თოზუ გულმამედლი ფემინისტი აქტივისტია საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ იორმუღანლოდან. აქტივიზმში, დაახლოებით, 8 წლის წინ ჩაება და მას შემდეგ მუშაობს როგორც ქალთა საკითხებზე, ისე თავისი სოფლის თემის პრობლემებზე. 

ამჟამად ის ქალთა უფლებადამცველ ორგანიზაცია „საფართან“ თანამშრომლობს. გარდა ამისა, აგრძელებს იორმუღანლოს სათემო ცენტრში საქმიანობას, რომელიც რამდენიმე წლის წინ სხვა აქტივისტებთან ერთად დააფუძნა. როგორც ჰყვება, თავადაც და თავის თანამოაზრეებსაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა იმ არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციების გამოცდილება თუ მხარდაჭერა, რომლებიც „ქართული ოცნების“ რუსულმა კანონმა ამოიღო მიზანში. 

მედია აპრილთან საუბრისას თოზუ ჰყვება, რა მოუტანეს დასავლური ფონდების მიერ დაფინანსებულმა ორგანიზაციებმა სოფელ იორმუღანლოს, საქართველოს აზერბაიჯანულ თემსა და ქალებს, რომელთა უფლებებისთვისაც წლებია, იბრძვის. ის ასევე გვიხსნის, რა ბედი შეიძლება ეწიოს ბრძოლით მიღწეულ შედეგს იმ შემთხვევაში, თუ ხელისუფლება სამოქალაქო სექტორისა და კრიტიკული მედიის გაჩუმებას შეძლებს. 

გამოცდილება, რომელიც დამეხმარა: პირველი ნაბიჯები 

ადამიანები ვართ და გვინდა, უკეთეს საზოგადოებაში ვიცხოვროთ. როცა გარშემო უამრავ პრობლემას ხედავ და ბევრი მაგალითი არსებობს საქართველოსა და მსოფლიოში, რომ თუნდაც ერთი ადამიანის ბრძოლას შეუძლია, შეცვალოს როგორც პატარა თემი, ისე ქვეყანა, რატომაც არა? რატომაც არ უნდა ჩადო შენი რესურსი უკეთესი საზოგადოებისა და ქვეყნისთვის?

მე ქალთა უფლებებზე მაშინ დავიწყე მუშაობა, როცა ერთი გოგო მოიტაცეს. ვიცოდი მანამდე მომხდარი არაერთი შემთხვევის შესახებ, რომელსაც პოლიციის რეაგირება არ მოჰყოლია. მანამდე მქონდა გაგონილი ქართველი ფემინისტების ბრძოლაზე. ვიფიქრე, თუ ეს შესაძლებელია, რატომაც არ უნდა ვიმუშაო და რატომაც არ უნდა დავიცვა ეს გოგო-მეთქი? 

როცა აქტივიზმი დავიწყე, ჩემს თემში არ გვქონდა მაგალითი. მე არ ვიცოდი, რას როგორ გავაკეთებდი. ძალიან დამეხმარა სხვა ორგანიზაციების გამოცდილება. ამ ორგანიზაციების გამოცდილების გარეშე, ალბათ, ძალიან რთული იქნებოდა ჩემი აქტივიზმი და არამარტო ჩემი: ზოგადად, თემშიც იცვლება რაღაცები, რაც სწორედ ამ გამოცდილების, ბრძოლის შედეგია. 

სახელმწიფო, რომელიც ვერ გვხედავს

ახლა რა თემაზეც მე ვფოკუსირდები — ძირითადად, ესაა გოგონათა და ქალთა უფლებები — არ მუშაობს ამაზე სახელმწიფო. განცდა მაქვს, რომ მას ჩვენი [აზერბაიჯანული თემის] ბედი არ აინტერესებს. აქ ყველა სტრუქტურა მაქვს მხედველობაში. მარტო მაშინ ვახსენდებით, როცა მედიაში ვრცელდება რაღაც ამბავი, თორემ ძირეული პოლიტიკა, სტრატეგია მათ არ აქვთ. ხშირად არც კი იციან, ჩვენ რა გვინდა. თუ ეს არ იციან და არც გვიცნობენ, მაშინ გამოსავალზე ლაპარაკიც ზედმეტია. 

ავიღოთ, მაგალითად, გენდერის საკითხებზე მომუშავე სტრუქტურები: ჯანდაცვის სამინისტრო, ადგილობრივი თვითმმართველობა, იუსტიციის სახლი, შსს… ოდესმე უკითხავთ, რა გჭირდებათ, რა გინდათ, რატომ გაქვთ ეს პრობლემებიო? მაქსიმუმ, რასაც აკეთებენ და რაც მართლა სასაცილოა, ეს არის „ცნობიერების ამაღლების კამპანიები“. რა იციან, რა ცნობიერება მაქვს და საიდან დაასკვნეს, რომ ჩემი რელიგია თუ კულტურა რაღაც პრობლემებს ქმნის? შორიდან გაგონილი ინფორმაციით მივიდნენ ამ დასკვნამდე?

ერთადერთი, მახსენდება სახალხო დამცველის ადეკვატური რეკომენდაციები. ჩანს, რომ შესწავლილი აქვთ საკითხი და სწორი რეკომენდაციები აქვთ. სხვა შემთხვევებში, ჩემს თავს ვერ ვხედავ. არ ვჩანვართ.

რა გაგვიკეთეს NGO-ებმა და დასავლურმა ფონდებმა

რაც კი მიღწეულია დღეს, დიდი ნაწილი არის არასამთავრობო ორგანიზაციების, დასავლური ფონდების მიერ დაფინანსებული პროექტების შედეგი. დღეს ეთნიკურ უმცირესობებში ვინც კი არის აქტიური, განათლებული, ვინც კი მუშაობს საკუთარი თემის განვითარებისთვის, უმრავლესობას სწორედ ამ ორგანიზაციებში აქვს მიღებული გამოცდილება. მხოლოდ ორგანიზაციულ დონეზე არა: აქ საუბარია ასევე საუნივერსიტეტო კლუბებზე, სასკოლო აქტივობებზე, რომლებშიც ისევ ეს ორგანიზაციები არიან ჩართულნი. სწორედ ეს ახალგაზრდები ქმნიან დღის წესრიგს ეთნიკური უმცირესობების ამბებში.

ამასწინათ, [ეთნიკური უმცირესობების] წარმატებული ახალგაზრდების რუბრიკას თუ რაღაც მსგავსს ვეცნობოდი და მათ ბიოგრაფიებს გადავხედე. უმრავლესობას ეწერა არასამთავრობო ორგანიზაციები ან მათივე დაფინანსებული საუნივერსიტეტო კლუბები. ძალიან იშვიათად მახსენდება ადამიანი [ეთნიკური უმცირესობებიდან], რომელმაც სახელმწიფო პროგრამით მიაღწია რაღაცას. ერთადერთი, რაც სახელმწიფომ უმცირესობებს გაუკეთა, არის 1+4 პროგრამა და იქაც სტანდარტული გადასახადია, ფინანსური შეღავათის გარეშე. ამის იქით, განვითარებაზე, ინტეგრაციაზე საუბარი ზედმეტია. თუნდაც სახელმწიფო სტრუქტურებში დასაქმების მაჩვენებელი, ფაქტობრივად, ნულია და თუ ხდება, მარტო პოლიტიკური აქტიურობით ხდება.

ერთი სიტყვით, რაც კი გვაქვს შედეგი, რითაც ვამაყობთ, ეს ძირითადად არის [არასამთავრობო] ორგანიზაციების დამსახურება და მედიისაც, თავისთავად.

მედია და NGO: შუამავლები სახელმწიფოსთან

[ეთნიკური უმცირესობების] გაშუქების ნაწილში პრობლემები კი არსებობს, მაგრამ ფაქტია, რომ ძალიან დაგვეხმარა მედია იგივე ქალთა უფლებების შემთხვევაში: როცა ჩვენი ხმა არსად ისმოდა, როცა სახელმწიფო ყურადღებას არ გვაქცევდა, მარტო საპროცესო შეთანხმებები ხდებოდა მოძალადესა და მსხვერპლს შორის, მაშინ ჩვენი ხმა ზუსტად მედია იყო. ადგილობრივი პრობლემების შემთხვევაშიც ასეა. სოფელში რამდენიც არ უნდა ისაუბრო, სახელმწიფოს ყურამდე ეს მაინც არ მიდის. განცხადებებს კი ვწერთ, მაგრამ როცა გვინდა, ესა თუ ის პრობლემა ფართო საზოგადოების ყურამდე მივიდეს, რა თქმა უნდა, ძალიან გვეხმარება მედია. 

უამრავი თემა მახსოვს, რომელიც იქამდეც იყო ცნობილი, მაგრამ სახელმწიფოს რეაგირება არ ჰქონდა. როცა ჩაერია მედია, მაშინ დაიწყეს ეფექტურად მუშაობა. უამრავი გოგოს მოტაცების ფაქტი ვიცი, მათ შორის, ახლო წარსულშიც, როცა ოჯახი იყო მისული პოლიციაში, თუმცა არ ეძებდნენ [გატაცებულს] და მედიაში რომ გახმაურდა ეს ამბავი, იმ დღესვე იპოვეს. თუ ეს იყო შესაძლებელი, მაშინ მანამდე რატომ არ ეძებდნენ? ანდა კიდევ, სოფელში ყოფილა პრობლემა, რომელიც წლების განმავლობაში აწუხებდა მოსახლეობას, მაგრამ როცა მედიაში გაშუქდა და ამბავი ატყდა, [მხოლოდ] ამის შემდეგ დაუწყიათ მუშაობა. ანუ, ჩვენ იგნორირებული ვართ სახელმწიფო სტრუქტურების მხრიდან, მაგრამ როცა ხედავენ, რომ რაღაც ჯგუფი მხარს გვიჭერს, მაშინ იწყებენ მუშაობას, რაც ძალიან სამწუხარო და სამარცხვინოა.

ზოგადად, ეთნიკურ აზერბაიჯანელებში არის ინფორმაციის ნაკლებობის პრობლემა, რადგან ენის ბარიერი გვაქვს. არც სახელმწიფო და არც სხვა ორგანიზაციები აქამდე ინფორმაციას არ ავრცელებდნენ აზერბაიჯანულად. „რადიო მარნეული“ იყო ერთ-ერთი პირველი ორგანიზაცია, რომელიც აზერბაიჯანულად ინფორმაციას ავრცელებდა. მე ყოველთვის ვგრძნობდი, რომ „რადიო მარნეული“ ჩემი მედიაა, ჩემი რადიოა. როცა გვჭირდებოდა რაღაც თემის გაშუქება, მუდმივად ვგრძნობდი, რომ ისინი ჩვენ მხარეს არიან. იორმუღანლოსთან დაკავშირებით არაერთი მასალა აქვთ მომზადებული. 

ხომ წარმოგიდგენიათ, ისევ იმ სივრცეში რომ აღმოვჩნდეთ, სადაც ინფორმაცია არ გვექნება იმაზე, თუ რა ხდება ქვეყანაში… მამაჩემი 60 წლისაა და შეუძლებელია, ამ ასაკში ქართული ენა ისწავლოს. მან ხომ უნდა მიიღოს ინფორმაცია რომელიმე წყაროდან? ისევ თურქული და აზერბაიჯანელი მედიების იმედზე უნდა ვიყოთ? 

„რადიო მარნეული“ დამოუკიდებელი მედიაპლატფორმაა, რომელიც 2006 წელს დაფუძნდა. ის ქართულ, აზერბაიჯანულ და სომხურ ენებზე მაუწყებლობს და ერთ-ერთია იმ მრავალ მედიაორგანიზაციას შორის, რომელთაც რუსული კანონი უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებლად რეგისტრაციას ავალდებულებს.

რაც შეეხება არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ბევრი შეიძლება დავასახელოთ, რომელიც პირადად მე მეხმარება. მათ შორის არიან „საფარი“ და „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“. როცა რომელიმე გოგოს დახმარება სჭირდება, ვიცი, სად უნდა დავრეკო და ვიცი, რომ ეს გამოცდილი ხალხი დამეხმარება. ასევე, მეხმარებიან ადგილობრივ თვითმმართველობასთან კომუნიკაციის დროს: მაგალითად, საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის განხილვისას, „სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ ადვოკატებთან ერთად ვიყავი. როცა რაღაცას ვამბობდი, ისინი იურიდიულ ასპექტებს ამატებდნენ და რაღაცნაირად გამარჯვებულები გამოვედით იქიდან, რადგან ჩვენი ბევრი მოთხოვნა დააკმაყოფილეს. ასე რომ, ძალიან მნიშვნელოვანია ეს მხარდაჭერა.

ცვლილება, რომელიც საფრთხეშია

თემში ცვლილება დაწყებულია. ქალთა კუთხით, სიამაყით შემიძლია ვთქვა, რომ ბევრი მიდგომა შეიცვალა. ადრე თუ იყო საკითხები, რომლებზეც საჯაროდ მსჯელობა არ შეგვეძლო, მაგალითად, შინ შრომა, ახლა თამამად გამოვდივართ და ვამბობთ, რომ ეს არის დაუფასებელი შრომა. ადრე თუ გვერიდებოდა იმის თქმა, რომ ქალის მოტაცება და ქალზე ძალადობა დანაშაულია, ახლა თამამად ვსაუბრობთ ამაზე. მახსოვს, როცა სოციალურ მედიაში დავიწყეთ ამ თემებზე საუბარი, ძალიან დიდი ბულინგი, დაცინვა გამოიწვია ჩვენმა პოსტებმა. დღეს პრაქტიკულად მიღებულია, რომ ეს დანაშაულია. მე ვფიქრობ, რომ მიდგომა შეიცვალა. ადრე თუ გამბედავად გამოდიოდნენ მოძალადეები, ახლა ეს გამბედაობა აღარ აქვთ. მგონია, რომ ჩვენ მივიღეთ ერთმანეთთან დაუკავშირებელი ადამიანების გარკვეული „ჯგუფი“ და იციან, რომ თუ სექსიზმს გამოავლენენ, მათ ეს „ჯგუფი“ დასჯით. 

ერთი სიტყვით, ძალიან საინტერესო პროცესი მიდის აზერბაიჯანულ თემში ქალთა უფლებების კუთხით და ეს შედეგი ძალიან მცირე პერიოდში მივიღეთ. დღეს რომ ეს ყველაფერი საფრთხის ქვეშ არის, ძალიან დასანანია. გულდასაწყვეტია, რომ ამის შემდეგ, შეიძლება, რესურსები აღარ გვქონდეს და დაგვსაჯონ კიდევაც ამ აქტივიზმის გამო. ძალიან რთული აღსაქმელია ჩემთვის, რომ გგონია, კარგ საქმეს აკეთებ შენი ქვეყნისთვის, საზოგადოებისთვის და უცებ აღმოჩნდება, რომ „საფრთხე“ ყოფილხარ.

მართლა მაინტერესებს, როგორ? მე, ადამიანი, რომელიც ვმუშაობ იმისთვის, რომ გოგოებმა მიიღონ განათლება; რომ გოგოები არ მოიტაცონ, ძალით არ გაათხოვონ; რომ საბავშვო ბაღი გვქონდეს, ხიდი და სასმელი წყალი გვქონდეს… რით დავიმსახურე, რომ უცხოური გავლენის აგენტი მერქვას? ეს ყველაფერი ხომ ისევ ჩვენს მოქალაქეებს და ჩვენს ქვეყანას სჭირდება? გულდასაწყვეტი და შეურაცხმყოფელია, რომ ამ ქვეყნის ერთგული ვარ, მართლა მინდა, კარგ ქვეყანაში ვიცხოვროთ, სადაც ყველა რეალიზებული იქნება, ყველას უფლებები იქნება დაცული და ამ დროს ცდილობენ, მერქვას უცხოური გავლენის აგენტი. 

„ალტერნატივა რა არის, რას მთავაზობენ?“

გამჭვირვალობის თემა ჩემთვის ცოტა სასაცილოა. არ მესმის, რას ვმალავდით ან რისი გაგება უნდოდა სახელმწიფოს და ვერ იგებდა… თუ ეს ორგანიზაციები აქამდე რაიმე ფორმით საფრთხეში აგდებდნენ ქვეყნის ინტერესებს, რატომ არ შეეძლო სუს-ს, შსს-ს, ფინანსურ პოლიციას, რომ აქამდე ჩარეულიყვნენ? რატომ ხუჭავდნენ თვალს? ახლა აღმოჩნდა, რომ დამატებითი კანონი სჭირდებათ? ეს სასაცილოა. 

ჩვენ მშვენივრად ვიცით, რომ ისედაც ვართ გამჭვირვალეები: ისედაც ვაბარებთ ანგარიშებს ორგანიზაციას, ეს ორგანიზაცია და ფონდი კი, თავის მხრივ, სახელმწიფოს აბარებენ ანგარიშს. თუ რაიმე საფუძვლიანი ეჭვი არსებობდა, რომ უცხო ქვეყანას ვემსახურები, ეკითხათ. უსაფრთხოების ბერკეტები ხომ იმისთვის გვაქვს, რომ ქვეყანა დავიცვათ? 

ვიღაცები რომ გვიმტკიცებენ, რომ ეს კანონი ქვეყანას ემსახურება, როგორ? რა არის ალტერნატივა? მე არ მახსოვს, ჩემი აქტივიზმის პერიოდში სახელმწიფოს რაიმე შესაძლებლობა [შემოეთავაზებინოს] და მე ის არ გამომეყენებინოს. ადგილობრივი თვითმმართველობა საერთოდ არ თანამშრომლობს ჩვენთან, რომ რამეში მხარი დაგვიჭიროს. ალტერნატივა რა არის, როცა მეუბნები, რომ [უცხოეთიდან] რომ იღებ დაფინანსებას, მაშინ „ასეთი“ ხარო? რას მთავაზობ? მე არ მახსოვს საგარეჯოში ისეთი პროექტი, ისეთი კონკურსი, იორმუღანლოზე მორგებული რომ ყოფილიყო. თავიანთი ხედვა აქვთ და ამ ხედვას მიჰყვებიან. ამ ხედვაში ჩვენ არ ვჩანვართ. 

პროტესტი და პროპაგანდა აზერბაიჯანულ თემში

მგონია, რომ ხელისუფლება არჩევნებში დამარცხების შიშით მოქმედებს და სურთ, ვინც ამ არჩევნებს აკვირდება და მონიტორინგს უკეთებს, პროცესს ჩამოაშორონ. ამაზე ლოგიკური ახსნა მე არ მაქვს. სხვაგვარად, არ მესმის, საიდან მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ ეს კანონი გვჭირდება.

ხელისუფლებამ დიდი ხანია, დაიწყო მუშაობა აზერბაიჯანულ თემში [თავისი ნარატივის გასავრცელებლად]. აქამდე, როცა ვამბობდით, რომ ჩვენც გვინდა, ვიყოთ პროცესის ნაწილი და ჩვენც გვინდა, გავიგოთ, ამ ქვეყანაში რა ხდება-მეთქი, სახელმწიფო გვპასუხობდა, რომ კომუნიკაციის და ენის პრობლემა ჰქონდათ. აღმოჩნდა, რომ ეს პრობლემა არ აქვთ და ძალიან მარტივად შეუძლიათ თავიანთი ნარატივების გავრცელება აზერბაიჯანულენოვან თემში, როცა ეს სჭირდებათ. ჩვენ რომ ჩავატარეთ აქცია მარნეულში [რუსული კანონის წინააღმდეგ], მაშინ დავინახეთ, რომ ეს ომისა და მშვიდობის, დასავლეთის „გარყვნილების“ ნარატივები თურმე უკვე ყოფილა აზერბაიჯანულენოვან თემში [გავრცელებული]. როცა ამბობ, რომ არ მოგწონს ეს ხელისუფლება, ეგრევე გპასუხობენ:„გინდა, ჩვენი ქვეყანა უკრაინად აქციო?“.

ზოგადად, აქციებთან მიმართებით იქამდე ისეთი ტენდენცია იყო, რომ ეთნიკურად აზერბაიჯანელები დიდწილად პარტიულ აქციებზე გამოდიოდნენ. ეს იყო უფრო, ალბათ, „ნაცმოძრაობის“ აქციები. ყოველ შემთხვევაში, ეს იყო ის, რასაც ვხედავდი. თუმცა, ბოლო აქციების დროს, თბილისში, როცა მე და ჩემი მეგობრები მსვლელობებს მივყვებოდით ხოლმე, გვესმოდა, მაგალითად, აზერბაიჯანელი სტუდენტების ხმა, როგორ საუბრობდნენ; მეორე მხრიდან მესმოდა მარნეულელი ბიჭების ხმა, რომლებიც თავიანთი მანქანით ჩამოვიდნენ… ძალიან საინტერესო ტენდენცია იყო. ეს ხალხი არ ყოფილა დაორგანიზებული. როცა პოლიტიკური აქციებია, მიკროავტობუსებით ხდება ხოლმე დაორგანიზება და შეიძლება, ასეთ აქციებში მონაწილეობა მთლად ბუნებრივიც არ იყოს. ახლა, ამ აქციების დროს, ჩვენ ვხედავდით, რომ ბუნებრივად მოდიოდნენ სტუდენტები, მარნეულელი ახალგაზრდები… ჩვეულებრივ გადაწყვიტეს, რომ ეს ქვეყანა მათია. როცა ვეკითხებოდი, რატომ ხარ აქ (მეგონა, რომ შეიძლება, რომელიმე პარტიიდან წამოვიდა ეს ამბავი), მითხრა, რას ჰქვია, რატომ ვარ, როცა ჩემი თანამოქალაქეები აქ დგანან, მეც უნდა დავდგე, ეს ქვეყანა ჩემი დასაცავიც არისო. ეს ტენდენცია მართლაც არის, დადებითისკენ იცვლება ეს ამბავი. მაგრამ ამის მერე როგორ იქნება, არ ვიცი.

„ძალიან ბევრ რამეს დავკარგავთ“

მე მართლა ვერ წარმომიდგენია, რომ ეს კანონი დარჩება ძალაში და ამ პირობებში მოგვიწევს მუშაობა. ძალიან ბევრ რამეს დავკარგავთ. თუ აქამდე ხმამაღლა ვამბობდით, რომ ჩვენ შეგვიძლია, ეს შევცვალოთ, ეს ჩვენი უფლებაა, ეს ჩვენ გვეკუთვნის, ახლა ხომ ამას ვეღარ ვიტყვით? აქამდე ვამბობდით, რომ რაღაცის მოთხოვნა ჩვენი უფლება იყო და ახლა, რეალურად, მაგის გამო ვიქნებით დასჯილები.

წარმოიდგინეთ, როგორი წარმოდგენა იქნება თემში. აქამდე თემში ზოგიერთი ჯგუფი გვიმტკიცებდა, რომ სახელმწიფოს კრიტიკა არ შეიძლება. საბჭოთა გამოცდილების მქონე ადამიანები მეუბნებოდნენ, რომ არ შეიძლება, დაგიჭერენო. ამიერიდან, ეს ჯგუფი იქნება მართალი. 

ალბათ, ამისთვის ამზადებდნენ ნიადაგს, რომ „ვინც აკრიტიკებს სახელმწიფოს, მას თავისი სახელმწიფო არ უყვარს“. როცა ეთნიკური უმცირესობა ხარ, სეპარატიზმში აქამდეც გვადანაშაულებდნენ, ოღონდ აქამდე თუ ამაზე არაფორმალურად ჭორაობდნენ, ახლა ოფიციალურად გეუბნებიან, რომ შენ ამის კეთებით უცხო ქვეყნის ინტერესებს ემსახურები. მართლა ძალიან რთული იქნება იმ გარემოში ცხოვრება, სადაც რაღაცის თქმა გინდა, მაგრამ ვერ ამბობ, რადგან მედიები რაც არის გარშემო, ისიც დასჯილია, აგენტის იარლიყი აქვს…

ნდობის მოპოვებაც რთული იქნება: იქამდე თუ ამბობდი, რომ ხარ ადამიანი, რომელსაც უნდა, საკუთარ თემში ცვლილება მოახდინოს, სამოქალაქო საზოგადოება განავითაროს და უკეთესი ქვეყანა სურს, ახლა აღმოჩნდა, რომ უცხოურ ქვეყანას ემსახურები. ხომ ძალიან რთულია, საზოგადოებისგან გვქონდეს მოლოდინი, რომ გვენდონ და ჩვენი იმედი ჰქონდეთ? ამდენი შრომა წყალში უნდა ჩაიყაროს. 

თუმცა, ბრძოლას მაინც გავაგრძელებ. ალტერნატიულ გზას მოვძებნი, რადგან არ ვხედავ ჩემს თავში იმის უფლებას, რომ დავნებდე. ამასთან, მაინც ვიტოვებ იმედს, რომ ეს რეალობა შეიცვლება არჩევნებით. ყველა გარშემომყოფთან უნდა მივიტანოთ ინფორმაცია, რომ ჩვენი ქვეყანა და მისი ევროპული მომავალი საფრთხეშია. დღეს არ არის იმის გარჩევის დრო, რომელი პოლიტიკური პარტიაა ცუდი და რომელი — კარგი. დღეს ჩვენი ქვეყანაა გადასარჩენი.