწარმოებელი ქვეყანა.

ჯანდაცვა:

• საკუთარი ოჯახის ექიმი ყველა მოქალაქეს;
• ფარმაცევტული ბაზრის დემონოპოლიზაცია;
• სადაზღვევო კომპანიების ჩართულობის გაძლიერება;
• ჯანდაცვის ადეკვატურად დაფინანსება.

გახარია საქართველოსთვის

“გახარია საქართველოსთვის გვთავაზობს ევროპული ტიპის პროაქტიულ, სოციალურ და კეთილდღეობის სახელმწიფო მოდელის დანერგვას, რომელიც ეფუძნება საზოგადოების მრავალფეროვნებას, ერთიანობას და სოლიდარობას. პარტია მხარს უჭერს ქალთა პოლიტიკური და ეკონომიკური გაძლიერების საკითხებს“ — წერია საფარის მიმოხილვაში.

პარტიის საარჩევნო პროგრამა, სახელწოდებით „ღირსეული ცხოვრების მანიფესტი“ ითვალისწინებს თავისუფლების, სოციალური თანასწორობისა და სოლიდარობის იდეებზე დაფუძნებული ქვეყნის მშენებლობისკენ. საარჩევნო პროგრამაში ყურადღება გამახვილებულია ქალთა ეკონომიკურ და პოლიტიკურ გაძლიერებაზე, ასევე ქალთა მიმართ ძალადობის, მათ შორის ეკონომიკური ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლას და ფემიციდის, პრევენციას.

„საგულისხმოა, რომ პარტია ნიუანსურად მიმოიხილავს ეკონომიკური გაძლიერების მიმართულებას და საუბრობს შემდეგ საკითხებზე: პროფესიული განათლების ხელმისაწვდომობა, დეკრეტული შვებულების რეფორმა, შრომის ბაზრის გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა, მუნიციპალურ დონეზე გენდერული ბიუჯეტირების პრონციპის დანერგვა, მეწარმე ქალთა მხარდაჭერა, მარტოხელა მშობლების საშემოსავლო შეღავათების გაზრდა. პოლიტიკური გაძლიერება შედარებით ზედაპირულად არის წარმოდგენილი და ძირითადად „ქართული ოცნების“ კრიტიკას ეთმობა. კერძოდ, საუბარია გენდერული თანასწორობის საპარლამენტო საბჭოს, ასევე, ადგილობრივ დონეზე შექმნილი გენდერული საბჭოებისა და ქალთა ოთახების არაეფექტურ მუშაობაზე, არასაკმარისი პოლიტიკური მხარდაჭერის გამო“, — აღნიშნავს სოციალური სამართლიანობის ცენტრი.

საფარის მიმოხილვის მიხედვით, კოალიცია ითვალისწინებს ქალებისთვის განსაკუთრებული ინტერესის მქონე შემდეგ საკითხებს:

განათლება და სოციალური მხარდაჭერა:

• უფასო სასკოლო განათლება;
• დაინერგება დამატებითი დანამატები მარტოხელა მშობლებისთვის, სპეციალური საჭიროებების ბავშვებისთვის და დაბალშემოსავლიანი ოჯახებისთვის;
• მუნიციპალურ ბიუჯეტში გამოიყოფა სპეციალური ფონდი სოციალურად მოწყვლადი ოჯახებისთვის;
• რეგიონებში კერძო პროფესიულ განათლებაში ჩართული სტუდენტი ქალებისთვის დაინერგება სტიპენდია;
• რეგიონში მცხოვრები ქალებისთვის გამარტივდება პროფესიულ საგანმანათლებლო პროგრამებზე მიღება.

ჯანდაცვა და სოციალური დაზღვევა:

• გაიზრდება მედიკამენტებზე ხარისხის კონტროლი და მოიშლება მონოპოლიები მედიკამენტების ფასებზე;
• გაიზრდება ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობა აფხაზეთში და ცხინვალის რეგიონში მცხოვრების მოსახლეობისთვის, განსაკუთრებით ქალებისთვის;
• შეიქმნება სოციალური დაზღვევის ფონდი, რომელიც დაფინანსდება სახელმწიფოსა და კერძო სექტორის მიერ
  • აღნიშნული ფონდი დაფარავს უმუშევრობის დაზღვევის თანხას (ხელფასის 60%-ის ოდენობით)
  • ფონდიდან გაიცემა კომპენსაცია სამუშაო ადგილზე უბედური შემთხვევების და პროფესიული დაავადებების დროს
• გაიზრდება საბაზისო პენსია პრინციპით „ახალი თაობა ზრუნავს წინა თაობაზე“.

გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლა და პრევენცია:

• შეურიგებელი ბრძოლა გენდერულ ძალადობასთან:
  • ფემიციდი
  • სექსუალური ძალადობა
  • პირადი ცხოვრების ხელყოფა
  • ონლაინ ძალადობა
  • ეკონომიკური ძალადობა
  • დისკრიმინაციასთან ბრძოლა
• ძალადობის პრევენციაში სოციალური სამსახურის და განათლების სამინისტროს როლის გაზრდა.

შრომის პირობები და ეკონომიკური გაძლიერება:

• მინიმალური ხელფასი განისაზღვრება საათში 5 ლარით, რაც საშუალოდ თვეში 950 ლარს შეადგენს;
• გადაიდგმება პრაქტიკული ნაბიჯები კაცისა და ქალის თანაბარი ანაზღაურების უზრუნველყოფისთვის;
• სოციალური მუშაკების რაოდენობის და ანაზღაურების ზრდა;
• პედაგოგებისა და სასწავლო დაწესებულების მასწავლებლების ხელფასების ზრდა;
• დეკრეტული შვებულება:
  • ერთჯერად 2000-ლარიან დეკრეტულ შვებულებას ემატება 950-ლარიანი კომპენსაცია 6 თვის განმავლობაში;
  • დეკრეტულ შვებულებაში მყოფი დასაქმებული ქალებისთვის შესაძლებელი იქნება კვალიფიკაციის ამაღლება.
• მარტოხელა დედის წლიური შემოსავლის გათავისუფლება გადასახადებისგან 3000 ლარიდან 9000 ლარამდე გაიზრდება.

ქალთა ეკონომიკური გაძლიერება და მეწარმეობა:

• საარჩევნო პროგრამას თან ახლავს ქალთა ეკონომიკური გაძლიერების ხედვა. პარტია თვლის, რომ ეკონომიკურად გაძლიერებულ ქალს შეუძლია საკუთარი უფლებების უკეთესად დაცვა და პირად და პროფესიულ ცხოვრებაში მაქსიმალურად რეალიზება;
• სახელმწიფო გასცემს საგარანტიო უზრუნველყოფას ქალი მეწარმეებისთვის, რათა გაუმარტივდეთ კრედიტის აღება;
• ქალ მეწარმეთა მხარდაჭერა განსაკუთრებით პრიორიტეტული გახდება რეგიონებში.

ერთიანობა — ნაციონალური მოძრაობა

„ერთიანობა – საქართველოს გადარჩენისთვის“ აერთიანებს შემდეგ პარტიებს: ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა, სტრატეგია აღმაშენებელი და ევროპული საქართველო. მათი საარჩევნო ხედვა ხუთი პრიორიტეტის სახითაა წარმოდგენილი: „კი ევროპას“, შემოსავლების ზრდა, პენსიონერების დაცვა, ძლიერი ოჯახი და ფასების მაფიის დასრულება. როგორც სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ანგარიშშია აღნიშნული, „ერთიანობის“ მიერ წარმოდგენილი ბროშურა საერთოდ არ ახსენებს სიტყვებს „გენდერი“ და „ქალი“, თუმცა, რიგი პრიორიტეტებისა, ეხება გენდერულად მრძნობიარე თემებს.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის მიმოხილვის მიხედვით, კოალიცია ითვალისწინებს ქალებისთვის განსაკუთრებული ინტერესის მქონე შემდეგ საკითხებს:

შემოსავლების ზრდა:

• მინიმალური ხელფასის გადახედვა და 1500 ლარით განსაზღვრა;
• მაღალანაზღაურებადი სამუშაო ადგილების შექმნა, რომლის შედეგადაც საშუალო ხელფასი საქართველოში 3500 ლარი იქნება (სოფლად მცხოვრებნი და დევნილები ისარგებლებენ 300 ლარიანი დანამატით);
• „მიხეილ სააკაშვილის ფონდის“ შექმნა, რომელიც განკუთვნილია ემიგრანტების დასაბრუნებლად და რომელშიც გენერირებული ერთი მილიარდი ევრო უზრუნველყოფს ემიგრანტებისათვის გარანტირებული პენსიის გაცემას.

ხანდაზმულთა დაცვა:

• 2024 წლის პირველი დეკემბრისთვის პენსიონერებს ჩამოეწერებათ სესხები;
• ხანდაზმულთათვის, ომის ვეტერანებისა და შშმ პირებისთვის პენსია იქნება 1000 ლარი;
• ხანდაზმულთათვის, ომის ვეტერანებისა და შშმ პირებისთვის უზრუნველყოფილი იქნება მედიკამენტების სუბსიდირება.

ძლიერი ოჯახი:

• ახალშობილებისთვის ყოველთვიური დახმარების დაწესება
  • პირველ შვილზე — 500 ლარი
  • მეორეზე — 1000 ლარი
  • მესამეზე და მომდევნოზე — 1500 ლარი.
• უფასო კვება ბაღებსა და სკოლებში;
• მასწავლებლების ხელფასი გაიზრდება 2000 ლარამდე, დამსახურებული მასწავლებლები კი სახელმწიფოსგან მიიღებენ ბინებს;
• სტუდენტებისთვის აშენდება საერთო საცხოვრებლები და მოხდება ბინის ქირის სუბსიდირება;
• შემუშავდება სახელმწიფო პროგრამა ნარკოდამოკიდებულების რესოციალიზაციისა და ზრუნვისათვის.

ფასების მაფიის დასრულება:

• მონოპოლიების დასრულება ყველა სფეროში;
• საპროცენტო განაკვეთის განახევრება;
• ქართული წარმოების ხელშეწყობა;
• საწარმოების გახსნა ყველა რეგიონში;
• სოფლის მეურნეობისათვის 1 მილიარდიანი სუბსიდიის მოზიდვა ევროკავშირიდან.

„საგულისხმოა, რომ სოციალური დაცვის მიმართულებით წარდგენილი ყველა ზემოთ აღნიშნული დაპირება, არსებითად მნიშვნელოვანია ქალებისთვის და მათი ოჯახებისთვის. თუმცა, გაერთიანების მიდგომა გენდერულად ბრმაა, ქალების კონკრეტული ინტერესები და საჭიროებები, მათ შორის პოლიტიკური წარმომადგენლობა, ეკონომიკური გაძლიერება, ოჯახში ძალადობა და სხვ., ზედაპირულადაც კი არ არის ნახსენები. ქალები, ისიც, მხოლოდ სატელევიზიო განცხადების დონეზე, ნახსენებია მიგრაციიდან დაბრუნების კონტექსტში, სადაც გაცემულ დაპირებას, უფრო ერთჯერადი სოციალური დახმარების (პენსია) სახე აქვს, და ვერ უზრუნველყოფს ემიგრანტი ქალების და მათ უკან მდგომი ოჯახების მდგრად გაძლიერებას“, — აღნიშნულია სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ანგარიშში.