ჰომოფობიური და სექსისტური ნარატივები, რომლებსაც პოლიტიკური აქტორები საარჩევნოდ ავრცელებენ

გიორგი ბასხაჯაური
ნატალია ავალიანი / მედია აპრილი

მონიტორინგის მხარდამჭერია UNDP. მასალაში გამოთქმული მოსაზრებები, დაკვირვებები და ანალიზი ეკუთვნის მედია აპრილს.


საარჩევნო წლის დასაწყისში “ქართულმა ოცნებამ” ჯერ საკონსტიტუციო ცვლილებები მოინდომა, რათა მასში ჰომოფობიური დათქმები ასახულიყო და საჯარო განხილვებიც გამართა, შემდეგ კი, რაკი მათ მისაღებად ხმები არ ეყო, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო, ადამიანის უფლებების შემზღუდავი კანონპროექტების პაკეტი ზუსტად წინასაარჩევნოდ, სექტემბერში  მიიღო. ამის გათვალისწინებით, წინასაარჩევნო პერიოდში ლგბტქია+ ადამიანების დამაზიანებელი, ყალბი ნარატივების შემცველი, სიძულვილის განცხადებები პოლიტიკური პირებისგან ხშირად გვესმის, სახელისუფლებო მედია საშუალებებში კი ეს გზავნილები უპასუხოდ ვრცელდება.

ანგარიშის თანახმად, საზოგადოებაში არსებული ირაციონალური შიშების გამოყენებით მოსახლეობაზე გავლენის მოხდენა წლების განმავლობაში უცდია არაერთ პოლიტიკურ პარტიას, რომლებიც გენდერსა თუ სექსუალობას ქართულ ტრადიციებთან დაპირისპირებაში მყოფად წარმოაჩენენ, თანასწორობის მომხრეებს კი — ტრადიციების მტრებად.

სიტყვების ეს ერთობლიობა — “ლგბტ პროპაგანდა” რუსეთის მიერ მოგონილი ნარატივია, რომელსაც პუტინი აქტიურად იყენებდა ამომრჩევლების მობილიზებისთვის, 2013 წელს კი კანონიც მიიღო. ამომრჩევლების უცხო “მტრის” წინააღმდეგ კონსოლიდაციის მიზნითა და ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანთა დაცვის სახელით, ქართული ოცნებაც ცდილობს, “ლგბტ პროპაგანდასთან” ბრძოლა საარჩევნო კამპანიის ერთ-ერთ უმთავრეს საკითხად აქციოს, “გლობალური ომის პარტიის მიერ საქართველოს ომში ჩათრევის” რისკებთან ერთად.

მედია აპრილი წინასაარჩევნო (26 აგვისტო-26 ოქტომბერი) და არჩევნების შემდგომ (27 ოქტომბერი-26 ნოემბერი) პერიოდში პოლიტიკურ აქტორებს აკვირდება და ლგბტქია+ და ქალების უფლებების შესახებ გავრცელებულ იმ ნარატივებს სწავლობს, რომლებსაც საარჩევნოდ ხმების მობილიზებისთვის იყენებენ. აღნიშნულ სტატიაში კი გიყვებით, რას აჩვენებს 26 აგვისტოდან 26 სექტემბრის ჩათვლით ჩატარებული მონიტორინგი.

მონიტორინგის სუბიექტები არიან კვალიფიციური და არაკვალიფიციური საარჩევნო სუბიექტები, პარტიები და პოლიტიკოსები, რომლებიც მონაწილეობენ 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებში, ასევე, მთავრობა (ცენტრალური, ადგილობრივი, აჭარის), პრემიერმინისტრი და პრეზიდენტი. კვლევის მიზნებისთვის 9 სატელევიზიო არხი, 10 ონლაინ და 2 ბეჭდური მედია, ასევე 16 პოლიტიკური პარტიისა და კოალიციის Facebook-ის ოფიციალური გვერდია შერჩეული. მონიტორები წინასწარ შემუშავებული საკვანძო სიტყვების გამოყენებით აკვირდებოდნენ გაშუქებულ მასალებს. პოლიტიკური პარტიების Facebook გვერდებზე დაკვირვებისთვის კი პირდაპირი გზაა გამოყენებული.

“ქართული ოცნების” ჰომოფობიური საარჩევნო ნარატივი 

პირველი შუალედური ანგარიშის თანახმად, “ქართული ოცნება” აქტიურად იყენებს პოლიტიკურ ჰომოფობიას, დისკრიმინაციულ ენას წინასაარჩევნო დაპირებებში. რაც შეეხება ოპოზიციურ პარტიებს, მათი უმრავლესობა იშვიათად და ირიბად ეხება მმართველი პარტიის მიერ მიღებულ ჰომოფობიურ კანონს.

19 სექტემბერს, რუსთავში გამართულ პარტიულ შეხვედრაზე ბიძინა ივანიშვილმა თქვა, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობის მოპოვების შემდეგ, ერთხელ და სამუდამოდ დაასრულებდნენ — “ხალხისთვის ფსევდოლიბერალური იდეოლოგიის თავს მოხვევის, ჩვენი ღირებულებების, კულტურისა და ისტორიის შეურაცხყოფისა და დაკნინების ყველა ძალადობრივ მცდელობას!”. მამუკა მდინარაძემ კი ოზურგეთში გამართულ პარტიულ შეხვედრაზე განაცხადა: “რაც ვერ მოახერხა ვერც ერთმა დამპყრობელმა საქართველოში, რომ გადაეშენებინა ქართველი ერი, შეიძლება სულ რამდენიმე თაობაში მოახერხონ ამ გზით და ამიტომ, ამას განსაკუთრებულად უნდა აღვუდგეთ წინ”.

მდინარაძეს არც იმის თქმა დავიწყებია, რომ მათი ოპონენტები “შიგნით ხალხის და გარეთ — მათი პატრონების” შიშით აიგნორებენ აღნიშნულ საკითხს. კანონის მიღების პერიოდში “ქართული ოცნებისა” და “ხალხის ძალის” წევრების განცხადებები ცხადყოფს, რომ ოპოზიციის მხრიდან ამ თემაზე საუბრის ნაკლებობას ხელისუფლება მანიპულაციურად უკავშირებდა გარე აქტორებს, კონკრეტულად კი — დასავლეთს.

შალვა პაპუაშვილი უფრო შორს წავიდა და პირდაპირ დაიწყო მტკიცება, რომ ოპოზიციას სურს “ლგბტ პროპაგანდა” სკოლებსა და ბაღებში და არა მხოლოდ ეს:

“ისინი ამბობენ, რომ სკოლებში, ბაღებში არასრულწლოვანებთან უნდა მიდიოდეს პროპაგანდა ლგბტ საკითხებზე; ისინი ამბობენ, რომ უნდა იყოს ერთნაირსქესიანთა ქორწინება დასაშვები; ისინი ამბობენ, რომ ერთნაირსქესიან წყვილებს უნდა შეეძლოთ ბავშვების შვილად აყვანა. ეს მათი იდეოლოგიაა. “ლელო”, “ნაციონალური მოძრაობა”, სხვები, ვინც არიან, ყველას იდეოლოგია არის ლგბტ პროპაგანდის წახალისება საქართველოში”, — აღნიშნა პაპუაშვილმა.

თუმცა, ქართული ოცნების საარჩევნო სტრატეგია ყველაზე მოკლედ შეაჯამა “ხალხის ძალის” წევრმა, გურამ მაჭარაშვილმა, სულ რაღაც ერთი ფრაზით:

“ჩვენ ვიცავთ ოჯახურ ღირებულებებს, ვიცავთ მშვიდობას, ოპოზიცია იცავს ელგებეტე ღირებულებებს და უნდა ომი”.

ქვიარ ადამიანებზე პირდაპირი თავდასხმა იყო გურამ მაჭარაშვილის განცხადება, რომელშიც ამბობდა, რომ არ შეიძლება ბავშვი ანდო ადამიანს, “რომელსაც თვითონ ვერ გაურკვევია ქალი იქნება თუ კაცი”. მიხეილ ყაველაშვილის მანიპულაციური განცხადება კი ევროკავშირთან დაკავშირებულ განწყობებზე გავლენის მოხდენის მცდელობაა — “გამოწვევაა ლგბტ პროპაგანდისგან ოჯახების დაცვა — ევროკავშირში სულ ორი ქვეყანაა, სადაც ერთსქესიანთა ქორწინება დაშვებული არ არის და ეს ზეწოლა გაგრძელდება”. აღსანიშნავია, რომ თანასწორი ქორწინება ევროკავშირში გაწევრიანების წინაპირობა ან მოთხოვნა არ არის და ეს მანიპულაციური ნარატივია.

რას ამბობდნენ ოპოზიციური პარტიები

რაც შეეხება ოპოზიციური პარტიების პოზიციას, კვლევის მიხედვით, “გირჩი’ შედარებით აქტიურად საუბრობდა ჰომოფობიური კანონის შესახებ, თუმცა ზოგჯერ ეს გამოხმაურება ჰომოფობიური და დამაზიანებელი იყო. იაგო ხვიჩიას თქმით, არ იცის, “საქართველოში ეს საფრთხე სად შეამჩნიეს, მაგრამ თუ დღევანდელი კონსტიტუცია ქართულ საზოგადოებაში გეების მოჭარბების საფრთხეს ქმნის, ეს კონსტიტუციაც მათი [ქართული ოცნების] მიღებულია, ამიტომ ვერავის დააბრალებენ, კონსენსუსზე წავედით ვინმესთანო”. ვახტანგ მეგრელიშვილმა კი თქვა, რომ გაუმართლებელია ადამიანს შვილად აყვანაზე უარი “სექსუალური გემოვნების” გამო უთხრა.

საანგარიშო პერიოდში, ​ოპოზიციური პარტიების დიდი ნაწილი მიღებულ საკანონმდებლო პაკეტთან დაკავშირებით პოზიციას საერთოდ არ აფიქსირებდა და ჟურნალისტების კითხვაზე საპასუხოდ კი, უმეტესწილად აღნიშნავდნენ, რომ ეს “ქართული ოცნების” მორიგი დაპირებაა ხალხზე ზემოქმედებისთვის. მაგალითად, 

ჰომოფობიურ კანონთან დაკავშირებით კითხვაზე საპასუხოდ თინა ბოკუჩავამ თქვა, რომ აღნიშნულ დისკუსიაში მონაწილეობას არ მიიღებს, რადგან ხელისუფლება ცდილობს ცრუ ნარატივებით გადაფაროს რეალური პრობლემები. ზურა ჯაფარიძემ კი აღნიშნა, რომ “ქართული ოცნება” იყენებს შიშს, თითქოს, დასავლეთის ნაწილი თუ გავხდებით, “რამე დაემართებათ ჩვენს შვილებს”.

“წინასაარჩევნო ამბავია, ცდილობენ მოიგონ იმ ადამიანების გული, რომლებიც ჯერ ამ პროპაგანდით დააშინეს და დააჯერეს, რომ ჩვენ თუ წავალთ დასავლეთისკენ და გავხდებით დასავლეთის ნაწილი, რაც ყოველთვის იყო საქართველო, თითქოს ამით რამე დაემართებათ ჩვენს შვილებს. თავიდან ბოლომდე ბოდვაა და წინასაარჩევნოდ იყენებენ ამ შიშებს”.

განსხვავებული პოზიცია ჰქონდათ პარტია “გახარია საქართველოსთვის” წარმომადგენლებს. მათი თქმით, აპირებდნენ მხარი დაეჭირათ პაკეტში შემავალი რამდენიმე კანონპროექტისთვის, რომლებიც დაკავშირებულია ბაღებში და სკოლებში ბავშვების უფლებების დაცვასთან, “მათ შორის პროპაგანდის შეზღუდვის ნაწილში”. თეონა აქუბარდიამ გარკვეულწილად გაიმეორა ნარატივი და თქვა, რომ “ნებისმიერი პროპაგანდა ბავშვების წინააღმდეგ არის სრულიად მიუღებელი”. თუმცა, იქვე ისიც დაამატა, რომ “ქართულ ოცნებას” რეალურად ბავშვები არ ადარდებს.

თავდასხმა დასავლეთზე

კვლევა აჩვენებს, რომ “ხალხის ძალა” და “ქართული ოცნება” არ ერიდებოდნენ დასავლელი პოლიტიკოსების დაკნინების მცდელობებს და არც ანტიდასავლური ნარატივების გავრცელებისგან იხევდნენ უკან.

“ხალხის ძალა” აღნიშნავდა, რომ ევროკავშირისა და ამერიკის მაღალი პოლიტიკური თანამდებობის პირები უკვე აღარ მალავენ იმ რეალურ მიზეზებს, რის გამოც საქართველოს ხელისუფლება დემოკრატიულ უკუსვლაში დაადანაშაულეს და ევროინტეგრაციის პროცესი გაიყინა, მათ შორის — “ეს არის ლგბტ პროპაგანდის აკრძალვა”. იმავე პარტიის წევრი, დავით ქართველიშვილი კი ამერიკას ადანაშაულებდა ქვიარ ადამიანების დევნაში და ამბობდა, ჩვენკენ არ უნდა იშვერდნენ ხელსო. გურამ მაჭარაშვილი პერსონალურ თავდასხმაზე გადავიდა და მიხაილ როთს “ოფიციალურად გათხოვილი კაცი” უწოდა, რომელიც “ოპოზიციას სათავეში უდგას ლგბტ დროშით”. მაჭარაშვილმა იქვე დასძინა — “რადიკალური ოპოზიცია მხარს უჭერს საქართველოს “გაელგებეტებას” ლგბტ დროშით და ჩვენ გვინდა ტრადიციების დაცვა ეროვნული დროშით”.

პრემიერმა კობახიძემ კი განმარტა, რა არის მათთვის ევროპა — “ჩვენთვის ევროპა ნიშნავს სწორედ რომ ტრადიციულ ფასეულობებს, ქრისტიანულ ფასეულობებს და თუ ვინმეს სხვანაირად უნდა წარმოაჩინოს ევროპა, ეს არის ჩვენთვის კატეგორიულად მიუღებელი”. ამ ფასეულობებზე საუბართან ერთად კი ისიც აღნიშნა, კანონი მხოლოდ “ლგბტ პროპაგანდის, ფსევდო ლიბერალური პროპაგანდის” შეზღუდვას ისახავს მიზნადო.

გამოხმაურება კესარია აბრამიძის მკვლელობაზე

კვლევაში აისახა კესარია აბრამიძის მკვლელობასთან დაკავშირებული გამოხმაურებებიც. ტრანსგენდერი ქალი ჰომოფობიური კანონის მიღებიდან ერთ დღეში მოკლეს, ამიტომ ამ ორ ამბავს შორის კავშირზე პოლიტიკოსების ნაწილიც ლაპარაკობდა:

კესარია აბრამიძის სამოქალაქო პანაშვიდს დაესწრო და შემთხვევას სოციალურ ქსელში პოსტით გამოეხმაურა სალომე ზურაბიშვილი. პრეზიდენტმა დაწერა, რომ იმედოვნებს, ეს მაინც გამოაფხიზლებს საზოგადოებას, რადგან სიძულვილი მტერს მანიპულაციის საშუალებას აძლევს.

ნინო წილოსანი სამძიმრის პოსტით შემოიფარგლა და პოლიტიკური შინაარსი არ გაუვრცელებია. “ქართული ოცნების” წევრმა, მაკა ბოჭორიშვილმა კი დაწერა, რომ კრიმინალს პოლიტიკური გემოვნება არ აქვს, ოპონენტების გამოხმაურების საპასუხოდ კი თქვა, რომ ეს არის “სიძულვილით გაჟღენთილი ვითომ სიძულვილის გმობა, პოლიტიკით გაჯერებული სამძიმარი” და დაამატა  — “სხვისკენ თითგაშვერილები თავად ახდენთ ადამიანების სტიგმატიზებასაც და დისკრიმინაციასაც”. ბოჭორიშვილის აღნიშნული განცხადება ტელეკომპანია იმედმა გაავრცელა. გამოცემა მარშალპრესმა კი გამოაქვეყნა “ქართული ოცნებიდან” აჭარის უმაღლესი საბჭოს დელეგატის, ცოტნე ანანიძის ფეისბუკ პოსტი, რომელშიც ამბობდა, რომ კესარიას მკვლელობას მაღალი ალბათობით ჰომოფობიის მოტივები არ ჰქონდა და ნუ ეცდებოდნენ პოლიტიკური მოტივებისა და წახალისების ძიებას.

“ხალხის ძალის” წარმომადგენელმა, ზურაბ ქადაგიძემ კი შემთხვევა მიხაილ როთის საქართველოში ჩამოსვლას დაუკავშირა და ირიბად ოპონენტების ბრალეულობის ძიება დაიწყო. კესარია აბრამიძის მკვლელობის შესახებ როთმა დაწერა, რომ ის მოკლეს ჰომოფობიური კანონის მიღებიდან ერთ დღეში, ქადაგიძემ კი საპასუხოდ თქვა: “რა საოცარი დამთხვევაა, რომ ეს ნაძირალა ჩამოვიდა, კანონი დაამუნათა, მთელ საქართველოს შეურაცხყოფა მიაყენა, გაგვაფრთხილა, რომ სასწრაფოდ გაიწვიეთ უკანო და კანონის მესამე მოსმენის დღეს, იმ საცოდავს კლავენ?! თან რა ბედნიერების ყიჟინა დასცა კოლექტიურმა ნაც-მოძრაობამ ნახეთ?”.

ქალთა უფლებები, სექსიზმი და დისკრიმინაციული ენა

კვლევის მიხედვით, როცა საქმე ეხება სექსისტურ აღქმებსა და დისკრიმინაციულ ენას, საანგარიშო პერიოდში ორი მთავარი შემთხვევის ირგვლივ გაჩაღდა დისკუსია — პირველი იყო თეა წულუკიანის სექსისტური პოსტი, ხოლო მეორე ლაშა ბაქრაძის დამაკნინებელი, დისკრიმინაციული განცხადება.

თეა წულუკიანის პოსტი ეხმაურებოდა ანა დოლიძის განცხადებას, რომელიც ამბობდა, რომ “ქართულ ოცნებას ეზიზღება ძლიერი ქალები”. წულუკიანმა კი საპასუხოდ დაწერა:

“თქვენ პირადად პოლიტიკაში ემბრიონად თუ იყავით მხოლოდ ჩასახული, როცა ბიძინა ივანიშვილი ქალებს ნიშნავდა კანდიდატებად და თანამდებობებზე და შემოჰქონდა კვოტები. მაგრამ ვიღაც წითლიძეების, უმადური და უნიჭო პოლიტიკოსი კორძაიების, ლამაზი თინიკოების, ლუზერი სალომეების (ამჯერად დეპუტატკაზე ვამბობ) და ასეთი საოცრებების მოხილვის მერე, აღარც პოლიტიკაში ქალის მხარდაჭერა მოგინდება ადამიანს (ანუ კაცს) და აღარც კვოტის. ასეა ეს. კეტავენ გოგოებისთვის პოლიტიკაში გზას ეს უმსგავსოები. კუბოზე გვირგვინი (ვენოკი ჰქვია “იმ” კანონის მიღების მერე!) გამომრჩა: ანა ნაცვლიშვილი… კარგად კივილი სუქსესსფულნესობას როდი ნიშნავს პოლიტიკაში, თორემ სუ ზეწარმატებული იქნებოდა ჩვენი ვარდივით დამჭნარი და კვლავაც ლამაზი დიაცის უბე თაკო ჩარკვიანი… ვაი იმ კვოტას, ვიღაც წითლიძეს (შეიძლება გვარიც მეშლება) ან კიდევ დამჭნარ და მაინც მშვენიერ თაკოს, ვარდიც რომ ვერ იშოვა, თავი რომ სხვა რამე ეგონოს, რომ შეიყვანს პარლამენტში”.

აღნიშნულ განცხადებას სექსისტური და ჰომოფობიური განცხადებით გამოეხმაურა თაკო ჩარკვიანი — “რაიმე გარკვევა ხომ არ სჭირდება თავად ქალბატონი თეას ორიენტაციას? და მძიმედ ხომ არ აქვს. იმიტომ, რომ მე ჯერ პრაქტიკაში არ შემხვედრია, რომ ქალს, ჩემი სქესის წარმომადგენელს, უბეში ჩაეხედოს”. თეონა აქუბარდიამ კი პასუხად “ქართულ ოცნებაში” ქალი პოლიტიკოსების ნაკლებობაზე გაამახვილა ყურადღება და ბიძინა ივანიშვილის ხუმრობა გაიხსენა — “ქალო შედი ბუტკაში”.

ლაშა ბაქრაძემ სექსისტური და დისკრიმინაციული განცხადება 3 სექტემბერს გააკეთა. ნაციონალური მოძრაობის კოალიციის წარმომადგენელმა თქვა, რომ არჩევანი მარტივია, “როდესაც შეხედავთ, როგორი ქალები დგანან ჩვენ გვერდით. დღეს თქვენ დაინახეთ ქალბატონი თინა, თამარი, სოფო. აი, ასეთ ადამიანებს გთავაზობთ ჩვენ დღეს და არა, ბოდიშით და, იმ “ნახმარ სახეებს”, რომლებიც აქვთ “ქართული ოცნების” წარმომადგენლებს”. მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული განცხადების შემდეგ ტრიბუნასთან პარტიის კიდევ ორი წევრი გამოვიდა, განცხადებასთან დაკავშირებით კომენტარი არ გაუკეთებიათ. მოგვიანებით, როცა ამ განცხადებამ ხალხის კრიტიკა დაიმსახურა, პარტიის წევრებმა, მაგალითად, გია ჯაფარიძემ, მისი დაცვა სცადეს. ბაქრაძე გააკრიტიკა თეონა აქუბარდიამ და მის განცხადებას უწოდა “გენდერული ნიშნით თავდასხმა, რაც ასუსტებს ქალთა მონაწილეობას პოლიტიკაში და უქმნის საფრთხეს დემოკრატიას”. ხალხის ძალის წევრმა, ლევან მაჭავარიანმა და მამუკა მდინარაძემ განცხადებას ამორალური და არაკაცური უწოდეს. იაგო ხვიჩია კი გამოვიდა ინიციატივით — “ერთხელ ვაპატიოთ ბატონ ლაშას და, იქნებ, გაითვალისწინოს მეორეჯერ, რომ ნაცობა ადეკვატურობის დაკარგვას არ ნიშნავს”.

მოგვიანებით, ლაშა ბაქრაძემ სცადა განემარტა, რის თქმა სურდა განცხადებით: “ერთ მხარეს ჩვენი ქალები ვახსენე, რომ ასეთი ნათელი სახეებია ჩვენს მხარეს და მეორე მხარეს საერთოდ ქალებთან დაკავშირებით არც მიფიქრია, ვიგულისხმე, რომ არის უინტერესო, უღიმღამო, შეგვიძლია ვთქვათ, გაცვეთილი სახეები ქართული ოცნების.. აი, ამას ვგულისხმობდი. მეტს არაფერს”.

რაც შეეხება ქალთა უფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებს, ამ მხრივ პოლიტიკოსები დიდად არ აქტიურობდნენ. პარტიამ — “საქართველოსთვის” დაპირებად გააჟღერა ქალისა და კაცისთვის დეკრეტული შვებულების საკითხი და ანაზღაურების დისბალანსი. თინა ბოკუჩავამ კი ისაუბრა ქალების პოლიტიკურად და ეკონომიკურად გაძლიერებაზე და აღნიშნა, რომ კვოტირება იყო მნიშვნელოვანი წინ გადადგმული ნაბიჯი და მის ხელახლა შემოღებას ემხრობა. მან მსხვერპლი ქალებისთვის თავშესაფრების გამართულ მუშაობაზეც გააკეთა აქცენტი და ისიც თქვა, ეს დროებითი ზომა უნდა იყოს და ხელი შეეწყოთ, რომ დასაქმება, საზოგადოებაში რეინტეგრაცია და სრულფასოვნად ცხოვრება შეძლონ. ბოკუჩავამ სხვა განცხადებაში ფემიციდს მზარდი პრობლემა უწოდა საქართველოში და ამის ხელშემწყობად დაასახელა “ის ძალადობრივი გარემო, რომელსაც ხელისუფლება ქმნის”.


მედია აპრილის კვლევის მეორე შუალედური ანგარიში, რომელიც მთლიანად მოიცავს წინასაარჩევნო პერიოდს (26 აგვისტო-26 ოქტომბერი), არჩევნების შემდეგ გამოქვეყნდება. ასევე, მონიტორები შეისწავლიან ლგბტქია+ და ქალების უფლებების შესახებ გავრცელებულ ნარატივებს პოსტსაარჩევნო პერიოდშიც.