“ქართულმა ოცნებამ აიღო და დააკოპირა ის მესიჯბოქსი, რაზეც ჩვენ წლები ვიყავით”, — მმართველ პარტიას იდეების მისაკუთრებას მოძალადე, პრორუსული, ძალადობრივი დაჯგუფება ალტ-ინფო ედავება. ალტ-ინფოს “ეჭვები” მას შემდეგ გაუმძაფრდა, რაც “ოცნებამ” წინასაარჩევნოდ გამოგონილ, არარსებულ “ლგბტ პროპაგანდასთან” ბრძოლა და ტრადიციული ღირებულებების “დაცვა” კანონის დონეზე გადაწყვიტა.
ქართული ოცნება ძალაუფლებაში ყოფნის 12 წელს ითვლის. თუ მათ პოლიტიკურ “მოღვაწეობას” თვალს გადავავლებთ, დავინახავთ, რომ ხელისუფლების რიტორიკაში სიძულვილის ენა ეტაპობრივად იმატებდა. წლებთან ერთად, იზრდებოდა პოლიტიკური ჰომოფობია, ადამიანის უფლებების წინააღმდეგ მიმართული სახელისუფლებო კამპანია კი ბოლოს იქამდე მივიდა, რომ ძალადობისგან არათუ დამცველი, არამედ მისი წამქეზებელი გახდა.
არარაციონალური შიშები ლგბტქ+ ადამიანების მიმართ, რომელიც წლების მანძილზე კვება ქართულმა ოცნებამ, საბოლოოდ, ჰომოფობიური, სიძულვილის კანონის დაანონსებაში ითარგმნა. 17 სექტემბერს 84 ხმით პარლამენტმა მიიღო ჰომოფობიური კანონი, რომელსაც “ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ” კანონს უწოდებს და ზღუდავს ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებებს.
სანამ უშუალოდ კანონისა და მისი ამოქმედების პროცედურების განხილვაზე გადავალთ, კიდევ ერთხელ შეგახსენებთ, რომ “ლგბტ პროპაგანდა” არ არსებობს და ადამიანები არანაირი ინფორმაციის მიწოდების შედეგად არ იცვლიან იდენტობას.
ვადები და პროცედურა
დღეს, 2 ოქტომბერს საქართველოს პრეზიდენტმა, სალომე ზურაბიშვილმა ჰომოფობიურ, ადამიანის უფლებების შემლახავ და ცენზურის დამწესებელ კანონს კანონს ხელი არ მოაწერა, თუმცა არც ვეტო დაადო. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ დოკუმენტი ხელმოსაწერად საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს გადაეგზავნება. შალვა პაპუაშვილს ამისთვის 5 დღე აქვს. კანონი ძალაში გამოქვეყნების შემდეგ შევა, გამოქვეყნებიდან მე-60 დღეს კი ამოქმედდება, ანუ არჩევნების შემდეგ. შესაბამისად, უნდა ვივარაუდოთ, რომ რუსული კანონის მსგავსად, სიძულვილის კანონის ბედიც არჩევნების შედეგებზე იქნება დამოკიდებული.
კონსტიტუციონალისტი ვახუშტი მენაბდე განმარტავს, რომ კონსტიტუციური სამართლის მიხედვით, როცა პრეზიდენტი კანონს ხელს არ აწერს, ეს უფრო დიდი უარყოფაა, ვიდრე ვეტოს დადება. მისი თქმით, ვეტოს მიზანი პარლამენტის მიერ კანონში ისეთი ცვლილებების შეტანაა, რომ ის ასატანი/მისაღები გახდეს და ხარვეზებიც გასწორდეს. ხოლო, როცა პრეზიდენტი კანონს ვეტოს არ ადებს და არც ხელს აწერს, ამით ორის რამის თქმა სურს:
- კანონი გამოსწორებას არ ექვემდებარება;
- მორალური წინააღმდეგობა აქვს კანონთან, ამიტომ არ სურს მასზე პრეზიდენტის ხელმოწერა იყოს.
განახლება: პარლამენტის თავმჯდომარემ, შალვა პაპუაშვილმა კანონს ხელი მოაწერა.
რა იცვლება კანონში
სიძულვილის კანონის პაკეტი ჯამში 19 — 1 ძირითადი კანონისა და 18 გამომდინარე პროექტისგან შედგება. ცვლილებები შევიდა როგორც სამოქალაქო, ასევე, შრომის კოდექსში, განათლების, მაუწყებლის, სიტყვისა და გამოხატვის, შეკრებისა და მანიფესტაციის კანონებში და სხვა. ამ მუხლების ნაწილის “დარღვევა” ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით გათვალისწინებულ, მეორე ნაწილი კი — სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. ამიტომ, ქართულმა ოცნებამ ცვლილებები შეიტანა, როგორც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში, ასევე, სისხლისსამართლის კოდექსში.
მმართველ პარტიას ამით სურს, კონტროლის ქვეშ მოაქციოს:
ქორწინების საკითხი — ჯერ კიდევ 2017 წელს ქართულმა ოცნებამ ქორწინების განმარტება საკონსტიტუციო დონეზე შეცვალა, კერძოდ, კონსტიტუციის 30-ე მუხლში (ქორწინების უფლება, დედათა და ბავშვთა უფლებები) ჩაწერა, რომ ქორწინება არის “ქალისა და მამაკაცის კავშირი ოჯახის შექმნის მიზნით”.
უკვე ახალი ცვლილებების შედეგად კი სამოქალაქო კოდექსში დაზუსტდა, რომ “ქალი არის მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მდედრობითი სქესის ადამიანი, ხოლო მამაკაცი — გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მამრობითი სქესის ადამიანი”.
გარდა ამისა, 1120-ე მუხლის პირველ ნაწილს, სადაც ქორწინების დამაბრკოლებელ გარემოებებზეა საუბარი, დაემატა პუნქტი, რომლის მიხედვით, დაქორწინება არ დაიშვება “ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის (კერძოდ მემკვიდრეობითი ბიოლოგიური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული ერთი და იმავე სქესის) წარმომადგენლებს შორის)”.
ქორწინების საკითხს ეხება კიდევ რამდენიმე ცვლილება, რომელიც სამოქალაქო აქტების შესახებ კანონში შევიდა. კერძოდ, ქორწინების დამაბრკოლებელ გარემოებებს დაემატა ჩანაწერი: “ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის კავშირის, როგორც ქორწინების რეგისტრირება, ან/და სამართლებრივი აქტით ქორწინება დაუშვებელია. ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის კავშირის, რომელიც საზღვარგარეთ რეგისტრირებულია ან/და აღიარებულია, როგორც ქორწინება, საქართველოში იურიდიული ძალა არ აქვს. ასევე, ისიც, რომ “ქორწინების ალტერნატიული კავშირის რეგისტრირება, ან/და სამართლებრივი აქტით აღიარება დაუშვებელია. საზღვარგარეთ რეგისტრირებულ ან/და აღიარებულ ასეთ კავშირს საქართველოში იურიდიული ძალა არ აქვს”.
შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის საკითხი: აქ ცვლილებები შევიდა შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ კანონის მე-4 მუხლში. კანონის საფუძველზე ცალსახად სისგენდერი, ჰეტეროსექსუალი ადამიანის გარდა, ბავშვის აყვანა ან მინდობით აღზრდა ეკრძალება ყველას. კერძოდ, დამატებული ჩანაწერები ამბობს, რომ:
- “დაუშვებელია ბავშვის შვილად აყვანა იმ ადამიანის მიერ, რომელიც თავს არცერთ ბიოლოგიურ სქესს არ მიაკუთვნებს, ან თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებულ სქესს მიაკუთვნებს, ან/და რომლის სექსუალური ორიენტაცია ჰეტეროსექსუალობის კატეგორიას არ განეკუთვნება”.
- “დაუშვებელია ბავშვის მინდობით აღსაზრდელად გადაცემა იმ ადამიანისთვის, რომელიც თავს არცერთ ბიოლოგიურ სქესს არ მიაკუთვნებს, ან თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებულ სქესს მიაკუთვნებს ან/და რომლის სექსუალური ორიენტაცია ჰეტეროსექსუალობის კატეგორიას არ განეკუთვნება”.
დოკუმენტში სქესის მითითება — მაშინ, როდესაც ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ხელისუფლებას პირადობის დამადასტურებელ დოკუმენტში სქესის მარკერის შეცვლის მიზნით, სწრაფი, გამჭვირვალე და ხელმისაწვდომი პროცედურებისკენ მოუწოდებს, ქართულმა ოცნებამ ცვლილებები შეიტანა სამოქალაქო აქტების შესახებ კანონშიც, რომლითაც პირადობის დამადასტურებელ, ან სახელმწიფოს მიერ გაცემულ სხვა დოკუმენტში “ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესის მითითება” იკრძალება.
შრომითი ურთიერთობები, როგორც კერძო, ისე საჯარო დაწესებულებებში — ახალი ჩანაწერის თანახმად, “ბათილია შრომითი ურთიერთობის ფარგლებში დაკისრებული ისეთი ვალდებულება, შრომითი ურთიერთობების ფარგლებში გაცემული ისეთი მითითება ან/და დამსაქმებელსა და დასაქმებულს შორის დადებული ისეთი შეთანხმება, რომელიც მიმართულია ბიოლოგიური სქესის უგულებელყოფისკენ ან მისი უგულებელყოფის წახალისებისკენ”.
ტრანზიციის პროცესი — ჯანმრთელობის შესახებ დაცვის კანონს დაემატა შემდეგი შინაარსის მუხლი:
- “ადამიანის მისი ბიოლოგიური სქესისგან (კერძოდ, მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მისი სქესისგან) განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების მიზნით, მისთვის ქირურგიული ოპერაციის ჩატარება ან მის მიმართ სხვა სახის მანიპულაციის გამოყენება დაუშვებელია”. დოკუმენტში არ არის დაკონკრეტებული, რა შეიძლება იყოს “სხვა სახის მანიპულაცია” და მოიაზრება თუ არა მათ შორის, მაგალითად, ჰორმონებზე წვდომის შეზღუდვაც.
კანონის ამ ჩანაწერის “დარღვევის” შემთხვევაში, დგება იმ ადამიანის სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა, რომელიც ჩაატარებს ქირურგიულ ოპერაციას ან “სამედიცინო მანიპულაციას” — ფიზიკური პირი დაისჯება ჯარიმით, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით 3 წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით 1-დან 4 წლამდე, ხოლო იურიდიული პირი — ჯარიმით.
ინფორმაციის გავრცელება — ცვლილებები შევიდა მაუწყებლობის შესახებ კანონში. კერძოდ, გაჩნდა ჩანაწერი, რომლის თანახმადაც მაუწყებლებს ეკრძალებათ ისეთი ინფორმაციის გავრცელება, რომელიც მიმართულია “ადამიანის არცერთი ბიოლოგიური სქესისთვის მიკუთვნების ან/და მისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების პოპულარიზაციისკენ”.
- იკრძალება ისეთი ინფორმაციის გავრცელება, რომელიც მიმართულია “ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობების ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ”.
- ეს ჩანაწერი საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში შემოქმედებითი ნაწარმოების განთავსების მიმართ გულისხმობს მხოლოდ ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ინტიმური ურთიერთობის ან ინცესტის ამსახველი სცენის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერით გავრცელების დაუშვებლობას.
- ცვლილება შევიდა რეკლამის შესახებ კანონში, სადაც ნათქვამია, რომ დაუშვებელია ისეთი რეკლამის გავრცელება, რომელიც მიმართულია ქვიარ ურთიერთობების “პოპულარიზაციისკენ”.
ამ მუხლების დარღვევის შემთხვევაში, ფიზიკური პირი დაჯარიმდება 800 ლარით, ხოლო იურიდიული პირი — 2 500 ლარით. მერიის მიერ განსაზღვრული შესაბამისი პირი საქმეს ადგილზე განიხილავს და “სამართალდამრღვევს” ადგილზევე შეუფარდებს ჯარიმას — გამოიწერება საჯარიმო ქვითარი, რომელიც “იმავდროულად არის ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი”.
აღსანიშნავია, რომ კანონის თანახმად, “პოპულარიზაცია” არის ისეთი ინფორმაციის გავრცელება, რომელიც “ობიექტური დამკვირვებლის აზრით, ადამიანის არცერთი ბიოლოგიური სქესისთვის მიკუთვნებას ან/და თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნებას, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატულ ურთიერთობას ან ინცესტს დადებითად ან/და მისაბაძად წარმოაჩენს”.
ხელისუფლებამ კანონში სქესის განმარტებაც შემოგვთავაზა:
- ქალი — მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მდედრობითი სქესის ადამიანი;
- მამაკაცი — მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მამრობითი სქესის ადამიანი;
- ბიოლოგიური სქესი — მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული სქესი.
განათლება — ცვლილებები ეხება განათლების სფეროსაც. აქ ახალი ჩანაწერები ჩნდება ადრეული და სკოლამდელი განათლების აღზრდის შესახებ კანონში, პროფესიული განათლებისა და უმაღლესი განათლების შესახებ კანონში.
- ადრეული და სკოლამდელი განათლების აღზრდის შესახებ კანონს ემატება პუნქტი, რომლის თანახმად, დაუშვებელია “დაწესებულების სააღმზრდელო ან/და საგანმანათლებლო პროგრამაში ისეთი ინფორმაციის შეტანა ან/და დაწესებულების თანამშრომლის მიერ ამ დაწესებულების ტერიტორიაზე ისეთი ინფორმაციის გავრცელების ხელშეწყობა, რომელიც მიმართულია ადამიანის არცერთი ბიოლოგიური სქესის მიკუთვნების ან/და მისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ”.
- იდენტურია ჩანაწერი პროფესიული განათლების შესახებ კანონსა და უმაღლესი განათლების შესახებ კანონშიც.
ამ მუხლების დარღვევისთვის ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობაა გათვალისწინებული. კანონში წერია, რომ ასეთ შემთხვევაში ფიზიკური პირი დაჯარიმდება 1 500 ლარით, ხოლო იურიდიული პირი — 4 000 ლარით.
ამ საქმეებს განიხილავს და შესაბამის სახდელს ადებს განათლების სამინისტროს უფლებამოსილი პირი. ამასთან, კანონში წერია ისიც, რომ თუ “სამართალდარღვევა” ადმინისტრაციულ გამოკვლევას არ საჭიროებს, სამინისტროს უფლებამოსილი პირი საქმეს ადგილზე განიხილავს და “სამართალდამრღვევს” ადგილზევე აჯარიმებს.
სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება — კანონი ასევე ზღუდავს ადამიანის კიდევ ერთ ფუნდამენტურ უფლებას. თუ აქამდე სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის შინაარსობრივი რეგულირება შესაძლებელი იყო იმ შემთხვევებში, როცა ის ეხებოდა მაგალითად, ცილისწამებას, უხამსობას, პირისპირ შეურაცხყოფას, დანაშაულის ჩადენისკენ წაქეზებას, მუქარას და ა.შ., ცვლილებებით, ამ ჩამონათვალს ემატება პუნქტი, რომლის თანახმად, შინაარსობრივი რეგულირება შეიძლება მოხდეს თუ ეს ეხება “ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ საქართველოს კანონით დადგენილი რომელიმე მოთხოვნის დაცვას”.
საჯარო შეკრებისა და მანიფესტაციის ჩატარება — ცვლილებების შედეგად, დაუშვებელია ხდება საჯაროდ ისეთი შეკრება ან/და მანიფესტაციის ჩატარება, რომელიც “მიმართულია ადამიანის თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ”.
- ამავე კანონში შესული ცვლილების თანახმად, ამ მოთხოვნის დარღვევით საჯარო ან შეკრების ან/და მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში უფლებამოსილი წარმომადგენელი შეკრების მონაწილეებს განუმარტავს მის “კანონსაწინააღმდეგო ხასიათს და მოსთხოვს შეწყვეტას. თუ ამ მოთხოვნიდან 15 წუთის განმავლობაში შეკრება/მანიფესტაცია არ შეწყდა, სამართალდამცავი ორგანო მის შესაწყვეტად გამოიყენებს საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ღონისძიებებს”.
გარდა ამისა, ცვლილება შედის ამავე კანონის კიდევ ერთ მუხლში, სადაც მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანოს უფლებამოსილებაზეა საუბარი. აქამდე მოქმედი კანონმდებლობით, მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანო უფლებამოსილი იყო, არ დაეშვა შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება, “თუ არსებობდა პოლიციის მიერ შემოწმებული აშკარა მონაცემები, რომელთა შესაბამისად, შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შედეგად უშუალო საფრთხე ემუქრება კონსტიტუციურ წყობილებას, მოქალაქეთა სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას”. კანონის მიღების შემდეგ მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოს ენიჭება უფლებამოსილება, არ დაუშვას საჯარო შეკრება ან/და მანიფესტაციის ჩატარება, თუ არსებობს პოლიციის მიერ შემოწმებული აშკარა მონაცემი, რომ ეს შეკრება მიმართული იქნება ქვიარ ურთიერთობების “პოპულარიზაციისკენ”.
ასევე, დასჯადი ხდება არასრულწლოვანთან ისეთი პირდაპირი კომუნიკაცია, მათ შორის, ისეთი შემოქმედებითი ნაწარმოების მიწოდება, გაზიარება და ხელმისაწვდომის უზრუნველყოფა, რომელიც ქვიარ ურთიერთობების “პოპულარიზაციისკენ” არის მიმართული. დოკუმენტის თანახმად, ეს გულისხმობს ისეთ შემთხვევასაც, როდესაც “სუბიექტმა არასრულწლოვანი დაუშვა ისეთ ტერიტორიაზე, სადაც ეს ინფორმაცია სიტყვიერად, ხმოვანი მოწყობილობით ან/და ვიზუალურად ვრცელდება”. ამ მუხლის დარღვევის შემთხვევაში, ფიზიკური პირი 1 000 ლარით დაჯარიმდება, ხოლო იურიდიული პირი — 3 000 ლარით, მსგავს საქმეებსაც განიხილავს მერიის მიერ განსაზღვრული შესაბამისი პირი და დაჯარიმების პროცედურებიც იდენტურია.
აღსანიშნავია, რომ თუ ადამიანი დაჯარიმებულია ლგბტქია+ უფლებებზე სასწავლო დაწესებულებაში ინფორმაციის, ასევე, რეკლამის გავრცელების ან არასრულწლოვანისთვის ინფორმაციის მიწოდების გამო, ამ სამიდან ნებისმიერი ქმედების განმეორების შემთხვევაში მის წინააღმდეგ ამოქმედდება სისხლის სამართლის კოდექსი და “დამრღვევი” შეიძლება დაისაჯოს ჯარიმით, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.
გარდა ამისა, სიძულვილის კანონი ითვალისწინებს 17 მაისის დასვენების დღედ გამოცხადებას — ეკლესიის შემდეგ, სახელმწიფო “ოჯახის სიწმინდის და მშობლების პატივისცემის” დღედ მოიხსენიებს დღეს, რომელიც საპატრიარქომ მას შემდეგ დააწესა, რაც სასულიერო პირებმა და მრევლმა 2013 წლის 17 მაისს ქვიარ ადამიანები და აქტივისტები ძალადობრივად დაარბიეს. 17 მაისი ჰომოფობიასთან, ბიფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეა და საპატრიარქომ “ოჯახის სიწმინდის დღე” სწორედ ამის საპირწონედ, 2014 წელს დააწესა.
რას გვიზღუდავს სიძულვილის კანონი — მაგალითები
გამოდის, რომ კანონი რომელიც ოჯახის და ბავშვების დაცვის სახელით მიიღეს, პირველ რიგში, ქვიარ თემს აზარალებს, თუმცა ის ყველას ეხება.
წინა ქვეთავში კანონის დონეზე მიმოვიხილეთ, რა ცვლილებები შეიტანა “ოცნებამ” კანონმდებლობაში. ახლა, ვეცდებით, რამდენიმე მაგალითის საფუძველზე განვმარტოთ, რას შეცვლის ეს ჩანაწერები მოქალაქეების რეალურ ცხოვრებაში. როგორც ხედავთ, კანონი რომელიც “ოცნებამ” წინასაარჩევნოდ მიიღო, ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებებს ეხება — მნიშვნელოვნად იზღუდება განათლების უფლება, შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება, საჯარო შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება და სხვა.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ჩამოთვლილი საკითხების უდიდესი ნაწილი, მაგალითად, ქორწინება, შვილის აყვანა, სქესის შეცვლის ოპერაცია და სხვა ლგბტქია+ თემისთვის არც აქამდე ყოფილა ხელმისაწვდომი.
გარდა ამისა, კანონში დამატებული ჩანაწერები ბუნდოვანია. მაგალითად, ტერმინ “პოპულარიზაციის” განმარტებაში ნათელი არ არის, ვის გულისხმობენ “ობიექტურ დამკვირვებელში”. შესაბამისად, ბუნდოვანია, ვინ უნდა განსაზღვროს, ჯდება თუ არა კონკრეტული ქმედება “პოპულარიზაციის” ფარგლებში.
შეიძლება ითქვას, რომ კანონში დამალული ნაღმები, ცენზურისა და განსხვავებული აზრის ჩახშობის რეალურ საფრთხეს ქმნის. მაგალითად, განვიხილოთ ცვლილებები, რომელიც შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონში შევიდა. დავიწყოთ იმით, რომ საქართველოში ლგბტქია+ შეკრებისა და მანიფესტაციის ჩატარება არც აქამდე ყოფილა ბოლომდე ხელმისაწვდომი — აქამდე ეს უფლება კანონის დონეზე გარანტირებული იყო, თუმცა ხელისუფლებას არ გამოუჩენია მისი რეალიზების ნება. ცვლილებების შედეგად, ვდგებით რეალობის წინაშე, რომ ადამიანები, რომელთა უფლებებიც ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ილახება და რომლებიც ხშირად სიცოცხლის მოსპობის, მუქარის, შევიწროების სამიზნეები არიან, ამაზე ხმამაღლა საუბარიც ეკრძალებათ. ანუ, რომ წარმოვიდგინოთ, ლგბტქია+ ადამიანის მიერ მისი უფლებების დარღვევის, მაგალითად, პარლამენტის წინ გაპროტესტება, შესაძლოა, ხელისუფლებამ ქვიარ ურთიერთობების “პოპულარიზაციად”, შესაბამისად, კანონსაწინააღმდეგოდ ჩათვალოს.
საგანგაშოა ჩანაწერი, რომელიც ბავშვთან პირდაპირ კომუნიკაციას არეგულირებს. შეზღუდვა ვრცელდება შემოქმედების ნაწარმოების მიწოდებაზეც. რეალურ ცხოვრებაში ეს იმას ნიშნავს, რომ როცა თქვენს არასრულწლოვან შვილს/დას/ძმას გაუჩნდება კითხვა, რა არის გენდერი, სქესი, სექსუალური ორიენტაცია და სხვა, შესაძლოა, ამ კითხვას ვერ უპასუხოთ. ასევე, შესაძლოა, დაჯარიმდეთ, თუ ბავშვს მაგალითად, თანასწორობის მნიშვნელობაზე ან ადამიანის უფლებების დაცვის აუცილებლობაზე დაელაპარაკებით, რადგან “ობიექტურმა დამკვირვებელმა” ეს შეიძლება “პოპულარიზაციად” მიიჩნიოს.
გარდა ამისა, კანონის ამოქმედების დღიდან, მოგვიწევს სერიალებსა და ფილმებს დაცენზურებულად ვუყუროთ და ამოჭრილი ან დაფარული კადრები ვნახოთ. იგივე ეხება ლიტერატურასაც.
სამოქალაქო ორგანიზაციებმა ჰომოფობიური კანონის მესამე მოსმენით განხილვა პარლამენტში სიძულვილის, ჩაგვრისა და დისკრიმინაციის პროცესად შეაფასეს. მათი განცხადებით, კანონის მიზანი მიზანი წინასაარჩევნოდ საზოგადოების მანიპულაცია, რეალური პრობლემების გადაფარვა, ირაციონალური შიშის გაღვივება და ქვეყნის ევროინტეგრაციის გზაზე კიდევ ერთი ბარიერის შექმნაა.
“კანონების პაკეტი საზიანო და სახიფათოა, რადგან იგი სინამდვილეში ცენზურის დაკანონებასა და შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებაში უხეშ ჩარევას მოიაზრებს. პაკეტი თავისი არსით ეხება არამხოლოდ ერთ ჯგუფს, ლგბტქ თემს, არამედ ქმნის პრეცედენტს, რომ მომავალში მთავრობას შეეძლოს ნებისმიერ მოქალაქეს ჩამოართვას კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები. არაერთი ისტორიული მაგალითი არსებობს იმისა, თუ როგორ ხდება ერთი ჯგუფისათვის უფლებების შეზღუდვა უფრო მასშტაბური რეპრესიების დასაწყისი”, — აღნიშნულია ორგანიზაციების განცხადებაში.
მშობლების საპროტესტო აქციაზე, რომელიც საკანონმდებლო ორგანოსთან სიძულვილის კანონის მესამე მოსმენით მიღების პარალელურად იმართებოდა, მონაწილეები აცხადებდნენ, რომ ქართული ოცნება უგულებელყოფს ბავშვების სიღარიბის, მშობლების მიგრაციის, ბავშვებზე სექსუალური და ფიზიკური ძალადობის, განათლებასა და ჯანდაცვაზე ხელმიუწვდომლობისა და კიდევ უამრავ მსგავს რეალურ პრობლემას, ნაცვლად ამისა კი, თესავს ზიზღს, ახალისებს ჩაგვრასა და დისკრიმინაციას და აბსურდული მოტივით, კანონებს ადამიანის უფლებების შეზღუდვისა და რეპრესიების დაწყების ახალ იარაღად აქცევს.
“ოცნება” ამ ადამიანის უფლებების შემზღუდავი ამ კანონმდებლობის შემოტანით “ოჯახების დაცვაზეც” აცხადებს პრეტენზიას მაშინ, როცა ქვეყანაში მზარდია ემიგრაციის მაჩვენებელი და ბავშვები ხშირად მშობლების გარეშე იზრდებიან — საქსტატის მიერ 26 აპრილს გამოქვეყნებული მონაცემებით, 2023 წელს საქართველოდან ემიგრაცია წინა წელთან შედარებით 95.6%-ით გაიზარდა და ქვეყანა 245 064-მა ადამიანმა დატოვა; როცა სიღარიბის მაჩვენებელი კვლავ მაღალია და ბავშვების ნაწილს პირველად საჭიროებებზეც არ მიუწვდება ხელი — გაეროს ბავშვთა ორგანიზაციის (Unicef) 2023 კვლევა აჩვენებს, რომ ბავშვების 45.3%-ს არ აქვს მინიმუმ ერთი საგანმანათლებლო ნივთი, რომლის ქონაც სურთ, მაგრამ ვერ ახერხებენ სახსრების არარსებობის გამო; როცა კვლავ მაღალია ბავშვთა მიმართ ძალადობის, მათ შორის, სექსუალური ძალადობის მაჩვენებელი — გენერალური პროკურატურის მონაცემებით, 2022-2023 წლებში სექსუალური ძალადობის დანაშაულების მსხვერპლი ბავშვების რაოდენობა 260-ზე მეტია. მხოლოდ 2024 წლის იანვარ-თებერვალში სექსუალური ხასიათის დანაშაულზე პროკურატურამ დაზარალებულად 24 ბავშვი ცნო. და იმ დროს, როდესაც ქართული ოცნება ბავშვების დაცვას გვპირდება, მათი პარტიული, წინასაარჩევნო ღონისძიებიდან არასრულწლოვანთა “ქორწინების” წახალისების აქტს ვხედავთ. ვიდეო, რომელიც რამდენიმე დღის წინ გავრცელდა 17 წლის მოზარდი, სავარაუდოდ, ამავე ასაკის გოგოს “დაოჯახებას” სთავაზობს. არასრულწლოვანი სცენაზევე აჟღერებს საკუთარ ასაკს, მიუხედავად ამისა, ღონისძიების წამყვანი გოგოს ეკითხება: “თანახმა ხარ?”. “თანხმობის” მიღების შემდეგ კი ამბობს: “კიდევ ერთი საოცარი ქუთაისური და ქართული ოჯახი შეიქმნა, მაგარი აპლოდისმენტები, გილოცავთ”.
სხვადასხვა ორგანიზაცია თუ აქტივისტი მიიჩნევს, რომ მმართველი გუნდი ჰომოფობიას და ქვიარების უფლებებს წინასაარჩევნო პროპაგანდისთვის იყენებს და ჰომოფობიური განწყობების მქონე ამომრჩეველის მობილიზებას, პარალელურად კი, ქვეყანაში არსებული სხვა პრობლემების გადაფარვას ცდილობს.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ ახალი საკანონმდებლო ცვლილებებით მმართველმა ძალამ ევროინტეგრაციის გზაზე მორიგი ბარიერი შექმნა — მიყოლებით ორი რუსული სტილის კანონის მიღებით, კიდევ უფრო გააფერმკრთალა ევროკავშირში გაწევრიანების პერსპექტივა. ამას ადასტურებს კანონის მიღების შემდგომი კრიტიკა, რომელიც უცხოელი პარტნიორებისგან მოვისმინეთ.
- EU-ის უმაღლესი წარმომადგენელი საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის საკითხებში, ჯოზეფ ბორელი: საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონები “ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ”, რომელიც ძირს უთხრის ადამიანთა ფუნდამენტურ უფლებებს და გაზრდის დისკრიმინაციასა და სტიგმატიზაციას. მოვუწოდებ საქართველოს უკან გაიწვიოს ეს კანონმდებლობა, რომელიც კიდევ უფრო აშორებს ქვეყანას ევროკავშირის გზას”.
- გერმანიის საგარეო საგარეო საქმეთა სამინისტრო: “საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული საკანონმდებლო პაკეტი მიზნად ისახავს ლგბტქი ადამიანების დისკრიმინაციას. ის არღვევს ინდივიდუალურ პირთა სამოქალაქო უფლებებს, როგორც აღნიშნა ვენეციის კომისიამ, და აშორებს საქართველოს ევროკავშირს. მოვუწოდებთ საქართველოს, შეცვალოს თავისი კურსი”.
- ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი, მარგუს ცაჰკნა: “შემაშფოთებელია იმის დანახვა, როგორ თელავს საქართველო უმცირესობის ზოგიერთი ჯგუფის უფლებებს ოჯახური ფასეულობების დაცვის საფარქვეშ”.
- საფრანგეთის ელჩი საქართველოში, შერაზ გასრი: “ოჯახური ღირებულებებისა და ბავშვთა უფლებების სახელით ლგბტ+ პირების დევნა ეწინააღმდეგება ადამიანის საყოველთაო უფლებებს და ნებისმიერი ნიშნით სიძულვილის, ძალადობისა და დისკრიმინაციის წაქეზებისაგან ყველა ადამიანის დაცვის აუცილებლობას. საქართველოს ანტი-ლგბტ კანონი კიდევ ერთი უკან გადადგმული ნაბიჯია ევროკავშირის გზაზე”.
- აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესსპიკერი მეთიუ მილერი: “თვეების განმავლობაში ვამბობდით, რომ საქართველო ანტიდემოკრატიული ქმედებებით, დაუცველი და მარგინალიზებული ადამიანების დარბევით სულ უფრო შორდება თავის გაცხადებულ სურვილს და მისი ხალხის აშკარა სურვილს ევროატლანტიკური ინტეგრაციისკენ, და ეს კანონი სწორედ ამის დასტურია”.
რატომ არის სიძულვილის კანონიც რუსული?
იმისთვის, რომ უფრო ნათელი გახდეს, კიდევ რა შეიძლება მოიტანოს ამ კანონმა, გადავხედოთ ქვეყნების პრაქტიკას, რომელიც ქართულმა ოცნებამ სამაგალითოდ გაიხადა. არ გაგიკვირდებათ, რომ პიონერი აქაც რუსეთია — ოკუპანტ ქვეყანაში მსგავსი კანონი ჯერ კიდევ 2013 წელს მიიღეს და ქართული ოცნების რიტორიკის მსგავსად, “ოჯახისა და არასრულწლოვანების დაცვის” საბაბს ამოეფარნენ.
კვლევები ადასტურებს, რომ ამ კანონის მიღების შემდეგ რუსეთში სიძულვილით მოტივირებულმა დანაშაულმა არსებითად იმატა. შედარებისთვის, თუ 2010 წელს ჰომოფობიური მოტივით ჩადენილი დანაშაულის მსხვერპლი 34 ადამიანი გახდა, კანონის მიღების შემდეგ ეს მაჩვენებელი სამჯერ გაიზარდა და 2015 წელს ამ რიცხვმა 138-ს მიაღწია.
საბოლოოდ, საქმე იქამდეა მისული, რომ რუსეთში იკრძალება:
- ქვიარ წყვილებისთვის ბავშვების აყვანა;
- “სქესის შეცვლის ოპერაცია, ჰორმონალური თერაპია, დოკუმენტებში სქესის შეცვლა;
- დაცენზურებულია ფილმები, სერიალები, წიგნები, რომელთა პერსონაჟები ლგბტქია + ადამიანებიც არიან;
- როსკომნადზორს ევალება ინტერნეტის მონიტორინგი და ასეთი ინფორმაციის დაბლოკვის მიზნით, აქვს უფლება, სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე დაბლოკოს საიტები. გამონაკლისად არც მედია, რეკლამა, ხელოვნებისა და განათლების სფერო, ან სამეცნიერო კვლევები მიიჩნევა. (მაგალითად, 2018 წელს რუსეთის მედიის ზედამხედველობის ორგანომ დახურა ვებგვერდი “პარნიპლუსი”, რომელიც ლგბტ ადამიანებში აივ-ინფექციის ეპიდემიის შესახებ ცნობიერების გაზრდას ემსახურებოდა).
- შეიძლება ითქვას, რომ რუსეთში სრულადა იკრძალება საჯარო სივრცეში ლგბტქია + საკითხებზე საუბარიც კი. სასჯელი რიგ შემთხვევაში, სოლიდური ფულადი ჯარიმა, ზოგჯერ კი დეპორტაცია და პატიმრობაც შეიძლება იყოს;
- დღემდე არარსებული მოტივით რუსეთიდან იდევნებიან ადამიანები (2023 წელს რუსეთის ქალაქ ყაზანში ქართველი და ჩინელი ბლოგერების წყვილი დასმენის საფუძველზე დააკავეს და და ბრალად ლგბტ პროპაგანდის გავრცელება წაუყენეს; ამავე წელს “არატრადიციული სექსუალური ურთიერთობების ხელშეწყობისთვის” რუსეთის სასამართლომ სამართალდამრღვევად ცნო გერმანელი ბლოგერი და ქვეყნიდან გააძევა.
კიდევ ერთი ქვეყანა, სადაც ანალოგიური კანონი მოქმედებს, უნგრეთია. შაბლონი აქაც იგივეა — სიძულვილის კანონის მიღება ბავშვთა დაცვის სახელით. 2021 წლის 15 ივნისს უნგრეთში ჰომოფობიური კანონი ძალაში შევიდა, რითაც ქვეყანაში არასრულწლოვანთათვის ქვიარ საკითხებზე ინფორმაციის მიწოდება პროპაგანდად ჩაითვალა და აიკრძალა. აქ უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს მსგავსად, უნგრეთის მთავრობამაც ამ ჰომოფობიური ინიციატივის შემოღება საპარლამენტო არჩევნებამდე ცოტა ხნით ადრე გადაწყვიტა.
საქართველოში ჰომოფობია და ტრანსფობია ახალი არ არის და სიძულვილის ნიშნით ჩადენილი დანაშაულები აქამდეც ყოფილა, თუმცა უფლებადამცველები ცალსახად მიუთითებენ ქართული ოცნების მხრიდან პოლიტიკურ ქვიარ ფობიაზე, სიძულვილის წახალისებაზე. ბოლო 10 წელში საქართველოში მინიმუმ 5 ტრანსგენდერი ქალი მოკლეს. თუმცა, არცერთი შემთხვევა ქვეყნის ხელისუფლებისთვის ეს საგანგაშო სიგნალი არ გამხდარა. კანონის შედეგებზე სასაუბროდ კი მხოლოდ ეს ერთი წინადადებაც კი საკმარისია: სიძულვილის და ჰომოფობიური კანონის მიღებიდან მეორე დღეს საკუთარ სახლში ტრანსგენდერი ქალი კესარია აბრამიძე მოკლეს.