ტერმინს არაბინარული იმ ადამიანების აღსაწერად იყენებენ, რომლებიც თავს არც კაცებად და არც ქალებად აიდენტიფიცირებენ. ტერმინი მოიცავს გენდერული იდენტობებისა და გენდერული გამოხატვის მრავალგვარობას, რომელიც გენდერის ტრადიციული ბინარული გაგების სისტემის მიღმაა. აღნიშნული ბინარული გაგება კულტურიდანაა ნაკარნახევი და ადამიანებს, გენდერის მიხედვით, მხოლოდ ქალებად და კაცებად განასხვავებს.
► სქესის განსაზღვრა ემყარება დაბადებისას ჩატარებულ სამედიცინო შეფასებას, რომელიც სხეულის ბიოლოგიური და ფიზიკური მახასიათებლების, კერძოდ, რეპროდუქციული ორგანოების, გენებისა და ჰორმონებზე დაკვირვების მიხედვით იქმნება. დაბადებისას მინიჭებულ ბიოლოგიურ სქესად შეიძლება მივიჩნიოთ ქალი, კაცი ან ინტერსექსი.
► გენდერი სოციალურად და სამართლებრივად აღიარებული კონსტრუქტია; საზოგადოების მხრიდან, ადამიანის გენდერულ როლზე დაყრდნობით, სხვადასხვა მოლოდინის ერთობლიობა, რომელიც მოიცავს გამოხატვას, ქცევას და ა.შ. გენდერი არ არის სხვა ადამიანებისთვის ხილული და კონკრეტული გენდერული იდენტობისადმი მიკუთვნებულობა ინდივიდუალური გადაწყვეტილებაა. ამის გათვალისწინებით, გენდერთან თავის იდენტიფიცირებისას ადამიანები არა ფიზიკურ მახასიათებლებს ანიჭებენ გადამწყვეტ მნიშვნელობას, არამედ იმ მოლოდინთა ერთობლიობას, რომელიც საზოგადოებას მათთვის შესაბამისი გენდერის მიმართ აქვს.
არ არსებობს გენდერულ იდენტობების ფიქსირებული რაოდენობა, რადგან გენდერული იდენტობები სპექტრზეა განლაგებული და ახალი იდენტობების წარმოქმნის ან/და ერთმანეთთან კომბინირების შესაძლებლობები უსასრულოა. თითოეულმა ადამიანმა, შესაძლოა, აღმოაჩინოს სპექტრის კონკრეტული წერტილი, რომელზე მონიშვნაც თავს ყველაზე კომფორტულად აგრძნობინებს. ეს წერტილი დროთა განმავლობაში, შესაძლოა, შეიცვალოს კიდეც, რადგან, სექსუალობის მსგავსად, გენდერული იდენტობაც, შესაძლოა, იყოს ფლუიდური და ცვალებადი.
ვინ არიან არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანები?
არაბინარული იდენტობის მქონე ადამიანები არიან ისინი, რომელთა გენდერული იდენტობა და გენდერული გამოხატვა გენდერის მხოლოდ “ქალისა” და “კაცის” კატეგორიებში არ თავსდება, თუმცა არსებობენ ადამიანები, რომლებიც თავს ქალად ან კაცად მოიაზრებენ და ამავდროულად, არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე პირებად ინიშნავენ თავს. არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანები, ასევე, შესაძლოა, ემიჯნებოდნენ ყველა გენდერს, რამდენიმე გენდერში ათავსებდნენ თავიანთ იდენტობას და ა.შ.
ტერმინი არაბინარული (ინგლ. Non-binary) ინგლისურ ენაზე სიტყვის შეკვეცილი ვარიანტით, “Enby” ანაცვლებენ, რაც არაბინარულის ინიციალების გაერთიანებაა, თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ შესაძლოა, აღნიშნული შემოკლება ყველა არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანისთვის არ იყოს კომფორტული.
არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანი შესაძლოა იყოს სხვადასხვა გენდერის წარმომადგენელი. მაგალითად:
- გენდერქვიარი — ადამიანი, რომლის გენდერული იდენტობა არ ჯდება ჰეტერონორმატიული საზოგადოების მიერ შემუშავებულ ნორმებში, კერძოდ, გენდერულ როლთან, ექსპრესიასთან, ქცევასთან და სხვა ნიშნებთან მიმართებით. გენდერქვიარი შესაძლოა გამოხატავდეს კრებით ტერმინს და მოიცავდეს იმ ადამიანთა ჯგუფს, რომლებიც თავს გენდერის ბინარულ გაგებაში არ სვამენ;
- აგენდერი — ადამიანი, რომელიც თავს არც ერთ გენდერს მიაკუთვნებს ან არ აქვს გენდერი. ამ გენდერის აღსანიშნავად იყენებენ ტერმინებსაც: გენდერულად ნეიტრალური, გენდერის არმქონე და სხვა;
- გენდერფლუიდი — ადამიანი, რომლის გენდერული იდენტობა ცვალებადია და არ არის დროში ფიქსირებული;
- გრეიგენდერი — ადამიანი, რომელსაც არ აქვს ძლიერი კავშირი და მიკუთვნებულობა რომელიმე გენდერული იდენტობის მიმართ, თუმცა ნაწილობრივ არის გენდერული ბინარულობის მიღმა;
- ომნიგენდერი / პანგენდერი / პოლიგენდერი — ადამიანი, რომელიც არა მხოლოდ ერთ გენდერს მიაკუთვნებს თავს, არამედ — რამდენიმეს ან ყველას;
- ინტერგენდერი — ადამიანი, რომლის გენდერული იდენტობაც ქალსა და კაცს შორისაა;
- ანდროგინი — ადამიანი, რომლის გენდერიც შესაძლოა ერთდროულად იყოს ფემინური და მასკულინური ან ფემინურობასა და მასკულინობას შორის;
- ბიგენდერი — ადამიანი, რომელსაც ორი გენდერი აქვს. ბიგენდერი ადამიანები ხშირად ირგებენ როგორც მასკულინურ, ასევე, ფემინურ როლებს კომბინაციაშიც და ერთმანეთისგან ცალ-ცალკეც;
- ტრიგენდერი — ადამიანი, რომელიც თავს სამ გენდერს მიაკუთვნებს.
- ტრანსგენდერი — კრებითი ტერმინია და მოიცავს ადამიანებს, რომელთა გენდერული იდენტობა, ექსპრესია და ქცევა არ ემთხვევა მათი ბიოლოგიური სქესის მახასიათებლებისა და საზოგადოების მიერ სქესთან მიბმული გენდერული როლის მოლოდინებს. ტერმინი, შესაძლოა, მოიცავდეს როგორც კაცსა და ქალს, ასევე — არაბინარულ ადამიანებს.
მნიშვნელოვანია, გავიაზროთ, რომ კონკრეტულ გენდერთან თავის იდენტიფიცირება და სპექტრზე თავის მიკუთვნება ვერ იქნება სწორი ან არასწორი, რადგან გენდერთან მიმართებით თითოეული ადამიანის გამოცდილება უნიკალური და პირადია და ამას პატივი უნდა ვცეთ.
როგორ გავიგოთ, ჩვენც არაბინარულები ვართ თუ არა?
თუ თქვენს გენდერულ იდენტობას კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებთ და არ ხართ დარწმუნებული, რომ გენდერის ბინარულ გაგებაში ათავსებთ თავს, პირველ ყოვლისა, იცოდეთ, რომ ეს აბსოლუტურად ნორმალურია და თქვენი გამოცდილება — ვალიდური.
ზოგიერთი გამოცდილება, რომელიც არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანებს აქვთ და ყველაზე ხშირადაა გავრცელებული, შესაძლოა მოიცავდეს:
- გენდერის ტრადიციულად კატეგორიზებასთან და თავის ქალად ან კაცთან იდენტიფიცირებასთან მიმართებით თავის არაკომფორტულად გრძნობა;
- განცდა, რომ იმ გენდერულ მოლოდინებს ვერ ამართლებთ და იმ როლებს ვერ ერგებით, რომლებთანაც ახდენს საზოგადოება თქვენი გენდერის ასოცირებას;
- ყველაზე კომფორტულად თავს მაშინ გრძნობთ, როცა გენდერულ სპექტრზე ქალსა და კაცს მიღმა ან მათ შორის ათავსებთ თავს.
მსგავსი გაურკვევლობის შემთხვევაში, განიხილეთ კონსულტაცია სამედიცინო და მენტალური ჯანმრთელობის პროფესიონალთან, რომელსაც აქვს მსგავს საკითხებში გამოცდილება და კომპეტენცია და შეუძლია, დაგეხმაროთ აღნიშნულთან დაკავშირებით ნავიგაციაში.
ტრანსგენდერი ადამიანებიც არაბინარულები არიან?
ტრანსგენდერი და არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანები ორი განსხვავებული, თუმცა ერთმანეთთან კავშირში მყოფი ჯგუფია. შესაბამისად, ზოგიერთი ტრანსგენდერი ადამიანი, შესაძლოა, იყოს არაბინარული, თუმცა მათი უმეტესობა თავს ქალად ან კაცად აიდენტიფიცირებს. გენდერული იდენტობა ინდივიდუალურია და ყველას გამოცდილება — განსხვავებული. ამის გათვალისწინებით, თითოეულმა ინდივიდმა უნდა განსაზღვროს, როგორ იდენტიფიცირდება და არის თუ არა რომელიმე იარლიყი მისთვის კომფორტული.
რა არის გენდერული დისფორია?
ტერმინი გენდერული დისფორია აღნიშნავს იმ დისკომფორტსა და დისტრესს, რომელსაც ადამიანები თავიანთი გენდერული იდენტობის გამო განიცდიან. კერძოდ, როცა მათი დაბადებისას მინიჭებული სქესი თანხმობაში არ მოდის მათ გენდერულ იდენტობასთან. გენდერული დისფორიის მქონე ადამიანს, შესაძლოა, დისკომფორტი ჰქონდეს სხეულის სქესობრივი მახასიათებლების გამო, ასევე — სქესით მინიჭებული გენდერული როლებისა და მოლოდინების გამოც. აღნიშნული შიდა კონფლიქტის აღმოფხვრას ტიპურად ეხმარება გენდერული ექსპრესიის ცვლილება ან/და ტრანზიცია.
ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაცია (APA) განსაზღვრავს გენდერულ დისფორიას, როგორც კლინიკურად მნიშვნელოვან დისტრესს, რომელიც კავშირშია გენდერულ შეუსაბამოსთან, რაც, თავის მხრივ, შესაძლოა მოიცავდეს სურვილს, ძირითადი ან/და მეორეული სქესის მახასიათებლების შეცვლასთან დაკავშირებით.
არაბინარულობა და სექსუალობა
ადამიანები ხშირად მიიჩნევენ, რომ გენდერული იდენტობა და სექსუალური ორიენტაცია ერთმანეთთანაა მიბმული, თუმცა ისინი ერთმანეთისგან განსხვავებულია. გენდერული იდენტობა განსაზღვრავს ადამიანთა გენდერულ მიკუთვნებულობას, ხოლო სექსუალობა — ვის მიმართ გვაქვს სექსუალური მიზიდულობა. შესაბამისად, გენდერული იდენტობა არ განსაზღვრავს სექსუალობას.
ამის გათვალისწინებით, არაბინარული გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანებს, ისევე, როგორც სხვებს, შესაძლოა, ჰქონდეთ სხვადასხვა სექსუალური და რომანტიკული პრეფერენცია, რაც მათი სხვა ადამიანებისადმი მიზიდულობის წინაპირობაა. ზოგიერთი არაბინარული ადამიანი გეია, ზოგი — ლესბოსელი, ბისექსუალი, პანსექსუალი, ასექსუალი და ა.შ.
წყარო:
წაიკითხეთ მეტი: