ავტორი: თამარ თორდინავა
“სახლიდან გასვლის წინ იურისტის ნომერს ვიწერ ხელზე, ვიცვამ ისეთ ტანსაცმელს, რომელიც გადასაგდებად არ დამენანება, თუ გაზით გაიჟღინთება. ვცდილობ, ბევრი რამ არ წავიღო — დევნის შემთხვევაში, ზურგჩანთაში მარტივია ხელის ჩაჭიდება და მძიმეცაა. ასევე, ვარჩევ ფეხსაცმელს, რომლითაც მარტივად ვირბენ და ვწერ მშობლებს” — გვიყვება ელენე, რომელმაც 2023 და 2024 წლის ბევრი დღე და ღამე რუსთაველზე, პარლამენტთან გაატარა.
პროფესიით იურისტია და ძირითადად ქალებისა და ქვიარ ადამიანების უფლებებს იცავს. 2023 წელს, როცა “ქართულმა ოცნებამ” რუსული კანონი პირველად წარადგინა, მძაფრი პროტესტი გაუჩნდა და იმის შემდეგ აქციებზე დგომა, ფაქტობრივად, მისი ყოველდღიურობა გახდა. არ ითვლის, მერამდენე დღეა დგას ქუჩაში ან რამდენი ღამეა არ უძინია. მიაჩნია, რომ ახლა არის იქ, სადაც უნდა იყოს და ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილებებისთვის იბრძვის.
“გაზაფხულიდან ჩემი ყველანაირი პრიორიტეტი არის არჩევნები, დემონსტრაციები, აქციებზე დგომა და სხვა აქტივობებში მონაწილეობა, რაც დემოკრატიასთან არის კავშირში. მთავარი საქმე და ჩემი პროფესია გახდა ამ ქვეყანაზე ცოტა უფრო ფართომასშტაბიანად ზრუნვა, ვიდრე ჩემი კონკრეტული პროფესიით მუშაობა”.
ვაპირებ აქ ვიდგე იქამდე, სანამ ვხედავ, რომ დგანან ადამიანები. ვერ წარმომდგენია რომ ეს მუხტი სადმე გაქრეს. ყველა ვაცნობიერებთ, რა არის მთავარი და რა დგას რისკის ქვეშ.
ელენე ამბობს, რომ 2023 წლის გაზაფხულიდან ბრაზი ბოლომდე “გაათავისუფლა”, ჩაიცვა თბილად და ოფისიდან ქუჩაში გავიდა.
“ყველაზე რთული ის კი არ არის, რომ გამოხვიდე აქ და მთელი ღამე იდგე, არამედ ის, რომ წახვიდე, როცა უკვე [აქ ყოფნა] აღარ შეგიძლია. მეორე სირთულეა რაღაც დროს იმ გადაწყვეტილების მიღება, რომ რამდენიმე დღე გამოტოვო, რათა შეგეძლოს, რომ შემდეგ ფუნქციური იყო”.
“დედა, ნუ გეშინია. თუ დამარბიეს, გავიქცევი და მერე ისევ მოვბრუნდები” — ძირითადად ამ შინაარსის გზავნილით შემოიფარგლება დარბევისას კომუნიკაცია ოჯახის წევრებთან. მათგანაც გრძნობს, რომ დამოკიდებულებამ და შიშმაც სახე იცვალა.
“ზუსტად ვიცი, რომ არაფერს ვაშავებ და მთელი არსებით მინდა ხოლმე იმ მომენტშიც რაღაც წინააღმდეგობა გავუწიო, რადგან აბსოლუტურად არალეგიტიმურია ხოლმე იმ წუთას დარბევა, მაგრამ იმის გამო, რომ მათ აქვთ სპეციალური საშუალებების: გაზის, წყლის ჭავლის გამოყენების უფლება, უძალობისა და უსუსურობის განცდა მაქვს. ყოველთვის ვიცით, რომ დარბევის შემდეგ რამდენიმე წუთში ან რამდენიმე საათში უკან დავბრუნდებით. არავინ მწერს, რომ იქნებ დღეს არ წახვიდე და ა.შ. — იციან და მიხვდნენ, რომ ის, რასაც ახლა ვაკეთებთ, იმაზე მნიშვნელოვანია, ვიდრე რომელიმე ერთი კონკრეტული აქტივისტის მშობლის შიში, რომ მას შეიძლება რამე დაუშავდეს. მე მგონია, ეს ეტაპი რაღაცნაირად გადაილახა უკვე, როდესაც მარტო სხვისმა შვილებმა უნდა გაირთულონ ცხოვრება იმისთვის, რომ რაღაცას მიაღწიოს ამ ქვეყანამ”.
პროტესტის ყველაზე ძლიერი ტალღა ირაკლი კობახიძის 28 ნოემბრის განცხადებას მოჰყვა, რომელმაც თქვა, რომ “ქართული ოცნება” 2028 წლის ბოლომდე წყვეტს ევროკავშირთან მოლაპარაკებებს და უარს ამბობს ყოველგვარ საბიუჯეტო გრანტზე ევროკავშირის მხრიდან. ამან თბილისსა და რეგიონებში მასობრივი პროტესტების ტალღას დაუდო სათავე.
ქალების წვლილი ძალიან დიდია ამ პროტესტში და რაც უფრო დრო გავა, მით უფრო კარგად შეგვეძლება ანალიზი.
მშვიდობიან დემონსტრაციებს “ოცნება” თავიდანვე ძალადობით დაუპირისპირდება და სხვადასხვა გზით სცადა პროტესტის რეპრესირება. აქციებზე შსს-ს მხრიდან არაპროპორციულად და უკანონოდ იქნა გამოყენებული წიწაკის სპრეი, ცრემლმდენი გაზი და წყლის ჭავლი, მათ შორის ქიმიური მინარევებით. ამაზე საუბრობენ ავტორიტეტული უფლებადამცველი ორგანიზაციები და სახალხო დამცველი. სამართალდამცავებმა ძალადობრივად დააკავეს ასეულობით მშვიდობიანი დემონსტრანტი, რომელთა მიმართაც ცემას, წამებას, არაადამიანურ და დამამცირებელ მოპყრობას სისტემური და ფართომასშტაბიანი ხასიათი აქვს. 16 დეკემბრის მონაცემებით, სახალხო დამცველის მიერ მონახულებულ 158 პირს აღენიშნებოდა ხილული დაზიანებები, ძირითადად სახის არეში. გარდა ამისა, აღსანიშნავია ჟურნალისტების მიმართ გამოვლენილი ძალადობა და სისასტიკე, მათი ტექნიკის მიზანმიმართული დაზიანება, მიტაცება და პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლა როგორც საპოლიციო ძალების, ისე ე.წ. “ტიტუშკების” მხრიდან. ამ დრომდე საპოლიციო ძალების არცერთი წარმომადგენელი არ დასჯილა.
მიუხედავად ამისა, პროტესტი უკვე ერთი თვეა უწყვეტად მიმდინარეობს ყოველდღიურ რეჟიმში. მთავარი მოთხოვნა ახალი არჩევნები და დაკავებულების გათავისუფლებაა. ელენე სწორედ ამ პროტესტის ნაწილია და საქართველოს ევროპული მომავლისთვის იბრძვის.
“იყო აქტივისტი საქართველოში, ნიშნავს იმას, რომ ეს გაიხადო შენს საქმედ, რომელზეც უბრალოდ სულ უნდა იფიქრო. ეს არის პროცესი, რომელშიც სულ მონაწილეობ. ეს არის მუდმივ რეჟიმში ინფორმაციის მიღება, გაცემა და მსჯელობა იმაზე, რა ხდება ქვეყანაში და რა შეიძლება იყოს გამოსავალი”.
ელენეს თქმით, იბრძვის იმისთვის, რომ რასაც მთელი სტუდენტობა ელოდებოდა, ის რეალობა გახდეს. განმარტავს, რომ აქ გულისხმობს ევროკავშირის წევრობას, რასაც დღეს რეალური საფრთხე ემუქრება.
“ფაქტობრივად, ვდგავართ იმ რეალობის წინაშე, რომ შეიძლება მეც კი ვერ მოვასწრო სიბერის ტკბილად, ევროპელი პენსიონერებივით გატარება. ამან გამაბრაზა ძალიან. ყველა სხვა გზა, იქნება ეს არჩევნები თუ თანმდევი სასამართლო პროცესები, ამოიწურა და ერთადერთი გზა, რაც დაგვრჩა, არის ის, რომ ქუჩაში ჩვენი სიმტკიცით, პრინციპულობითა და სიმრავლით დავანახოთ ე.წ. ხელისუფლებას, რომ ბევრნი ვართ ის ადამიანები, ვინც მათ არ აღიარებს, არ აძლევს ლეგიტიმაციას”.
თავისუფლად შესაძლებელია, ერთ მშვენიერ დღეს გავიღვიძოთ ქვეყანაში, სადაც იმის უფლებაც აღარ გვაქვს, რასაც ახლა ვაკეთებთ — მშვიდობიანად გამოვდივართ და ვაფიქსირებთ ჩვენს აზრს.
როგორც გვიყვება, მასაც ჰქონია იმედგაცრუებები, როცა ფიქრობდა, რომ არაფერი შეიცვლებოდა, მაგრამ ამბობს, რომ ახლა ისეთი გაბრაზებულია, ნიჰილიზმისთვის სივრცეც აღარ რჩება. მისი თქმით, ქუჩაში, ტრანსპორტამდე, სადარბაზოებამდე თუ სახლებამდე აქტივისტების დევნა არის ტერორი და ამ გზით ხელისუფლება ცდილობს, დააშინოს ისინი; ცდილობს, რომ აქტივისტმა სახლშიც არ იგრძნოს თავი უსაფრთხოდ.
“მაგრამ მგონია, რომ სულ ასე ვიყავით — როდესაც ძალადობა ხდებოდა, სულ უფრო მეტნი გამოვდიოდით ქუჩაში, რადგან ჩვენ გვესმის, რომ როდესაც “ხელისუფლების” გეშინია, სახლში კი არ უნდა დარჩე, არამედ პირიქით — ეს ნიშნავს იმას, რომ ამ “ხელისუფლებას” უნდა ებრძოლო ყველა იმ სამართლებრივი მეთოდით, რაც შეგვიძლია”, — ამბობს ელენე.
მიმდინარე მასშტაბური პროცესებს უყურებს როგორც ქვეყნის გადარჩენის ბოლო მცდელობას და აღნიშნავს, რომ ხელისუფლების რეპრესიები და საკანონმდებლო ცვლილებები ნელ-ნელა ხურავს გამოხატვის თავისუფლების სივრცეებს. ამბობს, შეიძლება ვიღაცას მოეჩვენოს, რომ ეს არის გაზვიადება, მაგრამ თავისუფლად შესაძლებელია, ერთ მშვენიერ დღეს გავიღვიძოთ ქვეყანაში, სადაც იმის უფლებაც აღარ გვაქვს, რასაც ახლა ვაკეთებთო — “მშვიდობიანად გამოვდივართ და ვაფიქსირებთ ჩვენს აზრს”.
ეს არის აბსოლუტურად სახალხო პროტესტი, რომელსაც არ ჰყავს ერთი კონკრეტული მმართველი არც ადამიანი და არც ჯგუფი.
“ხელისუფლება უკვე დიდი ხანია რაც ებრძვის უბრალოდ კრიტიკულ აზრს ქვეყანაში, თავისუფლებას. მათ არ სჭირდებათ და არ უნდათ თავისუფალი საზოგადოება და დემოკრატია, მათ სჭირდებათ საზოგადოება, რომელსაც ძალიან მარტივად მართავენ, პრობლემების გარეშე და ქვეყანას წაიყვანენ იქითა მხარეს, საითაც უნდათ. მგონია, დღეს ძალიან აშკარაა მათთვის, რომ ეს თავისუფალი ნება, მიუხედავად არაერთი მცდელობისა უკანასკნელი წლების განმავლობაში, რაღაცნაირად ვერ დათრგუნეს იმდენად, რომ ჩვენ ამაზე ხმა არ ამოგვეღო. ისინი ებრძვიან ყველას, ვისაც კრიტიკულად აზროვნება შეუძლია და ამის გამოხატვის სითამამე აქვს”.
ელენეს თქმით, “ქართული ოცნება” საზოგადოების ყველაზე ბნელ სენტიმენტებზე ზემოქმედებით ცდილობს ძალაუფლების შენარჩუნებას და ამის ნაწილია პატრიარქატი და ქალის დაკნინებული როლი საზოგადოებაში.
“თუ არ ვიმოქმედებთ, ნელ-ნელა უფრო და უფრო მარტივი წარმოსადგენი გახდება დღევანდელი პერსპექტივით წარმოუდგენელი რეალობები ქალებისთვის, სადაც სხეულებრივ ავტონომიას თავად კანონი არღვევს; სადაც ქალზე ძალადობა არა დანაშაული, არამედ, ნორმაა; სადაც ქალი იმაზე გაცილებით უუფლებოა, ვიდრე დღეს — როგორც ოჯახში, ასევე, საზოგადოებაში და ქვეყნის საჯარო ცხოვრებაში”.