“ჩემს პიროვნებას მხოლოდ ქვიარობაზე, მხოლოდ ქალობაზე, მხოლოდ სომხობაზე ან მხოლოდ სიღარიბეზე ვერ დავიყვან. ჩემი პიროვნება ყველა ამ იდენტობას იტევს და ამავე დროს, ყველა ეს იდენტობა კარს მიხსნის კონკრეტულ თემში”, — გვეუბნება ალა პარუნოვა, 33 წლის აქტივისტი თბილისიდან.
სულ ახლახან ალა კატო მიქელაძის პრემიის მფლობელი გახდა. ამ პრემიის დაწესების უმთავრესი მიზანია ქალი უფლებადამცველების აღიარება და დაფასება, მათი მნიშვნელოვანი საქმიანობის შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, ქალთა უფლებების დამცველთათვის უსაფრთხო სამუშაო გარემოს შექმნა და ქალთა უფლებების დაცვის სფეროში ახალი სახეების წარმოჩენა, წახალისება.
ალა პარუნოვა გვიყვება, რომ დაიბადა და გაიზარდა ვარკეთილში. როგორც ამბობს, ბავშვობის გამოცდილებები მის ეთნიკურ კუთვნილებას უფრო ეხება და იმ სოციალურ თუ ეკონომიკურ მდგომარეობას, რომელშიც მთელი ქვეყანა იყო, ვიდრე მის ქალობას ან სექსუალობას.
იხსენებს, რომ ოჯახში სასაუბრო ენა სომხური იყო, ქართულად ბაღში საუბრობდა, თუმცა როგორც კი გამოიყვანეს, დაავიწყდა. ამის შემდეგ რუსულ სკოლაში მიიყვანეს, სადაც ძირითადად ეთნიკური უმცირესობები სწავლობდნენ და საკომუნიკაციო ენა რუსული იყო.
“ჩვენი სასაუბრო ენა იყო რუსული და ეს იწვევდა ხლეჩას, იმ შეგრძნების არქონას, რომ ხარ ამ ქვეყნის, ამ საზოგადოების ნაწილი”.
როგორც ამბობს, ბავშვობაში ნაკლებად გრძნობდა თავს ამ საზოგადოების ნაწილად და ახლაც ასიმილაცია უფრო აქვს გავლილი, ვიდრე ინტეგრაცია.
“ბავშვებს როცა ვეთამაშებოდი, თავს გავიტანდი ხოლმე, რომ რუსული მაინც იცოდნენ, ან ესმოდათ და რაღაცას ვაგებინებდით ერთმანეთს. მერე ჩვენს მეზობლად ერთი ბავშვი გადმოვიდა (მერე უკვე ჩემი მეგობარი), რომელსაც არცერთი სიტყვა არ ესმოდა სხვა ენაზე და მომიწია ქართულის სწავლა. ქართული არ ყოფილა ჩემი პირველი ენა და ძალიან ბევრი შრომა მაქვს ჩადებული სწავლაში”.
“ჩემს პიროვნებას მხოლოდ ქვიარობაზე, მხოლოდ ქალობაზე, მხოლოდ სომხობაზე ან მხოლოდ სიღარიბეზე ვერ დავიყვან. ჩემი პიროვნება ყველა ამ იდენტობას იტევს და ამავე დროს, ყველა ეს იდენტობა კარს მიხსნის კონკრეტულ თემში” — ალა პარუნოვა.
დღეს უკვე 4 ენაზე საუბრობს. ამბობს, რომ ქართული უყვარს და ეს არის მისი სამუშაო, მეგობრებთან საკომუნიკაციო ენა, თუმცა მეორე მხრივ, იაზრებს, რომ პრივილეგირებულია, რადგან თბილისშია დაბადებული და გაზრდილი და ენის სწავლის შესაძლებლობა ჰქონდა, რის ფუფუნებაც სხვებს არ აქვთ.
თვითგამორკვევა
“ჩემთვის იდენტობის გამორკვევა პროცესია და ძალიან ფლუიდურია, ეს არ არის მყარი მდგომარეობა, რომელზეც შემიძლია ვთქვა, რომ აქ დაიწყო და აქ დასრულდა თვითგამორკვევა. ჩემი სექსუალობა არის უფრო მრავლისმომცველი, მრავალფეროვანი და ისევე, როგორც ჩემი სხვა იდენტობები, არის მუდმივი ანალიზის, მუდმივი ჩაღრმავების და მუდმივი ცვლილების პროცესში”, — გვეუბნება ალა.
როგორც ამბობს, მისთვის მნიშვნელოვანი აღარ არის, ვინ მიიღებს ან არ მიიღებს და მნიშვნელოვანია, თავად რამდენად იღებს საკუთარ თავს, რამდენად სცემს პატივს და გააძლიერებს, რამდენად ზრუნავს საკუთარ თავზე. ელოდება, როდის დადგება ქვიარებისთვის კოლექტიურად ეს მომენტი და ხუმრობს, რომ მაშინ იქნება ნამდვილი რევოლუცია.
“რა თქმა უნდა, არსებული ჰეტერონორმატიული გარემო არის მჩაგვრელობითი, უბრალოდ, მინდა უფრო მეტად ვიყოთ ორიენტირებული საკუთარი თავის გაძლიერებაზე, რაც მერე მოგვცემს შესაძლებლობას, რომ გარეთაც მოვახდინოთ ცვლილება. ჩაგვრა არსებობს ყველა სივრცეში, იქნება ეს ოჯახში, საზოგადოებრივ სივრცეში, პოლიტიკაში და ა.შ., ყველა ეს სივრცე გაჟღენთილია ნორმებით, რომლებიც გვრიყავს ჩვენ. მე გამოსავლად მესახება გაძლიერება და გაერთიანება, როგორც წინააღმდეგობის გაწევის გზა”.
გვიყვება, რომ რაღაც მომენტში მისი და ოჯახის ურთიერთობა ტრანსფორმირდა და თუ ადრე ეს იყო ჩაკეტილი და კონტროლზე მომართული სივრცე დედის მხრიდან, შემდეგ თავად მიიღო განათლება, იპოვა საკუთარი სივრცეები, მოიპოვა დამოუკიდებლობა, მათ შორის, ფინანსურიც და ახლა მას უწევს მხარდამჭერის როლში ყოფნა.
“მესმის, რაც გამოიარა, მესმის საიდან მოდის და მესმის, რომ რაღაცებზე ცოდნები არ აქვს. კი, შემიძლია ვიყვირო, შევეწინააღმდეგო, გავბრაზდე, მაგრამ რამდენად იქნება ეს შედეგიანი?”
“თუ მანამდე მე ვიყავი ადამიანი, ვისთვისაც ჭკუა უნდა დაერიგებინათ, რაღაც მომენტში ეს პატივისცემა “დავიმსახურე”, რომ ჩემს აზრს და პოზიციას მნიშვნელობა აქვს და რაღაც რომ ხდება, დედაჩემი მირეკავს და მეკითხება: “ამიხსენი, აბა, რა ხდება”. ცხადია, კონფლიქტებიც არსებობდა ამ გზაზე, მაგრამ ვცდილობდი ისე გამეკეთებინა რაღაცები, რომ დედაჩემიც არ დამეზიანებინა და მის პოზიციაც გამეთვალისწინებინა ემპათიის დონეზე. მესმის, რაც გამოიარა, მესმის საიდან მოდის და მესმის, რომ რაღაცებზე ცოდნები არ აქვს. კი, შემიძლია ვიყვირო, შევეწინააღმდეგო, გავბრაზდე, მაგრამ რამდენად იქნება ეს შედეგიანი? ესეც იყო, მაგრამ რაღაც მომენტში ეს ურთიერთობა ტრანსფორმირდა, რაშიც ძალიან დიდი შრომა მაქვს ჩადებული, მაგრამ დედაჩემის მხრიდანაც ღიაობა არსებობდა”, — ამბობს ალა და ამატებს, რომ სწორედ ამიტომ მიაჩნია, რომ მნიშვნელოვანია საუბარი, პოზიციების გაცვლა და არა კარის გაჯახუნება.
“ემპათია, საუბარი, გაზიარება, კრიტიკა, ანალიზი, ფიქრი ახდენს ტრანსფორმაციას. რაღაც მომენტში კი ვიღლებით ქვიარები, ყველგან რომ გვიწევს ახსნა, მაგრამ სხვა გზა არ არის”.
“გვეუბნებიან, როგორია ნამდვილი, ჭეშმარიტი აქტივიზმი”
“ვარ ქვიარ და ფემინისტი აქტივისტი, თუმცა აქტივისტის იდენტობასთან ცოტა პრობლემა მაქვს ბოლო პერიოდში”, — ასე წარადგენს საკუთარ თავს.
იხსენებს, რომ რამდენიმე წლის წინ, ტელევიზიით ნახა ფემინისტთა დამოუკიდებელი ჯგუფის აქცია, რომლის მთავარი გზავნილი იყო “არ გვინდა ყვავილები, გვინდა უფლებები”. მაშინ მიხვდა, რომ მარტო არ არის და არსებობს ადამიანების ჯგუფი, რომელიც ამაზე მუშაობს.
“მივხვდი, რომ მარტო არ ვიყავი, როცა ვფიქრობდი საკუთარ თავზე, საკუთარ ცხოვრებაზე, არსებულ სტერეოტიპებზე და კონტროლის მექანიზმზე, რაც არსებობდა ჩემი, როგორც ქალად მონიშნული სხეულის მიმართ, ასევე, იმ სოციალურ, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ საკითხებზე, რომლებიც ჩემ გარშემო იყო”.
“ჩემი სექსუალობა არის უფრო მრავლისმომცველი, მრავალფეროვანი და ისევე, როგორც ჩემი სხვა იდენტობები, არის მუდმივი ანალიზის, მუდმივი ჩაღრმავების და მუდმივი ცვლილების პროცესში” — ალა პარუნოვა.
ამის მიუხედავად, აქტივიზმში მაშინვე არ წასულა. როგორც ამბობს, მისთვის ეს უფრო პროცესი იყო და ეფუძნებოდა გარკვეული ტიპის ანალიზს. მაგალითად, იმ პერიოდში ბიბლიოთეკაში მუშაობდა, ბევრ წიგნს კითხულობდა და არ ავიწყდება ელფრიდე იელინეკის წიგნი “საყვარლები”, სადაც დაინახა საკუთარი თავი, არსებული კულტურული, სოციალური და ეკონომიკური ნორმები, რომლებიც ქალებს უზღუდავს სრული ცხოვრებით ცხოვრებას.
“ჩვენს ცხოვრებას ლიმიტირებულს ხდის, გვსვამს რაღაც ტიპის ჩარჩოებში, ნორმებში, რის შედეგადაც ჩვენს მთლიან პოტენციალს ვეღარ ვავლენთ”, — აღნიშნავს ალა.
ამის შემდეგ გადაწყვიტა, ჩაებარებინა გენდერის კვლევებზე, რათა უფრო მეტი გაეგო იმის შესახებ, რასთან ჰქონდა საქმე, რატომ აქვს პრობლემები არსებულ ნორმებთან, რატომ არის კონფლიქტში ოჯახთან, საზოგადოებასთან და ა.შ.
“გენდერის კვლევებზე სწავლის პროცესში რაღაცნაირად სახელი დაერქვა იმ ჩაგვრას, რასაც ვაწყდებოდი მთელი ცხოვრება. მივხვდი, რომ ეს ჩაგვრა არ არის ცალკე მდგომი და მე არ ვიჩაგრები მარტო როგორც ქალი, ასევე, ვიჩაგრები, როგორც ქვიარ ქალი, ასევე, როგორც ეთნიკურად სომეხი, ასევე, როგორც არც თუ ისე მაღალი სოციალური კლასის წარმომადგენელი და ა.შ. ამან ჩემი ხედვა გააფართოვა და უფრო მეტად ძალაუფლების კერების დანახვაზე გახადა მიმართული, ვიდრე კონკრეტულად იდენტობებზე, რომლებსაც ვატარებდი”, — იხსენებს ალა.
შემდეგ 6-7 წელი იყო ახალგაზრდა მწვანეებში, სადაც მისი აქტივიზმი გაფართოვდა. გახდა როგორც მწვანე, ისე სოციალური და ეკონომიკური მოძრაობების, ქალთა მოძრაობის, ფემინისტური მოძრაობის, ქვიარ მოძრაობის წევრი.
“ხშირად ჩვენ გვეუბნებიან, როგორია იყო ნამდვილი, კარგი, ჭეშმარიტი აქტივისტი, რომ წინააღმდეგობა უნდა გაუწიო ყველას და ყველაფერს, რომ ყველა პრობლემა, რაც ჩვენ გარშემო არსებობს, არის შენი პრობლემა და რომ შენ ხარ პასუხისმგებელი ყველა მათგანის გადაჭრაზე”.
ალას ვკითხეთ, რა იგულისხმა, როცა გვითხრა, რომ ბოლო პერიოდში აქტივისტის იდენტობასთან პრობლემა აქვს. გვიხსნის, რომ აქტივიზმს წლების განმავლობაში სულ მოჰყვებოდა დამარცხების შეგრძნება, რომ რაღაცები ვერ შეცვალა, ვერ მოახერხა, არადა, აქტივისტების რეალური გავლენა ბევრად მცირეა.
“ხშირად ჩვენ გვეუბნებიან, როგორია იყო ნამდვილი, კარგი, ჭეშმარიტი აქტივისტი, რომ წინააღმდეგობა უნდა გაუწიო ყველას და ყველაფერს, რომ ყველა პრობლემა, რაც ჩვენ გარშემო არსებობს, არის შენი პრობლემა და რომ შენ ხარ პასუხისმგებელი ყველა მათგანის გადაჭრაზე. ასეთი ტიპის ანალიზი, ერთი მხრივ, გვიქმნის ნარცისულ წარმოდგენას საკუთარ თავზე, რომ ჩვენ ვართ ისინი, ვინც გადაარჩენს თემს, ქვეყანას, მსოფლიოს და მეორე მხრივ, გვაკისრებს დიდ პასუხისმგებლობას. გარდა ამისა, აღარ გაძლევს იმის ანალიზის საშუალებას, სად შეგიძლია ცვლილების გაკეთება რეალურად.
რამდენჯერმე მქონდა ჩვეულებრივი ემოციური გადაწვა, როცა დამარცხების შეგრძნებით ვცხოვრობდი, რომ რაღაცები ვერ შევცვალე, ვერ მოვახერხე. მერე, როცა ვფიქრობდი ამაზე, მივხვდი, რომ ეს გადამრჩენელის იდენტობა, რომელიც აქტივისტებს გვაქვს, არის ძალიან დამაზიანებელი არამარტო ჩვენთვის, არამედ ყველა იმ ადამიანისთვის, ვისთვისაც რაღაცებს ვაკეთებთ. იმის აღიარება, რომ არსებობს მხოლოდ მცირე სივრცე, სადაც ჩვენ შეგვიძლია რაღაცების გაკეთება, არ ნიშნავს, რომ ჩვენს ქმედებებს მნიშვნელობა ეკარგება. რამდენიმე წელია, რაც ეს გავიაზრე და დამარცხების შეგრძნება აღარ მქონია — პირიქით, ძალიან ვაფასებ ყველა იმ საქმიანობას, სივრცეს, რომელსაც შეიძლება ვქმნიდე და ყველა იმ აქტივისტს, რომელიც ჩვენ გარშემოა”, — ამბობს ალა.
აღნიშნავს, რომ არ არის სწორი მთელი პასუხისმგებლობის ინდივიდამდე დაყვანა და აქტივიზმის ერთადერთ ფორმად წინააღმდეგობის წარმოსახვა. მისი აზრით, აქტივიზმი წინააღმდეგობასთან ერთად ასევე, კავშირების გაბმას, სოლიდარობას, სივრცეების შექმნასა და ზრუნვას უნდა მოიცავდეს. სხვა შემთხვევაში, ჩვენი წინააღმდეგობა მხოლოდ საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფს შორის გახლეჩას, დანაწევრებას გამოიწვევს, და ასევე, შესაძლო მხარდამჭერების შემცირებასაცო.
“ქვიარები ამ საზოგადოების ნაწილი ვართ”
ვრცლად საუბრობს იმაზე, რომ პოლიტიკური ჯგუფების მხრიდან ხშირად ქვიარების ინსტრუმენტალიზაცია ხდება. როგორც ამბობს, 2018 წელს პირველად მიხვდა, რომ სხვადასხვა ძალაუფლების მქონე ადამიანები ლგბტქია+ თემით ქულების დაწერას და საზოგადოების გახლეჩას ცდილობენ. მისი აზრით, ძალაუფლების მქონე სხვადასხვა პოლიტიკური ჯგუფი პირდაპირი მნიშვნელობით ერევა ქვიარების მხრიდან გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, რაც თავის მხრივ, ლგბტქია+ თემს უმცირებს საკუთარ უფლებებზე ბრძოლის, ავტონომიურობისა და ძალაუფლების ველს.
ხაზს უსვამს გაზრდილ პოლიტიკურ ჰომოფობიასაც და აღნიშნავს, რომ ამ და სხვა მიზეზების გამო, დღეს ქვიარები არიან სამოქალაქო ბრძოლის წინა ხაზზე, თუმცა ამის მიზანი ის არის, რომ ნებისმიერი ტიპის კრიტიკული, ანალიტიკური აზრი ან წინააღმდეგობა ჩაიხშოს ლგბტქია+ თემის დემონიზების, მარგინალიზების გზით.
“პოლიტელიტა გვსვამს პირველ ხაზზე და უნდა გვახსოვდეს, რომ პირველ ხაზზე დადგომა არის მათი წესებით თამაში. ამ პროცესში ჩვენ არ ვართ მარტო. საუბარია ყველა იმ ადამიანზე, ვინც მცირედით მაინც კრიტიკულადაა განწყობილი ამ ხელისუფლების მიმართ, საუბარია მთლიანად სამოქალაქო საზოგადოებაზე, შესაბამისად, ჩვენ არ უნდა ვიყოთ მარტო და მხოლოდ გაერთიანებით შევეწინააღმდეგოთ ამას. არ უნდა ვითამაშოთ ძალაუფლების მქონე პოლიტიკური ძალების თამაში და მოკავშირეებთან, მხარდამჭერებთან ერთად ერთიანი პოლიტიკა უნდა დავსახოთ იმისთვის, რომ სიტუაცია შეიცვალოს. სხვა შემთხვევაში ყველა სასტიკად დავმარცხდებით”, — აღნიშნავს ალა.
“ეს გადამრჩენელის იდენტობა, რომელიც აქტივისტებს გვაქვს, არის ძალიან დამაზიანებელი არამარტო ჩვენთვის, არამედ ყველა იმ ადამიანისთვის, ვისთვისაც რაღაცებს ვაკეთებთ” — ალა პარუნოვა.
მისივე თქმით, როცა ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ვცხოვრობთ ჰომოფობიურ, ტრანსფობიურ, პატრიარქალურ, კაპიტალისტურ სისტემაში და რომ ეს სისტემა ქვიარებს ებრძვის, უნდა ვიფიქროთ იმაზეც, რა სტრატეგიებს ვიყენებთ წინააღმდეგობისთვის და იმისთვის, რომ არსებული სისტემა არ გავაძლიეროთ.
“კი, პრობლემაა, რომ სახელმწიფო არ გვიცავს, რომ მმართველი პარტია ულტრამემარჯვენე ჯგუფების მობილიზაციას ახდენს, მაგრამ ეს რომ ხდება, უკვე 5 წელია ვიცით და მაშინ შენ, როგორც ჯგუფი, რას აკეთებ იმისთვის, რომ ამ ყველაფერს შეეწინააღმდეგო? ფაქტია, რომ არსებული სტრატეგიები არ მუშაობს და ფაქტია, რომ ადამიანები მინიმუმ 5 წელია ვამბობთ, რომ ეს ასე მოხდება და არ შეიძლება ერთი და იმავეს გამეორება ამ ანალიზის გარეშე”.
მისივე თქმით, საჭიროა ხილვადობის ალტერნატიული პოლიტიკები და ენა, რომელიც საზოგადოებისთვის იქნება გასაგები.
“უნდა შევხედოთ არამხოლოდ ჩვენს სექსუალობას, არამედ ჩვენს სხვა ნაწილებსაც, გადავხედოთ, ვინ არის ჩვენ გარშემო და ვესაუბროთ მათ”.
ალას მიაჩნია, რომ მიუხედავად ზოგიერთ საკითხზე აზრთა სხვადასხვაობისა, ყველას გვაქვს საერთო გამოწვევები და შეგვიძლია ერთმანეთის მხარდაჭერა. აქტივისტების ნაწილის მიდგომებსაც აკრიტიკებს — ამბობს, რომ არ მოსწონს საზოგადოების დაყოფა “პროგრესულებად” და “ბნელებად”. მისი აზრით, საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფი, მიუხედავად უამრავი განსხვავებისა, ჩაგვრის გამოცდილებებით ვიკვეთებით ერთმანეთთან და საზოგადოების მხოლოდ ორ პოლუსად დაყოფა არასწორია.
“ქვიარები არ ვართ ამ საზოგადოებისგან ამოგლეჯილი ჯგუფი, ამ საზოგადოების ნაწილი ვართ” — ალა პარუნოვა.
“საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფი ბევრ რამეში ერთმანეთს შეიძლება არ ვეთანხმებოდეთ, მაგრამ ეს არ ცვლის იმას, რომ საერთო გამოწვევები გვაქვს და იმას, რომ ჩვენ შორის უნდა არსებობდეს სოლიდარობის, სიყვარულისა და ზრუნვის რაღაც ტიპის ცნებები. შეიძლება პოლიტიკურად სრულიად განსხვავებულ პოზიციებზე ვიყოთ, მაგრამ მეორე დღეს რომელიმე ჯგუფს რომ გაუჭირდეს, აუცილებლად ერთმანეთს უნდა დავუდგეთ მხარში…. ამიტომ ჩემთვის მნიშვნელოვანია, ორიენტირებული ვართ საერთოს პოვნაზე თუ განსხვავებების პოვნაზე. შეიძლება არ დაეთანხმო ან აღიარო, რომ მეორე ჯგუფს ეზიზღები, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ შენც ამ ზიზღზე დაყრდნობით უნდა აწარმოო პოლიტიკა”.
ვკითხეთ, თავად როგორ ესახება გამოსავალი, მით უმეტეს, იმის გათვალისწინებით, რომ რთულია მტრულ გარემოში, საფრთხის ქვეშ მუდმივად პოზიტიურად იყო განწყობილი. ალა ამბობს, რომ ის ჯგუფი, რომელსაც ლგბტქია+ თემი ეზიზღება და მზადაა, ფიზიკურად გაანადგუროს, მცირეა და მათთან სასაუბრო ნამდვილად არაფერია, რადგან ეს ადამიანები პოზიციას არ შეიცვლიან. თუმცა ხაზს უსვამს, რომ ასეთი არ არის მთელი საზოგადოება.
“მე არ ვამბობ, რომ ამ ქვეყანაში ჰომოფობია ან ტრანსფობია არ არსებობს. მაგრამ ის კონკრეტული ჯგუფი არ ახდენს მთელი საზოგადოების რეპრეზენტაციას. საზოგადოებაში ძალიან ბევრი ჯგუფია და შეიძლება რეგიონში რომ ჩავიდეთ და დაველაპარაკოთ ხალხს, უფრო მეტი საერთო ვიპოვოთ ჩვენ შორის, ვიდრე განსხვავება. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ იმ ადამიანებს ერთ დღეში შევუყვარდებით, მაგრამ ნიშნავს იმას, რომ ქვიარები არ ვართ ამ საზოგადოებისგან ამოგლეჯილი ჯგუფი, ამ საზოგადოების ნაწილი ვართ და გვინდა თუ არ გვინდა, ჩვენი სხვადასხვა იდენტობით გვაქვს საერთო ამ საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფთან”.