იცი, რომ შესაძლოა საყვარელ ფილმებს და სერიალებს დაცენზურებულს უყურო და ამოჭრილი ან დაფარული კადრებით ნახო?
ან ის, რომ შესაძლოა, აგეკრძალოს შვილებისთვის იმის ახსნა, რა არის გენდერი და სექსუალური ორიენტაცია?
ჰომოფობიური კანონი, რომლის მიღებაც ხელისუფლებამ დააანონსა, პირველ რიგში, ქვიარ თემს აზარალებს, თუმცა ის ეხება ყველას.
სიძულვილის კანონი ზღუდავს ნებისმიერი მოქალაქის განათლების მიღების, შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებას.
“ქართულმა ოცნებამ” საბოლოოდ წარადგინა სიძულვილის კანონის პროექტი, რომელსაც 29 თებერვლიდან აქტიურად იყენებს საარჩევნო კამპანიისთვის. ეს არის რუსული სტილის კანონი, რომლის შესახებაც სხვადასხვა ფორმით მოვისმინეთ სატელევიზიო ეთერებიდან, საპარლამენტო ტრიბუნებიდან, საკონსტიტუციო განხილვებიდან და თითქმის ყველგან მეორდებოდა ერთი და იგივე გზავნილები, თითქოს ის მხოლოდ “პროპაგანდას” ებრძვის და უფლებებს არ შეზღუდავს.
დავიწყოთ იმით, რომ არანაირი “ლგბტ პროპაგანდა” არ არსებობს და კანონპროექტიც ზღუდავს უფლებებს, მათ შორის, გამოხატვის თავისუფლებას. გარდა ამისა, ითვალისწინებს ჯარიმებს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით და პატიმრობას — სისხლის სამართლის კოდექსით.
აღსანიშნავია, რომ ეს არის არა საკონსტიტუციო ცვლილებები, არამედ, კანონი, რომელსაც მმართველმა გუნდმა “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” დაარქვა და რომელსაც მოჰყვება ცვლილებები 18 კანონში. ამ პაკეტის მიღებისთვის 76 დეპუტატის მხარდაჭერა საკმარისია. იმისთვის, რომ კანონპროექტი კანონად იქცეს, საჭიროა სამი მოსმენა და შემდეგ პრეზიდენტის ხელმოწერა. თუ პრეზიდენტი ცვლილებებს ვეტოს დაადებს, მერე პარლამენტმა უნდა სცადოს ამ ვეტოს დაძლევა. ამის შემდეგ პროექტი ისევ პრეზიდენტს ეგზავნება და თუ ის კვლავ არ მოაწერს ხელს, ამის უფლება პარლამენტის თავმჯდომარეს ეძლევა, რის შემდეგაც კანონი ძალაში შევა. თუმცა არაიურისტისთვისაც გასაგებია, რომ პროექტი ეწინააღმდეგება საქართველოს მთავარ კანონს, კონსტიტუციას, რაც იმას ნიშნავს, რომ სიძულვილის კანონი, მიღების შემთხვევაში, შესაძლოა, გასაჩივრდეს საკონსტიტუციო სასამართლოში.
ამ დროისთვის კანონპროექტი საკომიტეტო განხილვებზეა. 20 ივნისს, ჯამში ხუთმა კომიტეტმა, საკანონმდებლო პაკეტის პლენარულ სხდომაზე პირველი მოსმენით განსახილველად გატანას მხარი დაუჭირა.
ჩვენ უკვე გიამბეთ, რა ხერხებით ცდილობდა ხელისუფლება ამ კანონის საჭიროება გაემართლებინა და როგორ იყენებდა ამისთვის კრემლის მიერ შემუშავებულ მეთოდებს. ახლა კი დეტალურად მოგიყვებით, რა წერია ცვლილებების პროექტში, რომლის ავტორები და ინიციატორები შალვა პაპუაშვილი, მამუკა მდინარაძე, ანრი ოხანაშვილი, რატი იონათამიშვილი, მაკა ბოჭორიშვილი, დავით მათიკაშვილი, თენგიზ შარმანაშვილი, ირაკლი შატაკიშვილი და სოზარ სუბარი არიან.
კანონპროექტის მიზნად ხელისუფლება “ქალისა და მამაკაცის კავშირზე დაფუძნებული ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის მექანიზმების გაძლიერებას” ასახელებს. რომელიმე კანონი ერთხელ მაინც თუ წაგიკითხავთ, ყველგან ნახავთ ტერმინების განმარტებას, თუმცა ამ შემთხვევაში ხელისუფლებამ გადაწყვიტა აეხსნა, რას ნიშნავს ქალი, კაცი და ბიოლოგიური სქესი. მათი ლექსიკონი ასეთია:
- ქალი — მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მდედრობითი სქესის ადამიანი;
- მამაკაცი — მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული მამრობითი სქესის ადამიანი;
- ბიოლოგიური სქესი — მემკვიდრეობითი გენეტიკური მახასიათებლების მიხედვით იდენტიფიცირებული სქესი.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი დეტალი ინცესტს ეხება. ხელისუფლება ცდილობს ისე წარმოაჩინოს, თითქოს არარსებულ “ლგბტ პროპაგანდასთან” ერთად, სამომავლოდ შესაძლებელია მოხდეს ინცესტის “პროპაგანდაც”. გაურკვეველია, როგორ დააკავშირა “ქართულმა ოცნებამ” ინცესტი და ლგბტქია+ უფლებები ერთმანეთთან, რადგან ინცესტი არის სქესობრივი კავშირი ახლო ნათესავებს შორის. თუმცა ქართული ოცნების პოლიტიკის გათვალისწინებით, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ამის მიზანი შეიძლება იყოს ლგბტქია+ ადამიანების “გარყვნილებად” წარმოჩენა, თითქოს ინცესტი სექსუალურ ორიენტაციასთან არის კავშირში.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ეს მორიგი რუსული სტილის კანონია და ზოგადად “ლგბტ პროპაგანდაზე” საუბარიც კრემლის პროპაგანდის ნაწილია. თუ კითხვა გაქვთ, რატომ ვუწოდებთ რუსულს, ამას სტატიაში წაიკითხავთ.
ქორწინება, შვილად აყვანა, ტრანზიციის შეზღუდვა და სხვა
ქორწინების განმარტება, რომელიც ჯერ კიდევ 2017 წელს ქართულმა ოცნებამ საკონსტიტუციო დონეზე შეცვალა, “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” კანონპროექტში გვხვდება ასე: “ოჯახის შექმნის მიზნით განსხვავებული ბიოლოგიური სქესის ორი ადამიანის ნებაყოფლობითი კავშირი, რომელიც აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს”. დოკუმენტში ასევე წერია, რომ სხვა სახის კავშირის, როგორც ქორწინების, რეგისტრირება ან/და სამართლებრივი აქტით ქორწინებად აღიარება დაუშვებელია.
ამ ჩანაწერის გამო იცვლება სამოქალაქო კოდექსიც, რომლის თანახმად, ქორწინება აქამდეც ქალისა და კაცის ნებაყოფლობითი კავშირი იყო, თუმცა ახლა “დაზუსტდა” და ჩაემატა, რომ იგულისხმება “განსხვავებული ბიოლოგიური სქესის ორი ადამიანი”.
გარდა ამისა, ცვლილებების მიხედვით, საქართველოში არანაირი იურიდიული ძალა არ ექნება საზღვარგარეთ რეგისტრირებულ ან აღიარებულ ქორწინებებს, თუ ის საქართველოს კანონმდებლობით ქორწინებისთვის დადგენილ პირობას ეწინააღმდეგება. ამავდროულად, ხელისუფლებას სურს, დაუშვებლად ცნოს “სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის რეგისტრირება ან/და სამართლებრივი აქტით აღიარება” იმ ადამიანებს შორის, რომელთაგანაც ერთი მაინც არის ქვიარი.
რაც შეეხება შვილად აყვანას და მინდობით აღზრდას, პროექტი ცალსახად ამბობს, რომ სისგენდერი, ჰეტეროსექსუალი ადამიანის გარდა შვილის აყვანა და ბავშვის მინდობით აღზრდა ეკრძალება ყველას. დოკუმენტში არ არის დაკონკრეტებული, ვინ და როგორ დაადგენს ადამიანის იდენტობას.
ამ ქვეთავში ჩამოთვლილი საკითხები ლგბტქია+ თემისთვის არც აქამდე ყოფილა ხელმისაწვდომი, მათ შორის, კანონში არსებული შეზღუდვების გამოც და ჩნდება კითხვა — რაში დასჭირდა ხელისუფლებას ამ ჩანაწერების ჩამატება ახლა? აქტივისტები ვარაუდობენ, რომ ამის მიზეზი მომავალი საპარლამენტო არჩევნებია და ქართულ ოცნებას სურს ქვეყანაში არსებული რეალური პრობლემები მოგონილით გადაფაროს.
ცვლილებების პროექტის შემდეგი ჩანაწერები პირდაპირ ტრანსფობიურია. ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ კანონს ემატება მუხლი, რომელიც ექიმს უკრძალავას გენდერის დადასტურების მიზნით ქირურგიულ ჩარევას, ასევე, “სხვა სამედიცინო მანიპულაციას”. უცნობია, რა იგულისხმება ამ უკანასკნელში და მოიაზრება თუ არა აქ, მაგალითად, წვდომა ჰორმონებზე. კანონის ამ ჩანაწერის “დარღვევის” შემთხვევაში, დგება იმ ადამიანის სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა, რომელიც ჩაატარებს ქირურგიულ ოპერაციას ან “სამედიცინო მანიპულაციას” — ფიზიკური პირი დაისჯება ჯარიმით, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთიდან ოთხ წლამდე, ხოლო იურიდიული პირი — ჯარიმით.
გარდა ამისა, კანონი აკრძალავს პირადობის დამადასტურებელ დოკუმენტში ან სახელმწიფოს მიერ გაცემულ სხვა დოკუმენტში “ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესის მითითებას”. არადა, სწორედ მსგავს საქმეზე არსებობს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც საქართველოს ხელისუფლებას პირადობის დამადასტურებელ დოკუმენტში სქესის მარკერის შეცვლის მიზნით სწრაფი, გამჭვირვალე და ხელმისაწვდომი პროცედურების დანერგვისკენ მოუწოდებს.
კიდევ ერთი საკითხი, რომელიც ქართულმა ოცნებამ დოკუმენტში ჩაწერა და გაუგებარია, რას “იცავს” ამით, ეხება სამსახურში დაკისრებული ისეთი ვალდებულების, მითითების ან შეთანხმების გაუქმებას, “რომელიც მიმართულია ბიოლოგიური სქესის უგულებელყოფისკენ ან მისი უგულებელყოფის წახალისებისკენ”. ცვლილებები შედის შრომის კოდექსში და საჯარო სამსახურის შესახებ კანონში და გავრცელდება როგორც ადმინისტრაციული და შრომითი ხელშეკრულებით დასაქმებულებზე, ისე სტაჟიორებზე.
არარსებულ "ლგბტ პროპაგანდას" კრემლი არაერთი წელია იყენებს პოლიტიკური მიზნებისთვის. მათი მოქმედების მეთოდი მარტივია: მოსახლეობას უქმნიან საფრთხის შეგრძნებას, თითქოს დასავლეთი ცდილობს თავს მოახვიოს "ლგბტ პროპაგანდა" და ამით დააზიანოს ტრადიციული ღირებულებები, ოჯახის სიმტკიცე და თვითმყოფადობა. შემდეგ თითქოს ამ სიტუაციის ასარიდებლად ხალხს სთავაზობენ კანონებს, რომლებიც სინამდვილეში ზღუდავს ადამიანის უფლებებს და თავისუფალ ინფორმაციაზე წვდომას.
"პროპაგანდის" ამკრძალავი კანონის მიღება, ისევე, როგორც ქვიარების უფლებების საკანონმდებლო დონეზე შეზღუდვის მცდელობები, რუსეთში დიდი ხნის წინ დაიწყო და ქართული პრაქტიკაც ამ მაგალითებს მიჰყვება:
— 2013 წელს არასრულწლოვანებში "არატრადიციული სექსუალური ურთიერთობების პროპაგანდის" ამკრძალავი კანონი მიიღეს.
— ამავე წელს მთავრობამ მზრუნველების გარეშე დარჩენილი ბავშვების შვილად აყვანის შესახებ კანონში ცვლილებები შეიტანა და ბავშვის აყვანა აუკრძალა ქვიარ წყვილებს, ასევე, დაუქორწინებელ ადამიანებს იმ ქვეყნებიდან, სადაც ქორწინების თანასწორობა დაშვებულია.
— 2023 წელს "სქესის შეცვლის ოპერაცია, ჰორმონალური თერაპია, დოკუმენტებში სქესის შეცვლა" აკრძალეს. ამავდროულად, გაჩნდა ჩანაწერი, რომ თუ ქორწინებაში მყოფი პირებიდან ერთ-ერთი "შეიცვლიდა სქესს", ქორწინება გაუქმდებოდა, ხოლო იმ პირებს, რომლებმაც ტრანზიციის პროცესი კანონის მიღებამდე გაიარეს, ბავშვის აყვანა აუკრძალეს.
რამდენიმე მაგალითი აუცილებლად გაგახსენებთ ქართულ რეალობასაც. მაგალითად, ქვიარ წყვილების ქორწინება რუსეთშიც შეზღუდულია, კონსტიტუციაში კი წერია, რომ ოჯახი ქალისა და კაცის ერთობაა. საკონსტიტუციო გარანტიების მიუხედავად, მათაც გადაწყვიტეს, კიდევ უფრო გაემყარებინათ აკრძალვა და ოჯახის კოდექსში ცვლილებები შეიტანეს, რომლითაც საზღვარგარეთ რეგისტრირებული თანასწორი ქორწინებების აღიარებაზე თქვეს უარი.
განათლების თავისუფლების შეზღუდვა
ჰომოფობიური საკანონმდებლო პაკეტი მნიშვნელოვნად ზღუდავს განათლების თავისუფლებას. კერძოთ, ყველა ტიპის საგანმანათლებლო დაწესებულებაში, მათ შორის, უნივერსიტეტშიც, იკრძალება ისეთი ინფორმაციის შეტანა ან/და აღნიშნული დაწესებულების თანამშრომლის მიერ ამ დაწესებულების საქმიანობის ფარგლებში ან/და იმავე დაწესებულების ტერიტორიაზე ისეთი ინფორმაციის გავრცელება ან გავრცელების ხელშეწყობა, რომელიც მიმართულია ქვიარობის “პოპულარიზაციისკენ”.
შესაბამისი ცვლილებები შედის ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების შესახებ კანონში, ზოგადი განათლების შესახებ კანონში, პროფესიული განათლების შესახებ კანონში, უმაღლესი განათლების შესახებ კანონში. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში კი გაწერილია ჯარიმები და ამ მუხლების დარღვევის შემთხვევაში ფიზიკური პირი დაჯარიმდება 1 500 ლარით, ხოლო იურიდიული პირი — 4 000 ლარით, ორივე შემთხვევაში გათვალისწინებულია “სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაცია”. მაგალითად, უნივერსიტეტში ლიტერატურათმცოდნეობის ფაკულტეტზე, ლექტორმა რომელიმე ქვიარ ნაწარმოები რომ განიხილოს, რომელსაც კანონი “პოპულარიზაციად” ჩათვლის, შეიძლება ლექტორი და უნივერსიტეტი ამ თანხებით დაჯარიმდნენ.
ამ საქმეებს განიხილავს და შესაბამის სახდელს ადებს განათლების სამინისტროს უფლებამოსილი პირი. ამასთან, კანონპროექტში წერია ისიც, რომ თუ “სამართალდარღვევა” ადმინისტრაციულ გამოკვლევას არ საჭიროებს, სამინისტროს უფლებამოსილი პირი საქმეს ადგილზე განიხილავს და “სამართალდამრღვევს” ადგილზევე აჯარიმებს. კონფისკაციის შესახებ დადგენილების აღსრულებაც ამ პირს ევალება.
მარტივად რომ ვთქვათ, შესაძლოა, უნივერსიტეტებში აიკრძალოს, მაგალითად, გენდერის სწავლება. ასევე, სკოლებსა და უნივერსიტეტებში მხატვრული ლიტერატურის უამრავი ნიმუშის განხილვა. სტუდენტები, რომლებიც კინოხელოვნებას სწავლობენ, სავარაუდოდ, ვერ შეძლებენ საკულტო კინორეჟისორის, პედრო ალმადოვარის ფილმების ნახვას და განხილვას. ასევე, ჩნდება კითხვა, მომავალი ფიზიკოსები და მათემატიკოსები ალან ტიურინგს არ გაიცნობენ? თუ აკრძალული იქნება იმ ინფორმაციის მიწოდება, რომ ადამიანი, რომლის იდეები წინ უძღოდა თანამედროვე კომპიუტერის ადრეული ვერსიების შექმნას, სექსუალური იდენტობის გამო კრიმინალად შერაცხეს და ქიმიური კასტრაცია მიუსაჯეს, რის შემდეგაც ორ წელში, 41 წლის ასაკში გარდაცვლილი იპოვეს? ხელოვნებით დაინტერესებული მოსწავლეები და სტუდენტები ვერ გაიცნობენ ენდი უორჰოლს? ლიტერატურათმცოდნეებს აუკრძალავენ ოსკარ უაილდის ბიოგრაფიის ცოდნას ან ვირჯინია ვულფის რომანების კითხვას? ან მომავალ იურისტებს უნივერსიტეტში ასწავლიან თუ არა საქართველოს კონსტიტუციას, სადაც ცხადად წერია, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია? ან ანტიდისკრიმინაციულ კანონს, რომელიც ადამიანების დისკრიმინაციას ეწინააღმდეგება ნებისმიერი ნიშნით? ჩაითვლება ეს “პოპულარიზაციად”? ამ კანონის ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა ისიცაა, რომ ჰომოფობიურთან ერთად, ბუნდოვანია. ეს კი პრაქტიკაში იმას შეიძლება ნიშნავდეს, რომ აღსრულება დამოკიდებული იქნება არა ჩანაწერზე, არამედ, ხელისუფლების ნებაზე.
რუსეთში არარსებული "ლგბტ პროპაგანდის" კრიტერიუმები 2023 წელს გაიწერა. როსკომნადზორის განკარგულების მიხედვით, ინფორმაცია "ლგბტ პროპაგანდად" მიიჩნევა, თუ ის:
— არწმუნებს "არატრადიციული" სექსუალური ურთიერთობების, პრეფერენციებისა და დამოკიდებულების მიმზიდველობაში და აყალიბებს "არატრადიციულ" სექსუალურ ურთიერთობებში მყოფ პირთა დადებით იმიჯს;
— აყალიბებს "დამახინჯებულ იდეას" სოციალური თანასწორუფლებიანობის შესახებ "ტრადიციულ" და "არატრადიციულ" ურთიერთობებზე;
— ამართლებს "ტრადიციული" სექსუალური ურთიერთობების უარყოფას "არატრადიციულის" სასარგებლოდ;
— იწვევს ინტერესს "არატრადიციული" სექსუალური ურთიერთობების მიმართ და ეხმარება ნეგატიური დამოკიდებულების შეცვლას პოზიტიურისკენ, "არატრადიციული" სექსუალური ურთიერთობების შესახებ ინფორმაციის მიწოდებით;
— ასაბუთებს "არატრადიციული" სექსუალური ურთიერთობების უპირატესობას "ტრადიციულთან" მიმართებაში.
ამის შედეგი ის იყო, რომ ჯერ კიდევ ძალაში შესვლამდე წიგნების მაღაზიებმა, ბიბლიოთეკებმა და სტრიმინგ კომპანიებმა ან საერთოდ ამოიღეს, ან დააცენზურეს წიგნები, ფილმები და სერიალები, რომლებიც ლგბტქია+ პერსონაჟებს შეიცავდა.
შეზღუდვა შეეხოთ სოციალური ქსელის იმ მომხმარებლებსაც, რომელთა კონტენტზე წვდომა დღეში 500 ათასზე მეტ მომხმარებელს აქვს. მათ ასევე არ უნდა დაუშვან "არატრადიციული სექსუალური ურთიერთობებისა და (ან) პრეფერენციების ხელშემწყობი" მასალების გავრცელება. უფრო მეტიც — მათ მოეთხოვებათ მიზანმიმართულად მოძებნონ (და წაშალონ) კონტენტი თავიანთ რესურსზე, რომელიც შეიცავს "ჰომოსექსუალობის, პედოფილიის და სქესის შეცვლის პროპაგანდას". გარდა ამისა, როსკომნადზორს დაევალა ინტერნეტის მონიტორინგი ასეთი ინფორმაციის დაბლოკვის მიზნით და მიეცა უფლება, დაბლოკოს საიტები სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე. ადრე არასრულწლოვანთა შორის "ლგბტ პროპაგანდის" შემთხვევაში დაბლოკვა მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით იყო შესაძლებელი.
ცენზურა და მედიის შეზღუდვა
სიძულვილის კანონის მიხედვით, დაუშვებელი იქნება მაუწყებლის მიერ თავისი ეთერით ისეთი ინფორმაციის გავრცელება, რომელსაც კანონმდებელი ლგბტქია+ თემის “პოპულარიზაციად” მიჩნევს. დოკუმენტში წერია, რომ ეს აკრძალვა შემოქმედებითი ნაწარმოების მაუწყებლის ეთერში განთავსების შემთხვევაზე მოქმედებს მხოლოდ იმ ფარგლებში, რომ “არ იქნეს დაშვებული ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ინტიმური ურთიერთობის ან ინცესტის ამსახველი სცენის მაუწყებლის ეთერით გავრცელება”. ამ მუხლის დარღვევაზე მაუწყებელს პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება, თუ ის შესაბამისი ინფორმაციის გავრცელებაზე ფაქტობრივ კონტროლს არ ახორციელებდა.
მარტივად რომ ვთქვათ, კანონის მიღების შემდეგ დაცენზურებულად ვნახავთ ისეთ სერიალებს, როგორიცაა: Friends, Grey’s Anatomy, Modern Family, Game Of Thrones, House Of Dragons, Anne With An E, Sex Education. ჯერ დაზუსტებით არ ვიცით, რა ფორმით დაცენზურდება ისინი, მაგრამ ამ სერიალებიდან ან ამოიჭრება, ან დაიფარება კადრები, სადაც “ინტიმური ურთიერთობა ჩანს”. ჩნდება კითხვა, რა შეიძლება მიიჩნიოს სახელმწიფომ “ინტიმურად”? და თუ კანონის მიზანი ნამდვილად არასრულწლოვანების დაცვაა, რა საჭიროა ადამიანის სექსუალური ორიენტაციის დაკონკრეტება? ჰეტეროსექსუალი წყვილის “ინტიმური ურთიერთობის” ბავშვებისთვის ჩვენება პრობლემა არ არის და ქვიარ წყვილის არის? ამ კითხვებზე პასუხს “ქართული ოცნების” დოკუმენტი არ იძლევა.
რაც შეეხება რეკლამას, ამ მუხლში იდენტური ტექსტი მეორდება. ანუ დასაშვებია მხოლოდ ისეთი რეკლამის გავრცელება, რომელიც ქალისა და კაცის ურთიერთობას შეეხება. ამ მუხლის დარღვევის შემთხვევაში, თუ რეკლამის გამავრცელებელი მის გავრცელებაზე ფაქტობრივ კონტროლს ახორციელებდა, ფიზიკური პირი დაჯარიმდება 800 ლარით, ხოლო იურიდიული პირი — 2 500 ლარით, “სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით”. სიძულვილის კანონში განმარტებულია, რომ კონფისკაცია გულისხმობს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის საკუთრებაში იძულებით, უსასყიდლოდ გადაცემას. ამ საქმეებს განიხილავს მერიის მიერ განსაზღვრული სტრუქტურული ერთეული ან უფლებამოსილი ფიზიკური ან იურიდიული პირი. ამასთან, კანონპროექტში წერია ისიც, რომ თუ “სამართალდამრღვევის” იდენტიფიცირებისთვის ან სხვა ფაქტობრივი გარემოებების დადგენისთვის ადმინისტრაციული წარმოება საჭირო არ არის, ეს პირი საქმეს ადგილზე განიხილავს და “სამართალდამრღვევს” ადგილზევე შეუფარდებს ჯარიმას — გამოიწერება საჯარიმო ქვითარი, რომელიც “იმავდროულად არის ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი”. კონფისკაციის შესახებ დადგენილების აღსრულებაც ამ პირს ევალება. ჯარიმის გასაჩივრებისას საჩივარს განიხილავს და გადაწყვეტილებას იღებს მერიის მიერ განსაზღვრული სტრუქტურული ერთეული ან უფლებამოსილი პირი.
თუმცა ქართული ოცნებისთვის ცენზურის ეს დონე საკმარისი არ აღმოჩნდა და ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, ჩაერიოს იმაშიც, რაზე დაელაპარაკება, მაგალითად, მშობელი შვილს და რა ინფორმაციას მიაწვდის. სიძულვილის კანონში წერია, რომ დაუშვებელია არასრულწლოვანისთვის მასთან პირდაპირი კომუნიკაციის გზით ისეთი ინფორმაციის მიწოდება ან/და ისეთ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობის შექმნა, რომელიც ლგბტქია+ ადამიანებს ეხება, მათ შორის, შეზღუდვა მოიცავს შემოქმედებითი ნაწარმოების მიწოდებასაც. ამ მუხლით შეიძლება დაჯარიმდეს როგორც, მაგალითად, მშობელი, რომელიც შვილს ასწავლის, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია, ასევე, მედია, რომელიც ლგბტქია+ უფლებებს აშუქებს; მაკდონალდსი, ელტონ ჯონის ბროშურების გამო, ასევე გამომცემლები, რომლებსაც შეიძლება მოზარდების წიგნებში ქვიარ ისტორიები ჰქონდეთ დაბეჭდილი. ამ მუხლის დარღვევის შემთხვევაში, ფიზიკური პირი 1 000 ლარით დაჯარიმდება, ხოლო იურიდიული პირი — 3 000 ლარით, “სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით”. მსგავს საქმეებსაც განიხილავს მერიის მიერ განსაზღვრული შესაბამისი პირი და დაჯარიმების პროცედურებიც იდენტურია.
აღსანიშნავია, რომ თუ ადამიანი დაჯარიმებულია ლგბტქია+ უფლებებზე სასწავლო დაწესებულებაში ინფორმაციის, ასევე, რეკლამის გავრცელების ან არასრულწლოვანისთვის ინფორმაციის მიწოდების გამო, ამ სამიდან ნებისმიერი ქმედების განმეორების შემთხვევაში მის წინააღმდეგ ამოქმედდება სისხლის სამართლის კოდექსი და “დამრღვევი” შეიძლება დაისაჯოს ჯარიმით, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.
კანონი, რომელიც თავიდან მხოლოდ არასრულწლოვანებს ეხებოდა, რუსეთში რამდენიმე წელში გაფართოვდა. 2022 წლის ნოემბრის ცვლილებებით, "ლგბტ პროპაგანდა", პედოფილიის პროპაგანდა, ასევე, ნებისმიერი სახის ინფორმაციის გავრცელება ქვიარებზე, რომელიც "ხელს უწყობს მოზარდებში სქესის შეცვლას", მთელ მოსახლეობაში აიკრძალა, განურჩევლად ასაკისა.
კანონის მიხედვით, ცვლილებები შეეხო: ინტერნეტს, მედიას, წიგნებს, აუდიოვიზუალურ სერვისებს, კინოსა და რეკლამას. ახალი ვერსიით, ჯარიმებიც გამკაცრდა: მოქალაქეები, თანამდებობის პირები და იურიდიული პირები "ლგბტ პროპაგანდისთვის" 50 ათასიდან 5 მილიონ რუბლამდე ჯარიმდებიან.
გარდა ამისა, 2015 წელს როსკომნადზორმა რუსეთის ტერიტორიაზე დაბლოკა სოციალურ ქსელ VKontakte-ში არსებული ანგარიში "ბავშვები 404". რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ის აკრძალული ინფორმაციის რეესტრში მოხვდა, რადგან ვრცელდებოდა ინფორმაცია ჰომოსექსუალი, ბისექსუალი და ტრანსგენდერი თინეიჯერების პრობლემებზე.
შეკრების თავისუფლება
სიძულვილის კანონი ზღუდავს შეკრების თავისუფლებსაც. დოკუმენტი კრძალვას საჯაროდ ისეთი შეკრებას ან/და მანიფესტაციის ჩატარებას, რომელიც, ქართული ოცნების აზრით, მიმართულია ქვიარობის ან ქვიარ ურთიერთობის “პოპულარიზაციისკენ”. კანონპროექტში ვერ ვხვდებით დეტალურ განმარტებას, რა შეიძლება მოხვდეს ამ ფარგლებში, ბუნდოვანება კი ქმნის ჰომოფობიური კანონის სურვილისამებრ ინტერპრეტაციის საფრთხეებსაც.
შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონში შესაბამისი ცვლილებების თანახმად, ჰომოფობიური კანონის ამ ჩანაწერის დარღვევის შემთხვევაში, ამ ტიპის აქციის ან შეკრების მონაწილეებს “უფლებამოსილი წარმომადგენელი” განუმარტავს “კანონსაწინააღმდეგო ხასიათის შესახებ” და მოსთხოვს აქციის ან შეკრების შეწყვეტას. თუ ამ მოთხოვნიდან 15 წუთის განმავლობაში აქცია ან შეკრება არ შეწყდა, სამართალდამცავი ორგანო მის შესაწყვეტად გამოიყენებს “საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ღონისძიებებს”. ამ ფორმით ხელისუფლება საპოლიციო ღონისძიებებს აანონსებს ნებისმიერი შეკრების წინააღმდეგ, რომელიც შეიძლება “პოპულარიზაციად” მიიჩნიოს.
გარდა ამისა, საქართველოში დღეს მოქმედი კანონმდებლობით, მერიას უფლება აქვს არ დაუშვას აქციის ან შეკრების ჩატარება, თუ არსებობს პოლიციის მიერ შემოწმებული აშკარა მონაცემები, რომ ამ აქციით ან შეკრებით უშუალო საფრთხე ემუქრება კონსტიტუციურ წყობილებას, მოქალაქეთა სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას. ქართულ ოცნებას სურს, ამ ჩანაწერს დაამატოს კიდევ ერთი მოთხოვნა, რომლის მიხედვით, მერიას მიეცემა უფლება, არ დაუშვას აქციის ან შეკრების ჩატარება, თუ არსებობს პოლიციის მიერ შემოწმებული აშკარა მონაცემები, რომ იქ “მოსალოდნელია ადამიანის თავისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაცია”.
რუსეთში ამ მუხლის გამოყენებით ლგბტქია+ აქტივისტებს ყოველგვარი შეკრება და პროტესტის გამოხატვა აუკრძალეს. მაგალითად, 2014 წელს დააკავეს აქტივისტები ცისარტყელას დროშითა და წარწერით "ქორწინება! ბავშვები! უსაფრთხოება".
დასჯადია "ლგბტ ადამიანების დემონსტრაცია", ანუ რუსული სასამართლოს პრაქტიკებით თუ ვიმსჯელებთ, ისჯება საჯარო სივრცეში, მედიაში ლგბტქია+ ადამიანების გამოჩენა. ეს და "მოზარდებში გენდერული ცვლილების წამახალისებელი ინფორმაციის" გავრცელება იწვევს დაჯარიმებას: 50 ათასიდან 4 მილიონ რუბლამდე. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ კანონს უცხო ქვეყნის მოქალაქე ან მოქალაქეობის არმქონე პირი დაარღვევს, გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული გაძევება რუსეთის ფედერაციიდან.
პუტინმა კანონს ხელი 2022 წლის მიწურულს, დეკემბერში მიაწერა, პირველი საქმე კი ამ მუხლით რუსეთში 2023 წლის 10 იანვარს აღიძრა გამომცემლობა Popcorn Books-ის წინააღმდეგ, რომელიც გამოსცემდა წიგნებს თვითიდენტიფიცირების, სექსიზმის, რასიზმის, საკუთარი სხეულის აღქმისა და სხვა საკითხების შესახებ. საჩივარი მათ წინააღმდეგ დუმის დეპუტატმა შეიტანა და მიზეზად ის დაასახელა, რომ გამომცემლობა არა მხოლოდ აგრძელებდა კანონის დამრღვევი წიგნების გაყიდვას, არამედ გარეკანზე ათავსებდა ციტატებს რუსეთის კონსტიტუციის 29-ე მუხლიდან, რომელიც სიტყვის თავისუფლებასა და ცენზურის აკრძალვას ეხება.
აღსანიშნავია ისიც, რომ სიძულვილის კანონი ითვალისწინებს 17 მაისის დასვენების დღედ გამოცხადებას — ეკლესიის შემდეგ, სახელმწიფო “ოჯახის სიწმინდის და მშობლების პატივისცემის” დღედ მოიხსენიებს დღეს, რომელიც საპატრიარქომ მას შემდეგ დააწესა, რაც სასულიერო პირებმა და მრევლმა 2013 წლის 17 მაისს ქვიარ ადამიანები და აქტივისტები ძალადობრივად დაარბიეს. 17 მაისი ჰომოფობიასთან, ბიფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეა და საპატრიარქომ “ოჯახის სიწმინდის დღე” სწორედ ამის საპირწონედ, 2014 წელს დააწესა.
ქართული ოცნების პოლიტიკაზე დაკვირვება გვაჩვენებს, რომ ინიციატივები, რომელიც ვიღაცის დასაცავად წარმოჩინდება, სინამდვილეში კონკრეტული ჯგუფების დასაჩაგრად გამოიყენება. იმის ფონზე, როცა საქართველოში სასამართლოს დამოუკიდებლობა და გამჭვირვალობა არაერთ ავტორიტეტულ ორგანიზაციას დაუყენებია კითხვის ნიშნის ქვეშ, სახიფათოა ისიც, როგორ ხდება კანონების ინტერპრეტაცია.
მმართველი გუნდი ცდილობს მოსახლეობა დაარწმუნოს, რომ ჰომოფობიური კანონი დისკრიმინაციული არ არის და კარგ მიზნებს ემსახურება. თუმცა, გარდა იმისა, რომ ის შინაარსითაც რუსულია, კრემლის პრაქტიკის მსგავსად, “საეჭვოდ” ემთხვევა წინასაარჩევნო პერიოდს.