არასამთავრობო ორგანიზაციების განცხადებით, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ 30 აპრილის მშვიდობიანი აქციის დარბევა არალეგიტიმური და არაპროპორციული იყო. მათივე თქმით, გამოყენებული ფიზიკური ძალა გაუტოლდა წამებას, არაადამიანურ დამამცირებელ მოპყრობას; ორგანიზაციები ასევე აღნიშნავენ, რომ ადმინისტრაციული დაკავების პრაქტიკა კვლავ შეკრების თავისუფლების მომეტებული შეზღუდვის ინსტრუმენტად იქცა.
NGO-ების განცხადების თანახმად, აქციის დარბევის შესახებ მიღებული გადაწყვეტილება უკანონო იყო ორი საფუძვლით:
- არ არსებობდა შესასვლელების ბლოკირების მიზეზით დემონსტრანტების დარბევის საფუძველი;
- ასეთი საფუძვლის არსებობის შემთხვევაშიც კი, არ არსებობდა მთლიანი აქციის დარბევის სამართლებრივი წინაპირობა.
განცხადებაში ასევე წერია, რომ როგორც საჯარო წყაროებიდან ირკვევა, გამოყენებული იყო ცრემლსადენი გაზი, რეზინის ტყვიები, წიწაკის სპრეი და წყლის ჭავლი. NGO-ები აღნიშნავენ, რომ სახელმწიფომ დაარღვია აქტიური სპეციალური საშუალებების გამოყენების წესები.
“სპეციალური ღონისძიების დაწყებამდე, პასუხისმგებელი პირი ვალდებულია, ფიზიკური ძალისა და სპეციალური საშუალებების გამოყენების შესახებ წინასწარ გააფრთხილოს შეკრების/მანიფესტაციის მონაწილეები, მისცეს მათ გონივრული ვადა (არანაკლებ 30 წუთი) კანონიერი მოთხოვნის შესასრულებლად. 23:37 საათზე, ხმოვანი გაფრთხილების გაჟღერებს პარალელურად სპეციალური დანიშნულების რაზმმა დაიწყო წყლის ჭავლის გამოყენება, ისე, რომ Აქციის მონაწილეებს არ მიეცათ გონივრული ვადა გაფრთხილებაზე რეაგირებისთვის. სპეციალური დანიშნულების რაზმი აგრძელებდა წყლის ჭავლის გამოყენებას გაფრთხილების პარალელურად ან გაფრთხილებიდან რამდენიმე წამის ინტერვალით. გაფრთხილება არ უძღოდა წინ ცრემლსადენი გაზის კაფსულების გამოყენებას (23:21). Რაც შეეხება რეზინის ტყვიების გამოყენებას, სპეციალური დანიშნულების რაზმის წარმომადგენელი ჟურნალისტთან საუბრისას (ტვ პირველი, 01:41) საერთოდ უარყოფდა რეზინის ტყვიების გამოყენების ფაქტს, მიუხედავად მედიის მიერ მოპოვებული მტკიცებულებებისა, რომელიც აღნიშნული სპეციალური საშუალების გამოყენებას ადასტურებს”, — ნათქვამია განცხადებაში.
ორგანიზაციების შეფასებით, შსს-ს წარმომადგენლები დამიზნებით ისროდნენ ცრემლსადენი გაზის კაფსულებს და მშვიდობიან დემონსტრანტებს, სახის არეში, დამიზნებით, წინასწარი გაფრთხილების გარეშე, ახლო მანძილიდან ასხურებდნენ წიწაკის სპრეის. მათივე თქმით, დამიზნებით ისროდნენ, სავარაუდოდ, რეზინის ტყვიებსაც და ყოველივე ეს სპეციალური საშუალებების გამოყენების წესებსა და სტანდარტებს არღვევს. სპეციალური დანიშნულების რაზმი ერთდროულად იყენებდა რამდენიმე სპეციალურ საშუალებას, მათ შორის წყლის ჭავლს, რეზინის ტყვიებსა და ცრემლსადენ გაზს.
NGO-ები აცხადებენ, რომ Სპეციალური საშუალებების გამოყენების სტანდარტს არღვევ ფიზიკური ძალისა და სპეციალური საშუალებების გამოყენება, თუ მონაწილეებს არ აქვთ საკმარისი თავისუფალი სივრცე დაკავებული ტერიტორიის დასატოვებლად.
“მიუხედავად ამისა, პარლამენტის უკან მშვიდობიანი დემონსტრაციის დარბევის დროს, აქციის მონაწილეთა ინფორმაციით, მათ არ ჰქონდათ საკმარისი სივრცე, რათა დაეტოვებინათ ის ტერიტორია, რომელზეც საპოლიციო ძალები დემონსტრანტების წინააღმდეგ წიწაკის სპრეის და ფიზიკურ ძალას იყენებდნენ. ასევე, Საპროტესტო აქციის მონაწილეთა ინფორმაციით, აქციის დარბევის საწყის ეტაპზე მობილიზებული სასწრაფო დახმარების ჯგუფების რაოდენობა დაშავებულთა რაოდენობასთან შედარებით, არაპროპორციულად დაბალი იყო — აქციის დარბევისას მოქალაქეთა მიმართ არასათანადო მოპყრობა”, — აღნიშნავენ ორგანიზაციები.
ამავე განცხადების თანახმად, სამართალდამცავების მხრიდან სავარაუდო არასათანადო მოპყრობის არაერთი ფაქტი გამოვლინდა, რაც დემონსტრანტების მიმართ ფიზიკურ და სიტყვიერ ანგარიშსწორებაში გამოიხატა. სპეცრაზმელებმა სცემეს აქციაზე მყოფი არაერთი პირი, ისინი ფიზიკურად გაუსწორდნენ, მათ შორის, ახალგაზრდებს, ქალებს, ჟურნალისტებსა და ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებს. ასევე, ფიქსირდებოდა შემთხვევები, როდესაც რამდენიმე სპეცრაზმელი პოლიციელების მასაში შეითრევდა აქციის მონაწილეებს და ფიზიკურად უსწორდებოდა, მუშტებს ურტყამდა, თმაში ქაჩავდა, წაქცეულებზე ზედ წიხლებით დგებოდნენ.
“გავრცელებული ვიდეო და ფოტო მასალებით, ასევე, აქციაზე მყოფი პირების ინფორმაციის თანახმად, ხალხის დარბევისას სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან დაფიქსირდა არაერთი არასათანადო მოპყრობის ფაქტი: გინება, ცემა, სახეში გარტყმა, მოქალაქის ალყაში გატაცება და მისი უმოწყალოდ ცემა, დაწოლილი მოქალაქის თრევა. ხაზგასასმელია, რომ მსგავსი მოპყრობის მსხვერპლნი იყვნენ ქალები და ბავშვები, პარლამენტის წევრები (ალექსანდრე ელისაშვილი და ლევან ხაბეიშვილი), ჟურნალისტები. აქციის მონაწილეთა დევნა გაგრძელდა მეტროშიც”, — აღნიშნულია განცხადებაში.
ორგანიზაციები ასევე აცხადებენ, რომ აქციის ფარგლებში პოლიცია უკანონო დაკავებების პრაქტიკას აგრძელებდა. მათი ცნობით, ამ აქციაზე დაკვირვებამაც აჩვენა, რომ პოლიცია ყოველგვარი ფაქტობრივი საფუძვლის გარეშე პერიოდულად აკავებდნენ აქციის მონაწილეებს და დაკავებისას, პოლიციის კორდონში მოქცევამდე და მას შემდეგ კი, მათზე ფიზიკურად ძალადობდნენ. ამასთან, აქციის მიმდებარე ტერიტორიიდან გაიტაცეს, პარლამენტის წევრი, პარტია ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის თავმჯდომარე ლევან ხაბეიშვილი, რომელიც სასტიკად სცემეს.
“პირველ მაისს, 10:00 საათზე, შინაგან საქმეთა სამინისტროს პრესკონფერენციაზე გაჟღერებული ინფორმაციის მიხედვით, წვრილმანი ხულიგნობის და პოლიციის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობის საფუძვლით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 166-ე და 173-ე მუხლებით დაკავებულია 63 პირი. ამ ეტაპისთვის, არასამთავრობო ორგანიზაციების ცხელ ხაზზე შემოსულია ინფორმაცია 50-ზე მეტი დაკავებული პირის შესახებ. ჩვენ უკვე მოვინახულეთ 15-ზე მეტი დაკავებული, რომელთა უმრავლესობა არის ნაცემი, რაც მიუთითებს პოლიციელების მხრიდან უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტებზე. არასამთავრობო ორგანიზაციები მთელი ღამის განმავლობაში ეძებდნენ დაკავებულებს, რომელთა ადგილმდებარეობის დადგენა საკმაოდ გაჭირდა. არც ამჟამად გვაქვს ინფორმაცია ყველა დაკავებულის ადგილსამყოფელთან დაკავშირებით, რამდენიმე მათგანის შესახლება იზოლატორებში ახლაც მიმდინარეობს”, — ნათქვამია საერთო განცხადებაში.
განცხადების ხელმომწერი ორგანიზაციები მოუწოდებენ:
- ქართულ ოცნებას: უარი თქვას რუსული კანონის მიღებაზე;
- სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურს: მოახდინოს მყისიერი რეაგირება, უზრუნველყოს სამართალდამცავების მხრიდან არაპროპორციული ძალის გამოყენების შემთხვევების, მათ შორის, მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულების ეფექტიანი გამოძიება. არსებული მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის გათვალისწინებით, საზოგადოებას პერიოდულად მიაწოდოს ინფორმაცია გამოძიების მიმდინარეობისა და ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედებების შესახებ;
- Საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს: უარი თქვას კანონსაწინააღმდეგო, ადამიანის უფლებების დაცვასთან შეუთავსებელ და ღირსების შემლახავ ძალადობრივ პრაქტიკაზე;
- სპეციალური დანიშნულების რაზმის თანამშრომლებს: არ დაემორჩილონ უკანონო ბრძანებებს და არ გამოიყენონ ძალადობრივი მეთოდები მშვიდობიანი დემონსტრანტების წინააღმდეგ.
განცხადებაზე Ხელმომწერი ორგანიზაციები:
- საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია (GYLA)
- საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველო (TI)
- სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (SJC)
- საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა (GDI)
- უფლებები საქართველო (RG)
- სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება (ISFED)
- ადამიანის უფლებათა ცენტრი (HRC)
- პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის (PHR)
- სამოქალაქო საზოგადოების ფონდი (CSF)
გუშინ, 30 აპრილს რუსული კანონის საპროტესტო აქცია პარლამენტში მიმდინარე პლენარული სხდომის პარალელურად დაიწყო და პირველი აპრილის დილამდე გაგრძელდა. სხდომაზე რუსულ კანონს მეორე მოსმენით მუხლობრივად განიხილავდნენ. აქციის მონაწილეებმა პარლამენტის სხვადასხვა შესასვლელისკენ გადაინაცვლეს, საიდანაც ქართული ოცნების დეპუტატები უნდა გამოსულიყვნენ, თუმცა პოლიციამ ჩიტაძის ქუჩა ჩაკეტა. შსს-მ მოქალაქეებს მოუწოდა, დაეტოვებინათ პარლამენტის შენობის შესასვლელი და გამოსასვლელი სივრცეები, შემდეგ კი იძულებით სცადა გათავისუფლება.
მოგვიანებით, გავრცელდა კადრები, რომლებშიც მკაფიოდ ჩანდა, როგორ ძალადობდა სპეცრაზმი მოქალაქეებზე და გაფრთხილების გარეშე, სხვადასხვა სპეციალურ საშუალებას იყენებდა. ტერიტორიაზე გაუშვეს წყლის ჭავლიც. ამ შემთხვევაში იმ განსხვავებით, რომ რამდენიმე წამით ადრე ადგილზე შეკრებილები გააფრთხილეს. დაშავებულები არიან აქციის მონაწილეები, ჟურნალისტები და დეპუტატები. მთელი ღამის განმავლობაში აქციის მონაწილეების მიმართ პერიოდულად იყენებდნენ წყლის ჭავლსა და ცრემლსადენ გაზს, თუმცა მოქალაქეები ტერიტორიზე რჩებოდნენ.
შსს-მ დაკავებულების შესახებ ინფორმაცია მხოლოდ პირველი მაისის დილით გაავრცელა და თქვა, რომ 63 ადამიანს წვრილმან ხულიგნობისა და პოლიციის მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობას ედავებიან. უწყება ამტკიცებს, რომ რუსული კანონის წინააღმდეგ აქციაზე შეკრებილი მშვიდობიანი მოქალაქეები სამართალდამცველებს სიტყვიერად და ფიზიკურად დაუპირისპირდნენ და მათი მიმართულებით სხვადასხვა საგანი ისროლეს. დღესვე ცნობილი გახდა, რომ სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურში აქციის მონაწილეებზე ძალადობის საქმეზე გამოძიება დაიწყო.