გვიანი საღამოა, სადაცაა, 9 საათი გახდება. სადგურის მოედნის მიმდებარედ ჩვეული ხმაურია — მოვაჭრეებისა და მყიდველების ხმები ერთმანეთში ირევა, რასაც მანქანების საყვირების ხმა ერწყმის; მოპირდაპირე მხარეს კაცი დატვირთულ ურიკას მიათრევს და შემხვედრებს უყვირის, რომ გაატარონ. ნაგვის ურნები გადავსებულია, ჰაერში თვალით შესამჩნევ მტვერს ვარდისფერი პარკიც ემატება. ყველას სადღაც ეჩქარება და პროდუქციის ფასის შესახებ კითხვას ისე სვამს, ნაბიჯებს თითქმის არ ანელებს. ტროტუართან შეიძლება დახლიდან გადმოვარდნილ მარწყვს ან ალუჩას დააბიჯო ფეხი.

გარემოვაჭრეების ნაწილს პროდუქცია უკვე შეფუთული აქვს, ნაწილი კი დახლებიდან ახლა ალაგებს და თან დღის ბოლო მომხმარებელს ემსახურება. დაბალი, წელში მოხრილი, მთლიანად ჭაღარა ქალის დახლზე გამჭვირვალე ტომარაში ჩაყრილი ალუჩაღაა დარჩენილი. ინტერვიუ ვთხოვეთ, მაგრამ ვიდეოს და ხმის ჩაწერაზე უარი გვითხრა, ისე მოგიყვებითო. 72 წლის ვარ, დევნილი, 90-იანი წლებიდან ბაზარში ვმუშაობო.

სახლიდან დილის 06:00 საათზე გამოდის, გაივლის დეზერტირების ბაზარში, შეიძენს საბითუმო ხილსა და ბოსტნეულს და სავაჭრო ცენტრ თერგის წინ, თავის დახლთან დაალაგებს. დღის განმავლობაში არაერთი მომხმარებელი ჩერდება, თუმცა ამბობს, რომ მისი მყიდველი ჰყავს, რადგან წონაში არ იტყუება. ჩვენთან საუბრის პარალელურად, გამვლელების შეკითხვებს პასუხობს ან ალუჩას უწონის. გვთხოვს, ფარულად არ გადავუღოთ, რაზეც კიდევ ერთხელ ვეუბნებით, რომ არ ვაპირებთ და მისი სურვილია მთავარი. წამოსვლის წინ შავ პარკში მუჭებით ალუჩას ყრის, წაიღეთო. უარზე ვართ, გვერიდება, მაგრამ ძალით გვაჩეჩებს ხელში, თან კიდევ ერთხელ აზუსტებს, ვიდეო ხომ არ გადაგვიღია. ჩვენც კიდევ ერთხელ ვუდასტურებთ, რომ არა, ვამშვიდებთ და ვამატებთ, რომ ალუჩის ჩუქების გარეშეც არ ვიზამდით ამას. თბილად გვიღიმის, თითქოს გვენდობა, მაგრამ იგრძნობა, რომ დამფრთხალია.

“ქოლგას ვერ გაშლი, ქარია. ახლაც მკლავი მეწვის მზეზე ჯდომისგან. წუხელ წვიმდა და ძალიან დავსველდით, გალუმპული ვიყავი, შვილო”.

ბავშვთა სამყაროს ტერიტორიაზე გადავინაცვლეთ. დახლთან სამი ქალიღაა დარჩენილი. ვიდეოს გადაღებაზე სამივე უარს გვეუბნება, თუმცა ერთ-ერთი მხოლოდ ხმის ჩაწერას თანხმდება. 65 წლისაა, შვილთან ერთად ხილსა და ბოსტნეულს ყიდის.

“დილის ხუთზე რომ გამოვალ სახლიდან, ჩავალ, ვიყიდი “ოფტავოიზე” ყველა პროდუქტს, რაც მჭირდება, დავურეკავ ჩემს მეკაჭკეს, მოვა, დავტვირთავ ყველაფერს და ამოვალ აქ. მერე დავალაგებ დახლზე, დავჯდები და ველოდები კლიენტს. საღამოს 9 საათიდან დავიწყებ ალაგებას — რაც დაგვრჩა, ჩავალაგებთ ამ ყუთებში, შევიტან და დაცვას მივაბარებ. დილას ადრე უნდა მოხვიდე, რომ ესენი გამოიტანო, სანამ მაღაზიები გაიხსნება” — ასე აღწერს ის ყოველდღიურ შრომას.

65 წლის ქალის გვერდით მისი შვილის ზის: “ეს ჩემი გოგოა, აქ ვასწავლე, აქ გათხოვდნენ მერე და ერთი 15-17 წელია აქეთ ვართ, მაგრამ სულ არა — ხანდახან მივდივარ სოფელში, ჩხოროწყუდან ვარ. 3 შვილი და 6 შვილიშვილი მყავს”.

ვეკითხებით, დღის განმავლობაში როგორ პირობებში უწევთ მუშაობა, რით იკვებებიან, უამინდობის დროს სადმე თავის შეფარების საშუალება თუ აქვთ. საუბარში შვილი ერთვება და გვეუბნება, რომ ყველაფერთან ერთად, დღის განმავლობაში უწევთ ბრძოლა წვიმასთან, ქართან, მზესთან, ხმაურთან. პასუხს ისევ დედა აგრძელებს:

“აქ ვჭამ ყველს, პურს, პამიდორს, კიტრს. საპირფარეშო რაც იყო, დაიწვა და ახლა ოქროს ბირჟა რომ არის, იქ ჩავდივართ. ფასიანია, აბა უფასოდ ფეხს ვინ დაგადგმევინებს. ძალიან ცუდი მდგომარეობაა აქ, ქოლგას ვერ გაშლი, ქარია. ახლაც მკლავი მეწვის მზეზე ჯდომისგან. წუხელ წვიმდა და ძალიან დავსველდით, გალუმპული ვიყავი, შვილო.

ამ დრომდე კი არ გავჩერდებოდი, მარა სანამ მაღაზიები არ დაიკეტება, ვერ მივდივარ, რომ შევიტანოთ იქ “ტავარი”. სად წავიდეთ, “ტავარს” ხომ არ მიატოვებ?! ხვალ დილას რომ მქონდეს 200 წნევა, მაინც უნდა ავდგე და წამოვიდე, მაღაზიიდან რომ გამოვიტანო ეს პროდუქტი. ისე ვდებთ შეფუთულს, მაღაზიების წინაა, მუშაობს ის ადამიანი და შენ დაგელოდება?! იმას უნდა მოაშორო. ძაან წვალებით ცხოვრებაა. ეს [ბორჯომის] ბაზარი იყო ერთადერთი გამართული და დაიწვა. როგორ დაიწვა აწი იკითხე შენ, დაწვეს თუ დაიწვა. ხალხი ელოდება იმის აღდგენას, მარა ვინ აღადგენს. არ მეტყობა სახეზე, როგორა ვარ?

მყიდველი არ არის, ძალიან ცოტაა. ეძვირებათ. ძვირია ყველაფერი. 1000 და 2000 ლარის “ტავარი” რომ ამოიტანო, არაფერი არ არის, არ გეყოფა. ამდენი ფული ჩვენ არა გვაქვს, ზოგი ნისიად მოგვაქვს, ზოგი “პოსლეზე” გვაძლევს, გვაცდიან, ზოგი რამე სოფლიდან მოგვაქვს და ასე. ხილ-ბოსტნეული მალე ფუჭდება და მერე თავის ფასზე ნაკლებში ვყიდით. ახალი მოსავალი როცა არის, დღეში 100 ლარი შეიძლება დაგვრჩეს, მაგრამ ჩვენ დედა-შვილი ვართ და გავყოფთ შუაში. 50-50 ლარს ვიმყოფინებთ, რა ვქნათ. საჭმელი კი მიგვაქვს აქედან”.

გვიყვება, რომ ხანდახან სახლში ისე გვიან მიდიან, საჭმელი მზად თუ არ არის, მომზადების ან ლოდინის ენერგია არ აქვთ და პირდაპირ იძინებენ.

“რა მინდა აქ, 65 წლის ქალს. ჩემს სოფელში არ უნდა ვიყო?! ჩემს ოთახში, ჩემს ქმართან უნდა ვიყო”.

სანამ თბილისში გადმოვიდოდა სამუშაოდ, ჩხოროწყუს რაიონში სოფლის მეურნეობით იყო დაკავებული. ახლა თბილისში შვილთან ცხოვრობს და თვეში ერთხელ ან ორჯერ თუ ახერხებს სოფელში ჩასვლას. იქ ქმარი ელოდება, რომელსაც ლეიკემია აქვს. ამბობს, წამლის ფულისთვის ვმუშაობო. პენსია საკმარისი არ არის, შვილებს კი თავიანთი ოჯახებიც ჰყავთ სარჩენი.

“აქ რატომ წამოვედი და მოისპო ყველაფერი, არაფერი არ დარჩა, არც ფაბრიკა არის, არაფერი არ მუშაობს. რა გვინდა, დეიდა, ჩვენ აქ? იქ რომ იყოს რამე სამუშაო… ჩვენს ხალხს რა უნდა სხვაგან, დედა, მე რა მინდა აქ, 65 წლის ქალს. ჩემს სოფელში არ უნდა ვიყო?! ჩემს ოთახში, ჩემს ქმართან უნდა ვიყო. ახლა უნდა იმას პატრონი, თორემ ახალგაზრდები რომ ვიყავით, ის ცალკე მუშაობდა, მე ცალკე ვმუშაობდი და არ გვიჭირდა. ასეა, არაფერი არ არის სოფელში. ერთი თხილი იყო და ისიც მოისპო. ავადმყოფობა გაუჩნდა. სამი ფაბრიკა იყო ჩხოროწყუს რაიონში, ჩვენს სოფელში. 3 ფაბრიკა, 3 საშუალო სკოლა, ერთში არ არის ახლა ბავშვები, ერთი ფაბრიკა-ქარხანაც არ არის. ყველა ხილი რომ მქონდა, მსხალი, ვაშლი, კარალიოკი, ხურმა, ყურძენი, ყველაფერს ვაბარებდი, ახლა არსად არ არის არაფერი. არც იბარებენ და არც მოდის. კლიმატიც არ არის ისეთი”.

სანამ ჩვენ ვსაუბრობთ, დედა-შვილის გვერდით მომუშავე ქალი პროდუქციის ალაგებას იწყებს, მძიმე ყუთებს ურიკაზე ტვირთავს. ზოგი არ ეტევა, ჩამოიღებს და ანაწილებს. აქ რომ ვამთავრებთ დალაგებას, მერე ერთმანეთს ვეხმარებით ქალები პროდუქტის მაღაზიებთან შელაგებაში და ისე მივდივართ სახლშიო. ახლა 72 წლის ვარ, ადრეული ასაკიდან ვმუშაობ და არ შემიძლია დასვენებაო. მაგრამ გული სწყდება, რომ ხშირად სახლში ისეთ დროს მიდის, შვილიშვილებს უკვე სძინავთ და ხანდახან კვირების განმავლობაში ვერ ნახულობს. ერთი შვილი ემიგრაციაში ჰყავს და ოჯახს ისიც ეხმარება.

65 წლის მანანა მიქაუტაძეს ახმეტელის მეტროსადგურის მიმდებარე ტერიტორიაზე ვხვდებით. გვეუბნება, რომ დილის 7 საათიდან აქაა. დედა თიანეთიდან მყავს, მამა — ლაგოდეხიდან და რასაც ვყიდი, ყველაფერი სოფლისააო.

“კვირაში ერთხელ მივდივარ და ჩამომაქვს. ახლა მომიტანეს თიანეთიდან ყველი, ნატურალური. კიტრი-პომიდორი გარდაბნისაა და ყველი თიანეთისაა, ნატურალური. ნისიები ბევრი მაქვს, ნაცნობები მყავს. მე რომ სოფლის ყველს ვყიდი ძვირად, ისე არ იყიდიან, თუ არ გიცნობენ. აი, რვეული მაქვს და ერთი 20 კლიენტი მყავს, რა ვუყოთ აბა.

ღამის 8-9 საათამდე ვმუშაობ. ინსულტიანი ქალი ვარ, 5 შვილის დედა. დღის ბოლოს რაც დამრჩება, სახლში მიმაქვს. ერთი ვაჟი მყავს და 4 ქალიშვილი, 65 წლის ვარ და 20 წელია ასე ვვაჭრობ. მანამდე სახლში ვიყავი, დიასახლისი, 5 შვილს გაზრდა უნდა… მერე გამოვედი, როცა გაჭირდა ცხოვრება და აქ ვარ 20 წელიწადია”.

“გუშინ ციოდა ღამე, მეცვა რეიტუზი, მარა გავცივდი და წამალი ვიყიდე, 6 ლარი გადავიხადე. მუცელი მეტკინა და თითო დალიე სამჯერ დღეშიო. ხველება მაქვს და მომცა კეკლები დასალევი”.

გვიყვება, რომ ხანდახან სახელმწიფოს წარმომადგენლები მიდიან და გარემოვაჭრეებისგან პროდუქციის ალაგებას ითხოვენ.

“ჩვენ რას ვაშავებთ?! ბაზრის მიმდებარე ტერიტორიაა და ვდგევართ. ვასუფთავებთ, ვალაგებთ, რავიცი, მგონი არაფერს არ ვაშავებთ, ქურდობას და თაღლითობას ჯობია, პატიოსნად იმუშაო და იშრომო. ხომ მართალი ვარ? გარემოვაჭრეობა მძიმეა, მზეში ვდგევართ. ქოლგა ქარმა დაშალა, ვწვალობთ და ვართ. ჯერ დაბლა ვიყავით, მერე მაღლა აგვიყვანეს, მერე მე ავად გავხდი, ინსულტი გადავიტანე და ის ადგილი დავკარგე. ახლა გვეუბნებიან, ამოდით და დადექითო, მაგრამ ისეთი ძვირიანია… თვეში 300 როგორ გადავიხადო, თორემ მეც მირჩევნია ჩრდილში ვიყო. აქ არ ვიხდი. ახლა კაი ხანია არავინ მოსულა”.

საუბრის პარალელურად, მყიდველებს ესაუბრება: “კიტრი 2 ლარი, პომიდორი — 4. ახალია ბატონო, ყველაფერი ახალი”.

იქვე, აფთიაქთან, შავებში ჩაცმული, 75 წლის მალვინა ბახტაძე ზის, მზისგან თავს შავი ქოლგით იცავს. ცალ თვალზე სამედიცინო პლასტირით ბამბა აქვს მიკრული. წინ ყუთი უდევს, რომელშიც უცხო შეფუთვიანი სიგარეტებია ჩალაგებული. სანამ საუბარს დავიწყებდეთ, შუახნის კაცი ჩერდება და სიგარეტს ყიდულობს, მერე სხვა გარემოვაჭრე ქალი მოდის და ეუბნება: “მალვინა, ორი ცალი ნასკი გაგიყიდე”.

მალვინა მიყვება, რომ უკვე რამდენიმე წელია გარემოვაჭრეა და სიგარეტებს და წინდებს ყიდის. სიგარეტის თითო შეფუთვიდან 50 თეთრია ჩემიო.

“აქანე ჩემს დაქალს მოაქვს საჭმელი, ჩემსავით გამწარებულია, მეხმარება. კაი დაქალები მყავს, ცივი წყალიც მოაქვთ”.

“დილას შვიდის ნახევარზე აქ ვარ და 9 საათამდე ვმუშაობ. მერე ბაზარი იკეტება, ბაზარში შემაქვს ესენი და ვინახავ. ისედაც მერე არ შემიძლია. 9 ოპერაცია მაქვს გაკეთებული, ცალ თვალში მხედველობაც არ მაქვს […] სამლარიანია ყველა სიგარეტი და ვყიდი სამნახევრად. მაინც კაია გო, რავა გეკადრება. რაია იცი, უფროსებმა იციან ჩამოვლა [გულისხმობს მერიას] და მეშინია იმის. ჯემპრი მაქვს აგერ და ხანდახან გადავაფარებ უცებ. ეშმაკობას ვაკეთებ. გაჭირვება მამუშავებს”.

გვიყვება, რომ დაღუპული ჰყავს შვილი და შვილიშვილი, ასევე, ქმარი. სამი მიცვალებულის პატრონი ვარო. ოჯახში ერთი შვილი დამრჩა და შვილიშვილებიო. შვილი ავად იყო, ახლა შედარებით უკეთაა, მაგრამ ჯერ მაინც ვერ მუშაობს.

“რა ვქნა, ბაღანას ვერ დავავალდებულებ, არ შეუძლია. […] შვილიშვილი ერთი გერმანიაშია ცოლ-შვილით, მე რა მოვთხოვო, სახლში დედამისს ეხმარება. ახლა რო მოკვდა ჩემი ქმარი, 500 ევრო გამომიგზავნა, თვითონ ვერ ჩამოვიდა ბაღანა. პენსია 460 ლარი მაქვს, მარა წინასწარ მაქვს გამოტანილი და 280 [ლარს ვიღებ]. დაჭირდა ბაღანას, გამევიტანე 2000 ლარი და ვერ დავამთავრე, თორე ჩემზა რაი მჭირდება მე, ჩაცმა-დახურვა მე არ მინდა. ახლა მჭირდება ერთი ათი ლარი, მერე დამიმთავრდება ფული. გუშინ ციოდა ღამე, მეცვა რეიტუზი, მარა გავცივდი და წამალი ვიყიდე, 6 ლარი გადავიხადე. მუცელი მეტკინა და თითო დალიე სამჯერ დღეშიო. ხველება მაქვს და მომცა კეკლები დასალევი. დავლიე და მიშველა ცოტა”.

“80 წლის ვიქნები რამდენიმე წელში, რა მინდა ქუჩაში, მითხარი. რა ვქნა. ხუთ საათზე ვდგები, ჩავიცვამ, შვიდის ნახევარზე უკვე გაჩერებაზე ვარ”.

გვიყვება, რომ ადრე ბაზარში ჰქონდა ადგილი, სადაც წინდებს და საცვლებს ყიდდა, მისი ქმარი კი ელემენტებს. ახლაც ეს წინდები საბითუმო მაღაზიებიდან მომაქვს და მერე ვყიდი, ცოტა მოგება მაქვსო. მეტროსთან ახლოს ცხოვრობს, ამიტომ ყოველ დღე ფეხით გადმოდის.

“ლტოლვილებში ვცხოვრობ, 200 ლარს ვიხდი ქირაში, მივდივარ და მოვდივარ წკაპუნებით. აქ ხანდახან სითბო როა, ჩემეყვინთება და ამ დროს გოვუღვიძებივარ. რო წვიმს, მეორე ფანჯარასთან მივდივარ, თუ არადა ამას მევიფარებ [ქოლგისკენ მიგვითითებს]. ზამთარში ხელები მოყინული მქონდა. აქანე ჩემს დაქალს მოაქვს საჭმელი, ჩემსავით გამწარებულია, მეხმარება. კაი დაქალები მყავს, ცივი წყალიც მოაქვთ”, — გვეუბნება მალვინა და ნახევარლიტრიანი ქილით საჭმელს გვაჩვენებს.

ვემშვიდობებით და მეტროსკენ ვინაცვლებთ. გაზეთების დახლთან მდგომ ქალს ვთხოვთ ინტერვიუს, მაგრამ ვიდეოს და ხმის ჩაწერაზე უარს ამბობს. გაყიდული გაზეთებიდან პროცენტს მიხდიან, მაგრამ არ უნდა ხალხს, ძალიან ძვირიაო.

“აი, ასავალ-დასავალი 3,90 ღირს, პალიტრა 2 ლარი იყო და 3 გახდა. ეს გაზეთი იყო 1,5 და ახლა 3 გახდა. ხალხს უჭირს, შვილო. უფრო კაია პური ვიყიდო, ვიდრე ამ გაზეთში 3,90 მივცე. ღმერთის წყალობით, მე შემიძლია პური მივიტანო სახლში. ახლა წავედი აგერ და 2 კილო კარტოფილი ვიყიდე”, — ამბობს და აგრძელებს, რომ 8 წლის პენსია წინასწარ აქვს აღებული, რადგან შვილიშვილი ავად გახდა და ფინანსები დასჭირდათ. უკვე 200 ლარი მქონდა გადასახდელი დარჩენილი, ზამთრისთვის პალტო არ მქონდა და ბანკში გოგოებს ვთხოვე, ხომ არ შემიძლია აღება-თქო: “კი, ქალბატონო, 260 ლარი შეგვიძლია მოგცეთო. კი არ მითხრა, რომ ეს 260 ლარი კიდევ 4 წელი იქნება და პროცენტი იგივე რჩება ამ 260 ლარზე, რაც 2000 ლარზე. ახლა ივლისში უნდა დავამთავრო”.

შემოდგომაზე 78 წლის გახდება. როგორც ამბობს, 23 წელია გაზეთებს ყიდის, მანამდე უმუშავია სახელმწიფო უწყებებშიც, მაღაზიაშიც.

“სიგარეტებსაც ვყიდდი ღერებით, ნისიად ვიღებდი და საღამოს ვაძლევდი ფულს. ახლა მომხმარებელი არა მყავს. მაღაზიაში პაჩკა “პარლამენტი” ღირს 10 ლარი, ბაზართან კი სავსეა აფხაზური და რუსული სიგარეტები სამ ლარად, წადი და იყიდე.

80 წლის ვიქნები რამდენიმე წელში, რა მინდა ქუჩაში, მითხარი. რა ვქნა. ხუთ საათზე ვდგები, ჩავიცვამ, შვიდის ნახევარზე უკვე გაჩერებაზე ვარ. [წვიმაში-ქარში] ცელოფნებს ვაკეთებთ. ნარმანია როცა იყო მერი, მაშინ თქვეს, ჯიხურები იქნებაო, წავიდა ნარმანია და არაფერი. უპატრონო ქვეყანაში ვართ შვილო. ჩვენ ვარსებობთ, ჩვენ არა ვცხოვრობთ”.

საუბრის ბოლოს კიდევ ერთხელ გვთხოვს, ჩემი სახელი და გვარი არ დაწეროო, მერე 2 წლის შვილთაშვილზე გვიყვება, ბაღის ამბებს გვიზიარებს. ცალკე ცხოვრობენ და ძალიან მენატრებაო: “ბებოს სიცოცხლე, ახლა ისე მენატრება”.

გარევაჭრობა საქართველოში

გარემოვაჭრეობა არაფორმალური შრომაა, რომელში ჩართულთა უმრავლესობა, როგორც წესი, ქალია. გარემოვაჭრე შეიძლება იყოს ადამიანი, რომელიც ყიდის გარკვეულ პროდუქციას და ამისთვის არ გააჩნია მუდმივი ან დაცული ადგილი. ამ ტიპის შრომაში ჩართული ადამიანები შეიძლება გადაადგილდებოდნენ ერთი ადგილიდან მეორეზე ან პროდუქტს ყიდდნენ დახლზე.

საქართველოში გარე ვაჭრობა კანონით აკრძალულია. სხვადასხვა ხელისუფლების პირობებში, არაერთხელ იყო შემთხვევა, როცა გარემოვაჭრეებს ტერიტორიას იძულების გზით ატოვებინებდნენ, ამასთან, ყოფილა მათი ნივთების წაღების მაგალითებიც. როგორც წესი, ასეთ დროს სახელმწიფოს წარმომადგენლები გარევაჭრობის შეზღუდვის რამდენიმე მიზეზს ასახელებენ: კანონი, ადგილობრივი მოსახლეობისა თუ სტუმრების გადაადგილების შეფერხება, ანტისანიტარია და უსაფრთხოების დაბალი დონე, ქალაქის იერსახის დამახინჯება და ა.შ. ყოფილა შემთხვევები, როცა გარემოვაჭრეებისთვის სავაჭრო ობიექტებზე შეუთავაზებიათ ადგილები, თუმცა, როგორც წესი, ამას მცირე ნაწილი თანხმდება. მიზეზად ისინი უმეტესწილად ასახელებენ ბაზრებში სივრცეების გადასახადს, ასევე, დახლის ადგილს, მაგალითად, რამდენად ახლოსაა ის შესასვლელთან, სადაც მყიდველების უფრო დიდი ნაკადი მოძრაობს და ა.შ.

საქართველოში გარემოვაჭრეობასთან დაკავშირებით საჯარო წყაროებზე სულ რამდენიმე კვლევის მოძიებაა შესაძლებელი. ერთ-ერთია ნათია ქარჩილაძის 2018 წლის დოკუმენტი “არაფორმალური ეკონომიკის გენდერული ასპექტები: თბილისში მცხოვრები გარემოვაჭრე ქალების მაგალითზე”, რომლის თანახმად, გარემოვაჭრეთა უმრავლესობა სიღარიბის პირას მყოფი ადამიანია, რომელთაც არ გააჩნიათ არანაირი კაპიტალი თუ დამატებითი შემოსავალი, შესაბამისად, მთლიანად მიბმულნი არიან გარევაჭრობაზე.

“ჩვენ არ გვაქვს ავადმყოფობის და სიკვდილის უფლება, მერე ჩვენი ოჯახები საერთოდ ულუკმაპუროდ დარჩება”, — აღნიშნავს კვლევის ერთ-ერთი რესპონდენტი.

კვლევა 16 გარემოვაჭრე ქალის გამოცდილებას ეყრდნობა და ამბობს, რომ რესპონდენტების ნაწილი, რომლებსაც უმაღლესი განათლება აქვთ, გარევაჭრობაში ჩაბმამდე ფორმალურ სექტორში მუშაობდა, თუმცა სოციალური მდგომარეობის, გარემო პირობებისა და ეკონომიკური ტრანზიციის პირობებში, მოუხდათ გარეთ გასვლა და ვაჭრობა. მეორე ნაწილი კი აღნიშნავს, რომ სოციალური სიდუხჭირისა და გაჭირვების გამო ვერ მოახერხა სათანადო უნარ-ჩვევებისა და განათლების მიღება, შესაბამისად, განწირული აღმოჩნდა არაფორმალური, დაბალშემოსავლიანი და სამსახურისთვის.

“ხალხს არ მოვწონვართ, ერთმა ქალმა მითხრა, ქალაქში ჩამოსული სტუმარი ხედავს გარევაჭრობის გამო დაბინძურებულ და დამახინჯებულ ადგილებს და უნდა აგყარონო. გაათავისუფლონ ქალაქი და დაისვენოსო”, — ვალია, 75 წლის, კვლევის რესპონდენტი.

დოკუმენტში ერთი თავი ეთმობა რესპონდენტთა გატაცებებსა და ცხოვრების მნიშვნელოვან მომენტებს. კვლევის თანახმად, გარემოვაჭრეებისთვის, ფაქტობრივად, არ არსებობს პირადი ბედნიერება და მათი ცხოვრება მუდმივი გადარჩენის პროცესია, სადაც თავიანთი თავი არ ახსოვთ.

“შესაბამისად, მათთვის ყველა მნიშვნელოვანი მომენტი საყვარელი ადამიანის ბედნიერებასთან, მათთვის სარჩოს მიტანასთანაა დაკავშირებული. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შვილები და შვილიშვილები, რომელთა კეთილდღეობა მათთვის მთავარი მამოძრავებელია”.