რვა ახალგაზრდა მთიანი აჭარიდან განათლების მისაღებად საქართველოსა და მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში წავიდა. მათ აერთიანებდათ აჭარის მუნიციპალიტეტებში ცხოვრების გამოცდილება, ასევე წუხილები, რომელთა გაზიარებაც უნდოდათ და პრობლემები, რომელთა მოგვარებაც ეჩქარებოდათ. ამ ახალგაზრდებს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი სიტყვა და ღირებულება აერთიანებდათ — სოლიდარობა. სწორედ ამიტომ 2021 წელს ისინი შეიკრიბნენ და არასამთავრობო ორგანიზაცია “სოლიდარობის თემი” დააარსეს. 

ახალგაზრდებმა უკვე ორგანიზაციის ფარგლებში, მთიან აჭარაში არსებული პრობლემების კვლევა დაიწყეს, სხვადასხვა პროგრამითა და პლატფორმით მათი გაჟღერება, მათ შორის ფილმის ჩვენებებით თუ საჯარო დისკუსიებით. პროექტებიც, შესაბამისად, ადგილობრივების გამოწვევების საპასუხოდ დაგეგმეს. 

სოლიდარობის თემის საქმიანობის, მთიან აჭარაში საჭიროებების, პოლიტიკური ნარატივებისა და სამომავლო ხედვების შესახებ მედია აპრილი ორგანიზაციის ორ წევრს — თორნიკე აბულაძესა და მაია რიჟვაძეს ესაუბრა. 

მთიანი აჭარა და საჭიროებები

მაია რიჟვაძე სოლიდარობის თემის ერთ-ერთი დამფუძნებელია. ის ორგანიზაციაში სტრატეგიული კომუნიკაციებისა და ინკლუზიური გარემოს შექმნის მიმართულებით მუშაობს. მაიას სამაგისტრო ნაშრომი იმ არასამთავრობო ორგანიზაციების სტრატეგიულ კომუნიკაციებს შეეხებოდა, რომლებიც აჭარაში მუსლიმ თემთან მუშაობდნენ. 

“მკაფიოდ გამოჩნდა, რომ ცენტრალიზებული ორგანიზაციები, მიუხედავად იმისა, რომ ეხმარებოდნენ აჭარაში მცხოვრებ მუსლიმ თემს, სიღრმისეულად მაინც ვერ ჩადიოდნენ იმ პრობლემებში, რასაც მუსლიმები ყოველდღიურად აწყდებოდნენ”, — გვიყვება მაია და იხსენებს, როგორ გახდა ეს მიგნება ერთგვარი შთაგონება, რომ თანამოაზრეებთან ერთად ორგანიზაცია დაეარსებინა უკვე გამოვლილი, გამოცდილი თუ კვლავ არსებული საჭიროებების გამოსავლენად, მოგვარების გზების საპოვნელად, სხვებისთვის მაგალითის მისაცემად და რაც მთავარია, სოლიდარული, სამართლიანი და ინკლუზიური გარემოს შექმნაში წვლილის შესატანად.  

“ხულოში, მაგალითად, წყლის პრობლემაა, ასევე, არსებობს სოფლები, სადაც ელექტროენერგია არ არის. მუნიციპალიტეტების ზოგ სოფელში არ არის გზა. გვაქვს ხის მეჩეთები მრავლად, რომლებიც კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებია და არავინ ზრუნავს მათზე… არ არის გამართული ჯანდაცვის სისტემა, ამიტომ ადგილობრივები საკუთარი სახსრებით ხშირად ქალაქში მიდიან ექიმებთან”, — გვიყვება თორნიკე აბულაძე, სოლიდარობის თემის კიდევ ერთი დამფუძნებელი და აღმასრულებელი დირექტორი. 

სოლიდარობის თემს რამდენიმე სამიზნე აუდიტორია ჰყავს: მუსლიმი მოსახლეობა, ქალები, მაღალმთიან აჭარაში მცხოვრები ახალგაზრდები, ქვიარ თემი, მუსლიმური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები, ასევე, ქალები, რომლებიც მუსლიმურ ატრიბუტს, ჰიჯაბს ატარებენ. მაგალითად, ერთ-ერთი კვლევა, რომელიც სოლიდარობის თემმა ჩაატარა, სწორედ იმას ეხება, თუ რამდენ გამოწვევას ხვდება მუსლიმი ქალი ჰიჯაბის ტარების დროს.

“გვქონია შემთხვევა, როდესაც მუსლიმ ქალებს უარი უთხრეს ჰიჯაბის გამო დასაქმებაზე. მათ გადალახეს რამდენიმე ეტაპი, რაც ონლაინ და ვირტუალურად იყო, თუმცა გასაუბრებაზე, როდესაც დამსაქმებლებმა აღმოაჩინეს, რომ ქალები თავსაფარს ატარებდნენ, სამწუხაროდ, ამ პროცესის მიღმა დარჩნენ და იყო დისკრიმინაციაზე საუბარი”, —  გვეუბნება მაია. 

სოლიდარობის თემის ერთ-ერთი მიზანი ამ ქალების გაძლიერება და ხელშეწყობაა, რათა, სტერეოტიპების მიუხედავად, აქტიურად იყვნენ ჩართულნი სამოქალაქო ცხოვრებაში, მათი ხმა და საჭიროებები ისმოდეს.

მუსლიმი თემი და პოლიტიკური დღის წესრიგი

“თუ ჩვენ ზოგადად პოლიტიკურ პარტიებზე ვისაუბრებთ, დავინახავთ, რომ არც სამთავრობო და არც არასამთავრობო პოლიტიკური პარტია, არცერთი არ ზრუნავს მთაში მცხოვრები (და არამხოლოდ მთაში მცხოვრები) მოსახლეობის კეთილდღეობაზე და არ აქვთ წინასაარჩევნო პოლიტიკური დაპირებები — რა შეიძლება შეიცვალოს, თუ რა გაკეთდეს”, — ამბობს თორნიკე. 

ბათუმში სალოცავი სივრცის პრობლემაზე და ახალი მეჩეთის აშენების აუცილებლობაზე მუსლიმი თემი უკვე წლებია საუბრობს, თუმცა ეს საკითხი ამ დრომდე გადაუჭრელი რჩება. ასევე საყურადღებოა გასული 12 წლის განმავლობაში საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში რელიგიურ ნიადაგზე წარმოქმნილი კონფლიქტები, როდესაც მათ ლოცვის შესაძლებლობას, რიგ შემთხვევებში, სახლშიც არ აძლევდნენ.

სოფელი ჭელა, სადაც მეჩეთიდან მინარეთი მოხსნეს, სამთაწყარო, ქობულეთი, ბუკნარი — თორნიკე იხსენებს მუსლიმი თემისთვის ლოცვის უფლების შეზღუდვას და გვეუბნება, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში ხელისუფლების მხრიდან რეაგირება საერთოდ არ ყოფილა, ზოგ შემთხვევაში კი, საუბარი და შეთანხმება დახურულ კარს მიღმა წარიმართა. 

ეს რელიგიურ ნიადაგზე წარმოშობილი კონფლიქტები სახელმწიფოს მხრიდანაც არის პროვოცირებული ცალსახად. როდესაც მოქალაქე ვერ ხედავს კონსტიტუციისა და კანონის უზენაესობას, ის აძლევს საკუთარ თავს უფლებას, რომ სხვის უფლებაში ჩაერიოს უხეშად და დაარღვიოს ის; იცის, რომ სასამართლო სისტემა, პოლიციური რეჟიმი მას არ მოსთხოვს პასუხს. სწორედ ამ უსამართლობების გამო ხშირია მუსლიმი თემის ჩაგვრა.

მიმდინარე წლის 12 ოქტომბერს სოლიდარობის თემი საჯაროდ გამოეხმაურა ქართული ოცნების საპატიო თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის სიტყვით გამოსვლას პარტიულ ღონისძიებაზე ბათუმში. ორგანიზაცია განცხადებაში წერს, რომ მას მოხსენებაში ერთხელაც არ უხსენებია აჭარაში მცხოვრები მოსახლეობისა და, მათ შორის, ქართველი მუსლიმების საჭიროებები და უფრო მეტიც — ივანიშვილის მიერ გაჟღერებული მოსაზრებები საფრთხეს წარმოადგენს ქართული საზოგადოების ერთიანობისა და მშვიდობიანი თანაცხოვრებისთვის. 

“პატრიოტიზმი საუკუნეების ქარტეხილებმა არაერთხელ გამოცადა”, “აჭარა ერთ-ერთი ყველაზე ქართულად და პატრიოტულად განწყობილია მხარეა”, “აჭარელ ქალებსა და კაცებს არასდროს შეუწყვეტიათ შვილებისთვის გულში საქართველოს სიყვარული და ქართველობის ჩანერგვა”. აღნიშნული მოსაზრებები არცერთ სხვა რეგიონში გამოსვლისას არ გაუჟღერებია, რაც გვაფიქრებინებს, რომ მაღალი პოლიტიკური თანამდებობის პირი კვლავ კითხვის ქვეშ აყენებს აჭარლების ქართველობასა (ეთნიკურობას) და სიყვარულს სამშობლოს მიმართ. სრულიად მიუღებელია, რომ ქართულ პოლიტიკურ სივრცეში კვლავ გვესმის მსგავსი შინაარსის ნარატივები”, — ვკითხულობთ სოლიდარობის თემის განცხადებაში.

სოლიდარობის თემის მოსაზრებით, პრობლემურია ისიც, რომ აჭარაში ჩასულმა ივანიშვილმა, საკონსტიტუციო უმრავლესობის მოპოვების შემთხვევაში, მართლმადიდებელი ეკლესიის დაცვისა და გაძლიერების გეგმებზე ისაუბრა, თუმცა ერთხელაც არ ახსენა ბათუმში ღია ცის ქვეშ და წვიმაში მლოცავი ქართველი მუსლიმები. 

რატომ ევროპა?

სოლიდარობის თემის წევრები მთაში მცხოვრები ადამიანების კეთილდღეობაზე ზრუნვას როგორც ორგანიზაციული საქმიანობით, ასევე, ინდივიდუალურადაც ცდილობენ. მაგალითად, მაია რიჟვაძემ 2022 წელს  გაერთიანებული სამეფოს მთავრობის Chevening-ის სტიპენდია მოიპოვა. მან ერთი წლის განმავლობაში გლაზგოს უნივერსიტეტში ისწავლა სამაგისტრო პროგრამაზე — ინკლუზიური განათლება, კვლევა, პრაქტიკა და პოლიტიკა.

საზღვარგარეთ სწავლის ერთ-ერთ მთავარ მოტივაციად მაია რელიგიური უმცირესობისა თუ მაღალმთიან აჭარაში დაბადებული ადამიანებისთვის მაგალითის და გამოცდილების გაზიარებას ასახელებს.

დავიბადე მაღალმთიან აჭარაში, დავამთავრე ხულოს საჯარო სკოლა. მიუხედავად იმისა, რომ აქტიურად ვიყავი პროექტებში ჩართული როგორც მოსწავლე, მაინც მქონდა რესურსების ხელმისაწვდომობაზე შეფერხებები. მაგალითად, ინტერნეტი არ გვქონდა დიდი ხნის განმავლობაში, ალბათ მეთერთმეტე კლასში ვიყავი, პირველად ბოჭკოვანი ინტერნეტი რომ ამოვიდა ხულოში, მანამდე რაღაც მოდემის ტიპის, ლიმიტირებული ინტერნეტი გვქონდა. ან, მაგალითად, ინგლისურის მასწავლებლები არ იყვნენ ხულოში. ყოველ ხუთშაბათს და პარასკევს ბათუმში დავდიოდით  ეროვნული გამოცდებისთვის მოსამზადებლად.

ევროპაში სწავლის გამოცდილებამ მაია დაარწმუნა, რომ საკუთარი იდენტობა არის ძალიან მნიშვნელოვანი და არავინ უნდა ცდილობდეს მის დამალვას, ან უკანა პლანზე გადაწევას სტერეოტიპების გამო. გლაზგოს უნივერსიტეტში კეთილმოწყობილი სალოცავი სივრცეც იყო, სადაც მაიას დღეში 5-ჯერ ლოცვის შესაძლებლობა ჰქონდა. 

“ეს არის იმის ნათელი მაგალითი, რომ ევროპა კი არ გვართმევს ქართველობას, იმ იდენტობას, რაც გვაქვს, პირიქით — უფრო მეტ შესაძლებლობას გვაძლევს, ამით ვიამაყოთ და ვიყოთ ის უნიკალური ადამიანები, რომლებიც ვართ”.

მაია გვეუბნება, რომ საქართველოში განათლების სისტემაში არსებული პრობლემებით, სახელმწიფო პოლიტიკით თუ უბრალოდ კეთილი ნების არ არსებობით, მუსლიმი ადამიანი დღემდე აღიქმება მეორეხარისხოვან მოქალაქედ, “კარგის” ცნება კი ყოველთვის მართლმადიდებელს მოიაზრებს. შესაბამისად, ბევრია სტიგმა და სტერეოტიპიც. 

მაგალითად, სალოცავი არ გაქვს. ან არ გაქვს უფლება, რომ შენი კეთილი ნება გამოხატო, იყო ის, ვინც ხარ. ეს მუდმივად ხელს გიშლის თვითრეალიზებაში, გიწევს უარი თქვა შენს იდენტობაზე. ეს ყოველივე კი ხელს უწყობს ისლამოფობიურ განწყობების გაჩენას; მაგალითად, მუდმივად გესმის, რომ დაბრუნდით თქვენს ქვეყანაში. ოღონდ ეს არ არის ხალხის აზრი, არამედ სახელმწიფო პოლიტიკის გავლენებია; მაგალითად, ისეთ კლასში ვსწავლობდი, სადაც მოსწავლეების 99% იყო მუსლიმი, თუმცა რელიგიის გაკვეთილებს “მამაო ჩვენოთი” ვიწყებდით.

ეს უხილავი კედელი, რაც, მაიას აზრით, საქართველოში რელიგიურ უმცირესობებთან თუ სხვა ჯგუფებთან მიმართებით სახელმწიფო პოლიტიკიდან გამომდინარე არსებობს, ევროპაში არ იყო. ინკლუზიური გარემოს შექმნაში, სადაც ყველა საერთო პრობლემებსა და წუხილებზე იქნება კონცენტრირებული და არა განსხვავებებზე, მას თანამოზიარედ სამოქალაქო საზოგადოება და ის ახალგაზრდები ეგულება, რომელთათვისაც ადამიანის უფლებები, ღირებულებები ფასეულია და ევროინტეგრაციის პროცესებშიც აქტიურად მონაწილეობს. 

ევროპაში მაიასთვის სიახლე იყო უნივერსიტეტში პრაქტიკაზე დაფუძნებული სწავლებაც. ამბობს, რომ გლაზგოს უნივერსიტეტში ერთწლიან სამაგისტრო პროგრამაზე სწავლა უდრის ბევრ წელს საქართველოში, რადგანაც იქ განათლების ხარისხი ძალიან მაღალია. განსხვავებული იყო სტუდენტური ცხოვრებაც.

“სტუდენტებისთვის არის სტაჟირების პროგრამები, რომლებიც ანაზღაურებადია. ეს კი საკმარისია საიმისოდ, რომ სტუდენტმა მოახერხოს გრანტის პარალელურად სწავლა. არ ხარ დაძაბული, ან არ მუშაობ დღეში 8 საათის განმავლობაში და მერე არ გიწევს უნივერსიტეტში წახვიდე”.

რუსული კანონი და სოლიდარობის თემი 

ამ ეტაპზე სოლიდარობის თემი ბევრ პროექტზე მუშაობს. მაგალითად, აჭარაში მცხოვრებ ქალებს უფინანსებენ მათთვის საინტერესო კურსებს, რაც დასაქმებაში დაეხმარებათ. სკოლის მოსწავლეებისთვის და ახალგაზრდებისთვის თვეების განმავლობაში იმართებოდა საჯარო დისკუსიები თუ შეხვედრები ისეთ თემებზე, როგორიცაა ევროინტეგრაცია, ადამიანის უფლებები, გენდერული თანასწორობა და სხვა.

ორგანიზაციაში კიდევ ბევრი სხვა პროექტი და გეგმა აქვთ, თუმცა როგორ გაგრძელდება სოლიდარობის თემის საქმიანობა თვეების შემდეგ, ბუნდოვანია. ეს ერთ-ერთი ორგანიზაციაა, რომელიც რუსული კანონის მიღების შემდეგ, “აგენტების რეესტრში” არ დარეგისტრირდა. თორნიკე გვეუბნება, რომ ეს კანონი ერთდროულად შეურაცხმყოფელიცაა და არაკონსტიტუციურიც.