ჰომოფობიური კანონი მიზნად ისახავს ლგბტქია ადამიანების დისკრიმინაციას და ცენზურას აწესებს — SJC

ნანა
სოციალური სამართლიანობის ცენტრი

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის განცხადებით, ქართული ოცნების მიერ ინიციირებული ჰომოფობიური კანონპროექტი, რომელსაც საზოგადოება “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” კონსტიტუციური კანონის პროექტად იცნობს, ეწინააღმდეგება გამოხატვის თავისუფლებას და ცენზურას აწესებს.

ამასთან, ეს საკანონმდებლო ინიციატივა, ადამიანის უფლებების დაცვის სფეროში კონსტიტუციურ და საერთაშორისო სამართლებრივ პრინციპებთან შეუთავსებლობის მიღმა, წინააღმდეგობაში მოდის ევროინტეგრაციის ამოცანებთან, რომლებიც თანასწორობის იდეალების დაცვის პრინციპზეა დაფუძნებული. შესაბამისად, ადამიანის უფლებებისა და დემოკრატიისთვის ზიანის მიღმა, ეს კონსტიტუციური ინიციატივა აფერხებს ქვეყნის ევროპულ ინტეგრაციას და ეწინააღმდეგება მის საკვანძო ღირებულებებს.

ორგანიზაციის მოსაზრებით, კანონპროექტი შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციასთან, როგორც  ფორმალურ-სამართლებრივი კუთხით, ისე მატერიალურ-სამართლებრივი შინაარსითაც; გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის მიღმა, ორგანიზაციის შეფასებით, კანონპროექტი მიზნად ისახავს ლგბტი ჯგუფის დისკრიმინაციას და, ამდენად, შემოთავაზებული საკანონმდებლო ინიციატივა შეუსაბამოა თანასწორობის პრინციპთანაც.

“შეკრების, ნაწარმოების, პროგრამის ან სხვა მასალის, ასევე საჯარო ან კერძო საგანმანათლებლო დაწესებულების სასწავლო პროცესში გამოყენებული ინფორმაციის შინაარსობრივი კონტროლის დაშვება და უფლებაში ჩარევის ძალიან ფართო, ბუნდოვანი და არალეგიტიმური საფუძვლების დაშვება კონსტიტუციის და ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის საბაზო პრინციპებს ეწინააღმდეგება და დემოკრატიული და პლურალისტური საზოგადოებისთვის შეუთავსებელი ჩარევაა”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.

ორგანიზაციის შეფასებით, აშკარაა, რომ ჰომოფობიური კანონი, რომლის მისაღებადაც ქართულ ოცნებას არ ჰყავს მხარდამჭერების საკმარისი რაოდენობა, ჰომოფობიის პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოყენებას უფრო ისახავს მიზნად და სოციალური სიძულვილის ინსტრუმენტალიზების და გენერირების უმძიმეს მაგალითს წარმოადგენს.

“მიუხედავად იმისა, რომ კანონპროექტის ავტორები ცდილობენ გამიჯნონ ერთმანეთისგან ლგბტი უფლებების დაცვა და “პროპაგანდა”, მათ მიერ ინიციირებული ტექსტი, ისევე როგორც ამ კანონპროექტთან დაკავშირებით გაკეთებული საჯარო განცხადებები, უშვებს არა მხოლოდ ლგბტი ადამიანების, არამედ მასწავლებლების, ჟურნალისტების, პროფესორების, მწერლების, რეჟისორების, ექიმების და სხვათა გამოხატვასა და აკადემიურ თავისუფლებაში თვითნებურ და შეუზღუდავ ჩარევას. ამასთანავე, აშკარაა, რომ არსებული საკანონმდებლო ინიციატივის განხილვას და დისკურსულ დონეზე მტრულ ენას მოჰყვება სიძულვილით მოტივირებული ძალადობის ზრდა და ლგბტი ადამიანებისთვის და სხვებისთვის მტრული და საფრთხის შემცველი გარემოს შექმნა. შესაბამისად, ეს ინიციატივა წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციით გარანტირებულ თანასწორობის უფლებასთან და მათ შორის, ევროინტეგრაციის გზაზე საქართველოს მიერ აღიარებულ ვალდებულებებთან, რომელთა შორისაა ანტიდისკრიმინაციული პოლიტიკის გატარება და სიძულვილით მოტივირებულ დანაშაულებთან ბრძოლა”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი დოკუმენტს აქვეყნებს, რომლის მიზნად ჰომოფობიური კანონპროექტის სწორედ გამოხატვის თავისუფლების პერსპექტივიდან შეფასება სახელდება. ამასთანავე ორგანიზაცია აცხადებს, რომ კანონპროექტის განხილვის დინამიკის შესაბამისად, ცენტრი ამ კანონპროექტს პირადი და ოჯახური ცხოვრების, განათლების უფლების პერსპექტივიდანაც შეაფასებს.

“2024 წლის 4 აპრილს, ქართულმა ოცნებამ ჰომოფობიური საკანონმდებლო ცვლილებების პროექტი დააინიციირა, რომელიც, ლგბტი ადამიანებისთვის პირად და ოჯახურ ცხოვრებასთან ერთად, შეკრებისა და გამოხატვის შემზღუდავ დათქმებსა და ცენზურასაც ითვალისწინებს”, — ვკითხულობთ განცხადებაში.


წაიკითხეთ მეტი ჰომოფობიურ კანონპროექტზე: როგორ მუშაობს სიძულვილზე, ჰომოფობიასა და კონსპირაციის თეორიებზე აგებული საარჩევნო კამპანია


სოციალური სამართლიანობის ცენტრის განმარტებით, კანონის განმარტებით ბარათში საგანგებოდ მიეთითება, რომ: “ყოველი ადამიანის ძირითადი უფლებები აღიარებული და დაცულია საქართველოს კონსტიტუციითა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო აქტებით, განურჩევლად ადამიანის ცხოვრების წესისა. წარმოდგენილი კონსტიტუციური კანონის პროექტი მიზნად არ ისახავს არცერთი ამ ძირითადი უფლების უგულებელყოფას”. თუმცა, მეორე მხრივ, ცალსახაა, რომ ინიციირებული კანონპროექტი იმთავითვე ეწინააღმდეგება იმ კონსტიტუციურ გარანტიებს, რომლებიც ექსპლიციტურად ადგენენ გამოხატვის თავისუფლებასა და ცენზურის დაუშვებლობის პრინციპს.

ორგანიზაცია დამატებით აღნიშნავს, რომ შემოთავაზებული საკანონმდებლო ცვლილებების მხარდამხარ, მმართველი პარტია საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” საკონსტიტუციო ცვლილებების საყოველთაო-სახალხო განხილვას ატარებს. ხელისუფლება ცდილობს დაარწმუნოს  საზოგადოება, რომ საკონსტიტუციო ცვლილებების გარეშე, ქალისა და კაცის, გენდერის, დედისა და მამის ცნებები და ზოგადად, ქართული იდენტობა საფრთხის წინაშე დგას.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის მიერ გამოქვეყნებული დოკუმენტი განიხილავს ჰომოფობიურ კანონის შესაბამისობას როგორც ადგილობრივ, ისე საერთაშორისო კანონმდებლობასთან თუ სტანდარტებთან მიმართებითაც:

ინიციირებული კონსტიტუციური კანონის შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციასთან

დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტი აზრისა და მისი გამოხატვის თავისუფლებას განამტკიცებს და ადგენს, რომ “დაუშვებელია ადამიანის დევნა აზრისა და მისი გამოხატვის გამო”. ამავე მუხლის მე-3 ნაწილით კი, ცენზურა დაუშვებლადაა ცნობილი.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრეცედენტული გადაწყვეტილების მიხედვით, “თითოეული ადამიანი ინდივიდუალურია, განუმეორებელია, განსხვავებულია და სწორედ ეს ქმნის შანსს მრავალფეროვნებისა და, მაშასადამე, პროგრესისთვის. ამიტომ შეუძლებელია იმ მოსაზრებების თუ გამონათქვამების შემოფარგვლა და ამომწურავად იდენტიფიცირება, ტერმინოლოგიის განსაზღვრა, რომელიც მთლიანად საზოგადოებისთვის, ყველა ადამიანისთვის მისაღებია. მით უფრო დაუძლეველი ამოცანაა ასეთ მოსაზრებებზე ხელოვნურად შეთანხმება ან უპირობოდ გაზიარების დავალდებულება, შედეგად კი, ყველაფერი დანარჩენის კანონის მიღმა გამოცხადება. […] ამიტომ სახელმწიფოს არ გააჩნია უფლებამოსილება, დაყოს აზრები “მართებულ“ თუ “არამართებულ“, “სასურველ” თუ “არასასურველ” და სხვა სახის კატეგორიებად. თუ ადამიანს არ შეუძლია იმის თქმა, რასაც ფიქრობს ან თუ მას აიძულებენ თქვას ის, რასაც არ ეთანხმება, ამით შეურაცხყოფენ ადამიანის უფლებების საფუძველთა საფუძველს – მის ღირსებას”.

საკონსტიტუციო სასამართლოს ამავე გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ:

“ზოგადად, სიტყვის მართლმსაჯულების ობიექტად ქცევა უკიდურეს შემთხვევაში უნდა ხდებოდეს, როდესაც ეს ობიექტურად აუცილებელია. არ შეიძლება გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა მართლმსაჯულების გზით მხოლოდ იმის გამო, რომ არ ვეთანხმებით, გვეშინია, გვძულს, მიგვაჩნია, რომ საზოგადოების მორალისა თუ ტრადიციების შეუსაბამოა. გამოხატვის თავისუფლების და, მაშასადამე, დემოკრატიის სიცოცხლისუნარიანობისთვის განსაკუთრებული სიფრთხილე სწორედ ასეთი ნეგატიური განწყობებისა, თუ დამოკიდებულებების განმაპირობებელი მოსაზრებების მიმართ სამართლის დამოკიდებულებას მართებს. გამოხატვის თავისუფლების დაბალანსების საუკეთესო გზა ისევ გამოხატვაა — რადგან ნებისმიერი მოსაზრება, გამონათქვამი, რომელსაც არ ეთანხმები, არ მოგწონს ან, შენი აზრით, სიმართლეს არ შეესაბამება, შეიძლება უარყო საწინააღმდეგო მოსაზრებებითა და იდეებით, რომელთაც იზიარებ, მოგწონს ან სწორად მიგაჩნია”.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის განცხადებით, თავის მხრივ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრეცედენტული პრაქტიკა მიუთითებს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებითა და ამავე მუხლის მე-2 პუნქტით დაცულია ინფორმაციის თავისუფლად მიღებისა და გავრცელების უფლება ინფორმაციის შინაარსობრივი ფილტრაციის გარეშე და რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა, შინაარსობრივი რეგულირების შემოღების გზით, ამ უფლებაში ჩარევის ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე ფორმაა, ხოლო იმის სავალდებულოდ განსაზღვრა, თუ რა შინაარსის აზრის/ინფორმაციის გავრცელებაა დაუშვებელი, სასამართლოს აზრით, პირთა გონებისათვის “ინფორმაციული ფილტრის” დაყენებას გულისხმობს.

მმართველი პარტიისა და საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერების მითითებით, კანონპროექტის ამოქმედების შედეგად, ისინი მართლმსაჯულების გზით დააკანონებენ, მაუწყებლის/გამომცემლობის მიერ მასალის განთავსების შინაარსობრივ რეგულირებას და ეთიკურ-მორალურ ჭრილში დაარეგულირებენ და შეაფასებენ  ნებისმიერი საინფორმაციო საშუალების მიერ გადაცემული კონტენტის შინაარსს. ამასთანავე, როგორც ქართული ოცნების წარმომადგენლები აანონსებენ, იმუშავებს შესაბამისი “შემფასებელი სამსახური”, რომელიც ამა თუ იმ მასალის კანონთან შინაარსობრივ შესაბამისობას შეაფასებს. გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივი რეგულირების არა ტექნიკური საკითხების, არამედ მთლიანი უფლებამოსილების კონკრეტულ სამსახურზე დელეგირება კი, თავის მხრივ, კონსტიტუციის ფორმალურ მოთხოვნებს ეწინააღმდეგება.

ორგანიზაციის შეფასებით, გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის მიღმა, წარმოდგენილი კანონპროექტი მიზნად ისახავს ლგბტი ჯგუფის დისკრიმინაციას და, ამდენად, შემოთავაზებული საკანონმდებლო ინიციატივა შეუსაბამოა თანასწორობის პრინციპთანაც. ინიციირებული კანონპროექტი ცალსახად დისკრიმინაციულია. იგი განსხვავებულ მოპყრობას ადგენს ლგბტი ადამიანებისა და არაჰეტერონორმატიული იდეებისა და შეხედულებების მქონე პირების მიმართ, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლს, რომლის თანახმად, სამართლის წინაშე ყველა ადამიანი თანასწორია.

მიუხედავად იმისა, რომ  საქართველოს კონსტიტუციის ტექსტში პირდაპირ არ არის ნახსენები სექსუალური ორიენტაცია, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლით გარანტირებულია სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით დისკრიმინაციის დაუშვებლობა, რაზეც საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაც მიუთითებს.

“განსახილველი კანონპროექტი ლგბტი ადამიანებსა და სხვა პირებს განსხვავებულ მდგომარეობაში აქცევს და მათ გამოხატვასა და შეკრებას, ასევე სწავლებას, შინაარსობრივი კონტროლისა და აკრძალვების ველში აქცევს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თანახმად, განსხვავებული საკანონმდებლო რეგულირება ყველა შემთხვევაში არ ჩაითვლება კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპის დარღვევად. სასამართლოს მოსაზრებით, სოციალურ, სამართლებრივ და დემოკრატიულ სახელმწიფოში მოქალაქეთა საერთო მასიდან გარკვეული ჯგუფის გამოყოფა და მათთვის განსხვავებული, შედარებით არახელსაყრელი სამართლებრივი რეგულირების განსაზღვრა განპირობებული უნდა იყოს არსებითი, გონივრული და ობიექტური მიზეზებით. თუმცა, “ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” კონსტიტუციური კანონის პროექტის სხვადასხვა პუნქტით წარმოქმნილი განსხვავებული მოპყრობის გამართლება, შეუძლებელია არსებითი, გონივრული და ობიექტური მიზეზებით. განსახილველი კანონის პროექტი ლგბტი ადამიანებს, ასევე არაჰეტერონორმატიული შეხედულებებისა და იდეების გამომხატველ პირებს, განუსაზღვრელი ვადით, გამონაკლისის გარეშე უწესებს აბსოლუტურ აკრძალვებს გამოხატვის თავისუფლების კუთხით, რის ერთადერთ ლეგიტიმურ მიზნადაც, კანონმდებელი იმგვარ ბუნდოვან ცნებას ასახელებს, როგორიც ოჯახური ღირებულებების დაცვაა. ყოველივე ამის გათვალისწინებით, ორგანიზაციის აზრით, უდავოა, რომ წარმოდგენილი კანონპროექტი შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციასთან, როგორც  ფორმალურ-სამართლებრივი კუთხით, ისე მატერიალურ-სამართლებრივი შინაარსითაც”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.

ინიციირებული კონსტიტუციური კანონის შესაბამისობა ეროვნული კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სტანდარტებთან

დოკუმენტში ასევე აღნიშნულია, რომ ინიიცირებული კონსტიტუციური კანონი არსებითად ეწინააღმდეგება ეროვნული კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ბაზისურ სტანდარტებს.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ცნობით, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, სახელმწიფო ცნობს და იცავს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ფასეულობებს. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, გამოხატვის თავისუფლება შინაარსობრივად გამოხატვის სხვადასხვა ფორმას მოიაზრებს, მათ შორის:

  • აზრის აბსოლუტურ თავისუფლებას;
  • ნებისმიერი ფორმის ინფორმაციისა და იდეების მოძიების, მიღების, შექმნის, შენახვის, დამუშავებისა და გავრცელების უფლებას;
  • ცენზურის დაუშვებლობას;
  • სწავლის, სწავლებისა და კვლევის აკადემიურ თავისუფლებას;
  • ხელოვნების, შემოქმედებისა და გამოგონების თავისუფლებას.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი აცხადებს, რომ, თავის მხრივ, კანონმდებლობა ადგენს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლებსაც. სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, გამოხატვის თავისუფლების ნებისმიერი შეზღუდვა შეიძლება დაწესდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი ეს გათვალისწინებულია ნათელი და განჭვრეტადი, ვიწროდ მიზანმიმართული კანონით და შეზღუდვით დაცული სიკეთე აღემატება შეზღუდვით მიყენებულ ზიანს. ხოლო უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება პირდაპირ უნდა მიემართებოდეს ლეგიტიმური მიზნის განხორციელებას, იგი უნდა იყოს კრიტიკულად აუცილებელი დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისთვის. ამასთანავე, გამოხატვის თავისუფლების მზღუდავი მოწესრიგება არ უნდა იყოს დისკრიმინაციული და იგი უნდა იყოს პროპორციულად შემზღუდავი.

ორგანიზაცია ასევე აღნიშნავს, რომ უმნიშვნელოვანესია საკანონმდებლო დათქმა გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივი რეგულირების შესახებ, რომლის მიხედვით, “შინაარსობრივი რეგულირება შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ თვალსაზრისობრივად ნეიტრალური, არადისკრიმინაციული შეზღუდვის სახით“.

თავის მხრივ, დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, საქართველოში აკრძალულია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია, მათ შორის, პირდაპირი დისკრიმინაციაც, რაც არის ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას ადამიანს არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს (ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით) რომელიმე ნიშნის, მათ შორის, სექსუალური ორიენტაციის გამო.

მეტად განჭვრეტადია საკანონმდებლო ჩანაწერი გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივი რეგულირების შესახებ. დასაშვებია, დაწესდეს სიტყვისა და გამოხატვის შინაარსობრივი რეგულირება, თუ გამოხატვა ეხება:

  • ცილისწამებას;
  • უხამსობას;
  • პირისპირ შეურაცხყოფას;
  • დანაშაულის ჩადენისკენ წაქეზებას;
  • მუქარას;
  • პერსონალურ მონაცემებს, სახელმწიფო, კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას;
  • რეკლამას, ტელეშოპინგს ან სპონსორობას;
  • სამხედრო მოსამსახურის, ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის, წევრის ან თანამშრომლის სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას;
  • თავისუფლებააღკვეთილი ან თავისუფლებაშეზღუდული პირის სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას.

“მმართველი გუნდის ინიციირებული საკონსტიტუციო კანონის პროექტი აშკარად სრულად ეწინააღმდეგება გამოხატვის თავისუფლებისა და დისკრიმინაციის დაუშვებლობის ეროვნული კანონმდებლობით განსაზღვრულ სტანდარტებს. კანონის პროექტით დადგენილი შეზღუდვები, რომლებიც ლგბტი თემისა და არაჰეტერონორმატიული შეხედულებების მქონე პირების გამოხატვის თავისუფლების შემზღუდავ, დისკრიმინაციულ რეგულაციებს წარმოადგენს და ზემოთ აღნიშნულ პირებს სრულად ართმევს გენდერულ იდენტობასთან და სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებული საკითხებისა და შინაარსების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისა და მიღების შესაძლებლობას”, — აღნიშნულია დოკუმენტში.

ინიციირებული კონსტიტუციური კანონის შესაბამისობა ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციასთან

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი მიუთითებს, რომ გამოხატვის თავისუფლებას ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი განამტკიცებს, რომლის პირველი პუნქტის მიხედვით, “ყველას აქვს აზრის გამოხატვის თავისუფლება. ეს უფლება მოიცავს ადამიანის თავისუფლებას, გააჩნდეს საკუთარი შეხედულება, მიიღოს ან გაავრცელოს ინფორმაცია ან იდეები საჯარო ხელისუფლების ჩაურევლად და სახელმწიფო საზღვრების მიუხედავად”. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მე-10 მუხლის მე-2 ნაწილი სრულად და ამომწურავად ასახელებს იმ ლეგიტიმურ მიზნებს, რომელთა არსებობისას შესაძლებელია შეიზღუდოს ეს უფლება.

“პრეცედენტულია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული მიდგომა, რომ გამოხატვის თავისუფლება ერთ-ერთი განუყოფელი ფუნდამენტია დემოკრატიული საზოგადოებისთვის, ძირითადი პირობაა მისი პროგრესისა და თითოეული ადამიანის განვითარებისთვის და რომ გამოხატვის თავისუფლება მიემართება არა მხოლოდ ისეთ “ინფორმაციასა” და “იდეებს”, რომლებიც მოწონებულია და მიღებული როგორც არაძალადობრივი ან ინდიფერენტული, არამედ ისეთსაც, რომელიც, შესაძლოა, შეურაცხმყოფელი, შოკისმომგვრელი ანდა შემაწუხებელი იყოს სახელმწიფოსთვის ან მოსახლეობის რომელიმე სეგმენტისათვის. ასეთია პლურალიზმის მოთხოვნა, ტოლერანტულობა და გახსნილი გონება, რომელთა გარეშეც დემოკრატიული საზოგადოება ვერ იარსებებს”, — აღნიშნულია დოკუმენტში.

ორგანიზაციის ცნობით, არასრულწლოვანთა ინტერესების დაცვის მოტივით ლგბტი ადამიანების გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კუთხით რელევანტურია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე “ბაიევი და სხვები რუსეთის წინააღმდეგ”, რომელშიც ადამიანის ევროპულმა სასამართლომ, ქართული ოცნების ინიციირებული კანონპროექტის მსგავსი, რუსეთში მოქმედი კანონმდებლობა მკაცრად გააკრიტიკა.

განმცხადლები იყვნენ ლგბტ+ აქტივისტები, რომელთა თქმით, რუსეთში მოქმედი კანონმდებლობა არა მხოლოდ ზღუდავდა მათ აქტივობასა და ჩართულობას ლგბტ+ უფლებების ადვოკატირების კამპანიებში, არამედ აიძულებდა მათ, დაემალათ საკუთარი სექსუალური ორიენტაცია, რადგან ამაზე საჯაროდ საუბარი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად გამოცხადდა. განმცხადებლები სწორედ ადმინისტრაციული წესით მიეცნენ პასუხისმგებლობაში ლგბტ+ შინაარსის შემცველი ბანერების საჯაროდ  გამოფენისათვის.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი მიუთითებს, რომ სასამართლოს განმარტებით, დაუშვებელია გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა გამართლებული იყოს მორალური საფუძვლებით, მით უფრო, როდესაც შეზღუდვის მთავარ ლეგიტიმურ მიზნად “ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდის” აკრძალვა სახელდება. სასამართლომ მიიჩნია, რომ მაშინ, როდესაც პირის გამოხატვის თავისუფლება იზღუდება, არასაკმარისია დასაბუთება, რომ ფართო საზოგადოება კრიტიკულად არის განწყობილი ჰომოსექსუალობის მიმართ და, რომ ერთი და იმავე სქესის ადამიანების ურთიერთობა, შესაძლოა, შეუთავსებელი იყოს ტრადიციულ ოჯახურ ღირებულებებთან.

ორგანიზაცის განმარტებითვე, სასამართლომ საგანგებოდ მიუთითა, რომ იგი მტკიცედ უგულებელყოფს სახელმწიფოთა იმგვარ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც ცალსახად მიკერძოებულია ჰეტეროსექსუალი უმრავლესობის მიმართ. კონკრეტულ ქვეყანაში უმცირესობათა თემის ირგვლივ ნეგატიური განწყობების არსებობა და “ტრადიციებთან შეუთავსებლობის” მტკიცება სასამართლომ განსხვავებული მოპყრობისათვის საკმარის გამართლებად არ მიიჩნია.

“დამატებით, სასამართლომ იმსჯელა არასრულწლოვანთა დაცვის, როგორც ლეგიტიმური მიზნის, დაუსაბუთებლობაზეც. ევროპულმა სასამართლომ განმარტა, რომ “ისეთი სენსიტიური საკითხების განხილვისას, როგორიცაა სექსუალური განათლება, მშობელთა პოზიცია, საგანმანათლებლო პოლიტიკა და მესამე პირთა გამოხატვის უფლება, თანადროულად უნდა იქნას დაბალანსებული და ამგვარ კონტექსტში, ხელისუფლებას არ აქვს სხვა არჩევანი, გარდა იმისა, რომ ხელი შეუწყოს ობიექტური, მრავალფეროვანი, მეცნიერულად ზუსტი და ახალგაზრდა აუდიტორიისათვის სასარგებლო ინფორმაციის გავრცელებას”.

ვინაიდან  განმცხადებელთა მიერ თავიანთი სექსუალური იდენტობის გამოხატვა არ შეიცავდა სექსუალურად ექსპლიციტურ, მცდარ ანდა აგრესიულ გამოხატვას და ისინი არ ადვოკატირებდნენ და მოუწოდებდნენ სხვებს რაიმე კონკრეტული სექსუალური ქცევის განხორციელებისკენ, ევროპულმა სასამართლომ მიიჩნია, რომ მათი გამოხატვა მშობელთა და ბავშვთა უფლებებს არ ეწინააღმდეგებოდა. ამდენად, ამ საქმეზე, საბოლოოდ სასამართლომ  გამოხატვის თავისუფლებაში უკანონო ჩარევა დაადგინა”, — აღნიშნულია დოკუმენტში.

ვენეციის კომისიის კრიტიკა ინიციირებული კანონპროექტის ანალოგი მოწესრიგების შესახებ

დოკუმენტში განხილულია 2013 წელს, ვენეციის კომისიის მიერ რუსეთის ფედერაციაში, ასევე, იმავე პერიოდში უკრაინასა და მოლდოვას რესპუბლიკაში მიღებული კანონი “ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდის აკრძალვის შესახებ” ერთობლივი განხილვა, რომელმაც სამივე შემთხვევაში სისტემურ სამართლებრივ ხარვეზებსა და პრობლემურობაზე მიუთითა.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის განმარტებით, ვენეციის კომისიამ მიუთითა, რომ თუკი სახეზეა გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა, აუცილებელია, ამგვარი შეზღუდვა, ერთი მხრივ, იყოს კანონით განსაზღვრული, ხოლო მეორე მხრივ, იყოს განჭვრეტადი.

“კომისიამ განაცხადა, რომ დაუშვებელია, კანონის უმთავრესი ფუნდამენტი და მიზანი იმგვარი ფართო ცნებების აკრძალვა იყოს, როგორიცაა ტერმინი “პროპაგანდა” და “პრომაცია”, რადგან არსებული სამართლებრივი პრაქტიკა ბუნდოვანი და არაგანჭვრეტადია პროპაგანდის დებულებების გამოყენების კუთხით. კომისიის თქმით, ეს დებულებები, პრეცედენტული სამართლით, არ არის სათანადოდ განმარტებული და ამდენად, ბუნდოვანია, “ჰომოსექსუალური პროპაგანდის აკრძალვა” გულისხმობს თუ არა, მათ შორის, ჰომოსექსუალობის მხარდაჭერის გამომხატველი მოსაზრებას, ინფორმაციას,  ჰომოფობიური დამოკიდებულების შეცვლის მცდელობას, ანდა პირის სექსუალური ორიენტაციის ფაქტობრივი ინფორმაციის გასაჯაროებას”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.

ვენეციის კომისიის აზრით, “ჰომოსექსუალობის პროპაგანდის” აკრძალვა, ერთი მხრივ, განავრცობს ამა თუ იმ ადამიანის სექსუალური ორიენტაციის შესახებ დისკუსიებს, თუმცა, მეორე მხრივ, კატეგორიულად ზღუდავს ლგბტ თემს მიკუთვნებულ პირთა მიერ ამის შესახებ საჯაროდ საუბარს, რაც გამოხატვის თავისუფლებით დაცულ სტანდარტებს არ შეესაბამება.

“ამასთანავე, მოწესრიგებაზე მსჯელობისას, კომისიამ განმარტა, რომ იმგვარი მზღუდავი ზომების გამოყენების ლეგიტიმურობა, რომლებიც საზოგადოებრივი სივრციდან ჰეტეროსექსუალთა გარდა, ყველა სხვა სექსუალური იდენტობის მქონე ჯგუფს განდევნის, მტკიცე და დამაჯერებელი მიზეზებით უნდა იყოს დასაბუთებული. თავის მხრივ, საზოგადოებრივი მორალის დაცვა კომისიამ არ მიიჩნია ლეგიტიმურ მიზნად, იმდენად რამდენადაც, მისი განმარტებით, ლგბტი ადამიანების მიერ გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობა არ არის დამოკიდებული ჰეტეროსექსუალი უმრავლესობის წევრთა პოზიტიურ/ნეგატიურ განწყობებზე და რომ საზოგადოებრივი მორალის მიზნით დაწესებული ნებისმიერი შეზღუდვა უნდა ეფუძნებოდეს პრინციპებს, რომლებიც არ არის ექსკლუზიური ერთი კონკრეტული ტრადიციის ანდა განწყობის მიმართ”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის განმარტებით, კომისიამ ასევე განიხილა “ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდის აკრძალვის” შესახებ კანონით დასახელებული მეორე ლეგიტიმური მიზნის, არასრულწლოვანთა დაცვის აუცილებლობის მართლზომიერება. კომისიის აზრით, დაუშვებელია, არასრულწლოვნებისთვის ხელმისაწვდომი არ იყოს საკმარისი ინფორმაცია სექსუალობის საკითხებზე, მათ შორის, ჰომოსექსუალობაზე, ამდენად, კომისიამ ბავშვთა დაცვის მოტივიც არალეგიტიმურ მიზნად ცნო.

“ვენეციის კომისიამ 2021 წელს მწვავედ გააკრიტიკა უნგრეთის მიერ შემუშავებული საკონსტიტუციო კანონიც, რომელიც მნიშვნელოვნად ზღუდავდა სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის სუბიექტების შესახებ ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების თავისუფლებას”, — აღნიშნულია დოკუმენტში.


შეგახსენებთ, რომ ქართულმა ოცნებამ ჰომოფობიური, ადამიანის უფლებების საწინააღმდეგო ცვლილებების პროექტი დააინიცირა, რომელიც, მათ შორის, შეკრებისა და გამოხატვის შემზღუდავ დათქმებსა და ცენზურას ითვალისწინებს. ვრცლად: სიძულვილი, ცენზურა, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა — “ოცნების” ინიციატივა პარლამენტშია