ავტორი: ბექა მაისურაძე
რა რჩება, როცა გარშემო ყველაფერი იცვლება, მაგრამ შენ არ შეგიძლია ან არ გინდა, რომ შეიცვალო? შეიძლება ეს იყოს სიჯიუტე, შეიძლება — თვითგადარჩენის ინსტინქტი. მაგრამ, ალბათ, ყველაზე ხშირად, ეს უბრალოდ შინაგანი სიმშვიდის ძიებაა ისეთ სამყაროში, რომელიც მუდმივად ცდილობს, გამოგთიშოს საკუთარი თავისგან.
კინემატოგრაფი ხშირად გვაჩვენებს ამბებს სიღრმის ძიებაზე, მაგრამ იშვიათად აკეთებს ამას უშუალოდ, უხმაუროდ და თან ისე, რომ შენსავე არსებობაზე დაგაფიქროს. ფილმები, რომლებზეც დღეს გიამბობთ, არ გვთავაზობენ ზღაპრულ ფინალებს. არც მარტივ გმირებს. სამაგიეროდ, გვაჩვენებენ ადამიანებს, რომლებიც ვერ პოულობენ საკუთარ ადგილს იმ სამყაროში, სადაც გრძნობებს წესრიგის ცივი ჩარჩოები ცვლის.
ზოგჯერ კი მხოლოდ ერთი მზერა ცვლის ყველაფერს — განსაკუთრებით მაშინ, როცა ადამიანებს სჯერათ, რომ ერთი შეხედვითაც შეგიძლია სიკვდილი მოიტანო.
“ფლამინგოს იდუმალი მზერა” არ არის ფილმი მხოლოდ ტრანსგენდერი ქალების თბილ სამეზობლოზე, სიყვარულზე, სტიგმაზე ან შიშზე. ეს არის კინოსურათი ნათელი და ბნელი ფერების თანაცხოვრებაზე იმ სამყაროში, სადაც “განსხვავებულობა” ჯერ კიდევ სამიზნედ გაქცევს.
ჩილე, 1982 წელი. მაღაროელების მტვრიან ქალაქში ახალი დაავადება იწყებს ხალხის ცხოვრებაში შეღწევას. სამედიცინო ახსნა არავის აინტერესებს — ადამიანები უფრო ადვილად იჯერებენ, რომ ეს სენი ორი კაცის ერთმანეთისთვის “სხვა თვალით” შეხედვამ გამოიწვია, რომ სიყვარული, თუ ის “სწორად” არ გამოიყურება, შეუძლებელია სიცოცხლის საყრდენად დარჩეს.
ერთდროულად სიმბოლური და სასტიკად რეალისტური ეს მითი ჰაერში გამოკიდებულ ფარულ შიშებზე გვიყვება — იმაზე, თუ როგორ იბადება აგრესია მაშინ, როცა საზოგადოება სიყვარულს ვერ ამოიცნობს და საკუთარი უსუსურობის გადაფარვას სხვების დევნით ცდილობს.
დიეგო სესპედესის სრულმეტრაჟიანი ფილმი ლირიკული ბალადაა, სადაც მთელი ძალადობა სიტყვებში და მზერებში ცხოვრობს და სადაც ხანდახან სიყვარული იმაზე უფრო საშიშია, ვიდრე ტყვია — მხოლოდ იმიტომ, რომ ის არ ჰგავს შენს სიყვარულს. სესპედესის რეჟისურა არ ცდილობს ჭკუის სწავლებას. ის უბრალოდ გვანახებს, როგორ შეიძლება სიყვარული ვიღაცისთვის ნავსაყუდელი იყოს, ხოლო სხვებისთვის — საფრთხე; როგორ შეიძლება მზერა, რომელიც შენში სინათლეს ანთებს, სხვებს მონსტრად გამოეცხადოს.
“ფლამინგოს იდუმალი მზერა” სიყვარულზეა და შიშზე, კიდევ უფრო მეტად კი იმაზე, თუ როგორ შეიძლება ერთი ქალაქის ფერწასული ცა ვარდისფერი ფლამინგოსავით დაიფაროს მაშინ, როცა სიყვარულმა გაბედა, თავი მოეჭრა სირცხვილისთვის.
რა მოხდება, თუ მთელი ცხოვრება ერთი ადგილისთვის გაწირავ თავს? როგორ იცვლება სამყარო შენ ირგვლივ მაშინ, როცა თავად უარს ამბობ ცვლილებაზე? და ბოლოს — შეშლილი ხარ, რომ ამას ირჩევ თუ უბრალოდ საკმარისად გონიერი, რომ სხვა გზა იპოვო? მირო რემოს ფილმი “სჯობს, გაგიჟდე ბუნებაში” ამ და კიდევ უამრავ დაუფარავ კითხვას სვამს არა სენტიმენტალურად, არამედ სიმშვიდით, რომელიც მხოლოდ საზღვრების უარყოფას ახლავს თან.
ფილმი თითქოს ერთი შეხედვით უცნაური ძმების პორტრეტია, მაგრამ სინამდვილეში ესაა სამყაროს შესახებ მცირე, მაგრამ მკვეთრი განაცხადი: ნამდვილი თავისუფლება იქ იწყება, სადაც ცივილიზაცია წყვეტს შენს გაგებას.
ძმების სამყაროში არ არსებობს ბიუროკრატია, სოციალურ ქსელებზე საუბარი კი უხერხულად ჟღერს. ისინი დროსა და სივრცეს მოწყვეტილი ფიგურები არიან, რომლებიც ჯერ კიდევ წერენ წერილებს, უყვართ ძველი სიმღერები და საკუთარი წესებით საუბრობენ ბუნებასთან.
მირო რემო ამ სამყაროს ზედმეტად არ აკარებს ხელს, მისი კამერა მოზომილად და პატივისცემით უყურებს გმირებს და უბრალოდ გვაჩვენებს: აი, როგორ შეიძლება არსებობდეს ადამიანი უხარისხო ცხოვრებისა და დიდი გარე ხმაურის გარეშე, თავისი კანონებით.
ფილმის ძლიერი მხარე მისი ატმოსფეროა: სიჩუმის, ქარის, გამხმარი ფოთლების ხმა ისე ჟღერს, როგორც სადღაც შორიდან დაბრუნებული მელოდია. ბუნება არა სცენოგრაფიაა, არამედ ერთადერთი პერსონაჟი, ვისაც ძმები კლიშიკები ნდობას უცხადებენ. შეიძლება, სწორედ ამიტომაც ჩანს ფილმი ასე მკაცრად ლირიკული, რადგან ის არ ცდილობს აგიხსნას, რას აკეთებენ ეს ადამიანები და რატომ, არც ამაყად აფრიალებს დამოუკიდებელი არსებობის დროშას — ის გტოვებს დისკომფორტში იმ კითხვასთან, რომელიც შენ უნდა გაითავისო: ნუთუ შეუძლებელია, ვცხოვრობდეთ ასე? ნუთუ მეტისმეტად გვაშინებს სიმარტოვე?
რა არის ის სივრცე, სადაც დრო ჩერდება, ადამიანები კი, მიუხედავად მოძრაობისა, მაინც ერთ წრეზე ბრუნავენ? როგორ გამოიყურება “სახლი”, როცა ის შენია მხოლოდ მეხსიერებით და არა განცდით?
კარლოვი ვარის საკონკურსო პროგრამის კიდევ ერთი ფილმი, “სტუმარი” არ არის ამბავი დაბრუნებაზე — ის არის ამბავი იმაზე, რატომ აღარ გვხვდება სახლში ის, ვინც ვიყავით და როგორ შეიძლება ადამიანის სიჩუმე უფრო მეტს ამბობდეს, ვიდრე ხმამაღლა ნათქვამი სინანული.
ზაფხულის ბოლოა. იმ სეზონის ბოლო დღეები, როცა სიცხე ნელ-ნელა ქრება, მაგრამ მზე ჯერ კიდევ არ ნებდება. სწორედ ასეთ გარდამავალ მომენტში ჩნდება დანიელიუსი. მამა, რომელიც დროებით ტოვებს ცოლსა და შვილს ნორვეგიაში და ბრუნდება ლიეტვუაში — ქვეყანაში, რომელიც ოდესღაც მისთვის სამშობლო იყო, მაგრამ ახლა მხოლოდ მოგონებების გეოგრაფიად იქცა.
ის ბინის გასაყიდად ჩამოვიდა — მშობლების ბინის, სადაც ბავშვობის კვალი ჯერ კიდევ კედლებზე ცხოვრობს. მაგრამ ეს არ არის უბრალოდ უძრავი ქონება. ეს არის სივრცე, რომელიც მისი წარსულია, მისივე ჩამოუყალიბებელი თავდაპირველი “მე”. ბინის გაყიდვის ნაცვლად, დანიელიუსი თითქოს იწყებს საკუთარი თავის გაყიდვას — ურთიერთობების, მოგონებების, იმ იდენტობის, რომელსაც ეს ადგილი წარმოადგენდა.
რეჟისორი ვიტაუტას კატკუსი თავის სადებიუტო ფილმში დიდი დელიკატურობით ქმნის სივრცეს, რომელიც სინამდვილეში ლანდშაფტია ადამიანის ფსიქიკისთვის. ფილმში დრო არ გადის. უფრო სწორად, ის ცირკულირებს. მეგობრები, რომლებთანაც დანიელიუსი ურთიერთობის აღდგენას ცდილობს, აღარ არიან ის, ვინც ადრე იყვნენ, მაგრამ არც თვითონ დარჩენილა უცვლელი. საუბრები მოკლებულია სითბოს, შეხვედრები კი არასწორ დროს დაყენებულ საათს ჰგავს. აქ ყველაფერს აქვს წარსული, მაგრამ არაფერი ეკუთვნის აწმყოს.
და მაინც, ეს არ არის დეპრესიული ნარატივი. ეს ფილმი პატიოსნად გვაჩვენებს, როგორ ვიბნევით, როცა საკუთარ შინაგან ხმას პირველად ვუსმენთ სიჩუმეში და პირველად ვფიქრობთ, რას ნიშნავს იცხოვრო ნელა, აუჩქარებლად.
ეს ფილმები არ ამბობენ ხმამაღლა, რა არის სწორი ან რა სჯობს. ისინი არაფერს გთხოვენ. არც შენს დასკვნებს ითხოვენ. უბრალოდ გიტოვებენ სივრცეს, სადაც შეგიძლია საკუთარ თავთან მარტო დარჩე და იკითხო: სად ვგრძნობ თავს ისე, თითქოს მართლა სახლში ვარ?
იქნებ დაბრუნება იმ ადგილას, სადაც არაფერი დაგრჩა, მაინც რაღაცას ცვლის შენში. იქნებ სიყვარული, თუნდაც ვიღაცისთვის “არასწორი”, ყოველთვის იმსახურებს შანსს, რომ გადარჩეს.
და თუ ოდესმე მოგინდება გაქცევა, დროის შეჩერება, ან უბრალოდ გაქრობა იმ საზოგადოებისგან, რომელიც აღარ გაბედნიერებს, გახსოვდეს, რომ არსებობს ადგილები და არსებობენ ადამიანები, რომლებიც შენს გასაქცევ ადგილად იქცევიან.