მართალია, პასტორ მარტინ ნიიმიოლერის ეს სიტყვები უკვე იმდენჯერ გამოიყენეს სხვადასხვა ქვეყანაში და სხვადასხვა დროს, შეიძლება ბანალურად ჟღერდეს, მაგრამ აქტუალობას, სამწუხაროდ, არ კარგავს. ამიტომ, ამ წერილს მეც ასე დავიწყებ:
“როცა ნაცისტები კომუნისტებს მიადგნენ,
ხმა არ ამომიღია, რადგან კომუნისტი არ ვყოფილვარ.
ებრაელებს მიადგნენ და ხმა არ ამომიღია,
რადგან ებრაელი არ ვყოფილვარ.
პროფკავშირებს მიადგნენ და ხმა არ ამომიღია,
რადგან პროფკავშირის წევრი არ ვყოფილვარ.
კათოლიკეებზე გადავიდნენ და ხმა არ ამომიღია,
რადგან კათოლიკე არ ვყოფილვარ.
შემდეგ მე მომადგნენ…
და აღარავინ იყო დარჩენილი, რომ ხმა ამოეღო…”
მახსოვს, 2012 წელს, როცა ნაციონალური მოძრაობა ხელისუფლებაში ყოფნის ბოლო თვეებს ითვლიდა, მე თბილისში ცოტა ხნის ჩამოსული ვიყავი და მიმდინარე ახალი ამბების გაშუქებაშიც მაშინ ვიდგამდი ფეხს. ერთი პოლიტიკური პარტიის ხელში აკუმულირებული ძალაუფლება სარკისებურად აისახებოდა სატელევიზიო მედიაზე — სახელისუფლო ტელევიზიების ეთერში გასული მასალები ხშირად გაჭრილი ვაშლივით ჰგავდა ერთმანეთს, როგორც ახლა.
რა არ ვნახეთ წინა ხელისუფლების დროს — ჟურნალისტების დაკავება, დაშინება, მუქარა, ფიზიკური ძალადობის შემთხვევები, სპეცრაზმი ტელევიზიაში და ა.შ.
იმ პერიოდის ჟურნალისტებიდან ზოგმა პროფესია შეიცვალა, ზოგი დღემდე იბრძვის თავისუფალი სიტყვისთვის, ზოგი კი კვლავ სამთავრობო მედიაში მუშაობს და ამჯერად სხვა პარტიას ემსახურება. არიან ისეთებიც, რომლებსაც იმ წლებში ავიწროებდნენ და დღეს თავად იქცნენ შემვიწროებელთა პროპაგანდისტებად.
ქართული ოცნება ხელისუფლებაში მოსვლამდე იძლეოდა პირობას, რომ ეს აღარ განმეორდებოდა, თუმცა ბოლო 12 წლის განმავლობაში მედიის მიმართ ხელისუფლების დამოკიდებულება სულ უფრო და უფრო უარესდება. თავიდან კვირაში ერთხელ სამინისტროებში პრესკონფერენციები იმართებოდა, სადაც მინისტრისთვის (ან მოადგილისთვის მაინც) ნებისმიერი კითხვის დასმა შეგვეძლო, პრესსამსახურში სატელეფონო ზარებსაც პასუხობდნენ და კითხვებსაც, მთავრობის სხდომის გაშუქებისას კი ყველა მინისტრთან “მიგესვლებოდა” და ა.შ. მერე ეს ყველაფერი ნელ-ნელა, ეტაპობრივად გაქრა, მმართველმა გუნდმა კრიტიკულ მედიას ბოიკოტი გამოუცხადა, პრესსამსახურის თანამშრომლებმა ჟურნალისტების დახმარების ნაცვლად ხელის შეშლა დაიწყეს, საჯარო ინფორმაციის მიღება გართულდა და, ახლა, ფაქტობრივად, შეუძლებელია, კრიტიკულ კითხვებზე ქართული ოცნების წარმომადგენელთა აგრესიულმა პასუხებმაც იმატა.
ჩემზე მეტი გამოცდილების მქონე ჟურნალისტებს 7 ნოემბრის და 26 მაისის დარბევის გაშუქების გამოცდილებაც აქვთ, თუმცა “ჩემი პირველი დარბევა” გავრილოვის ღამე იყო — როცა ქართული ოცნების ხელისუფლებამ რუსთაველის გამზირზე პირველად გამოიყენა “სპეციალური საშუალებები”, თან ყოველგვარი გაფრთხილების გარეშე. მეტიც, რამდენიმე წუთით ადრე იმჟამინდელმა პრემიერმინისტრმა, მამუკა ბახტაძემ თქვა, რომ რეზინის ტყვიები და ცრემლსადენი გაზი ქართული ოცნების ხელწერა არ არის. იმ ღამეს დაშავდა 200-ზე მეტი ადამიანი და მათგან რამდენიმემ დაკარგა თვალი. დაშავებულთა შორის 40-მდე ჟურნალისტი იყო. თუმცა სახელმწიფოს მხრიდან ძალის დემონსტრირება აქ არ დასრულებულა — 2019 წლის ზაფხულსა და შემოდგომაზე რუსთაველის გამზირზე სპეცრაზმი არაერთხელ ვიხილეთ, 2020 წლის შემოდგომაზე კი მცირერიცხოვანი აქცია დაარბიეს ცესკოსთან, რა დროსაც ასევე დაშავდნენ ჟურნალისტები.
მომდევნო წელი ქართული მედიის ისტორიაში ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე და ტრაგიკული იყო — ჰომოფობიური და ძალადობრივი დაჯგუფება ალტ ინფო ფიზიკურად გაუსწორდა პრაიდ მარშის გასაშუქებლად მყოფ 50-ზე მეტ ჟურნალისტს. ბრბომ დაარბია არასამთავრობო ორგანიზაციების ოფისები, მათ შორის, თბილისი პრაიდის. ეს იყო დღე, როცა პრესის მაიდენტიფიცირებელი ნიშანი კი არ გიცავდა, სამიზნედ გაქცევდა. ხელისუფლება, რომელსაც ხელფასს ვუხდით, არაფერს აკეთებდა მშვიდობიანი მოქალაქეების დასაცავად და პოლიცია, რომელიც წინა წლებში აქციებს არბევდა, ახლა არსად ჩანდა. მეტიც, 5 ივლისის დილით იმჟამინდელმა პრემიერმინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა მწვანე შუქი აუნთო ძალადობას.
5 ივლისი ჰგავდა შურისძიებას მედიაზე. შურისძიებას ხელისუფლების მხრიდან — კრიტიკული კითხვებისთვის და დაუმორჩილებლობისთვის და შურისძიებას ძალადობრივი ჯგუფების მხრიდან — იმ დღეებში ლგბტქია+ თემის მხარდაჭერისთვის. და, რა თქმა უნდა, ეს იყო ქვიარ თემის ჩაგვრის, დაშინების, ძალადობის უპრეცედენტო შემთხვევა, რომელსაც თემი კიდევ უფრო უნდა დაეზიანებინა, შედეგად კი ხელისუფლებას ქულები დაეწერა.
5 ივლისიდან რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა აქციაზე ნაცემი ოპერატორი, ლექსო ლაშქარავა და მაშინ, ჩემს ცხოვრებაში პირველად, პარლამენტში, პოლიტიკოსების თვალწინ, საპროტესტო პლაკატით დავდექი. ჟურნალისტების აქციებზე იქამდეც ვყოფილვარ, მაგრამ არა პარლამენტში, სადაც კითხვის დასმას ვარ მიჩვეული.
ეს ჟურნალისტისთვის მარტივი საქმე როდია — მართალია, ამის შემდეგ პარლამენტში აქციაში მონაწილეობა არაერთხელ მომიწია, მაგრამ სასტვენის გამოყენება ამ დრომდე “ვერ გავბედე”. ეთიკური ჟურნალისტიკა გულისხმობს, რომ უნდა ვიყოთ კრიტიკულები და ჩასაფრებულები ძალაუფლების მქონე პირების მიმართ, მაგრამ, ამავდროულად, მიუკერძოებლები, დაბალანსებულები. ეს ყველაფერი კი ჩარჩოში ყოფნას გვაჩვევს, რომლიდან გამოსვლაც ბოლო წლებში ბევრ ჩვენგანს მოგვიწია.
მოგვიწია რუსული კანონის გამოც, რომლითაც ხელისუფლება თავისუფალ მედიასა და არასამთავრობო ორგანიზაციებს ზღუდავს. კანონი, რომელიც ჩვენი ნების საწინააღმდეგოდ მოგვაკრავს “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის” იარლიყს, უკვე ამოქმედებულია. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის არსებობას საფრთხე ემუქრება, თუმცა ჩვენ ბრძოლას ვაპირებთ.
ქართული ოცნების კიდევ ერთი საკანონმდებლო ინიციატივა არარსებულ “ლგბტ პროპაგანდას” ეხება, რომელიც ზღუდავს ქვიარ ადამიანების უფლებებს და აწესებს ცენზურას.
სიძულვილის კანონზე მეტი ინფორმაციისთვის გაეცანით ჩვენს სტატიებს:
- “ოცნების” ჰომოფობიური კანონიც რუსულია და ეხება ყველას, მათ შორის, შენც — აგიხსნით რატომ
- როგორ მუშაობს სიძულვილზე, ჰომოფობიასა და კონსპირაციის თეორიებზე აგებული საარჩევნო კამპანია
ასეთ კრიტიკულ დროს განსაკუთრებულად აკვირდები მტრებსა და მოკავშირეებს. მოკავშირეებად ჩვენთვის სრულიად უცნობი ადამიანები იქცნენ, მტრებად კი ისეთებიც, რომლებთან ერთად წლების განმავლობაში გვიმუშავია, გვითენებია და გვიღამებია. ისინი, თავად ხელისუფლების გავლენის ქვეშ მყოფები, დღეს თამამად ამტკიცებენ, რომ ჩვენ “უცხოური ძალის” გავლენის ქვეშ ვართ.
ჟურნალისტებს ხომ წლების განმავლობაში გვასწავლიდნენ, რომ ყველაფერს აქვს მეორე მხარე და მეც დიდხანს ვცდილობდი დამენახა, რა იყო ის “მეორე მხარე” პროპაგანდისტულ მედიებში მომუშავე ადამიანებისთვის — რა იდგა იმის უკან, რასაც აკეთებენ. ბევრ სხვადასხვა ვერსიაზე ვიფიქრე და ბოლოს მაინც მივედი დასკვნამდე, რომ არც ერთი მათგანი არ არის იმის საპირწონე, რასაც ახლა ჩემი “კოლეგები” აკეთებენ.
რიტორიკული კითხვა: ნეტავ “კოლეგები” თუ დაინტერესდნენ, რა ხდება “მეორე მხარეს”?
ყველაფერი დიდი ხანია გასცდა სარედაქციო პოლიტიკას და “რა ვქნა, პროდიუსერმა დამავალას”. ეს ჩემმა “კოლეგებმაც” კარგად იციან. მათ შეუძლიათ სიუჟეტში მიზანმიმართულად მოიტყუონ და ხალხს სიმართლედ შეასაღონ; მათ შეუძლიათ მიზანმიმართულად დააზიანონ არასამთავრობო ორგანიზაციები, რადგან ასეთი დაკვეთა მიიღეს და ფეხებზე დაიკიდონ ადამიანები, რომლებიც სწორედ ამ არასამთავრობოების დახმარებით არსებობენ და არა მათი დამკვეთების; მათ შეუძლიათ არარსებული “ლგბტ პროპაგანდის” ნარატივის ხალხისთვის თავსმოხვევაზე იმუშაონ გეი ბარიდან გაუსვლელად; მათ, თავად ლგბტქია+ თემის წევრებს, შეუძლიათ პირდაპირ ეთერში ისაუბრონ არარსებული “ლგბტ პროპაგანდის” საფრთხეებზე, როცა მათზე კარგად ცოტა ვინმემ თუ იცის, რომ ადამიანი “პროპაგანდით” გეი ვერ გახდება; მათ შეუძლიათ მოამზადონ დეზინფორმაციული, რუსული პროპაგანდის მესიჯებით გაჟღენთილი სიუჟეტი და მერე ევროპის რომელიმე ქალაქში გადაფრინდნენ პაემნებისთვის, რადგან თავიანთ ქვეყანაში თავადვე უშლიან ხელს სიყვარულს და აძლიერებენ სიძულვილს; მათ შეუძლიათ უყურონ, როგორ კარგავენ ყველაფერს მათი მეგობრები რუსული კანონის გამო და ან გაჩუმდნენ, ან სულაც სახელისუფლებო პროპაგანდაში ჩაერთონ; მათ შეუძლიათ აწარმოონ ღიად ანტიევროპული პოლიტიკა და მეორე დღეს ევროპაში გადაღებული ფოტოები გამოაქვეყნონ, ისარგებლონ ევროკავშირის სიკეთეებით, მათ შორის, უვიზო მიმოსვლით.
ეს ადამიანები ჩემი “კოლეგები” ვერ იქნებიან. ადრე თუ გვიან, ყველა ბოროტება მთავრდება და დამთავრდება ესეც, მაგრამ რას იტყვიან მერე — სად ვიყავით და რას ვაკეთებდითო? მე სიამაყით ვიტყვი, სადაც ვიყავი და მეტიც — დავიცავ “კოლეგებსაც”, როცა მათი უფლებები დაირღვევა. და აუცილებლად დაირღვევა, რადგან ისინი ახლა არიან მხოლოდ ინსტრუმენტი ბოროტების ხელში, რომელსაც მაშინვე გადააგდებენ, როგორც კი აღარ დასჭირდებათ. გადახედეთ ისტორიას და დარწმუნდებით ამაში.
წერილი ბანალურად ქცეული ჭეშმარიტებით დავიწყე და ასევე დავასრულებ: “ბოლოს ყველას გაგვახსენდება არა მტრების სიტყვები, არამედ მეგობრების დუმილი”.