თბილისის საქალაქო სასამართლომ 19 მაისს გამოაცხადა გადაწყვეტილება ზვიად დევდარიანის საჩივარზე ქალების წინააღმდეგ. დევდარიანი, რომელიც 2018 წელს სექსუალურ შევიწროებაში ამხილეს, პატივისა და ღირსების შელახვას 11 ქალს ედავებოდა. მათ შორის იყვნენ როგორც საჯარო პირები, რომლებმაც ის სოციალურ ქსელში გააკრიტიკეს, ასევე, ქალები, რომლებიც შევიწროებაში ამხელდნენ.

სანამ სასამართლოს გადაწყვეტილების ნაწილზე გადავალთ, მოკლედ მოგიყვებით ზვიად დევდარიანის საქმეზე.

ზვიად დევდარიანის საქმე

2018 წლის გაზაფხულზე არასამთავრობო ორგანიზაცია სამოქალაქო განვითარების სააგენტოს (სიდა) იმჟამინდელი ხელმძღვანელი, რომელიც წლების განმავლობაში აქტიურად მონაწილეობდა ქალთა უფლებების დაცვის სხვადასხვა ღონისძიებაშიც, ათამდე ქალმა სექსუალურ შევიწროებაში ამხილა. ამას წინ უძღოდა მაშინდელი სახალხო დამცველის, ნინო ლომჯარიას მიერ ზვიად დევდარიანის დასახელება საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატად. სწორედ ამის შემდეგ, ერთ-ერთ დახურულ ჯგუფში ქალებმა დაიწყეს დევდარიანის მხრიდან შევიწროების შესახებ ისტორიების გაზიარება.

ონლაინ გამოცემა ტაბულასთან სექსუალური შევიწროების შესახებ 8 ქალმა ისაუბრა.

მაგალითად, ერთ-ერთი მათგანი იხსენებდა:

“მაგასთან ვმუშაობდი და რეგიონებში გასვლა მიწევდა ხშირად. ერთ-ერთი გასვლის წინ ფეისბუქზე მომწერა, მეც შენთან ერთად წამოვალო. წინა გასვლაზე რაღაც სამუშაო არასწორად გავაკეთე და ვიფიქრე, რომ გაბრაზებულია. შევშინდი, არ მენდობა და მთლად თვითონ მოდის-მეთქი. ვუპასუხე, ვიცი რომ შემეშალა და ასე აღარ მოვიქცევი-მეთქი. უცებ ძალიან ფამილარულად მომწერა – მაგიტომ არ მოგყვები სულელოო. ცოტა დავიძაბე, ვერც კი დავუშვი ეს. უნდა დაგსაჯო და შენ აირჩიე როგორო. ვუთხარი ხელფასიდან დამიქვითე-მეთქი. მერე მწერდა, როგორ გირჩევნია – მე და მძღოლი ერთად დავწვეთ თუ შენს ოთახში შემომიშვებო. ვერ ვხვდებოდი რა მეპასუხა, არც ურთიერთობა მინდოდა მასთან, მაგრამ სამსახურიდან გაშვებისაც მეშინოდა. ამის გამო დიდხანს ვიდანაშაულებდი თავს, რომ ავყევი თითქოს. საბედნიეროდ, იმ მივლინებაში ვერ წავედით, გადავრჩი როგორც ჩანს. მწერდა, რომ იდიოტი ვარ, რადგან ასეთ კაცზე უარს ვამბობ, რომ მასთან სექსის მერე არც ერთი ქალი უკმაყოფილო არ დარჩენილა და რომ უზარმაზარი პენისი აქვს”.

მას შემდეგ, რაც ინფორმაცია გავრცელდა, დევდარიანმა ძალადობის ან ზეწოლის ფაქტის არსებობა კატეგორიულად უარყო და განაცხადა, რომ მისი შეცდომაა “ურთიერთობა ოჯახს გარეთ”. ამასთან, მოხსნა კანდიდატურა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობიდან. სახალხო დამცველმა კი, რომელმაც ის წარადგინა, თქვა, რომ დევდარიანის მხრიდან შესაძლო სექსუალური შევიწროების ფაქტების შესახებ მისთვის ცნობილი არ ყოფილა. ამის შემდეგ, ნინო ლომჯარია იმ ქალებს შეხვდა, რომლებიც ზვიად დევდარიანს სექსუალურ შევიწროებაში ადანაშაულებენ. მისი განცხადებით, ქალების მონათხრობი შეიცავდა, როგორც სავარაუდო სექსუალური შევიწროების, ასევე სექსუალური ხასიათის ძალადობის ნიშნებს.

2018 წელსვე სახალხო დამცველმა ზვიად დევდარიანის მხრიდან სექსუალური შევიწროების ხუთი საქმე შეისწავლა, საიდანაც სამ საქმეზე დაადგინა სექსუალური შევიწროება, დანარჩენ ორ საქმეზე კი, კონკრეტული ფაქტებიდან დიდი ხნის გასვლის გამო, საკმარისი მტკიცებულებების მოძიება ვერ მოახერხა და წარმოება შეწყვიტა.

მანამდე დევდარიანმა ადვოკატთან ერთად პრესკონფერენციაც გამართა და თქვა, რომ გამოდის “ფეისბუქ სასამართლოს წინააღმდეგ”. მისი ეს განცხადება ეხმაურებოდა სოციალურ ქსელში გავრცელებულ პოსტებსა და შეფასებებს ქალების მიერ დევდარიანის მხილებაზე.

რამდენიმე თვეში მან სასამართლოს მიმართა და 11 ქალის წინააღმდეგ პატივისა და ღირსების შელახვაზე დაიწყო დავა. ზოგიერთმა მათგანმა სოციალურ ქსელში გამოაქვეყნა ამონარიდი დევდარიანის სარჩელიდან, საიდანაც ცნობილი გახდა, კონკრეტულად რა ცნობების უარყოფას ითხოვდა ის. მაგალითად, ერთ-ერთი მოთხოვნა იყო “ცილისმწამებლური ცნობების” უარყოფა შემდეგი ფორმით:

“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი არის აბსოლუტურად ტვინის ტ…ა კაცი”;
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი არის მძ…..ველა”;
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი ქალებს ავიწროებს”;
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი პრესას ემალება თხუნელასავით”;
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი უკიდურესად სირია”;
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი არი ჩლუნგი და გარყვნილი კაცი”.
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანი ამტკიცებს, რომ არის ყ..ე” და ეს არის მისი პრინციპული პოზიცია”.
“სიცრუეა, რომ ზვიად დევდარიანს უმეტესობა იცნობდა, როგორც ქალებში მოტანტალე კაცს, რომელიც ყველა მეორე გოგოს ეტორღიალება”.

მოგვიანებით დევდარიანმა ზოგიერთი მოპასუხის მიმართ სასარჩელო მოთხოვნა შეცვალა და აღარ ითხოვდა, მაგალითად, ამ წინადადების უარყოფას: “ზვიად დევდარიანი არის აბსოლუტურად ტვინის ტ…ა კაცი”; “ზვიად დევდარიანი არის მძ…..ველა” და ა.შ.

სასამართლოში განხილვები არაერთხელ გადაიდო და პირველმა ინსტანციამ გადაწყვეტილება მხოლოდ 7 წლის შემდეგ მიიღო.

რა გადაწყვეტილება მიიღო სასამართლომ

სასამართლო პროცესები დახურული იყო, რადგან განხილვებზე მოპასუხეთა ნაწილის პირადი მიმოწერაც შეიძლება გასაჯაროებულიყო — კერძოდ, იმ ქალების, რომლებსაც საჯაროდ არ უსაუბრიათ და მედიასთან კომენტარები კონფიდენციალურობის დაცვით გააკეთეს.

11-დან 7 მოპასუხის შემთხვევაში სასამართლომ ზვიად დევდარიანის არც ერთი სასარჩელო მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა. მათ შორის არის ის 4 ქალიც, რომელიც დევდარიანს შევიწროებაში ამხელდა და რომელთა ინტერვიუები 2018 წელს მედიაში კონფიდენციალურად გავრცელდა, ხოლო შემდგომში ზოგიერთ მათგანზე სახალხო დამცველმა შევიწროვება დაადგინა, თუმცა დევდარიანმა მათ წინააღმდეგაც მიმართ სასამართლოს.
გარდა ამისა, არ დაკმაყოფილდა დევდარიანის მოთხოვნების აბსოლუტური უმრავლესობა უფლებადამცველი ქალების მიმართ. მათ შორის ერთ-ერთი, ვის წინააღმდეგაც დევდარიანის სარჩელი სასამართლომ არ დააკმაყოფილა, იურისტი ეკა ონიანია.

ის მედია აპრილს უყვება, რომ მოსარჩელემ 7 წლის მანძილზე ბევრჯერ შეცვალა სარჩელის შინაარსი და გარკვეული საკითხები დააზუსტა, აღარ მოითხოვდა, მაგალითად, ამ წინადადებების უარყოფას: “ზვიად დევდარიანი არის ყველა ქალის შემაწუხებელი კაცი”, “ფსევდოუფლებადამცველი”.

“ბოლოს მედავებოდა, რომ უნდა უარმეყო არა ჩემი, არამედ ქალთა მოძრაობის განცხადება, რომლის არც წერაში მიმიღია მონაწილეობა და არც იმ გუნდის წევრი ვარ, არც კი დამიშეარებია, მე მხოლოდ ჩემს სიტყვებზე შეიძლება ვიყო პასუხისმგებელი. ყველაფერი, რაც ფეისბუქზე დავწერე, არის შეფასება და ეფუძნებოდა ფაქტებს, რომლებიც ბევრად მეტი ვიცოდი, ვიდრე მაშინ საჯაროდ დავწერე, სწორედ მათზე დაყრდნობით გამოვხატე ჩემი შეფასებები, ჰაერიდან კი არ მომიტანია, მაგრამ ვინაიდან ვარ იურისტი, ყველა სიტყვის წერისას ვფიქრობდი და ვფილტრავდი, რომ ეს კაცი წავა სასამართლოში და არ მინდოდა გავცდენოდი გამოხატვის თავისუფლების ფარგლებს — ამბობს ეკა და დასძენს, რომ მიუხედავად სასარჩელო მოთხოვნებიდან ამოღებისა, სასამართლო განხილვების დროს დევდარიანი სოციალურ ქსელში მის მიერ დაწერილ კომენტარებს დეტალურად არჩევდა მოსამართლეზე არასწორი შთაბეჭდილების მოსახდენად.

სამ ქალს, რომლებიც დევდარიანს სექსუალურ შევიწროებაში ადანაშაულებდა და რომელთა წინააღმდეგ მან სასამართლოს მიმართა, პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის (PHR) იცავს. როგორც ორგანიზაციის იურისტი, სოფიკო მენაბდიშვილი მედია აპრილთან განმარტავს, მისი პოზიცია იყო, რომ სახალხო დამცველმა უკვე დაადგინა სექსუალური შევიწროება და მისი მარწმუნებლები ამას ვერ უარყოფდნენ, ხოლო თუ სასამართლო დაავალებდა, მოუწევდათ ომბუდსმენის რეკომენდაციის უარყოფა.

“პროცესი იყო ძალიან რთული და ამ ქალებისთვის განსაკუთრებით. “დიფ სთეითი” ვიყავით ზვიად დევდარიანისთვის, რომლის წინააღმდეგაც თითქოს მთელი ქვეყანა გაერთიანდა. ეს პროცესი ტარდება მე-7 წელია. სასამართლომ ბეწვის ხიდზე გაიარა სახალხო დამცველის როლისა და მნიშვნელობის ნაწილში. მან თქვა, რომ სახალხო დამცველისათვის მიმართვა იყო უფლების დაცვის საშუალება. თუ ამ ქალების ნაწილში დაადგენდა დარღვევას, გამოვიდოდა, რომ დააზიანებდა სახალხო დამცველის ინსტიტუტს”, — ამბობს მენაბდიშვილი.

საია-ს იურიდიული დახმარების ცენტრის ხელმძღვანელი, ტატა ჭანკვეტაძე, რომელიც სასამართლოში ოთხ ქალსა და ქალთა მოძრაობას წარმოადგენდა, აღნიშნავს, რომ სასამართლომ დევდარიანის მოთხოვნების უდიდესი ნაწილი არ დააკმაყოფილა. მოსამართლის გადაწყვეტილებით, ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა დევდარიანის მოთხოვნები ოთხი მოპასუხის მიმართ. შედეგად, იდა ბახტურიძეს, თამარ ჩერგოლეიშვილს, ბაია პატარაიასა და თამარ ყურაშვილს დაევალათ მათ მიერ საჯაროდ გავრცელებული განცხადებების ნაწილის უარყოფა იმავე ფორმითა და იმავე საშუალებით. კერძოდ:

თამარ ჩერგოლეიშვილს — დაევალა საკუთარ ფეისბუქ გვერდზე უარყოს შემდეგი წინადადება: “დევდარიანი ქალებს ავიწროებს”;
იდა ბახტურიძეს — დაევალა ტელეკომპანია იმედის გადაცემა “იმედის კვირაში” უარყოს შემდეგი წინადადება: “ზვიად დევდარიანი ქალებს ავიწროებდა”;
ბაია პატარაიას — დაევალა საკუთარ ფეისბუქ გვერდზე და ონლაინ გამოცემა ტაბულაში უარყოს შემდეგი წინადადება: “ზვიად დევდარიანი ბოროტად იყენებდა საკუთარ სამსახურებრივ ძალაუფლებას და რიგ შემთხვევაში ფსიქოლოგიურად და ფიზიკურად ძალადობდა ქალებზე” და “ზვიად დევდარიანი არის მოძალადე”;
თამარ ყურაშვილს — დაევალა საკუთარ ფეისბუქ გვერდზე უარყოს შემდეგი წინადადება: “ზვიად დევდარიანი არის მოძალადე კაცი”.

აღსანიშნავია, რომ სხვა ქალების შემთხვევაში, სასამართლომ ზვიად დევდარიანს კონკრეტული ციტატების უარყოფის მოთხოვნა არ დაუკმაყოფილა. ამის მიზეზის ნახვა, სავარაუდოდ, გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში იქნება შესაძლებელი, რომელიც ჯერ არ გამოქვეყნებულა.

ტატა ჭანკვეტაძის თქმით, ყველა ის შეფასება, რაც გააკეთეს ამ ადამიანებმა, გამომდინარეობდა იმ ქალების მონათხრობიდან, რომლებიც დევდარიანს სექსუალურ შევიწროებაში ამხელენ და ეს იყო შეფასება. მეტიც, იურისტი მიიჩნევს, რომ სასამართლოს ეს ფაქტადაც რომ განეხილა, ცილისწამება მხოლოდ განზრახ არასწორი ფაქტის გავრცელებაა, მოპასუხეებს კი ვერც ფაქტების არასწორობაზე ექნებოდათ რაიმე სახის ინფორმაცია და მით უმეტეს, არ ჰქონიათ არასწორი ფაქტების გავრცელების განზრახვა.

“მით უფრო, არ არსებობდა ის მოტივები და რაიმე სახის დამატებითი გარემოებები, რომ მათი მხრიდან ამ ინფორმაციის გავრცელებას ვინმესთვის პატივისა და ღირსების შელახვის მიზანი ჰქონოდა. ეს იყო მხოლოდ ის შეფასებები, რომლებიც მსხვერპლი ქალების ისტორიების მოსმენის შემდეგ გაკეთდა, შეფასებების მიზანს კი ქალთა უფლებების დაცვა და მხარდაჭერა წარმოადგენდა”, — აცხადებს იურისტი.

მისივე შეფასებით, სასამართლოს ზვიად დევდარიანის სასარგებლო გადაწყვეტილება ნამდვილად არ მიუღია.

“მსხვერპლი ქალების ნაწილში სასამართლომ სარჩელი არ დააკმაყოფილა. შესაბამისად, გამოდის, რომ შევიწროების ის ფაქტი, რომელიც სახალხო დამცველმა დაადგინა, სასამართლომაც გაიზიარა. ამ ნაწილში ზვიად დევდარიანის პოზიცია, რომ შევიწროება არ არსებობდა, არ გაიზიარა. სარეზოლუციო ნაწილში ამას სასამართლო ვერ იტყოდა დღეს, მაგრამ შედეგობრივად ამას ნიშნავს, რომ რაც სახალხო დამცველმა დაადგინა, სასამართლომაც გაიზიარა. დანარჩენი მოპასუხეების პოზიციები სრულად ეყრდნობოდა შევიწროების იმ ფაქტებს, რომლებიც მათ მოისმინეს. ზუსტად ამიტომ არ უნდა დაკმაყოფილებულიყო მათ ნაწილში სარჩელიც”, — ამბობს ტატა ჭანკვეტაძე.

სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე უფრო კონკრეტულად რომ ვისაუბროთ, მაგალითად, თამარ ჩერგოლეიშვილის მიმართ ზვიად დევდარიანს 7 მოთხოვნა ჰქონდა, თუმცა მხოლოდ ერთი დაკმაყოფილდა.

“ზვიად დევდარიანი ითხოვდა განცხადებების უარყოფას იმავე ფორმით, რა ფორმითაც მოხდა გავრცელება. სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ ვეთანხმებით. ჯერ არ არის ცნობილი ჩვენთვის დასაბუთებული გადაწყვეტილება, ანუ რის საფუძველზე მოხდა დაკმაყოფილება. მას შემდეგ, რაც გავეცნობით დასაბუთებულს, გავასაჩივრებთ”, — ამბობს ჩერგოლეიშვილის ადვოკატი, ირაკლი ცანკაშვილი.

იდა ბახტურიძე აღნიშნავს, რომ მართალია, რთულია შეფასება მანამ, სანამ სამოტივაციო ნაწილს არ გაეცნობიან, მაგრამ ამ გადმოსახედიდან სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება ალოგიკური ჩანს, რადგან დანარჩენ ნაწილს არ ესადაგება.

“თუმცა მთავარი ნაწილი, რაც მოსარჩელეს უნდოდა გადაეხედა და რისი საფრთხე იყო, რომ საერთოდ იმ გადაწყვეტილებამდე არ მისულიყო სასამართლო — ამხელა პროცესი გაიარეს ქალებმა და ეს ეჭვქვეშ დაეყენებინა. ჩემთვის მთავარი არის, რომ მსხვერპლების ნაწილში არ გაიზიარა მოსარჩელის არგუმენტები და ყველაფერი დატოვა ისევ ისე, როგორც 7 წლის წინ იყო. საბოლოო ჯამში, ვფიქრობ, რომ დევდარიანი ბევრად უკმაყოფილო იქნება და ალბათ თავადაც გაასაჩივრებს, ვიდრე ჩვენ ვართ, რადგან ჩვენთვის მთავარი იყო იმ ადამიანების ინტერესებისა უფლებების დაცვა, ვინც დევდარიანმა შეავიწროვა”, — აღნიშნავს იდა.

კიდევ ერთი მოპასუხე, ბაია პატარაია განმარტავს, რომ პოსტი, რომელზეც დევდარიანი ედავება, დაწერა მას შემდეგ, რაც შეხვდა მსხვერპლ ქალებს. მისთვის სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება გაუგებარია, მით უფრო, იმის გათვალისწინებით, რომ არსებობს კონსტიტუციური ორგანოს, სახალხო დამცველის გადაწყვეტილება, რომელიც დევდარიანის მხრიდან სექსუალურ შევიწროებას ადასტურებს.

“ვესაუბრე ქალებს, რომლებსაც სამსახურებრივი, საქმიანი ურთიერთობა ჰქონდათ, როდესაც განიცადეს სექსუალური შევიწროება მისი მხრიდან. ჩემთვის ეს აბსოლუტურად საკმარისია იმისთვის, რომ მე ასეთი შეფასება გავაკეთო ზვიად დევდარიანთან დაკავშირებით. მიწერია, რომ ფიზიკურადაც ძალადობდა, რადგან შევხვდი მსხვერპლს, რომელზეც ფიზიკურად იძალადა ზვიად დევდარიანმა. მე აბსოლუტურად მჯერა ამ ქალის, საკმაოდ დეტალურად საუბრობდა ის ამ ძალადობრივ შემთხვევაზე. ჩვენმა სასამართლო სისტემამ უნდა შეიგნოს და გაიგოს, რომ მიუხედავად იმისა, ქალები შეძლებენ თუ არა გამამტყუნებელი განაჩენის დაყენებას მოძალადისთვის, ეს ჩემთვის აბსოლუტურად არ ცვლის იმ გარემოებას, ისინი არიან თუ არა ძალადობის მსხვერპლები”, — ამბობს ბაია პატარაია და დასძენს, რომ საქართველოს სექსუალურ ძალადობასთან დაკავშირებით ხარვეზიანი კანონმდებლობა და პრაქტიკა აქვს, მათ შორის, ძალიან ცუდი მტკიცების ტვირთით და რომ ხშირ შემთხვევაში ქალები მართლმსაჯულებას ქვეყანაში ვერ აღწევენ, ამიტომ ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს მიმართავენ.

თამარ ჩერგოლეიშვილს, იდა ბახტურიძეს, ბაია პატარაიასა და თამარ ყურაშვილს მათ მიერ გავრცელებული განცხადებების უარყოფისთვის სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში შესვლის შემდეგ 30-დღიანი ვადა აქვთ. თუმცა, როგორც ჩანს, ამ ვადის ათვლა კიდევ დიდხანს არ დაიწყება, რადგან ოთხივე ქალი, რომელთა მიმართებითაც დევდარიანის სარჩელი დაკმაყოფილდა, აპირებს ეს ყველა ინსტანციაში გაასაჩივროს.