“ექთნის პოზიციაზე საქართველოში ვმუშაობდი 30 წელი. პირველადი ჯანდაცვის სისტემის რეფორმაში მივიღე მონაწილეობა. ოჯახის ექთნის და ტრენერ-მასწავლებლის პოზიციაზე ვმუშაობდი. მაგრამ სახელმწიფოს მხრიდან არ ხდება ექთნის სახელფასო მოტივაციის მხარდაჭერა. იგივე მდგომარეობაა კლინიკებში. დამამცირებელი ანაზღაურების გამო, ექთნებს უწევთ რამდენიმე კლინიკაში მუშაობა, რათა მინიმალური ხელფასი გამოიმუშაონ საარსებოდ… 1000 ლარი მინიმუმ. ღამენათევი, თითქმის შრომის უუნაროები არიან… ეს არაა ახალი ამბავი… ტელევიზიით არაერთი გადაცემა იყო გაკეთებული, შედეგი — ნული. ამიტომ საექთნო კადრი მიდის ემიგრაციაში. მალე ქართველი კვალიფიციური ექთანი სანთლით საძებარი გახდება… მეც ემიგრაციაში ვარ”.
ასე გამოეხმაურა მედია აპრილის კითხვას ერთ-ერთ ფეისბუქ ჯგუფში ექთანი. შეტყობინება ანონიმური იყო, თუმცა სათქმელი — ცხადი.
არასათანადო ანაზღაურება, ზეგანაკვეთური შრომა, გადატვირთული სამუშაო რეჟიმი, პაციენტებისა და ექთნების შეუსაბამო თანაფარდობა — სხვადასხვა კვლევითა და ანგარიშით, წლების განმავლობაში, ერთგვარად გროვდებოდა და თან მეორდებოდა ის ძირითადი პრობლემები, რასაც ექთნები ყოველდღიური შრომის ფარგლებში აწყდებოდნენ და დღემდე აწყდებიან. სწორედ ამ მოუგვარებელმა პრობლემებმა ბევრი მათგანი აიძულა სამუშაო სფერო შეეცვალა, ბევრი კი — ქვეყანა დაეტოვებინა.
მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის ცნობით, გლობალურად ექთნების 90% ქალია. აქ საუბარია, როგორც გენდერულ სახელფასო სხვაობაზე, ასევე სამუშაო გარემოში გენდერული დისკრიმინაციის სხვა ფორმებზეც. ზოგადად კი, რადგანაც ზრუნვის შრომა “ქალების საქმესთან” არის ასოცირებული, ხოლო განათლების, ჯანდაცვის, სოციალური სამუშაოს მიმართულებით დასაქმებულთა უმრავლესობა ქალია, ეს სექტორები ხშირად დაბალანაზღაურებად სამუშაოსთან ასოცირდება.
რატომ ტოვებენ პროფესიას და ქვეყანას ექთნები, რა წუხილები და სურვილები მათ და რას გვეუბნება სტატისტიკა — ამ სტატიაში ექთნების შრომით პირობებზე მოგიყვებით.
“ხაზი გავუსვათ, რომ ამაზე ვსაუბრობ ორ წელზე მეტია და მაინც არაფერი ცვლილება არ არის”, — გვეუბნება ინტერვიუს დაწყებამდე ია ხელაძე. ის უკვე 15 წელია ექთნად მუშაობს.
ფიქრობს, რომ არც ახლა და არც ადრე, არცერთი მთავრობის დროს, სამედიცინო სფერო დაფასებული და ადეკვატური პირობებით უზრუნველყოფილი არ ყოფილა. თუმცა ამბობს, რომ ეს საქმე იმდენად უყვარს, ვერ მიდის და ვერ ტოვებს.
“თავიდან რომ დავიწყე ამ სფეროში მოღვაწეობა, არ იყო მაღალი ხელფასი, მაგრამ არც იყო დატვირთვა… წლების განმავლობაში იცვლებოდა ის, რომ ხელფასი დაბალი იყო, პაციენტების რაოდენობა კი იზრდებოდა და იზრდებოდა… როცა დავიწყე ექთნად მუშაობა, 200 ლარი მქონდა ხელფასი, მაგრამ ახლანდელი ფასები იმას ვერ შეედრება”.
ია ახლა 24-საათიანი გრაფიკით მუშაობს, ორ დღეში ერთხელ. გვიყვება რომ იყო პერიოდი, როდესაც სამ სამსახურშიც იყო. შვილები ხშირად სთხოვენ, რომ არ იმუშაოს ან პროფესია შეიცვალოს. ამბობს, რომ დღეს შეუძლებელია, სამედიცინო სფეროში ღირსეული პირობებით იცხოვრო.
“ვერ იპოვით ექთანს, რომელიც მუშაობს მხოლოდ ერთ სამსახურში. ხელფასების გამო ყველა დასაქმებულია ორგან, სამგან. ერთმანეთს როცა ვეკონტაქტებით, ყველგან ერთი პრობლემაა — ბევრი პაციენტი და ცოტა ექთანი. და ეს არ ხდება მხოლოდ იმიტომ, რომ კადრის ნაკლებობაა ან იმიტომ, რომ ცოტა სწავლობს ამ პროფესიას […] კლინიკები აკეთებენ ეკონომიას და ამცირებენ კადრებს”.
თანაშემწეებისა და ექთნების რაოდენობების შემცირების პირობებში, პაციენტის უსაფრთხოება ვეღარ იქნება დაცული, გვეუბნება ია. ერთ ექთანს თვის განმავლობაში შეიძლება მინიმუმ 8 მორიგეობა, ანუ რვაჯერ გათენება მოუწიოს, თუმცა თუ ორ ან სამ ადგილას მუშაობს, 16 მორიგეობაც მოსალოდნელია. სხვის ჯანმრთელობაზე მოდარაჯეებს საკუთარ ჯანმრთელობაზე ზრუნვის დრო და ფინანსები არ აქვთ.
“ყველაზე დიდი უბედურება კიდევ არის ის, რომ სამედიცინო პერსონალს, არ გვაქვს სამედიცინო დაზღვევა და ელემენტარული კვლევები რომ დაგვჭირდეს, ჩვენი მინიმალური ხელფასებიდან მოგვიწევს თანხის გადახდა. ფაქტობრივად, ვერ ვახერხებთ ჩვენს ჯანმრთელობაზე ზრუნვას”.
მიუხედავად იმისა, რომ ანაზღაურება ძალიან მნიშვნელოვანია, ხელფასი არ არის ის, რაც ყველაზე მეტად აწუხებს — სურს, ისეთი შრომისუნარიანობა ჰქონდეს, როგორიც პაციენტებს სჭირდებათ.
“ყველაზე მეტად მაწუხებს ის, რომ პაციენტი არის ხშირად უკმაყოფილო, რადგან ფიზიკურად ვერ ვასწრებთ მათ ისეთ მოვლას, როგორიც სჭირდებათ […] შემთხვევას გავიხსენებ პედიატრიიდან, მყავდა 12 პაციენტი. მივიღე საყვედური იმიტომ, რომ ვერ მოვასწარი ინჰალაცია გამეკეთებინა ერთისთვის, როცა მეორეს უფრო ვჭირდებოდი. ეს ვერ გაიგო პაციენტმა. მართალიც არის — იმიტომ არის კლინიკაში, რომ სჭირდება მომსახურება […] მაგრამ ვერ მივედი, ძალიან ბევრი პაციენტი მყავდა”.
ამბობს, რომ კოვიდის დროს ეს პრობლემა კიდევ უფრო საყურადღებო იყო. მაშინ პაციენტებს ძირითადად სუნთქვის სირთულეები ჰქონდათ და ჟანგბადზე იყვნენ დამოკიდებულნი.
“ვიყავი იქ, სადაც უფრო მეტად ვჭირდებოდი პაციენტს, მაგრამ სხვა პაციენტსაც ჰქონდა პრეტენზია, რომ მასთანაც ვყოფილიყავით. დღესაც ხშირად არის ასეთი საყვედური, რომ რატომ არ ხარ იქ, სადაც პაციენტს სჭირდები. ვერ ხარ, რადგან ფიზიკურად ვერ ასწრებ — ხარ ერთი და გაქვს ორი ხელი და ორი ფეხი, ვერ ასწრებ უბრალოდ”.
საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, საექთნო პერსონალის რიცხოვნობა 2023 წელს 21 000 იყო. 2016 წლიდან 2021 წლამდე ექთნების რაოდენობა მცირედით, თუმცა იზრდებოდა, 2021 წლის შემდეგ კი იკლებს. ნიშანდობლივია, რომ კლება სწორედ კოვიდის შემდგომ პერიოდს უკავშირდება.
“კოვიდის პერიოდმა ექთნებზე გადაიარა, უმძიმესი პერიოდი გამოვიარეთ” — გვეუბნება უფროსი ექთანი, ნათია ცანავა. პაციენტების რაოდენობა გაზრდილი, მედპერსონალი არასაკმარისი, გზები ჩაკეტილი, ტრანსპორტირება გართულებული, პასუხისმგებლობა გაზრდილი — ასე აღწერს კოვიდის პერიოდს.
“ხშირად ექთნებს უზრუნველვყოფდით ჩვენი ფინანსებით, ჩვენც ვდებდით თანხას, რომ ოღონდ ექთანი მოგვეყვანა […] სამი თვის მანძილზე სანიტრის მოყვანა ვერ ხერხდებოდა კლინიკაში — მოგეხსენებათ, სანიტრები ძალიან მინიმალურ ხელფასზე მუშაობენ და სამი თვის მანძილზე ზოგი კასპიდან იყო ჩამოსაყვანი, ზოგი გორიდან […] ფიზიკურად ვერ მიდიოდა მანქანა და ვერ ჩამოჰყავდა. ექთანმა, უფროსმა ექთანმა, ყველამ ვიმუშავეთ როგორც პაციენტებთან, ასევე ვალაგებდით. ყველაფერს ვაკეთებდით — გარდა იმისა, რომ პაციენტისთვის უნდა მიგვეხედა, კიდევ დამატებითი საქმე გამოგვიჩნდა”.
კოვიდმა პრობლემები უფრო თვალსაჩინო გახადა, თუმცა ჯანდაცვის სფეროში არასახარბიელო შრომით პირობებზე, ექთნების დეფიციტსა და სხვა გამოწვევებზე ამბები მანამდეც ჟღერდებოდა. მაგალითად, ექთნების შრომის შესწავლის, ანალიზისა და დისკუსიისთვის სივრცის შესაქმნელად პროფკავშირმა სოლიდარობის ქსელი ჩაატარა კვლევა “ექთნების შრომის პირობები საქართველოში” — ორგანიზაციამ 2018 წელს ათ სხვადასხვა დაწესებულებაში 200 მედდა და სანიტარი გამოჰკითხა.
ამ დოკუმენტით ირკვევა, რომ თუ საერთაშორისო სტანდარტების მიხედვით ერთ ექთანზე საშუალოდ 4 პაციენტი გამოიყოფა (დამოკიდებულია საავადმყოფოზე, განყოფილებაზე), საქართველოში ერთ ექთანს უმეტესად 11 და მეტი პაციენტის მოვლა უწევს.
“სამუშაო ტვირთი, პასუხისმგებლობა და ფსიქოლოგიური დაძაბულობა საკმაოდ დიდია განსაკუთრებით ექთნების შემთხვევაში. კადრების სიმცირე და სამუშაოს მოცულობის სიდიდე, ექთნებს აიძულებს პრიორიტეტების განსაზღვრას, თუ რა სამუშაო შეასრულონ, ვის დაუთმონ მეტი დრო, ვის ტკივილზე იფიქრონ და სხვა”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.
კვლევის რესპონდენტები სამსახურიდან წასვლის მთავარ მიზეზებად ხელფასს, სამუშაოს მოცულობას, ფიზიკურ დატვირთვას, კადრების ნაკლებობასა და დაუფასებელ შრომას ასახელებენ.
დოკუმენტში ასევე აღნიშნულია, რომ პაციენტის მკურნალობის დაწყებიდან, ექიმის მიერ დანიშნულების დაწერის შემდეგ, სამუშაო ტვირთი და პასუხისმგებლობა სრულიად ექთანზე გადადის და სწორედ ექთნები ასრულებენ ექიმის დანიშნულებას:
- ზრუნავენ პაციენტზე როგორც ფიზიკურად, ასევე მენტალურად;
- ავსებენ პაციენტის შესახებ დოკუმენტაციას;
- აწარმოებენ წამლების აღრიცხვას;
- აწესრიგებენ პალატებსა და სამანიპულაციო იარაღებს;
- პაციენტებს საჭირო კვლევებს უტარებენ;
- ექიმის დანიშნულ მანიპულაციებს ასრულებენ.
ექთანი ქალების სამუშაო პირობები და სოციალურ გარანტიები შეფასებულია კოალიცია თანასწორობისთვის მიერ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშშიც “სოციალური დაცვის სისტემის ძირითადი გამოწვევები სხვადასხვა დაუცველი ჯგუფებისათვის საქართველოში”.
ზეგანაკვეთური მუშაობა, არასათანადო ანაზღაურება, შრომა კოვიდის დროს, სოციალური პოლიტიკის არარსებობა ექთნების მიმართ — ამ დოკუმენტშიც ძირითადად ეს საკითხებია განხილული.
“ექთნების შრომის მძიმე პირობებზე საუბრისას უნდა აღინიშნოს ექთნების მხრიდან კანონმდებლობით დაწესებული შვებულებით სათანადოდ სარგებლობის პრობლემაც. ფოკუს-ჯგუფის მონაწილეთა განცხადებით, იმ შემთხვევაში, თუ რომელიმე კოლეგა შვებულებაში გადის, მათი სამუშაო გრაფიკი თითქმის ორმაგდება. მათი მორიგეობის ოდენობა შვებულებაში გასული თანამშრომლის შესასრულებელი სამუშაოს გადანაწილების გამო იზრდება, დამატებით შესრულებული სამუშაოს ანაზღაურება კი არ ხდება. დამკვიდრებული პრაქტიკის გამო, შეიძლება ითქვას, რომ მედდები საკუთარი კუთვნილი შვებულებით, რომელიც შრომის კოდექსით არის განსაზღვრული, ვერ სარგებლობენ. მათ შვებულების გამოყენება ერთმანეთის დამატებითი საათებით მუშაობის ხარჯზე უწევთ”.
ნათია ცანავა ამბობს, რომ ზოგ კლინიკაში არის ანაზღაურებადი შვებულება, მაგრამ შემცვლელი არ ჰყავთ, იმისთვის რომ ექთნებმა ამ უფლებით ისარგებლონ.
“ზოგჯერ ხდება ხოლმე, შვებულებისთვის რომ ჯერ შენ უნდა უმორიგეო, მერე მან უნდა გიმორიგეოს, ორმაგი დატვირთვა გამოდის. ბიულეტენს რაც შეეხება, ზოგან არის ანაზღაურებადი, მაგრამ ზუსტად რამდენს გიხდიან, ეს ყოველთვის გაურკვეველია. ზოგ კლინიკაში ამბობენ, რომ თუ ერთი შტატი გაქვს მხოლოდ, მაგ შემთხვევაში არის ანაზღაურებადი ბიულეტენიც და შვებულებაც, მაგრამ საქართველოში, როგორც მოგეხსენებათ, ერთი შტატი არავის არ აქვს, ანუ ყველას აქვს დამატებული მორიგეობები თანხის გამო”.
ნათია 2008 წლიდან 2024 წლამდე არაერთ კლინიკაში მუშაობდა როგორც ექთნად, ასევე უფროს ექთნად. საქართველოში 16-წლიანი შრომის შემდეგ, გერმანიაში წავიდა. ეს გადაწყვეტილება ძალიან რთული და სტრესული აღმოჩნდა. ამბობს, საზღვარგარეთ კარგია, თუმცა ჩემს ქვეყანაში, ჩემს კოლეგებთან ერთად მუშაობით კმაყოფილი ვიყავი და ხელფასი რომ ადეკვატური და ღირსეული ყოფილიყო, არასდროს წავიდოდიო.
“სხვა გზა უბრალოდ არ მქონდა. რამდენიმე კლინიკაში ვიმუშავე, მაგრამ ხელფასი ყველგან ერთი და იგივეა, სადაც არ უნდა წახვიდე. თან ყველგან ბევრი უნდა იმუშაო. გარდა ამისა, პასუხისმგებლობა გაქვს ყველაზე და ყველაფერზე […] ეს შეიძლება გაგრძელდეს ერთი წელი, ორი, სამი — ჩემს შემთხვევაში 16 წელი გაგრძელდა, მაგრამ მერე უბრალოდ ვეღარ აგრძელებ ამ ყველაფერს და გჭირდება თანხაც, რომ გააგრძელო ცხოვრება. ჯანმრთელობას იქ ტოვებ, სულ იქ ხარ”.
ნათია იხსენებს, რომ რადგან უფროსი ექთანი იყო, მისი სამუშაო ხუთ საათზე უნდა დასრულებულიყო, თუმცა კლინიკას ამ დროს იშვიათად ტოვებდა — სამსახურიდან გასულა რვა საათზე, ღამის ათზე, თორმეტზე, ორზე… რამდენიმე დღეც გაუტარებია კლინიკაში.
“უკითხავთ, რატომ ხარ აქო, თუნდაც დირექტორს. ანუ ვერ აკეთებ შენს საქმეს? როგორ ვერ ვაკეთებ, მაგრამ დღის მანძილზე უფროსი ექთნის მოვალეობებს ვასრულებ და მერე როცა პაციენტს უჭირს და ექთანს დახმარება სჭირდება, არ შემიძლია, არ მივიდე. ანუ ჩემი დრო ამაში გადის, რადგან არ მყავს საკმარისი რაოდენობით ექთანი”.
ღირსეული პირობებისთვის ექთნების ნაწილი ემიგრაციაში მიდის, ნაწილი კი, სხვა მიმართულებით საქმდება.
“ექთნების უმრავლესობა წავიდა კოსმეტოლოგიაში. საქმე სტრესული არ არის, მეტი ხელფასია. ზოგადად კი, პროფესიიდან ისეთი ექთნები წავიდნენ, არ შეიძლებოდა მათი საზღვარგარეთ გაშვება, ან სხვა სექტორში. […] არავის უნდა მედიცინაში ისევ მობრუნება, რადგან შეუძლებელია, 600 ლარად ადამიანმა შვილები სახლში დატოვოს და კლინიკაში მოვიდეს, იმორიგეოს და მეორე დღეს სრულყოფილად ბავშვსაც მიხედოს”.
ნათიამ გერმანიაში წელიწადი და სამი თვე თავისივე პროფესიით იმუშავა. რადგანაც დიპლომის აღიარების პროცედურა არ იყო დასრულებული, ექთნის ხელფასი ჯერ არ ჰქონდა დანიშნული, თუმცა იმ ანაზღაურებით გერმანიაში თავსაც ირჩენდა და ოჯახსაც უგზავნიდა. ახლა საქართველოშია და უკვე აქვს შეთავაზება კლინიკებიდან, თუმცა ამბობს, რომ არ იწყებს მუშაობას, რადგან პირობები არ გამოსწორებულა და გაუარესებულიც კი არის. გერმანიაში აპირებს სამუშაოდ დაბრუნებას.
“შეიძლება ხმამაღალი ნათქვამია, მაგრამ ამ საქმეს შევწირე ჩემი დრო და ჯანმრთელობა […] საქართველოში რამდენიმე კლინიკაში მიმუშავია ექთნად და საათში მაქსიმუმ 5 ლარი იყო ანაზღაურება. ბოლოს თვეში 1200-1400 ლარი გამოდიოდა, მაგაზე მეტი არასდროს მქონია […] გერმანიას რაც შეეხება, ექთანს აქვს 3000-3500 ევრო, უფროს ექთანს — დაახლოებით 5000-5500 […] ექთანს საქართველოში გზის ფულად არ ყოფნის 600-700 ლარი და გერმანიაში რომ მიდიან ოჯახთან, ქმართან, შვილებთან ერთად, იქ ჰყოფნით ბინის გადასახადში, სხვა გადასახადში, საქართველოში მოდიან, მიდიან და თავს ირჩენენ […] როგორ ჰყოფნით იმათ და ჩვენ რაში გვყოფნის? არაფერში არ გვყოფნის ეს ხელფასი“.
ფიქრობს, რომ შეიძლება საქართველოში ზუსტად ასეთი ხელფასი არ იყოს, მაგრამ ანაზღაურება და გრაფიკი ისეთი უნდა ჰქონდეთ, რომ ადამიანებს უღირდეთ მუშაობა და ემიგრაცია ერთადერთი გამოსავალი არ იყოს. ხაზს უსვამს იმასაც, რომ გარდა ფიზიკური დაღლისა, ექთნების შრომა ემოციური და სტრესულიც არის.
“ბავშვები [პაციენტები] ისეთები არიან, შეუძლებელია თქვა, რომ დაიღალე. ვერ იტყვი, არ გაქვს იმის უფლება — ხედავ, ვიღაცას შვილი უკვდება […] შენთვისაც ძალიან სტრესულია, განგრევს ადამიანს, მით უმეტეს, თუ რაღაცას ვერ უკეთებ და არ არის ამის საშუალება”.
ექთნების შრომასთან დაკავშირებით მომზადებული კვლევებით ირკვევა, რომ ექთნების დეფიციტის დროს, პაციენტის ჯანმრთელობასთან ერთად, საფრთხე ექმნება ექთნების ჯანმრთელობასაც — ხშირია “გადაწვის”, ასევე, სხვადასხვა სამედიცინო მანიპულაციის გამოტოვების შემთხვევები, იზრდება პროფესიული დაავადების განვითარების რისკი.
ექთნებისა და პაციენტების თანაფარდობის პრობლემურობა აღწერილია ჯანდაცვის სფეროს ბარომეტრშიც, რომელიც საერთაშორისო ფონდმა “კურაციომ” 2022 წელს გამოაქვეყნა. დოკუმენტის თანახმად, ჯანდაცვის სექტორში დასაქმებული ადამიანების რაოდენობით საქართველო მკვეთრად ჩამორჩება ევროპის საშუალო მაჩვენებელს:
საქართველოს ჯანდაცვის სისტემაში ექთნების სიმცირე რომ არის, სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის 2023 წლის ეფექტიანობის აუდიტის შედეგადაც გამოვლინდა. ამავე წელს სამედიცინო პერსონალის სავალდებულო მინიმალური საათობრივი ანაზღაურების რეფორმის პირველი ეტაპი დაიწყო, რომლის მიხედვით, ექიმების მინიმალური ანაზღაურება საათში 7 ლარით (თვეში მინიმუმ 1 260 ლარი), ექთნების კი — საათში 4.4 ლარით (თვეში მინიმუმ 792 ლარი) განისაზღვრა.
2024 წლის პირველი იანვრიდან ჯანდაცვის სამინისტრომ სამედიცინო პერსონალისთვის საათობრივი მინიმალური ანაზღაურების რეფორმა გაფართოებაც დააანონსა. უწყების ცნობით, მინიმალური სახელფასო ზღვარი დაუწესდება შემდეგ პოზიციებზე დასაქმებულ სამედიცინო პერსონალს:
- უმცროსი ექიმი — თვეში არანაკლებ 960 ლარი (საათში — 5 ლარი) დარიცხული;
- ექთნის თანაშემწე — თვეში არანაკლებ 672 ლარი (საათში — 3.5 ლარი) დარიცხული;
- ბებიაქალი — თვეში არანაკლებ 844 ლარი (საათში — 4.4 ლარი) დარიცხული;
- სანიტარი — თვეში არანაკლებ 576 ლარი (საათში — 3 ლარი ) დარიცხული;
“როგორ დავსაქმდე გერმანიაში, როგორი პირობებია, ექთნის მოვალეობაზეც ჩაწერე რა ვიდეო, ბებიაქალის დიპლომი ვისაც აქვს, არის რაიმე შანსი ექთნად მუშაობის დაწყების?”,”რა პროგრამით ხარ წასული? უნდა ჩამოვიდე თუ არა გერმანიაში? ღირს ჩამოსვლა?” — ეკითხებიან სალომე ჩოკოშვილსაც, ექთანს, რომელიც ბოლო ერთი წელია გერმანიაში მუშაობს.
სწორედ ამ კითხვებზე საპასუხოდ, სოციალურ ქსელებში პლატფორმა შექმნა და ახლა სამედიცინო სფეროსთან, გერმანიაში ცხოვრებასთან და მუშაობასთან დაკავშირებით საინფორმაციო ვიდეოებსაც ავრცელებს.
“ცოტა რთულია ამდენი შემოსული შეტყობინება აკონტროლო და ყველას უპასუხო, ყოველდღიურად, დღეში რამდენჯერმე გაიმეორო ერთი და იგივე. ამან მიმიყვანა იმ დასკვნამდე, რომ ჩამეწერა ვიდეოები, სადაც უბრალოდ გულწრფელად გავუზიარებდი იმ გზას, რაც შეიძლება გამოიარონ ადამიანებმა”.
სალომე გერმანიაში წასვლამდე საქართველოში ექთნად ერთი წლის განმავლობაში მუშაობდა. ამბობს, რომ გაუმართლა კლინიკაშიც, სადაც იყო დასაქმებული და კოლეგებშიც, ვისთან ერთადაც აქ მუშაობდა. თუმცა პროფესიული განვითარებისა და წინსვლისთვის გერმანიაში წასვლის გადაწყვეტილება მიიღო.
“პრაქტიკული გამოცდილება არ მაქვს დიდი. ვცდილობ, თეორიული ცოდნა ყოველდღიურად გავიღრმაო, რადგან მედიცინა მუდმივად ვითარდება. ჩემთვის ჯანმრთელობა ყველაზე ძვირფასია და მინდა, ამ ყველაზე ძვირფასის შენარჩუნებაში დავეხმარო ადამიანს. ეს იყო ჩემი მოტივაცია ბავშვობიდან, რატომაც ავირჩიე სამედიცინო სფერო”.
თანამედროვე სამედიცინო ტექნოლოგიები და ინტერესი, თუ რა ხდება სხვა ქვეყანაში ამ სფეროში, ასევე, უკეთესი ანაზღაურება — ამ სამი გარემოების გამო იყო სალომესთვის გერმანიაში მუშაობა საინტერესო. უკვე ერთი წელია იქაა და განსხვავებაც ძალიან ნათელია.
“მაგალითად საქართველოში ძალიან ბევრი ევალება ექთანს. ბევრი მანიპულაცია და ისეთი ჩარევები, რასაც გერმანიაში ექიმი აკეთებს […] გერმანიაში ექთანი განიმარტება, როგორც პაციენტზე მზრუნველი ადამიანი/პროფესიონალი და აქ ამდენი მანიპულაცია და სამედიცინო პროფესიული ჩარევები არ შედის შენს მოვალეობებში. ექიმისა და ექთნის მოვალეობები ერთმანეთს არასდროს არ კვეთს, მკვეთრად არის გამიჯნული”.
თუკი ქართველი ექთნებისთვის ნაკლები მოვალეობაა უჩვეულო, გერმანელ კოლეგებს ქართველების ყოვლისმომცველობით ცოდნა და გამოცდილება აოცებთო, ამბობს სალომე.
მიუხედავად ამისა, სხვა ქვეყანაში ცხოვრების დაწყება მაინც ნულიდან გიწევს — ქართული საექთნო დიპლომი გერმანულთან არ არის გათანაბრებული, ამიტომ შესაძლოა, ჯერ ექთნის დამხმარედ დასაქმდე. დიპლომის აღიარებისთვისაც გარკვეული პერიოდია საჭირო. ამას ემატება ენის ბარიერი და სხვადასხვა გამოცდა. სალომე ახალჩასულია, ამიტომ ჯერ ექთნის დამხმარეა და ახლა გამოცდას ელოდება.
“როდესაც ხარ დამწყები, პრაქტიკანტი, ექთნის დამხმარედ მოიაზრები ამ დროს, ხელფასი გადასახადების შემდეგ 1500 ევროდან 2500 ევრომდე მერყეობს. როდესაც უკვე ექთანი ხარ, იწყება 2500 ევროდან დაახლოებით 4000 ევრომდე […] აღვნიშნავ კიდევ ერთხელ. რომ ქართველების ხელფასი და ადგილობრივების ხელფასი განსხვავდება. ზოგადად “ჩამოსულების” ხელფასი, ასე ვთქვათ განსხვავდება, იმიტომ რომ უფრო მეტი გამოცდილებაც აქვთ, ცოდნაც ადგილობრივებს”.
გერმანიაში პროფესიაში დაწინაურება-განვითარების სქემაც სხვაგვარია. ამიტომ ანაზღაურება შესაძლოა მიმართულებებზე იყოს დამოკიდებული. სალომე ახლა კარდიოლოგიურ განყოფილებაში მუშაობს და კმაყოფილია როგორც მიმართულებით, ასევე კოლეგებთან მუშაობით. ფიქრობს, რომ მომავალი ამ სფეროს დაუკავშიროს. პროფესიული განვითარების პარალელურად, საინფორმაციო ვიდეოების ჩაწერასა და გაზიარებასაც აგრძელებს და ხალხს ურჩევს, რომ ბაზარზე ყველა დამსაქმებელს არ ენდონ, რადგანაც ბევრი იტყუება.
საქართველოში ექთნების დეფიციტს თავად ჯანდაცვის სამინისტრო სფეროს ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად ასახელებს. 2024 წლის სამოქმედო გეგმის თანახმად, 2030 წელს სამედიცინო დაწესებულებებში ექიმებზე 2-ჯერ მეტი ექთანი იმუშავებს. ასევე, იგეგმება ექთნების ჩართვა უწყვეტი განათლების სისტემაში. თუმცა ჯერ-ჯერობით, ეს ყველაფერი კვლავ შორეულ გეგმად რჩება, მოცემულობა კი შემდეგია: ექთნები ემიგრაციაში მიდიან, ან სფეროს იცვლიან, ვინც პროფესიაში რჩება უფრო დატვირთული რეჟიმითა და კვლავ არასათანადო ანაზღაურებით აგრძელებს შრომას. შეუფერებელი პირობების გამო ექთნების გადაღლა და გადაწვა კი, პირდაპირ მომსახურების ხარისხსა და პაციენტების ჯანმრთელობაზე აისახება.