გულარა მარდანოვა კახეთის რაიონიდან, სოფელ იორმუღანლოდანაა. ფერმერია, მესაქონლეობას მისდევს, ამიტომ მომთაბარე ცხოვრება უწევს და სახლში, სადაც საძოვრები არ აქვთ, ძალიან იშვიათად ჩადის.
ოჯახის წევრები მუღანლოს მხოლოდ შემოდგომაზე სტუმრობენ. ხუმრობენ კიდეც, ახლობლები ქორწილებს ამ დროს ვგეგმავთ, რადგან მაშინ ვართ ყველანი სოფელშიო. ზამთარ-ზაფხული კი პირუტყვის მოვლაში და სხვა საქმეებში გადის.
ფერმა თბილისიდან არც ისე შორს, რამდენიმე საათის გზაზე მდებარეობს, თუმცა მაგისტრალიდან გადახვევის შემდეგ, მთაგორიან ბილიკებზე და პატარა მდინარეზეც უნდა გადაიარო, რომ დასახლებამდე მიხვიდე.
გზად არ შეგხვდებათ მაღაზიები, საავადმყოფო ან რომელიმე სხვა დაწესებულება, რაც საბაზისო საჭიროებებისთვისაა. აქ არც მობილური კავშირია. მხოლოდ რამდენიმე პატარა ქოხი და ვაგონი, სადაც ფერმერები და მათი ოჯახები ცხოვრობენ და უამრავი წვრილ და მსხვილფეხა საქონელი.
გულარა დილის 06:00 საათზე გველოდებოდა, რათა ეჩვენებინა, როგორ იწყება მისი დღე — ძროხების მოწველით. ჩვენი სტუმრობის გამო პროცესი ცოტათი დაგვიანდა, ამიტომ ცდილობდა, საქმე უფრო სწრაფად ეკეთებინა, რათა საქონელი არ შეწუხებულიყო და დღის გეგმებსაც დაწეოდა.
მოწველის დაწყებამდე, ძროხასთან ახლოს თოკით ხბო დააბა და აგვიხსნა — დედას ახლოს თუ არ ეყოლება, რძეს არ მოგვცემსო და რომ არ დავაბა, მოწველას არ მაცდისო. პატარა სკამზე დაჯდა და ენერგიულად დაიწყო საქმე. როცა ერთთან დაასრულა, მომდევნოზე გადავიდა და ასე იქამდე, სანამ ყველა ძროხის მოწველა არ დაასრულა.
შემდეგ რძით სავსე სათლები საცხოვრებელში აიტანა, ყველი ამოიყვანა — გასაყიდი და შვილისთვის გასატანებელი გააცალკევა. ცომიც მოზილა და პური გამოაცხო.
ქათმებს საკენკი დაუყარა, საუზმე მოამზადა და ჭურჭელი დარეცხა. ცდილობდა, ეს ყველაფერი იქამდე მოესწრო, სანამ ქმარი საქონელს საძოვარზე წაიყვანდა. პროცესში შვილი, თოზუ ეხმარებოდა.
უამრავ საქმეში ძალიან გაუჭირდა დრო ეპოვა ჩვენთან საუბრისთვის. მის შრომას რამდენიმე საათის განმავლობაში ვაკვირდებოდით და როცა ვკითხეთ, როგორ უმკლავდებოდა ყველაფერს საბაზისო პირობების გარეშე, მორიდებით გვითხრა, რომ ძალიან იღლება, მაგრამ მიჩვეულია, რადგან უკვე 30 წელია სხვადასხვა ფერმაში მომთაბარედ ცხოვრობს.
“ჩემს თავზე არ ვფიქრობ, მხოლოდ ჩემს ოთხ შვილზე ვფიქრობ, რომ გზაზე დავაყენო”.
გვითხრა გულარამ და მთელი ინტერვიუს განმავლობაში მისი დასახელებული ყველა გულისტკივილი და სურვილიც სწორედ შვილებს უკავშირდებოდა.
სარეცხი მანქანა, მაცივარი და, ზოგადად, ელექტროენერგია, ისევე, როგორც სასმელი წყალი ან აბაზანა ფერმაში მყოფებისთვის ფუფუნებად მიიჩნევა და არა საბაზისო საჭიროებად.
ამ გამოწვევების მიუხედავად, მომთაბარე ცხოვრებაში გულარას ყველაზე მეტად ის აწუხებს, რომ შვილებისთვის განათლების მიცემა გაუჭირდა. ბავშვებს ამის შანსი რომ ჰქონოდათ, სოფელში ბებიასთან ტოვებდა, რადგან ფერმები დასახლებული პუნქტებისგან შორს იყო და წვიმის შემდეგ მანქანები ვეღარ მოძრაობდნენ: “აქ საშინელი წვიმა იცის, ტალახდება საშინლად ყველაფერი და სიცივეა”.
“ძალიან მშურდა იმ ბავშვების, რომლებიც მშობლებთან ერთად ცხოვრობდნენ და სკოლაში დადიოდნენ. მე ან მშობლებთან დარჩენა უნდა ამერჩია, ან სკოლაში სიარული, იმიტომ, რომ ჩემი მშობლები ფერმაში იყვნენ”, – ასე იხსენებს თოზუ გულმამედლი ბავშვობას, რომელიც ბებიასთან და ბიცოლასთან რჩებოდა, რათა სწავლის შესაძლებლობა ჰქონოდა, შემდეგ კი თბილისში გადავიდა საცხოვრებლად და როგორც ამბობს, სულ დედის მონატრებით ცხოვრობს.
“ჩემს შვილებს სკოლის დროს ტანსაცმლის საყიდლადაც კი ვერ მივყვებოდი, ახლობლებს ვატანდი ფულს და ვაბარებდი. ხანდახან პატარა ან დიდ ზომას ყიდულობდნენ. სულ შრომაში ვარ და საქმეში, დრო არ მქონდა”, — თქვა გულარამ დანანებით და განმარტა, რომ ვერავინ გაიგებს და წარმოიდგენს, რა გაუსაძლის პირობებში უწევთ ცხოვრება.
ხანდახან ოცნებობს, ერთი ღამით შვილები მასთან იყვნენ, ყველანი ერთად, როგორც ადრე, ზაფხულობით, როცა სკოლა მთავრდებოდა და ბრუნდებოდნენ. ეს ახლანდელი სურვილია, ადრე კი იმაზე ოცნებობდა, რომ უმაღლესი განათლების მიღების საშუალება ჰქონოდა. ნანობს, რომ ვერ შეძლო, კარგი მოსწავლე ვიყავიო.
შვილებთან კომუნიკაცია რომ შეძლოს, მაღალ გორაზე უნდა ავიდეს, იმ ერთ ადგილას, სადაც ქსელი იჭერს და შეზღუდული დროით, 5-5 წუთით ესაუბროს ოთხივეს, რომ მერე საქმეებს დაუბრუნდეს.
ამბობს, რომ ქალაქში ყოფნა არ უყვარს, მაგრამ როცა ამდენი საქმის პარალელურად დრო გამოუჩნდება, ცდილობს შვილების სანახავად ჩავიდეს. სამაგიეროდ, სოფელი უყვარს, სადაც თავს კარგად გრძნობს და სულიერად ისვენებს. ხშირად ენატრება თავისი სახლი. იქ აბაზანა და სარეცხი მანქანა აქვს, რაც სახლის შრომას უმარტივებს.
“ცომი უნდა მოვზილო, პური უნდა გამოვაცხო. კარგი იქნებოდა პურის ყიდვა მაინც რომ შემეძლოს, საქმეს გამიადვილებდა. რას ვინატრებდი და კომფორტს, მაღაზია რომ იყოს ახლოს, დასალევი წყალი რომ მოდიოდეს, სუფთა წყალი”.
გვითხრა გულარამ და განმარტა, რომ ახლა პროდუქტის საყიდლად 10 დღეში ერთხელ ქალაქში ჩადიან და მარაგებს ავსებენ.
მომთაბარე ხალხის რთულ პირობებს გაუთვალისწინებელი მოვლენებიც ემატება. მაგალითად, როგორც თოზუ გვიყვება, კორონავირუსის პანდემიისას, როცა სახელმწიფო თვითდასაქმებულებზე დახმარებას გასცემდა, ფერმერები არ გაითვალისწინეს, ხოლო როცა მანქანით გადაადგილება აიკრძალა, წამლის საყიდლად ქალაქში ჩასვლა ვერ მოახერხეს და საქონელი დაეღუპათ.
“ქალაქში ცხოვრება მარტივია. წახვალ იმუშავებ, საღამოს აბაზანაში შეხვალ, დაიბან. რამე თუ მოგინდება, რაც გინდა, იმას იყიდი”, — თქვა გულარამ და ვაგონი დაგვათვალიერებინა — ერთი პატარა ოთახი, სადაც ის და მისი ქმარი ცხოვრობენ.
აქვე რჩებიან მათი შვილებიც, როცა ფერმაში ჩასვლას ახერხებენ. ამ ოთახშივე უწევთ აბაზანის მიღებაც, რაც განსაკუთრებით რთულია ზამთარში, როცა ოჯახის სხვა წევრებს, გარეთ, სიცივეში უწევთ მოცდა.
სიტუაცია რთულია ჯანმრთელობისთვის აუცილებელ სერვისებზე ხელმისაწვდომობის კუთხითაც. როგორც გულარა ამბობს, საჭიროების შემთხვევაში სასწრაფოსთან დაკავშირებაც კი არ გამოდის და თუ გამოდის, ადგილზე მისვლის დროც ხანგრძლივია. ასეთ დროს ფერმის მაცხოვრებლები ცდილობენ ერთმანეთს თავად დაეხმარონ.
“საყოველთაო ჯანდაცვითაც ვეღარ ვსარგებლობთ. გეტყვით, რატომ: დავუშვათ, მე ვარ ჩაწერილი საგარეჯოში და ჩემი ფერმა არის ლაგოდეხში. ექიმთან მისვლა თუ მჭირდება, საგარეჯოში ჩასვლა ძვირი ღირს და მირჩევნია, დროის ამბავშიც, ლაგოდეხში ჩავიდე. რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში ჩემი ოჯახის ექიმი ლაგოდეხში არ იქნება და იძულებული ვარ, ფული გადავიხადო”, — ამბობს თოზუ და ამატებს, რომ ამ მიზეზების გამო, მომთაბარეები, თუ ძალიან არ უჭირთ, ექიმთან მისვლისგან თავს იკავებენ:
“ბავშვობაში, როცა დავდიოდით ექიმთან, ყველაზე საშინელი მომენტი ის იყო, როცა ექიმი გვეუბნებოდა, ანალიზები ჩააბარეთ და ხვალ მოდითო, ან ნემსი თუ იყო გასაკეთებელი. ძალიან დიდ გზაზე დავდიოდით, მანქანაც არ გვყავდა და მეორედ მისვლა საშინელება იყო. ნემსსაც როგორ გავაკეთებდით, ფერმაში ექიმი სად არის, ამიტომ შენით უნდა გესწავლა”.
ამას ემატება დისკრიმინაცია, რომელსაც სამედიცინო სექტორში აწყდებიან. ხშირად მოუსმენიათ ფრაზა “თათარი” და სტერეოტიპული დამოკიდებულება იმაზე, რომ მოუწესრიგებლები არიან. ამბობენ, რომ საზოგადოების ნაწილს სოლიდარობის განცდა არ აქვს და მათთვის ჯერ კიდევ “მიუღებლები არიან”, ეს კი უამრავი პრობლემის საწყისია, რაც ეთნიკურ უმცირესობას აქვს.
“ჩვენი ქალების საზოგადოებასთან შეხვედრა ძირითადად სად ხდება? ბაზრებში, როცა პროდუქტი მიაქვთ. ბევრი ამბობს, რომ ზევიდან გვიყურებენ, თქვენ ბინძურები ხართო და ამის გამო პროდუქტს ფასს აკლებენ. ეს არის ქალების ყველაზე დიდი ტკივილი”, — გვითხრა თოზუმ.
ამბობენ, რომ ყოფილა შემთხვევაც, როცა იმავე ფერმაში დამზადებული ყველი ბაზარში უფრო ძვირად გაყიდულა მხოლოდ იმიტომ, რომ ეთნიკურად ქართველი აწარმოებდა.
“არ ვიცი, როგორ უნდა მოუწოდო ვინმეს, რომ მიმიღე, როგორიც ვარ. რა ვიცი, ოდნავ შავი ვარ, არ ვარ მოვლილი, თმა არ შემიღებავს, შალიც მაქვს. ვარ რა, ასეთი ვარ და რა გახდა ჩემი ასეთი მიღება? მართლა ეს კითხვა მაქვს. მაინც და მაინც თეთრი საროჩკა უნდა მეცვას რომ მიმიღო? თმაშეჭრილი, მაკიაჟით და შილაკით, ასე უნდა მიმიღო? ვარ რა, რა გინდა?! აი, ეს უჭირთ და ეს არის ძირითადად ქალების ტკივილი.
სოლიდარობა გვინდა ჩვენ, ერთმანეთის მიღება. ძალიან ბანალური კი ჩანს, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია ეს მიღება. შეიძლება არ იმეგობრო, ეს შენი ნებაა, მაგრამ არ უნდა ვიგრძნოთ რომ მიუღებელი ვართ”.
ერთ-ერთი პრობლემური საკითხია ადრეულ ასაკში ქორწინებასთან დაკავშირებით საზოგადოების დამოკიდებულება, თითქოს ეს მხოლოდ ეთნიკურ უმცირესობებში ხდება:
“წინასწარგაწნყობაა, იმას იმახსოვრებ, რაც შენ გაწყობს. გორშიც ხდება მოტაცება, იმერეთიც საწყის ადგილასაა ნაადრევი ქორწინების კუთხით, მაგრამ არ იმახსოვრებ შენ ამას, მარნეულში რომ მოხდა, იმას იმახსოვრებ. სხვა დროს არ ვჩანვართ ჩვენ, კარგ და პოზიტიურ ამბებს თავი რომ დავანებოთ, ნეიტრალურ ამბებშიც ჩვენი ყოველდღიურობა არ ჩანს, დაკარგულები ვართ, საერთო სივრცეში არ ვართ და უცებ ჩანს, რომ იორმუღანლოში მოიტაცეს გოგო. რას დაიმახსოვრებდა ხალხი?”
თოზუს და გულარას შინ შრომასა და გენდერული ნიშნით განსხვავებულ საქმიანობაზეც ვესაუბრეთ. გულარამ გვითხრა, ფერმაში კაცსაც ბევრი შრომა უწევს, მაგრამ სახლის საქმეები ქალს აწვება ზურგზეო. ამბობენ, რომ მათ ოჯახში ყველა იმას აკეთებს, რაც შეუძლია და საქმეს ინაწილებენ.
“მე და ჩემი მეუღლე ერთად ვშრომობთ, ვწვალობთ. გვინდა სახლი ერთად ავაშენოთ. ქმრის შრომას არ ვკარგავ”, — გვითხრა და განმარტა, რომ თავის დამზადებულ ყველს ყიდიან, როცა ფერმაში მსურველები მიდიან, ან რუსთავში ბაზარში ჩააქვთ. გამომუშავებული ფულით თივას ყიდულობენ საქონლისთვის და სხვა საჭიროებებს ფარავენ.
თოზუც ამბობს, რომ შრომის განაწილებას ცდილობენ, მაგრამ ქალების მიმართ უსამართლო დამოკიდებულება მაინც არსებობს: “შეშა შენი მოსატანია, აბსოლუტურად ყველაფერი შენი გასაკეთებელია. წიწილებს რამდენი მოვლა უნდა, ყველის გაკეთება, საქონლის მოწველა, ბავშვის მოვლა, წყლის მოტანა. ზამთარს კიდევ ემატება საქმე. თუ ცხვარია, ცხვარს კიდევ თავისი მოვლა უნდა და ძალიან რთულია ეს ყველაფერი. მაგრამ ეს ნაშოვნი ფული, რა თქმა უნდა, არასდროს ითვლება ქალის ფულად, ეს არის კაცის ფული და საუკეთესო შემთხვევაში — ოჯახის ფული”.
სანამ მის შვილთან ვსაუბრობდით, გულარა დღის განრიგს სწრაფი ტემპით მიჰყვებოდა. სიცხის მიუხედავად, შრომა არ შეუწყვეტია არც ეზოში, თაკარა მზის ქვეშ, პარალელურად კი იმაზეც ზრუნავდა, რომ არც ჩვენ დავეტოვებინეთ უყურადღებოდ და თოზუსთვისაც ჰქონოდა დრო.
ფერმა ნაშუადღევს დავტოვეთ. გულარას ჯერ კიდევ უამრავი საქმე ჰქონდა, რომელიც დღის შუქზე უნდა მოესწრო.
