“მე ვარ ადამიანი, რომელიც ცდილობს განვითარდეს. საკუთარ თავს ვხედავ ხელოვნებასა და აქტივიზმს შორის. ხელოვნებაც ერთგვარ აქტივიზმად შეიძლება ჩაითვალოს — ხელოვნებაში აბსოლუტურად შეიძლება გამოიხატებოდეს აქტივიზმი და დეტალურად იყოს აღწერილი პრობლემები, სირთულეები და მათი მოგვარების გზები. ეს ძალიან ლამაზად შეიძლება გამოაჩინო, ძალიან მხატვრულად, ამიტომ ხელოვნებაში შემიძლია განვავითარო აქტივიზმის გზები”.
ასე ახასიათებს თავს 23 წლის ლიოვა ლუჟანსკი. ჩვენი მკითხველი მას შშმ პირებისა და ქვიარების საერთო ჩაგვრების შესახებ დაწერილი ბლოგიდან იცნობს. ლიოვა ორივე თემს წარმოადგენს და ფიქრობს, რომ ერთად მუშაობით ქვიარები და შშმ პირები ერთმანეთის მიმართაც აამაღლებენ ცნობიერებას და სტიგმებსა და სტერეოტიპებსაც დაამსხვრევენ.
ლიოვა ბათუმში დაიბადა. წლებია თბილისში ცხოვრობს. 4 წელი ბათუმის საჯარო სკოლაში სწავლობდა, მერე თბილისში უსინათლოთა სკოლა-პანსიონში. ბათუმში ცხოვრების პერიოდს და ბავშვობას ნაწილობრივ დადებითად იხსენებს, თუმცა ამბობს, რომ იქ თავს არასრულფასოვნად გრძნობდა.
“ჩემი ბავშვობა ერთი მხრივ კარგი და სახალისო იყო — უბნის ბიჭებთან ერთად ხშირად ვიყავი, ვერთობოდით, მაგრამ საბოლოო ჯამში იქამდე მივდივარ, რომ არასრულფასოვნად ვგრძნობდი თავს. არასრულფასოვანი წევრი ვიყავი მცირე სამეგობროსი.
ვერ აღმიქვამდნენ სრულფასოვან მეგობრად ან ისეთად, რომელიც შეიძლება იყოს ჩვეულებრივი და არა გარიყული, ან გვერდზე მდგომი. იყო ხოლმე თამაშების დროს, დახუჭობანას თუ სხვა თამაშების დროს, ერიდებოდნენ ჩემთან თამაშს. მათთვის ვიყავი პრობლემა, რადგან მათზე დამოკიდებული ვიყავი რაღაც მხრივ, რომ ერთად დავმალულიყავით”.
ბათუმში განათლების მიღების პროცესი ლიოვასთვის გამოწვევებს და დაბრკოლებებს უკავშირდება, რადგან სკოლაში არ იყო ადაპტირებული სახელმძღვანელოები. თბილისში გადმოსვლამ მის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოიტანა.
“ბათუმში საერთოდ არ იყო და არ არის შშმ პირებზე და უსინათლოებზე მორგებული განათლების სისტემა. ამის გამო მხედველობა კიდევ უფრო დამიქვეითდა, რადგან მიწევდა წვრილი შრიფტის კითხვა. გადიდებული შრიფტის ფუფუნება არ იყო და მერე მაგ მიზეზით გადმოვედი თბილისში.
აქ ბევრი რამ მივიღე, რასაც ვერ მივიღებდი ბათუმში: აუდიომასალები, გადიდებული შრიფტი და სხვა უსინათლოებთან ურთიერთობა, რაც მნიშვნელოვანი იყო. რა თქმა უნდა, არც თბილისში იყო სრულფასოვნად ადაპტირებული გარემო და სიტუაციები, მაგრამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა და ჩემს განვითარებაში საკმაოდ დიდი წვლილი შეიტანა”.
თუმცა ამ პროცესს სირთულეებიც ახლდა. განსაკუთრებით მძიმე ოჯახთან ჩამოშორება იყო. ამის მიუხედავად, იცის, რომ საცხოვრებლად ბათუმში ვერ დარჩებოდა, რადგან ეს ხელს შეუშლიდა განვითარებაში, საკუთარი თავის აღიარებაში.
“ვსწავლობდი სკოლა-პანსიონში. სკოლაში შაბათ-კვირას დარჩენა რაღაც მხრივ იყო პრობლემა და ცოტათი რთული განწყობის მხრივ, რომ რეალურად ვიყავი მოწყვეტილი ჩემს ოჯახს, მათთან ურთიერთობას. ჩემსა და ოჯახს შორის ჩამოყალიბდა კედელი. რაღაცნაირად გრძნობები განელდა. ის სითბო, რაც შეიძლება ყოფილიყო მათთან უშუალო ურთიერთობის დროს, გაქრა და, რა თქმა უნდა, ვერ განვითარდა ჩვენი ურთიერთობა. თუმცა მე რომ ბათუმში მეცხოვრა და იქ მეცადა გაგრძელება, გაცილებით ნაკლებად განვითარებული ვიქნებოდი, ნაკლებად საჭირო ადამიანებს გავიცნობდი და საკუთარი თავის აღიარება და მიღება კიდევ უფრო გართულდებოდა”.
სტერეოტიპული და ჰომოფობიური გარემოს გამო, თვითგამორკვევის პროცესში, ლიოვა ფიქრობდა, რომ მისი სექსუალური ორიენტაცია “ცოდვა”, “დაავდება” იყო. განმარტავს, რომ მაშინ ამ თემაზე არ საუბრობდნენ და თუ რამეს იტყოდნენ, აუცილებლად ნეგატიურად. ამიტომ დიდი ხანი ეგონა, რომ მისი სურვილები არ იყო ნორმალური.
“დაახლოებით გააზრება და შემჩნევა დავიწყე 10-დან 13 წლამდე, ზუსტი პერიოდი არ მახსოვს. როცა გავიაზრე, დავიწყე საკუთარ თავთან ბრძოლა. ის, რომ მე მომწონდა ბიჭები, ჩემივე სქესის წარმომადგენლები, რაღაცნაირად მაშინებდა. იყო მომენტები, რა თქმა უნდა, როდესაც თითქოს ვიღებდი და აღარ ვებრძოდი საკუთარ თავს, მაგრამ მერე ისევ ბრძოლა გრძელდებოდა. ეს იყო მუდმივი პროცესი, დაახლოებით 20 წლამდე”.
იხსენებს შემთხვევას, როცა სკოლაში მეგობარი ბიჭის მხარზე თავის დადების გამო უსიამოვნო საუბრის მოსმენა მოუწია. სალაპარაკოდ უფროსი ბიჭები მიუგზავნეს, რომლებიც “უხსნიდნენ”, რომ ეს არ იყო ნორმალური და მიღებული.
“მირჩიეს, ასე ვთქვათ, რომ ეს არ არის სწორი, კარგი, მიღებული. ბიჭს გოგო უნდა მოსწონდეს და პირიქით”.
ლიოვას თინეიჯერობაში გარდამტეხი როლი ითამაშა მომენტმა, რომელზეც საკუთარ რომანშიც წერს. ძალიან უნდა, ამ საკითხზე ყველამ გაამახვილოს ყურადღება და გაითვალისწინონ, რომ კონკრეტულ ასაკში მოზარდებს სექსუალური ინტერესი უჩნდებათ და ხანდახან კონკრეტული ქცევის იმიტირებასაც ცდილობენ.
იხსენებს საკუთარ გამოცდილებასაც, როცა კორპუსთან ახლოს მეგობარ ბიჭთან ჰქონდა პირველი კოცნა, რასაც სექსის შეთავაზება მოჰყვა.
“მყავდა მეგობარი, რომელიც თითქოს ჩემთან ძალიან ახლოს იყო, მაგრამ უბნის სხვა ძმაკაცებთან მისთვის ნაკლებად შესამჩნევი ვიყავი. როდესაც ისინი არ იყვნენ, ჩემთან მოდიოდა, ერთად ვსეირნობდით.
იყო ის მომენტები… პირველი იყო კოცნა, შემდეგი სექსის შემოთავაზება და ის, რომ რაღაც უნდა ესწავლებინა და ამის იმიტირება ვცადეთ. მეზობელმა ამის შესახებ უთხრა მამაჩემს. მამაჩემმა დედაჩემს შეატყობინა. მერე მოხდა ის, რაც ძალიან სამწუხარო იყო — მამამ მაშინ თქვა ჩემზე უარი. თქვა, რომ ასეთი შვილი არ უნდოდა, იმიტომ, რომ შევარცხვინე, იმედები გავუცრუე”.
ლიოვა ამბობს, რომ შედარებით რბილი საუბარი ჰქონდა დედასთან, მაგრამ მაინც მოუწია იმის მოსმენა, რომ ასეთ ბიჭებს “ცისფერებს” ეძახიან, “ეს არ არის ნორმალური” და დასცინებდნენ.
“ძალიან იმოქმედა ჩემზე ემოციურად. იმ მომენტებმა და იმ სიტუაციამ მოახდინა ის გავლენა, რომ გავცივდი. ეს თემა მერე თითქოს გაქრა, მოკვდა, დაიმარხა, მაგრამ ცხოვრებისეულ დეტალებში გავცივდი. ვერ ვახერხებდი მათთან ემოციურ სიახლოვეს. ვერ ვახერხებდი იმას, რომ მათი სითბო მიმეღო. თითქოს მერეც ძალიან ცივები იყვნენ”.
რამდენიმე წელში თბილისში სკოლის ფსიქოლოგთან დაქამინგაუთდა, შემდეგ მასწავლებელთან, რამდენიმე მეგობართან. გაიცნო ადამიანები, ვისგანაც მხარდაჭერა იგრძნო, ვინც არ გარიყა.
“ფსიქოლოგმა მითხრა, რომ უნდა ამერჩია ის, რაც ჩემთვის იყო კომფორტული, თუმცა შეიძლება ცოტა მომეცადა ან დავფიქრებულიყავი, მშობლებთან ქამინგაუთი რამდენად მიღირდა. ეს რეალურად კარგი რჩევა იყო. მნიშვნელოვანი იყო, რომ ფსიქოლოგმა არ უარმყო და არ თქვა, რომ ეს მიუღებელია”.
სწავლის დაწყებიდან ერთი წლის შემდეგ არდადეგებზე ბათუმში დაბრუნდა. ამბობს, რომ ამ დროს უკვე ძალიან იგრძნო განსხვავება, არამხოლოდ საზოგადოების აღქმებს შორის, არამედ საკუთარი თავშიც აღმოაჩინა ცვლილებები.
ლიოვას ხელოვნება იტაცებს. საწყის ნაბიჯებს ახლა დგამს და ბევრი გეგმა აქვს. უნდა ფორტეპიანოსა და საქსაფონზე დაკვრა, თუმცა განსაკუთრებულ ყურადღებას წერას და თავის რომანს უთმობს. ისტორია ნაწილობრივ რეალურ მოვლენებზე იქნება, ნაწილობრივ — მხატვრული. უკვე ორი წელია წერს და იმედი აქვს, რომ დამთავრების შემდეგ დაბეჭდავს.
“რომანის პირველი თავი ჩემს მოზარდობას ეძღვნება. იქ რაღაცები შეცვლილი მაქვს, ცოტა გამოგონებული მაქვს, თუმცა ის იმიტირებული სექსი და ჩემი მშობლების რეაქცია აბსოლუტურად მაქვს გადმოტანილი. ეს პირველი თავი ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანია. მერე ცოტა “ლაითი” ხდება და ბოლო თავისკენ არის წყვილი, რომელიც ხდება ქუჩის ბიჭების თავდასხმის მსხვერპლი”.
რაც შეეხება მუსიკას, პიანინოზე დაკვრა სკოლის დროს დაიწყო, მაგრამ არც მას მოსწონდა, რასაც მასწავლებელი ასწავლიდა და არც მასწავლებელი იყო კმაყოფილი მისი შესრულებით. საბოლოოდ, სწავლა დამოუკიდებლად, Youtube-დან გააგრძელა.
“ოცნებასავით მაქვს, რომელიც მინდა მიზნად ვაქციო — ცხოვრება საფრანგეთში ან ბელგიაში, ფრანგულენოვან ქვეყნებში. ძალიან მიყვარს და მომწონს ფრანგული ენა. ნათქვამი აქვთ, რომ აქცენტი კარგი გაქვს და გამოგდისო [ფრანგულად საუბარი]. რაღაცებს ვსწავლობ, თუმცა მინდა უნივერსიტეტში ჩაბარება და უფრო სერიოზულად სწავლა, რომ გაცვლითი პროგრამით წავიდე”.
ხელოვნებაზე საუბრისას გვიხსნის, რომ ეს სივრცე თავს ძალიან კომფორტულად, თავისუფლად აგრძნობინებს და გამოხატვის ერთ-ერთი ძალიან სასარგებლო ხერხად მიიჩნევს.
“შეგიძლია, დაფიქრდე, ზუსტად როგორ მიაწვდინო ხმა ადამიანებს, როგორ მიაწოდო ის აზრი, შეხედულება, რაც გინდა, რომ სწორად გაიგონ. ამის გამოხატვის არაჩვეულებრივი ხერხია ხელოვნება”.
ბოლო პერიოდია აქტიურად წერს პოსტებს ფეისბუქზე, ბლოგებს სხვადასხვა აქტუალურ თემატიკაზე და ლექსებს ქვიარ თემზე. მათგან ერთ-ერთი, “აკრძალული ხილი” ჩვენს მკითხველსაც გაუზიარა.
“ჩემში ზავდება ლამაზ ფერთა სურნელი, მათი გემო და ალერსი
ყურში ჩამესმის ცისარტყელის თბილი ნოტები.
წითელთან ერთად ვცეკვავ მე ღამით ტანგოს
ყვითელს მზის ქვეშ ვუკოცნი ნაზად მხურვალე ტუჩებს
ის კი მიღიმის გრძნობით სავსე თვალებით.
მე და მწვანე თავებ მიყრდნობილნი ვუყურებთ ზღვის ტალღებს და ვტკბებით დაისით.
ჩვენ კი ორ უცნობს გვიპყრობს საქსოფონის მგზნებარე ხმები”.
ლიოვამ ისაუბრა იმ დისკრიმინაციულ მიდგომებზეც, რომლებსაც შეეჩეხა, როგორც ქვიარი და როგორც შშმ პირი.
“ძირითადად, ბოლო პერიოდში დავიწყე საკუთარი თავის უკეთ გამოხატვა. სანამ ბათუმიდან წამოვიდოდი, თმა მქონდა შეღებილი. მამაჩემს არ მოსწონდა, მაგრამ ისე ვუხსნიდი, რომ მთლად ქამინგაუთი არ გამეკეთებინა და საკუთარი თავიც დამეცვა. ნათქვამი მაქვს, რომ ეს არ განსაზღვრავს არც სექსუალურ ორიენტაციას და არც სქესს. როცა თბილისში წამოვედი, ერთხელ წითლად მქონდა შეღებილი თმა და ამ დროს მოხდა ინციდენტი — მეგობართან ერთად ვიყავი გარეთ და ერთი პირი აგვეკიდა, “ცისფერები” თუ “პიდარასტები” ხართო. მეტრომდე ჩამოგვყვა. ვცდილობდით, რომ გავშორებოდით, მაგრამ დამიწყო “კაჩავი”, ასე არ უნდა გამოდიოდე, პრაიდი არ უნდა ტარდებოდესო. ძალიან დავიძაბე. ძალიან მარტივად მოქმედებს ჩემზე მკაცრი ტონი თუ აგრესიული სიტყვა. ძალიან მყინავს, მიუხედავად იმისა, რომ გონებით შეიძლება ჩართული ვიყო და ვიცოდე, ფიზიკურად და ემოციურად ვიყინები”.
იხსენებს იმასაც, რომ პოზიტიური დისკრიმინაციის მსხვერპლი გახდა კოლეჯში ჩაბარების დროს, როცა სასწავლებელმა ვერ უზრუნველყო შესაბამისი ტექნიკური მხარდაჭერით და გამოცდის სრულფასოვნად ჩაბარების შესაძლებლობა არ მისცეს. იმის გამო, რომ კომპიუტერზე აუდიო პროგრამა არ იყო დაყენებული, ერთ-ერთ გამოცდაზე დავალებების ნაწილი მის ნაცვლად კურატორის ასისტენტმა შეასრულა.
“გარდა ამისა, ინგლისურის გამოცდაზე შეთანხმებული ვიყავით, რომ PDF-ს გამომიგზავნიდნენ, მე წავიკითხავდი და კურატორი რომ მოვიდოდა, დამიწერდა პასუხებს, რომლებსაც მე ვეტყოდი. არ ვიცი რაზე ესაუბრა ლექტორს, თუმცა საბოლოოდ ისე გამოვიდა, რომ ჩემ მაგივრად დაწერა, პასუხები ჩემ მაგივრად გასცა ტესტებს. მე ინგლისური კარგად ვიციო, მასწავლებელი ვარო და მე ვიზამო, თან ეჩქარებოდა და ვერ ასწრებდა იმას, რომ სხვანაირად ყოფილიყო.
ამან ძალიან იმოქმედა და მორალურად გამყინა. თან მეცინებოდა, მეთქი რა ჯანდაბა ხდება. თუმცა არ შევეწინააღმდეგე, რაღაცნაირად არც მინდოდა იმ კოლეჯში სწავლის გაგრძელება. მერე ისიც მითხრა, რომ დანარჩენ გამოცდებსაც გადავლახავთ, ჩავაბარებთო და ამაზე ცალკე გამეცინა. ჩავაბარებთ ნიშნავდა, რომ ჩემ მაგივრად გასცემდა პასუხებს ტესტებს. მინდა, რომ ამაზე მეტად დაფიქრდნენ და არ აერიოთ დახმარება და დათვური სამსახური ერთმანეთში”.
ლიოვა გვიხსნის, რომ აქტივიზმში ახლახან შეაბიჯა და ჯერ მხოლოდ რამდენიმე პოსტი დაწერა საერთო პრობლემებზე, მაგრამ შეხვედრებსა და ტრენინგებზე დადის და ცდილობს, ნაცნობების წრე გაიფართოოს. მისთვის მნიშვნელოვანია, რომ შშმ და ქვიარ თემს ერთმანეთისადმი არსებული სტერეოტიპების გადალახვაში დაეხმაროს და საერთო ენა აპოვნინოს.
“ვფიქრობ, რომ ძალიან რთულ საქმეს შევეჭიდე, რადგან შშმ თემშიც არის გავრცელებული ჰომოფობია და ტრანსფობია.
მნიშვნელოვანია, ადამიანებმა, რომლებსაც აქვთ სტერეოტიპები, გადადგან ეს ნაბიჯები და თქვან: მოდი, ვიურთიერთებ. ამის შემდეგ რაღაცები დაიმსხვრევა და მერე უფრო მეტად მძლავრად მოხდება გაერთიანება და პრობლემებთან ბრძოლა. საზოგადოებაც დაინახავს, რომ ორი უმცირესობის გაერთიანება რაღაცნაირად კარგ გავლენას მოახდენს. ერთმანეთსაც დაუმსხვრევენ სტერეოტიპებს და საზოგადოებაშიც დაამსხვრევენ დოგმებს”.