მედია აპრილის ბლოგის რუბრიკა ეთმობა სხვადასხვა ადამიანს და განსხვავებულ შეხედულებებს. ბლოგები არ არის სარედაქციო კატეგორია და მოიცავს ავტორების პერსონალურ მოსაზრებებს. მათ მიერ გამოთქმული პოზიცია შესაძლოა არ გამოხატავდეს მედია აპრილის პოზიციას.
ბლოგის ავტორი: ელენე ქაიხოსროშვილი
ამ ტექსტის შესავლად იმის დაწერა მინდა, რომ 8 მარტის, ანუ, როგორც ის დღეს აღინიშნება, ქალთა საერთაშორისო დღის (International Women’s Day) ისტორია 1908 წელს დაიწყო მ შ რ ო მ ე ლ ი ქალების პროტესტით. 1908 წლის 8 მარტს ნიუ იორკში 15 000 ქალი გამოვიდა მარშზე, რომლებმაც დამსაქმებელ კომპანიებს, ზუსტად ისეთებს, რომლებმაც წელს 8 მარტი წითელ, მაღალ ქუსლიან ფეხსაცმელში ჩადებული კარტოფილი ფრის ფოტოთი მოგვილოცეს, მოსთხოვეს უკეთესი სამუშაო პირობები, კერძოდ, უკეთესი ანაზღაურება და უფრო ოპტიმალური სამუშაო საათები.
დიდი კომპანიების მიერ ქალთა საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი სარეკლამო კამპანიები/ბანერები/ქარდები, რბილად რომ ვთქვათ, არასდროს არის კავშირში 8 მარტის აღნიშვნის მიზნებთან. ამაზე უარესი ალბათ ის არის, რომ კომპანიების ნაწილმა ეს ძალიან კარგად იცის და მათი სიდიდიდან და სიმდიდრიდან გამომდინარე, მათთვის იმდენად უმნიშვნელოა ქალთა საერთაშორისო დღის მიმართ არსებული სენტიმენტები, რომ არც ერთი საათით და არც ერთი თეთრით მეტს არ ხარჯავენ კამპანიის ეთიკურობის უზრუნველყოფაზე.
მეტიც, ამ კამპანიების ნაწილი პირდაპირ ქალების შეურაცხყოფას ისახავს მიზნად, რაც, არსებულ მიზოგინიურ “კლიმატში” კომპანიებისთვის შესაძლოა, უფრო “მომგებიანიც” იყოს. მათი კამპანიის წარმატებულობა ხომ იმით არ იზომება, რამდენად გამოიწვევენ ქალების დაქვემდებარებული როლის მიმართ განწყობების ცვლილებას?! ამ კამპანიების წარმატებულობა გამოიანგარიშება მათი “რიჩით” (წვდომით სოციალურ ქსელებში) და ჩართულობით. ამას წელს მეც შევუწყვე ხელი მათი პოსტების გაზიარებით. მეტი გაზიარება = მეტი ნახვა = მეტ ტვინში ჩაბეჭდილი მათი ლოგო = მეტი გაყიდული ქათმის ფრთა. KFC-მ წლევანდელი “მილოცვით” ქალების ობიექტივაციას შეუწყო ხელი, რაც პირდაპირ ითარგმნება ქალებისა და გოგოების ნივთად აღქმის წახალისებაში, შედეგად, სექსუალურ შევიწროებაში, გაუპატიურებაში და, ზოგადად, ნაკლებ უსაფრთხო სივრცეში ქალებისთვის. ამას ვერ გავზომავთ ისე მარტივად, როგორც “რიჩს” და რომც გავზომოთ, ამ სტატისტიკის ცვლილების ხელშეწყობა არაფერ კავშირშია ქათმის ფრთების გაყიდვასთან.
KFC-ს ეს მდაბიო გამოხდომა, რა თქმა უნდა, ერთადერთი არ იყო წლევანდელ 8 მარტს. ქალთა საერთაშორისო დღე სწრაფი კვების ალბათ ყველაზე დიდმა კომპანიამ, McDonald’s-მა სრულიად გაუგებარი და საკმაოდ პრობლემურად ინტერპრეტირებადი პოსტერით მოგვილოცა. ეს პოსტერი ალბათ გაიმარჯვებდა კონკურსში “ყველა კაცის უკან ძლიერი ქალიას” ვიზუალიზაციისთვის. ოღონდ, მოცემულ შემთხვევაში არა უკან, არამედ — ქვეშ და ჩრდილში¹. 8 მარტს.
საყურადღებოა, რომ ყველა ამ კომპანიას აუარებელი რესურსი აქვს, ჰკითხონ ერთ კონსულტანტს მაინც, რამე პრობლემური ხომ არ იპარება ქალებისთვის მნიშვნელოვანი დღისადმი მიძღვნილ პოსტერზე? ალბათ, სულ ცოტათი მეტად დაფიქრება და ამ “კამპანიისთვის” გამოყოფილი სულ ცოტათი მეტი რესურსი გამოიწვევდა ამ ლოგოს ამოტრიალებას, “ნათელში” დიდი W-ს (Women) მოქცევას და M-ის (Men) “ჩრდილში” გადატანას, მაგრამ ეს ამ ბიზნესებისთვის მიზანშეწონილი ხარჯი არ არის. არ არსებობს მათთვის კვეთა ფინანსურ მოგებასა და ქალებისთვის მნიშვნელოვან დისკუსიებში მონაწილეობის მიღებას შორის.
სხვა კომპანიები, რომელთა სახელიც ლეგიონია და ჩამოთვლად არ ღირს, ტრადიციულად და სტერეოტიპულად, გვთავაზობდნენ ფასდაკლებებს შინ შრომის და “სილამაზის” პროდუქტებზე, ოღონდ ახლა ამას სხვანაირად ეძახიან. ახლა ამ პროდუქტებს “თავის მოვლის” საშუალებები ჰქვია.
ერთი შეხედვით, თითქოს არაფერია პრობლემური, არა? შინ შრომასა და ზრუნვის შრომას უმეტესად ქალები ვეწევით (რაც ყველა კვლევით დასტურდება). ისიც ფაქტია, რომ თავის მოვლის საშუალებებს ბევრი ქალი აქტიურად მოიხმარს და გვჭირდება მათზე წვდომა და ფასდაკლებები.
თუმცა ქალთა საერთაშორისო დღე მიზნად, მათ შორის, სწორედ ისეთ სტერეოტიპებთან დაპირისპირებას ისახავს, რომლებიც შინ შრომას არასამართლიანად, მხოლოდ ქალებზე ანაწილებს. ამ კომპანიებმა იციან, რომ სწორედ 3 და 8 მარტს კონკრეტულად ამ პროდუქტებზე ფასდაკლება კარგ ფინანსურ მოგებას მოუტანთ. იციან საზოგადოების საზიანო განწყობები და მათ ინსტრუმენტალიზაციას აკეთებენ მოგების მიღების მიზნით. არ არსებობს არჩევანი საზიანო სტერეოტიპების გამოკვებით ფინანსური მოგებასა და ეთიკური კამპანიის წარმოებას შორის, რომელიც ფინანსურ მოგებაზე ვერ გაიყვანს. ეს მათთვის არჩევანი არ არის. მერე რა, რომ შინ შრომასთან დაკავშირებული პროდუქტების ქალებთან ასოცირებას ვუწყობთ ხელს და ამით კიდევ უფრო მეტი ხნით ვტვირთავთ ქალებს არათანაბრად?!
იყო უფრო “ორიგინალური მილოცვებიც” — მაგალითად, შემოგვთავაზეს “ძვირფასი ქვებით” გაფორმებული სუში და გვითხრეს, რომ ასეთი საჩუქარი “ყველა გოგონას სურს”. გარდა იმისა, რომ ამ ფოტოების ყურება არათუ სუშის არ გვანდომებს, არამედ, კბილების დამტვრევის ასოციაციას გვიჩენს, ასეთი კომპანიები პირდაპირ გვეუბნებიან, რომ მათთვის მნიშვნელობა არ აქვს, 8 მარტი ქალთა საერთაშორისო დღეა თუ ბეღურების დაცვის საერთაშორისო დღე. ყველანაირი მესიჯის და თანასწორობის საკითხზე პოზიციონირების გარეშე, უბრალოდ, გვასაღებს იმას, რაც აქვს, Მიუხედავად იმისა, რომ მათი პროდუქტი 8 მარტთან კავშირში არ არის.
“თავის მოვლის” საშუალებებზე ფასდაკლებები ასევე ჩემი საყვარელი სარვამარტო კამპანიაა. მერე რა, რომ ამ ლამაზ სახელში მოაზრებული პროდუქტების ალბათ 60% არანაირ საჭიროებას არ წარმოადგენს არც ქალებისთვის, არც კაცებისთვის და განსაკუთრებით, არც გოგოებისთვის, რომლებსაც ვაჯერებთ, რომ 20-იანი წლებიდან უნდა დაიწყონ “დაბერების საწინააღმდეგო” (anti aging) პროდუქტების მოხმარება (და საერთოდ, თქვენც გხვდებათ ტიკ-ტოკზე თინეიჯერი გოგოების “დილის და საღამოს რუტინის” ვიდეოები?).
ე.წ. თავის მოვლის საშუალებები, რომელთა მაწარმოებელი კომპანიები უმეტესად კაცების მფლობელობაშია ყვავილებთან ერთად, ზუსტად ის პროდუქტებია, რომელთა გაყიდვისთვისაც 8 მარტი კაპიტალიზმმა სასწრაფოდ მონათლა, როგორც “ქალთა დღე” და არ დააცადა მშრომელ ქალებს, ეს დღე ქალების შრომითი უფლებებისთვის ბრძოლის დღედ მოენიშნათ.
8 მარტი, როგორც მას დღეს კორპორაციები აღგვანიშვნინებენ, არის უბრალოდ წართმეული და მდიდარი კორპორაციების კიდევ უფრო მეტად გამდიდრების “საერთაშორისო დღე”. და არა, ეს სიმდიდრე ქალებამდე ვერ აღწევს. ქალებამდე აღწევს მტვერსასრუტი, რომელზე ფასდაკლებაც, წლის განმავლობაში, ნებისმიერ სხვა დღეს შეიძლებოდა ყოფილიყო, ყვავილები, რომლის ბიზნესიც საზიანოა გარემოსთვის და “თავის მოვლის საშუალებებო”, რომელთა დიდი ნაწილიც ქალებს არათუ არ გვჭირდება, არამედ, სწორედ მათი მოხმარება გვიჩენს მათ საჭიროებას — როცა ერთი კრემი კანს/თმას გამოგვიშრობს, მეორეს ვაშველებთ (სარვამარტო ფასდაკლებით) დასატენიანებლად და ა.შ. დაუსრულებლად. და ამ ყველაფრის მიღმა გვრჩება ქალების ჩაგვრის შესახებ ინფორმირება და ჩვენი რეალური საჭიროებები.
აბა, რა გააკეთონ კომპანიებმა 8 მარტს? როგორ მოიქცნენ, რომ “ფემინისტებს ასიამოვნონ”? რა იქნება “ფემინისტების მოსაწონი” სარვამარტო კამპანია?
პასუხი მარტივია — დაიცვან ქალთა შრომითი უფლებები საკუთარ კომპანიებში, მისცენ ამის მაგალითი სხვა კომპანიებს; “იტრაბახონ” კომპანიის შიგნით არსებული მიღწევებით გენდერული თანასწორობის/სამართლიანობის კუთხით, გენდერული სახელფასო სხვაობის აღმოფხვრით, გენდერული ბალანსის დაცვით ყველა შრეზე, სექსუალური შევიწროების პოლიტიკის დოკუმენტის დანერგვით, ქალებისთვის უსაფრთხო სივრცის შექმნით, ლაქტაციის ოთახების შექმნით, ქალი თანამშრომლების უდიდესი წვლილით მათი კომპანიის წარმატებაში; ამოთქვან ორი წინადადებისგან შემდგარი სლოგანი ქალთა მიმართ და ოჯახში ძალადობის, დისკრიმინაციის წინააღმდეგ. კიდევ ბევრია სალაპარაკო. და როგორ ცდება ყველა, ვინც ფიქრობს, რომ ასე ბევრი ბურგერი არ გაიყიდება.
¹ ფეისბუქზე გამოქვეყნებული პოსტის კომენტარებში გაჟღერებულ კრიტიკაზე პასუხად მაკდონალდსმა ასეთი განმარტება გააკეთა: “M ანუ ორი ოქროს თაღი არის მაკდონალდსის ლოგო, რომელიც საქართველოში ანათებს უკვე 25 წელია. ხოლო ამ დღის პატივსაცემად ამოვატრიალეთ ლოგო, რომელსაც რამდენიმე წელია, მაკდონალდსი გლობალურად აკეთებს”. კიდევ ერთ კომენტარში McDonald’s-მა დაწერა: “ჩვენი ლოგოს ამოტრიალებით იღებთ “W”, რაც პირველი ასოა Women-ის”.