“როცა მოვდიოდი, სამიდან ხუთ წლამდე ვაპირებდი საზღვარგარეთ ყოფნას, მაგრამ ახლა დაბრუნების მიზანი სრულად შემეცვალა. ვფიქრობ, მეუღლე და უფროსი შვილიც დავარწმუნო, რომ წამოვიდნენ და საქართველოში დაგროვილი კაპიტალიც გავყიდოთ. რეპრესიული რეჟიმი ყველას კარზე დააკაკუნებს”, — გვეუბნება ირმა ქარდავა, ემიგრანტი, რომელიც 2021 წლიდან აშშ-ში ცხოვრობს და მუშაობს, უმცროს შვილთან ერთად.

2023 წელს საქართველოდან ემიგრაცია 95.6%-ით გაიზარდა. კერძოდ, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, 2023 წელს ემიგრანტების რიცხოვნობამ 245 064 ადამიანი შეადგინა, რაც რეკორდული მაჩვენებელია. ამ წელს ემიგრაციაში მყოფ მოქალაქეებს შორის 14 წლამდე ასაკისაა 86 511 ადამიანი, ხოლო 15-დან 64 წლამდე ადამიანების რაოდენობა 152 383-ია, 65-ზე მეტი წლის ასაკის კი — 6 170.

მონაცემების მარტივად აღსაქმელად, გეტყვით, რომ 2023 წელს ემიგრანტთა რაოდენობა იმაზე მეტია, ვიდრე მთელი შიდა ქართლის, გურიის, მცხეთა-მთიანეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის ან სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა. მეტიც, გურიის, მცხეთა-მთიანეთისა და რაჭა-ლეჩხუმის მოსახლეობის ჯამი იმაზე ნაკლებია, ვიდრე 2023 წელს ემიგრანტთა რაოდენობა.

გარდა ამისა, სტატისტიკა გვაჩვენებს იმასაც, რომ 2023 წელს მკვეთრად გაიზარდა ემიგრაციაში წასული არასრულწლოვნების რაოდენობაც, რაც შეიძლება იმას ნიშნავდეს, რომ ადამიანები უფრო ხშირად ტოვებენ ქვეყანას ოჯახებით.

რაც შეეხება 2024 წელს, ამ შემთხვევაში ემიგრანტების რიცხოვნობა 121 425 ადამიანია და მათი 85.8% შრომისუნარიან ასაკში მყოფ მოსახლეობას (15-64 წლის ასაკობრივი ჯგუფი) წარმოადგენს.

საქსტატის ვებგვერდზე ამ დროისთვის იძებნება სტატისტიკა 2002 წლიდან 2024 წლის ჩათვლით. დოკუმენტის ავტორები შენიშვნის სახით მიუთითებენ, რომ 2002-2011 წლებში წარმოადგენილია შეფასებითი მონაცემები, ხოლო 2012 წლიდან ეყრდნობა შსს სასაზღვრო პოლიციის მონაცემებს:

2002 წელი — 70 746 ადამიანი
2003 წელი — 74 714 ადამიანი
2004 წელი — 78 114 ადამიანი
2005 წელი — 83 034 ადამიანი
2006 წელი — 87 004 ადამიანი
2007 წელი — 90 958 ადამიანი
2008 წელი — 94 914 ადამიანი
2009 წელი — 98 580 ადამიანი
2010 წელი — 103 214 ადამიანი
2011 წელი — 107 202 ადამიანი
2012 წელი — 90 584 ადამიანი
2013 წელი — 95 064 ადამიანი
2014 წელი — 88 704 ადამიანი
2015 წელი — 95 965 ადამიანი
2016 წელი — 98 288 ადამიანი
2017 წელი — 85 451 ადამიანი
2018 წელი — 98 935 ადამიანი
2019 წელი — 105 107 ადამიანი
2020 წელი — 74 264 ადამიანი
2021 წელი — 99 974 ადამიანი
2022 წელი — 125 269 ადამიანი
2023 წელი — 245 064 ადამიანი
2024 წელი — 121 425 ადამიანი

► საქსტატის მეთოდოლოგიით, ემიგრანტად ითვლება ნებისმიერი პირი, რომელიც აკმაყოფილებს შემდეგ 2 პირობას: 

• დატოვა საქართველო ბოლო 12 თვეში და სულ მცირე 183 დღე (შესაძლებელია ეს იყოს რამდენიმე გასვლის ჯამი) იმყოფებოდა სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე;
• საქართველო იყო მისთვის მუდმივი საცხოვრებელი ქვეყანა, ე.ი. მას ქვეყნიდან გასვლამდე, წინა 12 თვეში საქართველოში გატარებული ჰქონდა სულ მცირე 183 დღე (ხანგრძლივობის ჯამი).

ირმა

ირმა ქარდავა ამერიკაში 2021 წელს, შვილთან ერთად წავიდა, მეორე შვილი, ნატა საქართველოში ცხოვრობს. როგორც ამბობს, მისი ქვეყნიდან წასვლა ეკონომიკურმა მიზეზებმა განაპირობა, რასაც პოლიტიკური ვითარებაც დაემატა. წასვლისას მისი მიზანი იყო, რომ 3-დან 5 წლამდე იცხოვრებდა და იმუშავებდა საზღვარგარეთ, მაგრამ ახლა, 4 წლის გასვლისა და ქვეყანაში მკვეთრი დაძაბულობის ფონზე, მომავლის გეგმები ისეთი ცხადი აღარაა.

იხსენებს, რომ როცა მიდიოდა, ქვეყანაში უკვე არასტაბილური სიტუაცია იყო. ემზადებოდა ემიგარაციაში წასასვლელად და სწორედ ამ დროს დაემთხვა 2021 წლის 5 ივლისის ძალადობრივი, ჰომოფობიური მოვლენები. სწორედ იმ დღის გამოცდილებამ დაარწმუნა, რომ მისი გადაწყვეტილება, ქვეყნა დაეტოვებინა, სწორი იყო. იმ დღეს ის და ნატა ხალხის დასარბევად მობილიზებული მოქალაქეების თავდასხმის სამიზნედ იქცნენ.

“რუსთაველის მაკდონალდსში ვიყავით. ნატას პრაიდის ჩანთა ჰქონდა. ვუთხარი, შეინახე გასვლამდე, საშიშია-მეთქი, მაგრამ უარი თქვა, მე ჩემი უფლებები მაქვსო. რუსთაველის ძეგლთან რომ გამოვიარეთ, მარჯვნივაც და მარცხნივაც ისხდნენ სამღვდელოების წარმომადგენლები და აგრესიულად განწყობილი მრევლი, ალბათ. ერთმა შეამჩნია ნატას ჩანთა და უყვირა, ეგ ჩანთა გადააგდე, თორემ გცემო. ნატამ უარი თქვა და იმ ბიჭმა წყლის ბოთლი ესროლა. საცემად წამოიწია და ნატას ავეფარე. ვუთხარი, დედა-შვილურად გთხოვ, არ გინდა-მეთქი და რომ არ გავუშვი, ხელი მაინც ჰკრა. მოგვაქციეს ალყაში და ნატას დაესივნენ. კაცები, თავსაფრიანი ქალები იფურთხებოდნენ. სამღვდელოება ხმას არ იღებდა და იცინოდა. პოლიციამ გაგვარიდა იმ ადგილს. პოლიციის განყოფილებაში როცა მივედით საჩივრის დასაწერად, იქაც საშინელება ხდებოდა, ზოგი იმის გამო ნაცემი ადამიანი იყო, რომ ვარდისფერი მაისური ეცვა”, — გვიყვება ირმა და ამბობს, რომ სწორედ ამ მომენტმა დაარწმუნა წასვლის გადაწყვეტილების სისწორეში.

გვეუბნება, რომ ნატასაც სთხოვდა მასთან ერთად წასულიყო, თუმცა მან ქვეყანაში დარჩენა ამჯობინა. 4 წელია ერთმანეთი არ უნახავთ, მისი მთავარი სადარდებელი საქართველოში დარჩენილი შვილია, გათენება მასთან დარეკვით იწყება. მუდმივად აქვს განცდა, რომ ის უსაფრთხოდ არ არის.

“ივანიშვილის რეჟიმმა მოიტანა გაუნათლებლობა, გაუნათლებლობა შობს სიბნელეს, რაც ამათ აწყობთ. უნივერსიტეტი დავამთავრე, არაერთი კურსი გავიარე და დღეს ემიგარციაში ვარ და მოხუცთან ვმუშაობ. ნაცს მეძახიან და რანაირად ვარ ნაცი. 2004 წლამდე შინაგან საქმეთა სამინისტროში ვმუშაობდი და სააკაშვილმა გაგვათავისუფლა. მე არ მინდა, ჩემმა შვილებმაც ასე იცხოვრონ, მუდმივად ემიგრაციაში”.

“ემიგრაცია გაყინული წლებია. პირველი წლები ვინმე დამირეკავდა და მეტირებოდა, ვერ ვლაპარაკობდი. მერე ერთმა მეგობარმა მითხრა, ოკეანეს უყურე, ყავა დაიდგი და იფიქრეო. ტალღებს ვაყოლებდი ფიქრებს, ამან მიშველა”.

ირმას თქმით, ადრე ფიქრობდა, რომ დაბრუნდებოდა, მაგრამ ახლა იმავეს ვეღარ ფიქრობს — სურს შვილებს იმის შესაძლებლობა მაინც მისცეს, რომ ევროპაში თუ ამერიკაში საკუთარი პროფესიით მუშაობა შეძლონ.

“ნატა ისევ ამბობს, რომ არ აპირებს ქვეყნის დატოვებას, ამ ღორებს არ დავუტოვებ ამ ქვეყანასო. ესენი ყველას კარზე დააკაკუნებენ, რეპრესიული რეჟიმი ყველას დაუკაკუნებს. მჯერა, რომ ცუდად დაამთავრებენ, მაგრამ ამასობაში რამდენ ადამიანს, რამდენ ოჯახს შეიწირავენ”, — ამბობს ირმა.

ფიქრობს, რომ ქმარი და შვილი დაარწმუნოს, ისინიც წავიდნენ მასთან და აღარ იცხოვრონ ქვეყანაში, “სადაც გცემენ იმის გამო, რომ ფერადი ჩანთით დადიხარ, პრემიერი კი გიმტკიცებს, რომ ქალი ქალია და კაცი კაცია”, მერე კი დასძენს: “რა დაბრუნებაზეა ლაპარაკი, პირიქით — შეძენილი კაპიტალიც უნდა გავყიდო, ალბათ”.

იხსენებს, რომ 28 ოქტომბერს, საპარლამენტო არჩევნების დღეს, ის და ამერიკაში მყოფი მისი შვილი სამსახურიდან გაეთავისუფლნენ და მთელი დღე საარჩევნო უბანთან რიგში იდგნენ, რათა სწორი არჩევანი გაეკეთებინათ.

“ძალიან დამწყდა გული, რომ იქ საახლობლოდან ბევრი ადამიანი ვერ ვნახეთ და მერე ფეისბუკზე დავწერე კიდეც, როგორ, ერთი დღის ხელფასი დაგენანათ, რომ ქვეყნის საკეთილდღეოდ არჩევანი გაგეკეთებინათ-მეთქი?! თუ შენმა ქვეყანამ ევროპას და ამერიკას კარი მიუხურა, რა გრჩება? იმ პოსტიდან გავიგე, ვინ არის ქოცი. საქართველოდან პოლიტიკური დევნის ნიშნით რომ წამოვიდნენ ქართული ოცნების დროს და “ოცნებას” აძლევენ ხმას, ეს როგორ ხდება? “გარყვნილი ამერიკიდან” ათასები რომ მიგაქვს და საქართველოდან პოლიტიკური დევნილი გქვია, ქოცი როგორ უნდა იყო?! მე ასეთ ადამიანებს ვკარგავ”.

რუსა

მომავალს საქართველოში ვეღარ ხედავს ვერც რუსა ბართიშვილი, რომელიც გასული წლის შემოდგომაზე გერმანიაში სასწავლებლად წავიდა და შვილის წაყვანასაც გეგმავს. ამბობს, რომ საქართველოში ქალის როლს ტანჯვასა და შრომის არდაფასებაში ხედავენ — “ჩემმა ქვეყანამ დამღალა წარსულის გაღმერთებით. მივხვდი, რომ უბრალოდ უნდა დატოვო გარემო, რომელიც განგრევს და წარსულის ტრავმებით იკვებება. ეს ენერგეტიკა ჩემთვის ძალიან მძიმეა და უფლება მაქვს, აღარ ვზიდო”.

რუსა გერმანიაში ადრეც ცხოვრობდა ორ წელზე მეტი ხნით. როგორც გვიყვება, ბოლო წლებში აქტიურად ცდილობდა, სწავლა გერმანიაში დაეწყო, თუმცა ბავშვის წასაყვანად საჭირო საბუთების მოგვარებამ დიდი დრო წაიღო. საბოლოო წერტილი მაშინ დასვა, მაშინ გადაწყვიტა წასვლა, როცა მიხვდა, რომ ფინანსური ხელშეწყობა სჭირდებოდა, თუმცა ალიმენტის დანიშვნაზე სასამართლო პროცესი კიდევ ერთი წელი გაგრძელდა — მიხვდა, მისი და მისი შვილის უფლებები ამ ქვეყანაში დიდად არ ადარდებდათ.

“უბრალოდ აღარ მსურდა, საყიდლებისას ამერჩია, ყოველდღიური საფენი მეყიდა თუ შვილის საკვები. მესწავლა თუ მხოლოდ მემუშავა, რომ ჩემს შვილს რამდენიმე წრეზე ევლო, ჯანსაღად ეკვება და სტაბილური, დაცულობის შეგრძნება მიეღო”.

“ქალების, ბავშვების და მარტოხელა დედების ცხოვრება და უფლებები, ვფიქრობ, ძალიან გაუარესდა. ვიბრძვით, ვდგავართ გარეთ, მაგრამ, ჩემი გადმოსახედიდან, საქართველოს უმრავლესობა მენტალურად ევროპისკენ არ იხედება. დღევანდელმა მთავრობამ ძალიან ბევრი წელია ხელი მოაწერა ადამიანის არარაობად ჩათვლას, რუსეთის ინტერესების გატარებას. როგორც მოქალაქე, ძალას და დროს არ ვიშურებდი წლების განმავლობაში, ვმდგარიყავი გარეთ, გამეპროტესტებინა უსამართლობა და აზრი თავისუფლად გამომეთქვა, რეალური საფრთხეები და ჩემი ყოველდღიურობა მომეყოლა ხმამაღლა, გამეჟღერებინა ჩემი აზრი. ბოლოს, მივხვდი, რომ წლების განმავლობაში მომიწევდა იმის ხვეწნა სახელმწიფოსთვის, რაც ისედაც მეკუთვნის უფლებრივად. მომიწევდა იმ სასიცოცხლო ენერგიის დახარჯვა, რომელიც სწავლას სჭირდება, ჩემი შვილის მომავლის დაგეგმვას. მომავლის დაგეგმვა კიდევ, ჩემი პირადი აზრით, არასტაბილურ პოლიტიკურ მდგომარებაში არ არსებობს”, — გვიზიარებს რუსა.

რუსა ამბობს, რომ მაღალი ფასების გამო, წლების განმავლობაში ემოციურად ანგრევდა საყიდლებზე სიარულიც — ოცნებაც კი აკრძალული ჰქონდა, რომ შემოსავალი ეყოფოდა პროდუქტებზეც და შვილთან ერთად ცალკე ბინის ქირაობაზეც, ამიტომ დიდ ოჯახში ცხოვრება უწევდა, ამასთან განვითარებისთვის საჭირო სივრცეც არ რჩებოდა. ამიტომ, სრულიად გაცნობიერებული გადაწყვეტილება მიიღო, რომ წასულიყო.

“გადავწყვიტე, რომ არ ვიცხოვრო ისეთ ქვეყანაში, რომელიც, როგორც ქალს, იძულებულს მხდის, არჩევანი გავაკეთო — ან საკუთარი ცხოვრება, ან შვილი. […] ჩემი პასუხისმგებლობაა, ვიყო დედა, რომელიც სწავლობს, რომელიც საკუთარი თვითრეფლექსიისთვის და სტაბილურობისთვის ყველაფერს აკეთებს. მერე ნამდვილად შევძლებ, 18 წლამდე, სრულწლოვანებამდე შვილს ყველაფერი მივცე, კარგი სახელმწიფოს დახმარებით. ქართული ოცნების ხელისუფლება ნერგავს შიშს, გვასწავლის სიღარიბის სიყვარულს. სრულ უვიცობას და ბოროტებას თესავს, თავად კი ევროპის აბსოლუტურად ყველა სიკეთით სარგებლობენ”.

ნიკა

საზღვარგარეთ 2020 წელს, სასწავლებლად და მომავალში სამშობლოში დაბრუნების მიზნით წავიდა რესპონდენტი, პირობითი სახელით — ნიკა. საქართველოში ახლა მიმდინარე სიტუაციას რომ აკვირდება, გული სტკივა და აღარ იცის, რამდენად შეძლებს აქ ცხოვრებას, პროფესიულად განვითარებასა და კრიტიკული აზრის ღიად დაფიქსირებას: “არ ვგულისხმობ, როგორც ქვიარ ადამიანი, არამედ როგორც კრიტიკულად განწყობილი მოქალაქე, რომელიც უკმაყოფილოა ქართული ოცნების პოლიტიკით — ვერ ვიგრძნობ თავს უსაფრთხოდ, რომ ღიად დავაფიქსირო აზრი”.

ნიკამ საზღვარგარეთ დაასრულა მაგისტრატურა და დოქტორის ხარისხის მიღებასაც იქვე აპირებს. პროფესიით ეკოლოგია და მისი მიზანი იყო, გარემოს დაცვის მიმართულებით ემუშავა — ხედვაც აქვს, საქართველოში სიტუაცია უკეთესობისკენ როგორ შეცვალოს, თუმცა ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად არის განწყობილი და ახლა ვერაფრით წარმოუდგენია, როგორ შეიძლება იმუშავოს საქართველოში, საქართველოსთვის და მისი მოქალაქეობრივი პოზიციაც ღიად გამოხატოს. გარდა ამისა, არ ჰგონია, რომ შეიძლება დღევანდელი ხელისუფლება დაინტერესებული იყოს გარემოს დაცვის მიმართულებით.

პროფესიულთან ერთად, პერსონალური გამოცდილების ნაწილითაც კონფლიქტში აღმოჩნდა “ოცნების” ნაბიჯებთან. ბისექსუალია, რამდენიმე წელია პარტნიორი ჰყავს, რომელთანაც ცოტა ხნის წინ იქორწინა. ორივეს სურს, რომ შვილი ჰყავდეთ და კულტურული ჯაჭვიც არ გაწყვიტონ იმ ქვეყნებთან, რომლებიდანაც არიან. თუმცა, ამის მიუხედავად, ახლა ნაკლებად წარმოუდგენია, რომ შვილი ჰყავდეს და საქართველოში თუნდაც პერიოდულად ჩამოსვლა უსაფრთხოდ შეძლოს.

ნიკას თქმით, ცდილობს, პოზიტიური განწყობა შეინარჩუნოს, თუმცა ხედავს იმასაც, რომ ადამიანები ნელ-ნელა მიდიან. ამასთან, ორ დაპირისპირებულ პოლუსს შორის უფსკრული იზრდება, ხელისუფლების პროპაგანდის გამო კი ადამიანები სულ უფრო კარგავენ მოქალაქეობრივ თვითშეგნებას— “არ მინდა, სულ ნეგატიურზე ვიფიქრო, კარიერის დაგეგმვისასაც ასე ვიქცევი. იქნებ შეიცვალოს სიტუაცია და დაბრუნება შევძლო, გამოსადეგი ვიყო გარემოს დაცვისთვის, მაგრამ ახლა საქართველოში ამის ადგილი არაა”.