გაფრთხილება: სტატიაში გამოყენებულია სიტყვები, რომლებიც არ არის განკუთვნილი 18 წელს მიუღწეველი მკითხველისთვის.
“კლიენტებთან შესახვედრად ისეთ ადგილებში დავდივარ, სადაც ჩემი დასახიჩრება ან მოკვლა და გადამალვა, ფაქტობრივად, შეუძლებელია”, — გვეუბნება 34 წლის ქალი, პირობითი სახელით ირა, რომელიც 15 წელია სექსსამუშაოშია ჩართული. ირას სამუშაოდ სახლიდან გასვლისას მუდმივად უწევს იმაზე ფიქრი, როგორ შეიძლება დატოვოს “კვალი” ყველგან, თუ მასზე იძალადებენ.
მას საკუთარ ბინაში შევხვდით და სექსსამუშაოში ჩართული ქალების შრომით უფლებებზე ვესაუბრეთ. ამბობს, რომ როცა ამ სფეროში ხარ, რისკი და შიში შენი ყოველდღიურობაა, ასევე, გიწევს ისწავლო ადამიანის ფსიქოლოგია, რათა შეძლო და ნებისმიერ სიტუაციას გაართვა თავი.
“ჩემთან ერთად ვინც იყო ბიზნესში ჩართული თავიდან, რამდენიმე გოგო ცოცხალიც აღარ არის და ათასი უბედურებები დაემართათ, მიუხედავად იმისა, რომ ვითომ დაცულ გარემოში საქმიანობდნენ. იყო ძალადობის, მკვლელობის, დამოკიდებულების შემთხვევები. არის არგამოძიებული საქმეებიც”.
“სულ ფხიზლად უნდა იყო”
გვიყვება, რომ თავდაპირველად, როცა დამოუკიდებლად ცხოვრება დაიწყო და მარტო მოუწია დარჩენა, სექსსამუშაო ყველაზე ოპტიმალურ ვარიანტად ეჩვენა — ღამის გასათევიც რომ ჰქონოდა და საკვებიც. მაშინ ფინანსების მართვაზე არც ბევრი ინფორმაცია ჰქონდა და არც გამოცდილება, ამიტომ არ იცოდა, როგორ გამოეყენებინა ფული სწორად და საკმარისი ქონებისთვის მოეყარა თავი.
“როცა ეს გავიაზრე, ფინანსურ განათლებასავით როცა მივიღე, უკვე ჩაბმული ვიყავი და ხარჯებიც დიდი მქონდა. მივხვდი, რომ აზრი არ აქვს დანებებას, ჯობია გავაგრძელო”.
კლიენტები, ძირითადად, ონლაინ უკავშირდებიან. პირველი, რასაც ირა აკეთებს, ამ ადამიანების გადამოწმებაა, მათ შორის, სექს სამუშაოში ჩართულ სხვა ქალებთანაც. ყოფილა შემთხვევები, როცა ასე აღმოუჩენიათ მოძალადე, რომელიც სხვა ქალებს დაესხა თავს.
გადამოწმება მხოლოდ პირველი ეტაპია. როგორც ირა ამბობს, მისთვის ყველაზე უსაფრთხოა კლიენტის საკუთარ სახლში მიღება, რადგან იცის, საჭიროების შემთხვევაში, საიდან შეიძლება გავიდეს, ასევე, სად ინახავს თავდაცვის საშუალებებს.
“მირჩევნია, გამოვიყენო თავდაცვის საშუალებები, ვიდრე მსხვერპლის მდგომარეობაში ვიყო. ისეთ ბინაში უნდა იყო, რომ წვდომა გქონდეს გარე სივრცესთან და დაინახო ვინ შემოდის, რამდენი ადამიანია. ასევე, თუ არის საშუალება, კართან კამერა დააყენო. უნდა აკონტროლო, რომ ფხიზელი მოვიდეს, მარტო იყოს და ა.შ. ერთხელ ჩემს მეგობარს ერთი შეუთანხმდა შეხვედრაზე, მაგრამ აივნიდან რომ გადაიხედა, ოთხნი იყვნენ. რას უზამდნენ, კაცმა არ იცის”.
რაც შეეხება სხვა სივრცეში შეხვედრებს, როგორც ირა ამბობს, “იქ რა დაგხვდება, არ იცი”, რადგან საკუთარ ოჯახში არ გეპატიჟებიან — გამოგიძახებენ დღიურად ნაქირავებ ბინაში, სადაც შეიძლება წინასწარ შეიკრიბოს არაერთი ადამიანი.
“ძალიან ისე გამომივა, მაგრამ ყველაზე უსაფრთხოა 5-ვარსკვლავიანი სასტუმროები, სადაც კამერებია და ჩართულია ყველაფერი, აუცილებლად აქვთ მიმღებში ინფორმაცია შენზეც და მასზეც, ვისთანაც მიდიხარ. გამომძიებლის თვალით უნდა შეხედო და ასეთი რამეები წინასწარ გათვალო. შენი დნმ, შენი კვალი უნდა დატოვო ყველგან, შეინახო მიმოწერები, ნომრები, ყველაფერი, რათა რაღაც რომ მოხდეს, იმ ადამიანის დადანაშაულების ბერკეტი მოგეცეს”.
ირას აზრით, მნიშვნელოვანია, სექს სამუშაოში ჩართულმა ქალებმა თავიანთი უფლებები იცოდნენ, მით უფრო, რომ ხშირად პოლიცია მათ არასერიოზულად აღიქვამს.
“მე რომ მივიდე და გაუპატიურებაზე ვიჩივლო, ამასაც არასერიოზულად აღიქვამენ — შეიძლება გითხრან, მაინც მაგიტომ ხომ წახვედიო, ასეთი მიდგომა აქვთ. გაუპატიურებაზე და სექსუალურ ძალადობაზე ვინც არ უნდა იჩივლოს, ძალიან რთულია დამტკიცება და ამ სფეროში საერთოდ შეუძლებელია”.
ირა საუბრობს სექსუალური განათლების აუცილებლობაზეც, რათა სექსმუშაკებს საკმარისი ცოდნა ჰქონდეთ, მათ შორის, დაავადებების გადაცემის გზებზე.
“ისეთ ბინაში უნდა იყო, რომ წვდომა გქონდეს გარე სივრცესთან და დაინახო ვინ შემოდის, რამდენი ადამიანია. ასევე, თუ არის საშუალება, კართან კამერა დააყენო. უნდა აკონტროლო, რომ ფხიზელი მოვიდეს, მარტო იყოს და ა.შ.”
“ძლიერად უნდა დადგე. იმის გამო, რომ არიქა, ტიპი არ გაგექცეს, ყველაფერზე არ უნდა დათანხმდე. თუმცა უამრავ ადამიანს აქვს ისეთი პირობები, რომ ყველაფერს რისკავენ. მესმის, ძალიან რთულია. რომ შემეძლოს, ყველას დავეხმარებოდი, რაღაც ფონდს გავაკეთებდი”.
ამბობს, რომ სამ თვეში ერთხელ გამოკვლევებს იტარებს, რაც გარშემომყოფების გაკვირვებას იწვევს.
“ხალხს ეშინია, ნაპირალით რაღაც არ გადაედოს და ამ დროს ისეთ რაღაცებს აკეთებენ, რაც გაცილებით საშიშია. გოგოების ნაწილს აქვს ასეთი დამოკიდებულება — ექიმთან რომ მივიდე, იფიქრებენ, ბოზი ვარო. ცალკე საკითხია ექიმების მხრიდან შეიმინგი. პირდაპირ ვეუბნები ხოლმე, რომ მაქვს ბევრი სექსი, მჭირდება გამოკვლევა და რა პრობლემაა?!”.
ვკითხეთ, რას ფიქრობს სექს სამუშაოს საკანონმდებლო ჩარჩოში მოქცევაზე. ირას აზრით, ამისთვის დიდი წინასწარი სამუშაოებია საჭირო, განსაკუთრებით კი, ცნობიერების ამაღლება და სექსუალური განათლება მოსახლეობისთვის. ამბობს, რომ ოფიციალურად დარეგისტრირება საქართველოში სექსმუშაკთა უმრავლესობას პრობლემას შეუქმნის — მათ, ვინც ამ შრომით ოჯახებს ინახავს, მაგრამ ამ ოჯახებმა არ იციან ამის შესახებ, შესაბამისად, სექსსამუშაოში ჩართულ ქალს არ აქვს იმის “ფუფუნება”, რომ სადმე ოფიციალურად დარეგისტრირდეს.
“უამრავია, ვინც უკიდურეს მდგომარეობაშია და აკეთებს ამ საქმეს. პატარა ქვეყანა ვართ, მოსახლეობა მცირეა, რამდენი ქმარი გაიგებდა… გაიზრდებოდა ფემიციდი”.
საუბრობს სექსსამუშაოში ჩართული ქალების მიმართ საზოგადოების დამოკიდებულებაზეც, მათ შორის, იმაზე, თითქოს მისი სამუშაო სამარცხვინოა. ირა აღნიშნავს, რომ სირცხვილისთვის ყველას თავისი საზომი აქვს.
“ალბათ ბევრი სხვა რამის უფრო შემრცხვებოდა. ხალხი უამრავ სამარცხვინო რაღაცას აკეთებს. სექსსამუშაოში ჩართულ ხალხს ვინც აშეიმინგებს, ზუსტად ისინი არიან ინტენსიური მომხმარებლები. თუ მომხმარებელი ხარ, ე.ი., გჭირდება ეს. რატომ გჭირდება? შენშია პრობლემა, რომ გჭირდება? მაშინ ნუ გინდივარ. ჰგონიათ, რომ სექსსამუშაო თუ არ იქნება, ავდგები და ისე მომინდება ამ ხალხის დაკმაყოფილება? არა! “უფასო” რომ გავხდები, ეს არ ნიშნავს, რომ მათთვის გავხდები ხელმისაწვდომი. ყველა ქალი უნდა იყოს “წესიერი”, “ქალიშვილი” და ეს კაცები სულ სექსში უნდა იყვნენ, მაშინ გამოდის, რომ ერთმანეთთან უნდა ჰქონდეთ სექსი. ესეც “არ შეიძლება” და თქვან მაშინ, ვის გაჟიმ*ას აპირებენ”.
ირა ე.წ. ესკორტია. გამოძახებებიც აქვს და ონლაინ სესიებიც. სექსის გარდა, მის მომსახურებაში შედის კლიენტთან ერთად კონკრეტულ ღონისძიებაზე წასვლა თუ სხვადასხვა აქტივობაში მონაწილეობა. გარდა ამისა, ყიდის ფოტოებს და ეროტიკულ სოლო ვიდეოებს.
“ფეტიშისტებისთვის ტერფი, ხელი, ათასი ფეტიში აქვთ. ეს წინასწარი შეკვეთით ხდება, მაგრამ ტერფის ფოტოები ისეთი გაყიდვადია, რომ ვიღებ და მაქვს. ასევე, ეროტიკული სოლო ვიდეოები — რაღაცა ისეთი, რისი ნახვის საშუალებაც ჩემი მონაწილეობით სხვაგან არ ექნებათ და ერთჯერადად ვყიდი”, — ამბობს ირა და აღნიშნავს, რომ ამ ტიპის კონტენტს კონკრეტულ აპლიკაციებში, მოთხოვნის შესაბამისად “სტრიმავს”, ხოლო თუ ვინმე მისი ნებართვის გარეშე ჩაიწერს, იცის, რომ ამის უფლება არ აქვს და შესაბამის სამართლებრივ გზებსაც მიმართავს.
ამბობს, რომ სექსსამუშაო არ არის “იოლი” ფული და უკავშირდება საკმაოდ ინტენსიურ ფიზიკურ და ემოციურ შრომას.
“ძალიან ბევრს ვმუშაობთ საკუთარ თავზე. ფსიქოლოგიურადაც ძალიან რთულია, ფიზიკურადაც ძალიან რთულია, სულ პოზიტივზე უნდა იყო, სულ ფხიზლად უნდა იყო, მოდუნების საშუალება საერთოდ არ გაქვს. პირადი ცხოვრება არ გამაჩნია — საფრთხესაც მოიცავს და პირადი ურთიერთობის სუბლიმირებას ახდენ სამუშაოში. არც დრო გაგაჩნია, არც განწყობა, ნერვები გაფუჭებული გაქვს, ხასიათი გეცვლება. არ გაქვს განწყობა და რესურსები, რომ პირადი ურთიერთობების ვარდისფერი სათვალეებით ირბინო”.
“მოვა ვიღაც, ქვას გესვრის, გაიქცევა”
ტრანსგენდერი ქალი, პირობითი სახელით ნინო, საკუთარ გამოცდილებებზე საჯაროდ ბევრი წელია საუბრობს, თუმცა, მას შემდეგ, რაც ქართულმა ოცნებამ სიძულვილის კანონი მიიღო, საფრთხეს უფრო მეტად გრძნობს. ამიტომ ამ სტატიაში მის ვინაობას არ ვასახელებთ.
გვიყვება, რომ სექსსამუშაოში ადრეულ ასაკში ჩაერთო, ამის მიზეზი კი ის იყო, რომ ქუჩაში დარჩა და მხარდამჭერი არავინ ჰყავდა — “რამდენიმე დღე ქუჩაში ვცხოვრობდი და მერე საკუთარი თავის გაძლიერება დავიწყე სექსსამუშაოთი”.
უმუშავია როგორც ქუჩაში, ისე საიტებზე. იხსენებს ფიზიკური, ფსიქოლოგიური ძალადობის, შეურაცხყოფის არაერთ შემთხვევას.
“თავდასხმები, უსამართლობა… ქვების სროლა არაფრის გამო. მოვა ვიღაც, ქვას გესვრის, გაიქცევა. ბოლო პერიოდში პოლიცია საერთოდ აღარ რეაგირებს თავდასხმებზე. სულ დაძაბული ხარ, სულ საფრთხის მოლოდინი გაქვს და სულ თავდაცვის რეჟიმში. მერე უკვე იმდენად გაღიზიანებული ხარ, რომ ცხოვრების ხარისხი ძალიან ეცემა, შენც აგრესიული ხდები”.
“კლიენტს ეუბნები, რომ მხოლოდ დაცული ურთიერთობა მაქვს, კონდომით. ყველაფერს კადრულობს, თანხასაც გიზრდის, ოღონდ დათანხმდი დაუცველ სექსზე. ტრანს ქალს, რომელიც გადარჩენისთვის იბრძვის, ვიღაც ეუბნება, რომ 200 ლარს მოგცემ, ოღონდ დაუცველი სექსი ჰქონდეს. თანხმდება, ვერ გაამტყუნებ, გადარჩენისთვის იბრძვის”.
იხსენებს შემთხვევას, როცა მანქანაში ჰქონდა სექსი, რის შემდეგაც კლიენტმა იარაღი მიუშვირა და ლოცვა დაიწყო.
“მეუბნება, გადააჯ*ი მანქანიდანო. ღმერთო, ეს რა გავაკეთეო. ქუჩაში რომ დგახარ, მეასეხარისხოვანი ჰგონიხარ ვიღაცას — საცოდავი, დავჩაგრავო”.
ნინოს თქმით, ტრავმების შედეგია ისიც, რომ მცირედი ხმაურის შემთხვევაშიც კი, ჰგონია, ვიღაც თავს ესხმის და საჩხუბრად ემზადება.
წლების შემდეგ, სხვა სამსახურიც დაიწყო, თუმცა, ფინანსური პირობებიდან გამომდინარე, ხანდახან მაინც უწევდა სექსსამუშაოში ჩართვა. ახლაც ასეა — კლიენტებს საჭიროების შემთხვევაში ხვდება.
“სოციალურ ქსელებში და ესკორტ საიტებზე სექს სამუშაოს ის პრობლემა აქვს, რომ ფსიქოლოგიურად განგრევს, ადამიანური რესურსი არ გყოფნის. გემესიჯება, ფოტოებს გთხოვს, არ მოდის”.
ამბობს, რომ ტრავმებიდან და მძიმე გამოცდილებებიდან გამომდინარე, “მეგობრული სექსი” უკვე აღარ შეუძლია. მირჩევნია, ვიყო სექს სამუშაოში ჩართული, ვიდრე “მეგობრულად” მქონდეს სექსი კაცთან, რომელიც მწერს, მირეკავს და, ამავდროულად, საჯაროდ “ოჯახის სიწმინდეზე” საუბრობსო.
“ეს არ არის არც იოლი ფული და არც ზოგადადაა იოლი. ჯანმრთელობას ხომ ანგრევს და ტრავმებსაც გიტოვებს, საზოგადოების მიმართ პატივისცემას გაკარგვინებს. ცოლ-ქმარი ჯერ ოჯახის სიწმინდის დღეზე რომ არის და საღამოს სექსზე გეხვეწება, მორალი გერღვევა და პროტესტი გაქვს, რომ ამ საზოგადოების ფონზე შენ როგორ ხარ განსხვავებული, “პიდარასტი” და ბოზი”.
ნინოსთვის, როგორც ტრანსი ქალისთვის, განსაკუთრებით შეურაცხმყოფელია, როცა კაცი მისგან ითხოვს, იყოს აქტი. “აქტიური”, იგივე “აქტი” ან “ტოპი” (ინგლ. Top), არის ის პარტნიორი, რომელსაც ანალური სექსის დროს პენეტრაციული (“შემღწევი”) როლი აქვს.
“კაცს, რომელმაც 300 ლარი გადმომირიცხა იმის გამო, რომ გამე*იმა, რომ მასთან აქტიური ვყოფილიყავი, შეუძლია ქუჩაში პიდარასტი მეძახოს, ქვა მესროლოს, დამამციროს და ამით კაცობა დაამტკიცოს. ამ საზოგადოებაში გვიწევს ცხოვრება. ეს ფსიქოლოგიურად ძალიან განგრევს. ყოფილა შემთხვევები, როცა მოუწერიათ და მითქვამს, სადმე გავისეირნოთ, ყავა დავლიოთ-მეთქი. პასუხი იყო: იცი რა, დაღამდეს. ღამე რატომ უნდა ვისეირნო?! ბუნება მიყვარს ძალიან და როცა ვეუბნებოდი, ბოტანიკურში წავიდეთ, ეგეთი კაცები ქრებოდნენ. თან სექსი უნდოდათ. მირჩევნია, მერქვას სექსმუშაკი, ვიდრე ღამე ამოვიდეს, სექსი გვქონდეს და მეგობრობის სახელით თავი გამოვაყენებინო. ის ფაქტი კი არ მაბრაზებს, რომ ცოლ-შვილი ჰყავთ. მაბრაზებს ის, რომ მოვიდოდნენ, ყ*ეს მომიწოვდნენ, ტ*აკს მომიშვერდნენ, უნდა გამე*იმა. ჩემს ქალობას მეორე პლანზე ვაყენებდი არაფრის გამო — რომ ვიღაცას ვყვარებოდი. ქალი ვარ, ჰეტეროსექსუალი ტრანსი ქალი”.
“თუ მიხვალთ ტრანს ქალთან, რომელიც სრულ განაკვეთზეა ჩართული სექს სამუშაოში, ვერ ნახავთ მათ სახლში ანთებულ შუქს, გადაწეულ ფარდას, დღის სინათლეს. ღამის ცხოვრებით ცხოვრობენ”.
სექსმუშაკი ქალების მიმართ სტიგმა გარშემომყოფებისგანაც უგრძნია. იხსენებს შემთხვევებს, როცა ფული სთხოვეს ადამიანებმა, რომლებიც მის სამუშაოს სათაკილოდ მიიჩნევენ.
“სექს სამუშაო გიტყდება და ამაში აღებული ფულის დახარჯვა არ გიტყდება?!”.
გვეუბნება, რომ საქართველოში ტრანს ქალს ძალიან ბევრი საჭიროება აქვს, რომლებიც მეტწილად ტრანსფობიასთანაა ბმაში. მაგალითად, ბინის ქირის ხარჯი, თან იმ პირობებში, როცა ხშირად ქირაობაზე უარს ეუბნებიან. ასევე, ბევრი ტრანსი ქალი იძულებულია, ყოველდღიურად იმგზავროს ტაქსით, რადგან საზოგადოებრივი ტრანსპორტი მათთვის უსაფრთხო არაა — ესეც იმ შემთხვევაში, თუ ტაქსის მძღოლმაც არ თქვა უარი მომსახურებაზე.
“უმეტესს ისეთი ტრავმები აქვს, რომ მაღაზიაშიც ვერ შედის და საჭმელი უნდა გამოიძახოს. არის შემთხვევები, როცა ვინმე ნაცნობი თუ შეგხვდება, გაშანტაჟებს, უფასოდ თუ არ შემხვდები, გაგიბაზრებო”.
ამბობს, რომ რადგან შეძლო და სხვა სამსახურიც აქვს, სექსსამუშაოში შედარებით მაღალი ფასი შეინარჩუნა, მაგრამ არიან ტრანსი ქალები, რომლებიც მხოლოდ ამ შემოსავალზე არიან დამოკიდებულნი და იძულებულნი არიან, თანხასაც დააკლონ და მიუღებელ პირობებსაც დათანხმდნენ.
“თავის ქალობას ხაზი უნდა გადაუსვას და ვიღაცა მუტრუკი გაჟი*ოს. არ არის ეს ჰეტეროსექსუალი ტრანსი ქალების კომფორტის ზონა. უთქვამთ, “ტ*აკი მოგცე და კიდე ფული გადაგიხადოო?!”. არ არის შენი ტ*აკი ჩემი კომფორტის ზონა, საერთოდ არ მსიამოვნებს, ოთხზე რომ მიდგები. ფინანსური კრიზისი რომ გაქვს და გადარჩენისთვის იბრძვი, ხან დედის როლს მოირგებ, ხან მეზობლის ქალის და ხან ძმაკაცის ცოლის — საოცარი ფეტიშები ჰქონდათ.
კლიენტს ეუბნები, რომ მხოლოდ დაცული ურთიერთობა მაქვს, კონდომით. ყველაფერს კადრულობს, თანხასაც გიზრდის, ოღონდ დათანხმდი დაუცველ სექსზე. ტრანს ქალს, რომელიც გადარჩენისთვის იბრძვის — დღიურ ბინაშია, რადგან ბინას არ აქირავებენ და ოჯახსაც მეზობლების გამო ფეხებზე ჰკიდია, ვიღაც ეუბნება, რომ 200 ლარს მოგცემ, ოღონდ დაუცველი სექსი ჰქონდეს. თანხმდება, ვერ გაამტყუნებ, გადარჩენისთვის იბრძვის”.
კანონი და პრაქტიკა
ქალები სექსსამუშაოში სხვადასხვა მიზეზით ერთვებიან. კვლევები აჩვენებს, რომ ხშირად ეს ხდება უკიდურესი ეკონომიკური მდგომარეობის გამო და ყოველდღიური მინიმალური საჭიროებების დაკმაყოფილების მიზნით. კაცებთან შედარებით, უფრო მეტი ქალი ცხოვრობს სიღარიბეში და მსოფლიოს მასშტაბით სექსმუშაკთა უდიდესი ნაწილი ქალია. თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში სექსსამუშაო შეიძლება იყოს ნების თავისუფალი გამოვლენაც — სხვა სამუშაოსთან შედარებით, უფრო მაღალი ანაზღაურების მიღების მიზნით.
სექსმუშაკების მიმართ სტიგმა, ცრურწმენები და დისკრიმინაცია ხშირი შემთხვევაა. მათ რიყავენ იმის გამო, რომ არ აკმაყოფილებენ სოციალურ, სექსუალურ და გენდერულ ნორმებს. საზოგადოების ნაწილი სექსმუშაკებს აღიქვამს ამორალურ, უპასუხისმგებლო და კანონდამრღვევ ადამიანებად, რომლებიც თავიანთი საქმიანობის გამო “იმსახურებენ” დასჯას, განსჯას და ძალადობასაც კი. ლესბოსელი, გეი, ბისექსუალი ან ტრანსგენდერი სექსმუშაკები დამატებითი დისკრიმინაციისა და მარგინალიზების განსაკუთრებული საფრთხის წინაშე დგანან.
სექსმუშაკს, ისევე როგორც ნებისმიერ სხვა პირს, უფლება აქვს გამოიხმოს თანხმობა ან შეცვალოს თანხმობის პირობები და ეს უნდა გაითვალისწინოს ყველამ, მათ შორის, კლიენტებმა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს არის არა სექსუალური მომსახურება, არამედ გაუპატიურება. Amnesty International მიიჩნევს, რომ სექსმუშაკის თანხმობა არის ის მნიშვნელოვანი კომპონენტი, რომელიც სექსსამუშაოს განასხვავებს ტრეფიკინგის, სექსუალური ექსპლუატაციის, სექსუალური ძალადობისა და გენდერული ძალადობისგან.
სექსსამუშაო საქართველოში არ მოიაზრება შრომის ფორმად და მასზე არ ვრცელდება საქართველოს შრომის კოდექსი. კანონმდებლობის მიხედვით, სექსსამუშაო ადმინისტრაციული სამართალდარღვევაა. თუმცა კანონმდებლობა არ იცნობს ტერმინებს “სექსსამუშაო” და “სექსმუშაკი” — გამოიყენება ტერმინი “პროსტიტუცია”. ამავდროულად, დოკუმენტი არ განმარტავს, კონკრეტულად რა სახის ქმედებაა პროსტიტუცია, რაც ტოვებს სივრცეს იმისთვის, რომ ჩანაწერი სამართალდამცავმა ორგანოებმა თვითნებურად განმარტონ.
რაც შეეხება სისხლის სამართლის კოდექსს, ის ვრცელდება იმ პირზე, რომელმაც სხვა პირი ჩააბა პროსტიტუციაში ან ამ ქმედებისთვის გადასცა საცხოვრებელი. საიასა და ღია საზოგადოება — საქართველოს 2018 წლის კვლევაში “გენდერული ძალადობა სექსმუშაკების მიმართ და მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის ბარიერები” ხაზგასმულია, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის თანახმად, პროსტიტუციაში ჩაბმა, ჩადენილი, მათ შორის, არასრულწლოვანის მიმართ, ასევე, პროსტიტუციისთვის ადგილის ან საცხოვრებლის გადაცემა მიეკუთვნება მოსახლეობის ჯანმრთელობისა და საზოგადოებრივი ზნეობის წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულებს. დოკუმენტის თანახმად, ადამიანის პროსტიტუციაში ჩაბმა საკანონმდებლო დონეზე აღიარებული უნდა იყოს, როგორც სათანადო სიმძიმის ქმედება და იგი საზოგადოების მორალურ განზომილებაში არ უნდა განიხილებოდეს — კერძოდ, უნდა განისაზღვროს, როგორც ადამიანის უფლებების ან სქესობრივი თავისუფლების/ხელშეუხებლობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაული. ხოლო თუ დანაშაული არასრულწლოვანის მიმართ არის ჩადენილი, დაცვის ობიექტი უნდა იყოს თვით არასრულწლოვანი და არა საზოგადოებრივი ჯანმრთელობა ან მორალი.
“ვინაიდან პროსტიტუცია, საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევაა, ხოლო მასთან დაკავშირებული რიგი ქმედებები სისხლის სამართლის დანაშაული, ძალადობის შემთხვევაში სექსმუშაკებს სამართალდამცავი ორგანოებისთვის მიმართვა დამატებითი ბარიერებისა და რისკების წინაშე აყენებს, ხოლო თუ გამოვლინდება მათი სტატუსი (სექსსამუშაო), შესაძლოა, მათ ან მათთან დაკავშირებულ პირებს, დაეკისროთ ადმინისტრაციული ან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა და სამართალდამცავი ორგანოების მიერ ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების საფრთხის წინაშე აღმოჩნდნენ. შედეგად, სექსმუშაკები განსაკუთრებით მოწყვლადნი არიან სხვადასხვა სახის ძალადობრივი დანაშაულის მიმართ (ჩადენილი სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლების ან კერძო პირების მიერ)”, — აღნიშნულია დოკუმენტში.
“[კანონი] ქალებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე დაუცველ ჯგუფს, სექსმუშაკ ქალებს კიდევ უფრო მძიმე მდგომარეობაში აყენებს, აძლიერებს მათ მიმართ არსებულ სტიგმას და მათ სოციალური ცხოვრებისგან გარიყვას ემსახურება”, — ამონარიდი სახალხო დამცველის “სასამართლოს მეგობრის მოსაზრებიდან”.
აღსანიშნავია, რომ 2018 წელს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ამ მუხლის გაუქმების მოთხოვნით საკონსტიტუციო სასამართლოს ერთ-ერთმა სექსმუშაკმა მიმართა. სარჩელის მიხედვით, სექსმუშაკები ხშირად ხდებიან ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობის მსხვერპლები მუშაობისას. დოკუმენტში მითითებულია, რომ ეს აკრძალვა აიძულებს მათ, სამართალდამცავ ორგანოებში არ განაცხადონ ცემის, წამების, არაადამიანური, დამამცირებელი მოპყრობის, სიტყვიერი შეურაცხყოფის შემთხვევები.
“ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრების შიშით სექსმუშაკებს უწევთ მათ მიმართ ჩადენილი დანაშაულის გახმაურებისაგან თავის შეკავება და მუდმივი ძალადობის ატმოსფეროში ცხოვრების გაგრძელება”, — აღნიშნულია დოკუმენტში, სადაც ასევე წერია, რომ კანონის ეს მუხლი დაუცველს ტოვებს მსხვერპლს მოძალადის წინაშე.
სექსმუშაკი ქალის განცხადების თანახმად, თავისი საქმიანობის ფარგლებში, ის ხშირად გამხდარა ეკონომიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობის მსხვერპლი კლიენტებისა და მესამე პირების (გამვლელების) მხრიდან. მისი თქმით, კლიენტების მხრიდან მის მიმართ ფსიქოლოგიური და ეკონომიკური ძალადობის შემთხვევების რაოდენობა იმდენად ხშირია, რომ რთულია მიახლოებული რაოდენობის დასახელებაც კი. გარდა ამისა, ქალი საუბრობს რამდენიმე შემთხვევაზე, როდესაც, სამართალდამცავი უწყების წარმომადგენელმა მოსთხოვა უსასყიდლოდ სქესობრივი კავშირის დამყარება. მისი თქმით, ის იძულებული იყო დათანხმებოდა, ვინაიდან ჰქონდა შიში, რომ წინააღმდეგ შემთხვევაში, მასზე ან მის შვილებზე რაიმე სახის ზეწოლა მოხდებოდა.
გარდა ამისა, დოკუმენტში ასევე აღნიშნულია, რომ სამართალდამცავი უწყების თანამშრომლები, სექსმუშაკ ქალებს, კომპრომატების შეგროვების მიზნით, ზოგჯერ, მათი კლიენტების შესახებ გარკვეული ინფორმაციის შეგროვებას სთხოვენ.
სექსმუშაკი ქალის განცხადების თანახმად, არის ფაქტები, როცა სამართალდამცავი უწყების წარმომადგენლები, იმ შემთხვევაში, თუ სექსმუშაკი ქალები უკანონო მოთხოვნებს არ დაემორჩილებიან, მათ მდგომარეობას ართულებენ და ამორჩევით აძლევენ გარკვეულ ადგილებში დგომის უფლებას.
ამ სარჩელთან დაკავშირებით საკონსტიტუციოს სასამართლო მეგობრის ფუნქციის გამოყენებით მიმართა სახალხო დამცველმა. ომბუდსმენის მიერ წარდგენილ დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ კანონმდებლობის ამგვარი რეპრესიული მიდგომა არაეფექტიანი და პრობლემურია, მძიმე მდგომარეობაში აყენებს ისედაც მოწყვლად ჯგუფს — ქალ სექსმუშაკებს და გაუგებარია, რა სამართლებრივ სიკეთესა და მიზნებს ემსახურება. გარდა ამისა, დოკუმენტის თანახმად, ეს მიდგომა არ შეესაბამება ადამიანის უფლებების საერთაშორისო სტანდარტებს.
“გამომდინარე იქიდან, რომ მათი საქმიანობა არის ადმინისტრაციული წესით დასჯადი, სექსმუშაკებს უწევთ შიშში ცხოვრება, რომ იმ შემთხვევაში, თუ მათ მიმართ ჩადენილი უფლება-დარღვევის ფაქტების შესახებ სამართალდამცავ უწყებებს მიმართავენ, გამჟღავნდება ინფორმაცია მათი საქმიანობის შესახებ. აღნიშნულს კი შესაძლოა მოჰყვეს არა მათ მიმართ უფლება-დარღვევის ჩამდენი პირის, არამედ, მათი დასჯა კანონის შესაბამისად”.
Amnesty International-ის თანახმად, ადმინისტრაციული ან სისხლის სამართლებრივი წესით სექსმუშაკების დასჯა ავტომატურად ნიშნავს იმას, რომ ძალადობის შემთხვევაში ისინი დახმარებისთვის პოლიციას ვერ მიმართავენ, რაც დამატებით რისკის ქვეშ აყენებს მათ უსაფრთხოებასა და საქმიანობას.
ამას ემატება სტიგმა საზოგადოების მხრიდან, რაც, სექსსამუშაოს კანონით აკრძალვასთან ერთად, ხშირად აიძულებს სექსმუშაკებს იმუშაონ ფარულად, საფრთხის შემცველ გარემოში და ნაკლებად მიუწვდებოდეთ ხელი რესურსებსა და სამართლებრივი დაცვის მექანიზმებზე. სექსმუშაკთა მარგინალიზება ზრდის მათ მიმართ ძალადობის რისკებსაც. სხვადასხვა ქვეყნის პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ძალადობის ფაქტები ხშირად გამოვლენის გარეშე რჩება და მათზე მართლმსაჯულება არ ხორციელდება, რადგან ძალადობის გაცხადებამ სექსმუშაკები შესაძლოა დამატებითი საფრთხის წინაშე დააყენოს.
გარდა ამისა, საიასა და ღია საზოგადოება — საქართველოს ზემოაღნიშნული კვლევის თანახმად, ფოკუს ჯგუფში, რომელშიც მონაწილეობდნენ თბილისში, ბათუმში, ზუგდიდში, თელავსა და ქუთაისში მცხოვრები სექსმუშაკები, აღნიშნეს, რომ ისინი ან მათი ნაცნობი სექსმუშაკები, რეგულარულად განიცდიან პოლიციის მხრიდან ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ, სექსუალურ ძალადობასა და იძულებას. ასევე, მათივე თქმით, კლიენტებისგან ხშირია ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, სექსუალური, ეკონომიკური ძალადობის, იძულების, შანტაჟისა და ადევნების სხვადასხვა ფორმა.
“ძალადობის ამ ფორმებისგან დასაცავად სამართლებრივი საშუალებები მათთვის ხელმიუწვდომელი ან არაეფექუტურია, ხოლო კლიენტები მოქმედებენ იმ განწყობით, რომ აღნიშნული ქმედებების გამო მათ პასუხს არ აგებინებენ. სექსმუშაკთა მიმართვები პოლიციის მიმართ ძალადობის თაობაზე (რომლებიც უკიდურესად იშვიათია), რეაგირების გარეშე რჩება, ან მოძალადის მიმართ ხდება არაადეკვატურად მსუბუქი სანქციის გამოყენება. შესაბამისად, რჩება შთაბეჭდილება, რომ სამართალდამცავი ორგანოები დისკრიმინაციულად მოქმედებენ და სექსმუშაკთა მიმართ ჩადენილ დანაშაულებს არ აღიქვამენ ისეთი სიმძიმის დანაშაულებად, როგორც იმ დანაშაულებს, რომლებიც ჩადენილია არასექსმუშაკი ქალების მიმართ”.
დოკუმენტში ასევე ვკითხულობთ, რომ უმეტესწილად, კლიენტი სექსმუშაკზე ფიზიკურად და სექსუალურად ძალადობს იმ შემთხვევებში, როცა ის არ არის თანახმა სექსუალური მომსახურების კონკრეტულ ფორმაზე, ან როცა კლიენტს არ აქვს საკმარისი თანხა მომსახურებისთვის, ასევე, როცა მომსახურების გაწევა ხდება დაუცველ ან დაუსახლებელ ადგილას.
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, სახელმწიფო ვალდებულია პატივი სცეს, დაიცვას და უზრუნველყოს სექსმუშაკთა უფლებები. სახელმწიფომ უნდა მიიღოს ზომები, კერძოდ, უზრუნველყოს ქალებისთვის სოციალური გარანტიები, აღმოფხვრას დისკრიმინაცია და უთანასწორობა, რათა პროსტიტუცია არ იყოს თავის გადარჩენის, მძიმე ეკონომიური მდგომარეობისგან თავის დაღწევის ერთადერთი საშუალება.