თემიდას ყოველწლიური ტრანსკონფერენცია უკვე ტრადიციად იქცა და 19-20 ნოემბერს მეხუთედ გაიმართა. ტრანსკონფერენცია ერთ სივრცეში აერთიანებს აქტივისტებს, ხელოვანებს, მკვლევრებს, სხვადასხვა შეხედულებისა და გამოცდილების მქონე ადამიანებს — მიზნად ისახავს ტრანს* თემის საჭიროებებსა და გამოწვევებზე საუბარს, ტრანს აქტივიზმის მნიშვნელობისა და მრავალფეროვნებისკენ ყურადღების მიმართვას, რეგიონული კონტექსტის განხილვას და განსხვავებული პერსპექტივების გაზიარებას.
ტრანსკონფერენციის ერთ-ერთი მთავარი შრე კი ურთიერთსოლიდარობის, ურთიერთზრუნვის, საერთო ბრძოლის მნიშვნელობის ცხადად დანახვაა. წლევანდელი კონფერენციის თემა ცხოვრება არსებობის მიღმა იყო. ეს არის მცდელობა, ტრანს* თემის ცხოვრება და გამოცდილებები გადარჩენისა და არსებობის საკითხების მიღმა დავინახოთ; უკეთ გავიაზროთ ის მთლიანობა, რაც, ერთი მხრივ, გამოწვევებისა და საჭიროებების ნაწილსაც მოიცავს, ხოლო მეორე მხრივ, ყურადღებას მიაპყრობს ურთიერთზრუნვის, სოლიდარობისა და ბრძოლის საკითხებს.
ტრანსკონფერენციის აკადემიური თანახელმძღვანელის, მკვლევრისა და აქტივისტის, ნუკრი ტაბიძის თქმით, თემიდას მე-5 ტრანსკონფერენცია ერთგვარი გაგრძელებაა იმ საქმის, რაც დაიწყეს და ამჯერად ტრანს გამოცდილებების ახალი შრისკენ მიმართეს ყურადღება.
"საჭიროებებზე სხვადასხვა ფორმით და სხვადასხვა სივრცეში მუდმივად ვსაუბრობთ და ასეც გავაგრძელებთ, მაგრამ მიმაჩნია, რომ უკვე მოვმწიფდით არსებობის მიღმა ცხოვრებაზე სასაუბროდ. პროცესს უნდა დავამატოთ შემდეგი შრე — ბრძოლის, შემოქმედებითობის, არა უბრალოდ ფიზიკური, არამედ ემოციური და სოციალური გადარჩენის. გვინდა, ტრანს ხსოვნის დღე არა მხოლოდ წლების განმავლობაში დაკარგული არაერთი სიცოცხლის ხსოვნის, არამედ მათი ბრძოლის დღედ ვაქციოთ. ისინი შეიძლება ჩვენ გვერდით აღარ არიან, მაგრამ მათმა ბრძოლამ ჩვენი ცხოვრება შეცვალა", — გვეუბნება ნუკრი ტაბიძე და ამატებს — "შეცოდებაზე, სიბრალულზე ორიენტირებული პოლიტიკა ბრძოლაზე ორიენტირებულ პოლიტიკაზე უნდა გადაეწყოს. ჩვენ არ ვართ უბრალოდ მარგინალიზებული, გარიყული ჯგუფი, რომელიც თავისთვის კუთხეში ზის… არა, ჩვენ ყოველდღიურად ვიბრძვით!".
ტრანსკონფერენცია 4 თემატურ პანელად იყო დაყოფილი და ტრანს ბრძოლისა და გამოცდილებების არაერთ მნიშვნელოვან ნაწილს მოიცავდა, რომელზე ყურადღების მიმართვა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია.
პირველი პანელური დისკუსია — ტრანსფემინიზმი და პოსტფემინიზმი ფემინისტურ მოძრაობაში ტრანს პერსპექტივის შემოტანის აუცილებლობას შეეხებოდა და ფემინისტურ სივრცეებში ტრანს ხმების უგულებელყოფის პრაქტიკაზე დისკუსიას ითვალისწინებდა.
პანელური დისკუსიის მოდერატორის, ნუკრი ტაბიძის თქმით, ტრანს* ადამიანები სხვა მოძრაობებშიც არიან ჩართულნი, თუმცა ხშირად, საპასუხოდ სოლიდარობას ვერ ვხედავთ და მეტიც, ფემინისტური სივრცეები არ არის ღია.
“ტრანს აქტივიზმს ისედაც არაერთი ბარიერი ახლავს, ცოტა ადამიანია, ვისაც ღიად ბრძოლა შეუძლია, რადგან ფიზიკური უსაფრთხოების რისკები არსებობს. მაგრამ, თუნდაც მზაობა გქონდეს, ფემინისტური სივრცეები ისეა შემოსაზღვრული, რომ მხოლოდ ჩაგრულის პერსპექტივიდან საუბარი შეგიძლია. მეინსტრიმული ფემინიზმი მხსნელის როლს ირგებს და ეს ასე არ უნდა იყოს, ბრძოლის პროცესში პარტნიორებად უნდა დაგვინახონ”.
ბოლო წლების ცვლილებები, ახალგაზრდა თაობის ღიაობა და არაბინარული ადამიანების მეტად გაძლიერება მიანიშნებს, რომ ფემინიზმის ახალი ტალღა გენდერის ორობით სისტემას სცილდება და სულ უფრო მრავალფეროვანი ხდება, ითვისებს ახალ სივრცეებს, შესაძლებლობებს და თანასწორობისთვის ბრძოლის ახალ პერსპექტივებს ბადებს. პანელური დისკუსია ცვალებადი გარემოს, პოსტ-ფემინიზმის ეტაპზე გადასვლისა და ქართული ფემინიზმის ურთიერთმიმართებას იკვლევდა.
ბოლო წლებში, რეგიონში მიმდინარე საომარი მოქმედებები, რაც მილიტარიზმისა და ნაციონალიზმის გარდაუვალ ზრდას იწვევს, განსაკუთრებით მძაფრ გამოწვევად იქცევა იმ ადამიანებისთვის, ვინც ერი-სახელმწიფოს დღის წესრიგიდან გარიყულია. ამიტომ, ტრანსკონფერენციის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი და აქტუალური დისკუსია — ტრანს ცხოვრება ომის დროს იყო, რომელშიც აზერბაიჯანელი და სომეხი აქტივისტები მონაწილეობდნენ.
პანელური დისკუსიის ერთ-ერთი მონაწილე აზერბაიჯანელი აქტივისტი, ლილი ნაზაროვი იყო. მისი თქმით, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის ომმა ქვიარ ადამიანები ორმაგ სამიზნედ აქცია, რამაც მათი ყოველდღიური გამოცდილებები უარესობისკენ შეცვალა.
"ომს სარგებელი არავისთვის მოაქვს, მაგრამ კიდევ უფრო დესტრუქციული შედეგები აქვს მოწყვლადი ჯგუფებისთვის. იძულებულს გვხდიან სამხედრო სამსახურს შევუერთდეთ, რამაც შესაძლოა ჩვენი სიცოცხლე უბრალოდ შეიწიროს. სახელმწიფო ისედაც ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიგვიჩნევს, ომმა კი კიდევ უფრო გააუარესა მდგომარეობა. ქვიარ ადამიანები ხშირად ღიად ვაფიქსირებთ, რომ ომის წინააღმდეგნი ვართ, რაც სიძულვილის ენას ამძაფრებს, მოღალატეების იარლიყს გვაწებებენ. ამის გათვალისწინებით, ნაციონალისტური დღის წესრიგი ბევრად უსაფრთხოდ ჩანს და ხელისუფლებაც სწორედ ტვინის გამორეცხვის ამ მიდგომას იყენებს დასაყრდენად", — გვეუბნება ლილი.
ტრანს გამოცდილებებზე საუბრისას რეგიონული კონტექსტის გააზრება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. ხშირად ადამიანებისთვის უხილავია, მათ შორის, მასშტაბური პროცესები, რაც ჩვენს მეზობელ ქვეყნებში მიმდინარეობს. ლილი ნაზაროვი გვეუბნება, რომ სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებს საერთო გამოცდილებები და გამოწვევები გვაერთიანებს და სხვადასხვა ქვეყანაში მცხოვრები აქტივისტების თანამშრომლობა ბევრად ეფექტური შეიძლება იყოს.
“ბევრი საერთო გვაქვს, მაგალითად, საბჭოთა კავშირის გამოცდილება და მემკვიდრეობა, რაც მან დაგვიტოვა. მაგრამ, პროგრესირებას ერთობლივად ვერ ვახერხებთ, რასაც კიდევ უფრო ართულებს ქვეყნებს შორის საომარი დაპირისპირება. საქართველო სომეხი და აზერბაიჯანელი ადამიანების შეხვედრისა და გაზიარების სივრცედ იქცა, მაგრამ არც ისაა უსაფრთხო. პატრიარქატი, მილიტარიზმი, ნაციონალიზმის, ერი-სახელმწიფოს იდეა კრიტიკული საზოგადოების შევიწროებას ისახავს მიზნად. ამის გათვალისწინებით, ჩვენ, მათი გაგებით “ხელმოცარულ” მოქალაქეებს, გაერთიანებით შეგვიძლია ბრძოლა. სისტემამ ჩვენი თანამებრძოლები უკვე მოკლა, ჩვენს გაჩუმებას ცდილობს, მაგრამ თუ რესურსებსა და ღირებულებებს გავაერთიანებთ, რაღაც გამოვა”.
ტრანსკონფერენციის ერთ-ერთი მთავარი ფოკუსი შემოქმედებითობა იყო — XARAXURA-სთან თანამშრომლობით, ახალგაზრდა ქვიარ ხელოვანების მხარდასაჭერად რიზოგრაფით დამზადებული პრინტების გამოფენა-გაყიდვა მოეწყო; გაიმართა მორიგი KOSA Showcase, რომელზეც დრეგ არტისტებმა ტრანს ხსოვნისადმი მიძღვნილი პერფორმანსები დადგეს. გარდა ამისა, ერთ-ერთი პანელური დისკუსია სწორედ ტრანს ხელოვნება იყო.
პანელური დისკუსიის მონაწილეებმა ისაუბრეს, რამდენად მნიშვნელოვანია ხელოვნების სხვადასხვა ფორმა და სივრცეები ტრანს ადამიანების თვითგამოხატვისა და ბრძოლისთვის.
დისკუსიის განმავლობაში მსჯელობა დაეთმო როგორც პოპ კულტურაში ტრანს პერსპექტივის, ჟღერადობის, გავლენის გაძლიერებას, ისე ზოგადად არსებულ შეზღუდვებზე თუ ქართულ კონტექსტზე საუბარს.
ბოლო წლებში ტრანს ხელოვანების ხმა თბილისშიც სულ უფრო მძლავრად ისმის, მათ შორის, მნიშვნელოვანია დრეგ სცენის განვითარების გავლენა ხილვადობასა და ტრანს საკითხებზე ცნობიერების ამაღლებაში. პანელური დისკუსია ამის საპირწონედ იმ გამოწვევებზე საუბარს ისახავდა მიზნად, რაც ხელოვანებისთვის მნიშვნელოვანი წინაღობაა — იქნება ეს რესურსების ნაკლებობა, შემოქმედებით პროცესებში ჩართვის სირთულე, წარმატების მიუხედავად ხელოვანების ცხოვრებაზე შეზღუდული გავლენა თუ ქამინგაუთის საშიშროება. გამოწვევებისა და ბარიერების ფონზე კი, ქართულ ტრანს და ქვიარ ხელოვნების განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლი უკავია ურთიერთზრუნვას, გაძლიერებას, გამოცდილებისა და ცოდნის გაზიარებას.
იმის გამო, რომ ყოველდღიური გამოწვევები, საფიქრალი, საბრძოლი ხშირად არ ტოვებს სივრცეს ან უკანა პლანზე სწევს მომავლის პერსპექტივებზე ფიქრს, წარმოსახვებს, იმედებსა და ოცნებებს, ტრანსკონფერენციის შემაჯამებელი პანელური დისკუსია ტრანს მომავალი იყო.
ჩვენი ბრძოლა აწმყოში, აქტივიზმი დღევანდელობაში, უკეთესობისკენ ცვლილებასთან ერთად, სწორედ მეტად თანასწორი მომავლის შენებას ისახავს მიზნად.
პანელური დისკუსიის მოდერატორი თემიდას პროექტების მენეჯერი, ლიკა გულბანი იყო. მისი თქმით, მომავალზე ფიქრი თავის თავში აწმყოზე საუბარსაც მოიცავს.
“გამოწვევები, ურთიერთზრუნვა თუ ერთობლივი ბრძოლა მთლიანობაში უნდა დავინახოთ, რადგან მხოლოდ ერთზე ორიენტირება გამორიცხავს ბევრ ადამიანს, რომელსაც, შესაძლოა, სხვა გამოწვევები აქვს. მომავლის წარმოსახვებზე, ოცნებებსა და მიზნებზე საუბარი კი გულისხმობს დღევანდელობაზე, ახლანდელ გამოწვევებზე საუბარს. ჩვენი წარმოდგენები მომავალზე ხომ სწორედ აწმყოში არსებულ გამოცდილებებს ეფუძნება”.
ტრანს მომავალზე საუბარმა თავი მოუყარა 2-დღიანი კონფერენციის ყველა ნაწილს — ურთიერთზრუნვას, ბრძოლას, სოლიდარობას, გამოწვევებს, საჭიროებებს. ხოლო დისკუსიაში მონაწილე აქტივისტების მომავლის წარმოდგენების მაგალითზე აწმყოსა და მომავლის ურთიერთმიმართება და ინდივიდუალური მოლოდინები აქცია სასაუბრო თემად.