საქართველოს ცენტრალური გამზირი უწყვეტი აქციების მე-18 დღეს ითვლის. ამ დროის განმავლობაში მოქალაქეების პროტესტი არც რეგიონებში შემწყდარა. ამის პარალელურად, ქართული ოცნება მუხტის ჩახშობას სხვადასხვა მეთოდით ცდილობს, იქნება ეს სასტიკი ძალადობა, დაკავება, დაშინება, დეზინფორმაცია, პროპაგანდა თუ კანონის გამკაცრება.

13 დეკემბერს ქართული ოცნების პარლამენტმა მესამე მოსმენით დაუჭირა მხარი საკანონმდებლო ცვლილებების პაკეტს, რომელიც იურისტების შეფასებით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსს კიდევ უფრო რეპრესიულ იარაღად აქცევს და ზღუდავს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას.

მოკლედ განვიხილოთ თითოეული მათგანი:

ახალი სამართალდარღვევები

კანონში დაემატა ახალი ტიპის სამართალდარღვევები. კერძოდ, აქციაზე სახის ნიღბით ან ნებისმიერი სხვა საშუალებით დაფარვა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევა ხდება და ამის გამო 2 000 ლარით შეიძლება დაგაჯარიმონ. აქ ხაზგასასმელია ის, რომ აქციებზე შეკრებილი მოქალაქეები პოლიციამ მრავალჯერ, ცრემლსადენი გაზის, წიწაკის სპრეისა და წყლის ჭავლის გამოყენებით დაარბია. მოქალაქეები ატარებენ, მათ შორის, ისეთ აირწინაღებსაც, რომლებიც სახეს ფარავს. 

ამასთან, აქციის მონაწილეებს ეკრძალებათ ლაზერული ან/და მკვეთრი გამოსხივების მქონე საშუალების გამოყენება, რომელმაც, ჩანაწერის მიხედვით, “შესაძლოა ხელი შეუშალოს სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენელთა საქმიანობას, ან/და მათ სარგებლობაში არსებულ ტექნიკურ საშუალებათა გამართულ ფუნქციონირებას”.

ეს იმას ნიშნავს, რომ პროტესტის ეს ფორმა და, შეიძლება ითქვას, ამ აქციების ერთ-ერთ სიმბოლო, კანონდარღვევად იქცევა.

გარდა ამისა, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია მიუთითებს, რომ მიმდინარე აქციების პარალელურად, შსს რუტინულად ატარებს უკანონო ჩხრეკებს და ადამიანებს ართმევს, მათ შორის, ისეთ ლეგალურ ნივთებს, როგორიცაა აირწინაღი და ნიღაბი. როგორც ორგანიზაცია წერს, მოსალოდნელია, რომ ამ შეზღუდვას შსს უკანონო ჩხრეკების გასამართლებლად და არაპროპორციულად გამოიყენებს, მათ შორის, ისეთი ლაზერული ან მანათობელი ნივთების მფლობელთა წინააღმდეგაც, რომელთაც არ შეუძლიათ ამ ხელსაწყოებით რეალურად შეაფერხონ სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენელთა საქმიანობა ან მათი ტექნიკის ფუნქციონირება.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი სამართლის საბაზისო პრინციპებთან და ადამიანის უფლებების საწინააღმდეგოდ აფასებს კიდევ ერთ ცვლილებას, რომელიც არასრულწლოვანის მიერ ჩადენილი ქმედების გამო, მშობლის სანქცირებასაც ითვალისწინებს. კერძოდ, ახალი რედაქციით, თუ არასრულწლოვანი აქციაზე პოლიციამ 173-ე მუხლის დამრღვევად მიიჩნია (პოლიციის კანონიერი მოთხოვნის მიმართ დაუმორჩილებლობა), ჯარიმა მშობელსაც შეეხება.

კიდევ ერთი სიახლე ასეთია — სამართალდარღვევად ჩაითვლება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სისტემაში დადგენილი ფორმის ან მისი მიმსგავსებული ტანსაცმლისა და ატრიბუტიკის ტარება. ორივე სამართალდარღვევისთვის გათვალისწინებულია 2 000 ლარი, საგნის კონფისკაციით.

გაზრდილი სანქციები

ახალი ცვლილებებით მნიშვნელოვნად იზრდება შეკრებისა და მანიფესტაციების შესახებ საქართველოს კანონის მე-9, მე-11 და 11(1) მუხლებით გათვალისწინებული ნორმების დარღვევაზე გათვლილი სანქციებიც. ნორმები ეხება: აკრძალულ ადგილებში აქციებისა და მანიფესტაციების ჩატარებას, აკრძალული მოწოდებების გაკეთებას, აკრძალული ნივთების ქონას და მონაწილეთა მცირე რაოდენობის მიუხედავად, გზის გადაკეტვას.

ძველი რედაქცია, აქციის მონაწილის შემთხვევაში, გზის გადაკეტვისთვის 500-ლარიან ჯარიმას ან 15-დღიან ადმინისტრაციულ პატიმრობას ითვალისწინებდა; ხოლო თუ დამრღვევი ორგანიზატორი იყო, ის 5 000 ლარით ჯარიმდებოდა ან ადმინისტრაციული პატიმრობა ემუქრებოდა. ახალი რედაქციაში ჯარიმების ოდენობა აქციის მონაწილისთვის 5 000 ლარამდე, ხოლო “ორგანიზატორისთვის” 15 000 ლარამდე იზრდება.

ცვლილება შევიდა 125-ე მუხლში და ჩაიწერა, რომ თუ ავტომობილის მძღოლი პროტესტს მსვლელობით უერთდება და პოლიციამ მიიჩნია, რომ ამით ტრანპორტის მოძრაობა ფერხდება, ის 1 000 ლარით დაჯარიმდება და მართვის უფლება 1 წლით ჩამოერთმევა. აქამდე კანონის მიხედვით გათვალისწინებული სანქცია მხოლოდ ჯარიმა იყო. აღსანიშნავია, რომ ბოლო აქციებზე არაერთხელ ვიხილეთ ტაქსის მძღოლების სოლიდარობა აქციის მონაწილეების მიმართ და მათ მიერ გადაკეტილი ქუჩა.

კიდევ ერთი ცვლილება ეხება “ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ტერიტორიის იერსახის დამახინჯებას”. 150-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული სამართალდარღვევისთვის (სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებური შესრულება შენობათა ფასადებზე, ვიტრინებზე, ღობეებზე, სვეტებზე, ხე-ნარგავებზე, ასევე პლაკატების, ლოზუნგების, ბანერების განთავსება ისეთ ადგილებზე, რომლებიც საამისოდ არ არის გამოყოფილი, ღობეებისა და შენობების შეუღებავად მიტოვება) ჯარიმა 50-დან 1 000 ლარამდე იზრდება. 

იგივე ქმედების განმეორებით ჩადენის შემთხვევაში, 500-ის ნაცვლად 2 000 ლარით დაგაჯარიმებენ. მსგავსად არის გაზრდილი ჯარიმები ამ მუხლის სხვა ნაწილებისთვის:

• თუ საპროტესტო წარწერებს/ ნახატებს და ა.შ ადმინისტრაციული ორგანოების შენობის ფასადებზე ან მის მიმდებარე ტერიტორიაზე დაიტანთ, 500-ის ნაცვლად, 2 000 ლარით დაჯარიმდებით. 
• თუ იმავეს გაიმეორებთ, 1 000-ის ნაცვლად, 3 000-ლარიანი ჯარიმა უნდა გადაიხადოთ. ან, თუ საქმის გარემოებებისა და დამრღვევის პიროვნების გათვალისწინებით, ჯარიმის გამოყენება არასაკმარისად მიიჩნიეს —  15 დღემდე ვადით ადმინისტრაციული პატიმრობა გემუქრებათ.

ჯარიმები იზრდება კიდევ ერთ მუხლში. ახალი რედაქციის თანახმად, “კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ” საქართველოს კანონით დადგენილ კულტურული მემკვიდრეობის დამცავ ზონაში ტერიტორიის იერსახის დამახინჯება 2 000-ლარიან ჯარიმას გულისხმობს, რაც ნიშნავს, რომ სანქცია 1 000 ლარითაა გაზრდილი. იმავეს გამეორებისთვის კი 2 000 ლარის ნაცვლად, 3 500 ლარის გადახდა მოგიწევთ.

გარდა ამისა, ახალი ცვლილებების თანახმად, ამ მუხლით გათვალისწინებული დარღვევის “გამოუსწორებლობა” დაჯარიმებიდან 10 დღის ვადაში, 500 ლარის ნაცვლად, 1 000-ლარიან ჯარიმას ითავლისწინებს.

სანქციები გაიზარდა კიდევ ერთი მუხლის შემთხვევაშიც, რომელიც “ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის იერსახის დამახინჯებას” გულისხმობს:

• საპროტესტო წარწერები/ნახატები/სიმბოლოები და ა.შ. შესრულებითვის 200-ის ნაცვლად, 1 000 ლარით დაჯარიმდებით, იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენის შემთხვევაში კი 1 000-ის ნაცვლად, 2 000 ლარით.

თუ საქმე ადმინისტრაციული ორგანოს შენობის ფასადს ეხება, 1 000 ლარის ნაცვლად, 2 000-ლარიანი ჯარიმით დაგსჯიან, გამეორების შემთვევაში კი 2 000-ის ნაცვლად, 3 000-ის ლარის გადახდა მოგიწევთ.

ამ მუხლით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის ჩამდენს “კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ” საქართველოს კანონით დადგენილ კულტურული მემკვიდრეობის დამცავ ზონაში 1 000-ის ნაცვლად, 2 000 ლარის გადახდა დაეკისრება, განმეორებით იმავე ქმედებისთვის კი 2 000-ის ნაცვლად, 3 500 ლარით დაჯარიმდება. 

იზრდება ჯარიმები ვანდალიზმის მუხლშიც. 300 ლარის ნაცვლად, ჯარიმა 1 000 ლარი ხდება, ხოლო 500 ლარის ნაცვლად — 2 000.

დაკავების საფუძვლები

იურისტები განსაკუთრებით საგანგაშოდ მიიჩნევენ იმას, რომ ახალი ცვლილებებით იზრდება იმ საფუძვლების ჩამონათვალი, რომელიც პოლიციას მოქალაქის დაკავებასა და ჩხკრეკას, ასევე, ნივთებისა და დოკუმენტების ჩამორთმევას უმარტივებს.

როგორც სიას თავმჯდომარე, ნონა ქურდოვანიძე განმარტავს, დაკავების საფუძვლებს დაემატა პრევენციული დაკავება.

“ანუ თუ პირს ადრე აქვს ჩადენილი სამართალდარღვევა, პოლიციამ შეიძლება ივარაუდოს, რომ კიდევ ჩაიდენს დარღვევას და სწორედ ამ ვარაუდის საფუძველზე დააკავოს; ამასთან, მოქალაქე შეიძლება დააკავონ მხოლოდ იმის გამო, რომ სასამართლოში მიიყვანონ, მიუხედავად იმისა, თავად უარს ამბობს თუ არა მისვლაზე. ამ საფუძვლით პოლიციას მაშინაც შეუძლია დააკავოს პირი, თუ სასამართლოში ჯერ საერთოდ არ არის საქმე შეტანილი”.

244-ე მუხლში გაჩენილ ახალ ჩანაწერს (პირის ადმინისტრაციული დაკავება დასაშვებია ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის განმეორებით ჩადენის პრევენციის მიზნით) აკრიტიკებს იურისტი საბა ბრაჭველიც. როგორც ის წერს, ცვლილება იძლევა საშუალებას, პოლიციამ ადამიანი დააკავოს მხოლოდ და მხოლოდ ეჭვის საფუძველზე, რომ მან მომავალში შეიძლება წესრიგი ხელმეორედ დაარღვიოს.

“ცხადია, ეს ცვლილება სინამდვილეში იმ განუკითხაობის დაკანონებას ემსახურება, როცა შსს ადამიანებს სახლებიდან, მანქანებიდან, ქუჩიდან იტაცებს და იზოლატორებში მიათრევს. ამ ცვლილებებში სხვა სიგიჟეებიც წერია, მაგრამ ადამიანების პრევენციული მიზნით დაკავება მაინც გამორჩეულად გენიალური იდეაა”, — წერს ბრაჭველი.