ამ კითხვას ბევრი პასუხი აქვს და ყველა მათგანი პოლიტიკური არ არის. გარდა იმისა, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება მშვიდობასა და განვითარებაზე ორიენტირებული ორგანიზაციის წევრობას ნიშნავს, ის ბევრ სხვა ბენეფიტს გვთავაზობს. მათ შორის, არის ისეთებიც, რომლებიც დადებითად აისახება პირადად შენზე, შენს გარემოცვაზე და იმ ადამიანებზეც, ვისაც “პოლიტიკა არ აინტერესებთ”. დღეს 5 მათგანზე ვისაუბრებთ.
უკეთესი განათლების სისტემა
უფრო მარტივად გასაგები რომ იყოს, რატომ და როგორ გვეხება ევროინტეგრაციის ბენეფიტები ყველას, იმ მაგალითებს განვიხილავთ, რაც ჩვენი ყოველდღიურობის განუყრელი ნაწილია. ერთ-ერთი კი განათლების სისტემაა, რადგან ყველას გვიწევს ფიქრი ჩვენი პროფესიული და უმაღლესი განათლების აუცილებლობაზე ან შვილების წინასასკოლო და სასკოლო განათლებაზე. რას გვთავაზობს ამ კუთხით ევროპა?
ევროპული სკოლამდელი განათლების პროგრამები მიმართულია იმისკენ, რომ ხელი შეუწყოს ბავშვების ადრეულ კოგნიტურ, ფიზიკურ, სოციალურ და ემოციურ განვითარებას. ევროკომისია ცალსახად განმარტავს, რომ მაღალი ხარისხის ადრეული ასაკის განათლება საფუძველს უყრის სამომავლო წარმატებას განათლების, კეთილდღეობის, დასაქმებისა და სოციალური ინტეგრაციის თვალსაზრისით. შესაბამისად, ევროკავშირში ყველა ბავშვის უფლებაა, ხელმისაწვდომობა ჰქონდეს მაღალი ხარისხის სკოლამდელ განათლებაზე. ამავდროულად, ევროკომისია ხელს უწყობს წევრ ქვეყნებს შორის თანამშრომლობას და მონაცემების, ანალიზის გაცვლას ადრეული ასაკის ბავშვთა განათლების საკითხებზე, რაც 2021-2030 წლებში თანამშრომლობის პრიორიტეტულ სფეროდ განისაზღვრა.
ევროპული ზოგადი განათლების სისტემის მიზანია, აღჭურვოს მოსწავლეები არამხოლოდ ზეპირი ცოდნით, არამედ ფუნდამენტური უნარ-ჩვევებით. ასევე, შექმნას მყარი საფუძველი ძირითადი სფეროების სწავლისა და გაგებისთვის, პიროვნული და სოციალური განვითარებისთვის და მოამზადოს მოსწავლეები შრომის ბაზრისთვის პრაქტიკული უნარებით.
დარწმუნებული ვართ, შეხვედრიხარ აბიტურიენტს ან სტუდენტს, რომელიც საქართველოს რომელიმე უნივერსიტეტში ჩაბარების შემდეგ საბუთების სხვა უნივერსიტეტში გადატანაზე და სწავლის ევროპაში ან ამერიკაში გაგრძელებაზე ოცნებობს. სულ რომ ვერ ერკვეოდე ევროპულ განათლების სისტემაში, შენც იცი, რომ ის ხარისხს გთავაზობს, ისევე, როგორც, მრავალმხრივ ცოდნას, გამოცდილებას და დასაქმების პერსპექტივას.
ევროპული და არამხოლოდ ევროპული ქვეყნები ხშირად აცხადებენ სასტიპენდიო პროგრამებს, რომლითაც ათასობით ქართველი ახალგაზრდა სარგებლობს. ამ საკითხზე დამატებითი ინფორმაციის მიღებას განათლების სამინისტროს ვებგვერდზე შეძლებ. თავად ევროკავშირი არაერთი წელია ცდილობს საქართველოში განათლების სექტორის გაძლიერებას. მაგალითად:
- 2019 წელს ევროკავშირის წარმომადგენლობის დახმარებით, საქართველოს მთავრობამ 150 მილიონი ლარის ოდენობის პროგრამა ჩაუშვა, რომელიც პროფესიული განათლების ზრდასა და შრომის ბაზრის განვითარებაზე იყო ორიენტირებული.
- 2020 წელს საქართველოში პროფესიული განათლებისა და შრომის ბაზრის განვითარების მხარდასაჭერად ევროკავშირმა 7 მილიონი ევროს ბიუჯეტის 9 პროექტი დაიწყო.
- 2023 წელს ევროკომისიამ უმაღლესი განათლების სფეროში ინსტიტუციური განვითარების Erasmus+-ის პროგრამის ფარგლებში საქართველოში 9 ინიციატივა დააფინანსა.
- 2024 წელს დაიწყო ევროკავშირის პირველი რეგიონალური პროგრამა, რომელიც მხარს უჭერს განათლების რეფორმებს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში. ეს 2.5 მილიონი ევროს ღირებულების სამწლიანი პროგრამაა და მიზნად ისახავს, გააძლიეროს განათლების სისტემების ეფექტურობა-ხარისხი რეგიონის ხუთ ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოში.
უკეთესი სამუშაო პირობები
მეორე და არანაკლებ მნიშვნელოვანი, რაც ყველას გვჭირდება, ღირსეული სამუშაო პირობები და ანაზღაურებაა. ბოლო წლების კვლევები (NDI, IRI) გვიჩვენებს, რომ საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად უმუშევრობას მიიჩნევს. ამავდროულად, ბოლო წლებში საგრძნობლად გაიზარდა ქვეყნიდან ემიგრირებულ ადამიანთა რიცხვი, რის მიზეზადაც საქართველოში არსებულ დაბალ ხელფასებს და სამუშაო ადგილების ნაკლებობას ასახელებენ. ადამიანები დასავლეთში უკეთესი ანაზღაურების და პირობების იმედად მიდიან.
ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში ეკონომიკა ძლიერია და ანაზღაურებაც ბევრად უკეთესია, თუმცა იქ მუშაობა მხოლოდ ანაზღაურების გამო არ არის კარგი — იქ თქვენს უფლებებს ძლიერი შრომის კანონმდებლობა არეგულირებს. კერძოდ, ევროკავშირი წევრ სახელმწიფოებს აძლევს დირექტივას და მინიმალურ სტანდარტებს უწესებს, რომლებიც აუცილებლად უნდა დაკმაყოფილდეს, რადგან ოფიციალურად ევროკავშირის მიზანია სოციალური პროგრესის ხელშეწყობა და ევროპის ხალხების ცხოვრებისა და სამუშაო პირობების გაუმჯობესება. რაღა თქმა უნდა, წევრ ქვეყნებს აქვთ უფლება, რომ ეს სტანდარტები გააუმჯობესონ და ასეც იქცევიან.
თვალს არ დავხუჭავთ იმაზე, რომ მშრომელების უფლებები ყველგან ირღვევა, მათ შორის, ევროპულ სახელმწიფოებშიც. თუმცა, ისევ და ისევ, იქ დასაქმებულს ძლიერი კანონები უმაგრებს ზურგს. დაზღვევის მექანიზმი არსებობს იმ შემთხვევაშიც, თუ კონკრეტული ქვეყანა ამ დირექტივებს არ დაიცავს და დასაქმებულთა უფლებებს დაარღვევს — თუ ევროკომისია მიიჩნევს, რომ წევრ სახელმწიფოს არ აქვს შეტანილი დირექტივა ეროვნულ კანონმდებლობაში, მან შეიძლება გადაწყვიტოს სამართალდარღვევის შესახებ წარმოების დაწყება. ამგვარად, ის უზრუნველყოფს, რომ დირექტივებში მითითებული ყველა უფლება ხელმისაწვდომი იყოს ეროვნულ კანონმდებლობაში, რაც ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში დასაქმებულებისთვის დამატებითი დაცულობის გარანტიაა.
ევროკავშირის კანონმდებლობა უზრუნველყოფს სამუშაო ადგილზე უფლებებისა და მოვალეობების მკაფიო ჩარჩოს განსაზღვრას, დასაქმებულების და დამსაქმებლების უფლებების და ჯანმრთელობის დაცვას, მდგრადი ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობას.
აქვე კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი დეტალი უნდა გავიხსენოთ — უკეთესი, უფრო ხელმისაწვდომი ფასები. ალბათ, ხშირად გინახავთ ევროპაში მყოფი ქართველების ვიდეოები სხვადასხვა სუპერმარკეტიდან, რომლებიც ადგილობრივ ბაზარზე დაბალ ფასებზე საუბრობენ. დიახ, ეს რეალობაა. მიუხედავად იმისა, რომ საშუალო ხელფასი ევროპის ქვეყნებში გაცილებით მაღალია, არის შემთხვევები, როცა პროდუქტებზე ფასი უფრო დაბალია, ვიდრე საქართველოში.
ჯანდაცვის უკეთესი სისტემა
კიდევ ერთი გამოწვევა, რასაც საქართველოში ვაწყდებით და რაც ყველას გვეხება, ხშირ შემთხვევაში, დაბალი ხარისხის სამედიცინო მომსახურებაა. მგონი, იმაზე კამათი არ გვჭირდება, რომ მაღალტექნოლოგიური კლინიკების, ზუსტი გამოკვლევების და დიაგნოზირების არსებობა აუცილებლობაა.
რა გველის ამ მხრივ ევროპაში? ევროპის ქვეყნების უმეტესობას გარკვეული ტიპის საყოველთაო ჯანდაცვის სისტემა აქვს იმისთვის, რომ ყველას ჰქონდეს თანაბარი წვდომა ხარისხიან ჯანდაცვაზე. ყველა ქვეყანას სადაზღვევო კომპანიების, ექიმებისა და საავადმყოფოების სისტემების ორგანიზების საკუთარი გზა აქვს, რომელიც ერთ ძირითად მიზანს ერგება: ყველა ადამიანს ჰქონდეს წვდომა ჯანდაცვის ძირითად სერვისებზე.
ევროკავშირის პოლიტიკა ფოკუსირებულია არამხოლოდ ჯანმრთელობის დაცვასა და გაუმჯობესებაზე, არამედ ეფექტურ ჯანდაცვაზე თანაბარი ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფაზე, ასევე, დაავადებათა პრევენციაზე, რაც დიდ როლს თამაშობს ევროკავშირის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საკითხებში.
ამავდროულად, წევრი ქვეყნების შიდა მკაცრი რეგულაციების ფონზე, ევროკავშირი მხარს უჭერს ეროვნულ მთავრობებს. მაგალითად: დაავადებათა პრევენციისა და კონტროლის ევროპული ცენტრი აფასებს და მონიტორინგს უწევს დაავადების წარმოშობის საფრთხეებზე რეაგირებას კოორდინაციის მიზნით, ევროპის მედიკამენტების სააგენტო კი ევროკავშირის ყველა მედიკამენტის ხარისხის, უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის მონიტორინგს უზრუნველყოფს. შესაბამისად, ყველა ქვეყანა მუდმივად ავითარებს ჯანდაცვის სისტემას.
უკეთ დაცული უფლებები
ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში მაღალ დონეზეა დაცული როგორც გამოხატვის თავისუფლება, ისე არადომინანტური ჯგუფების უფლებები, დასაქმებულთა უფლებები და მრავალი სხვა. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ იქ ადამიანის უფლებები საერთოდ არ ირღვევა — მთავარი არის ის, რომ ევროკავშირის ქვეყნებს აქვთ ვალდებულება, დაიცვან ყველას უფლებები და იმ შემთხვევაში, თუ ეს უფლებები დაირღვა, ჰქონდეთ შესაბამისი და ეფექტური რეაგირება.
შენც ხომ იცი, რომ როცა საქართველოში სამართლის პოვნა რთულდება, ყველა ევროპულ ინსტიტუტებს მიმართავს? მათ შორის ისინიც, ვინც ამ ინსტიტუტების სანდოობას ეჭვქვეშ აყენებდა. ამის მიზეზი კი სწორედ ევროპული ინსტიტუტების სანდოობა და მაღალი კვალიფიკაციაა.
ადამიანის უფლებების პატივისცემა ევროკავშირის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ღირებულებაა, რომელიც მის შიდა და გარე ქმედებებს განაპირობებს.
“ყველას აქვს გამოხატვის თავისუფლების უფლება. ეს უფლება მოიცავს აზრის ფლობის, ინფორმაციისა და იდეების მიღებისა და გავრცელების თავისუფლებას ხელისუფლების ჩარევის გარეშე. ეს ასევე ნიშნავს მედიის თავისუფლებას და პლურალიზმის პატივისცემას” [ძირითად უფლებათა ქარტიის მე-11 მუხლი].
ქარტიით ასევე უზრუნველყოფია:
- თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება;
- პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემა;
- პერსონალური მონაცემების დაცვა;
- აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლება;
- შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება;
- ხელოვნებისა და მეცნიერების თავისუფლება;
- საკუთრების უფლება და მრავალი სხვა.
ევროკავშირის ქვეყნების ხელისუფლებები ვალდებულნი არიან, დაიცვან ძირითადი უფლებების ქარტია ევროკავშირის კანონმდებლობის განხორციელებისას. მოქალაქეების ძირითადი უფლებები კი დაცულია მათი ქვეყნების კონსტიტუციით.
აღებული საერთაშორისო ვალდებულებების შესაბამისად, ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოთა ეროვნულ ხელისუფლებებს აქვთ პასუხისმგებლობა და მოვალეობა, პატივი სცენ და უზრუნველყონ ადამიანის უფლებების დაცვის ეფექტური სისტემა ეროვნულ დონეზე.
სანდო პარტნიორები
თუ ფიქრობ, რომ შენთვის, როგორც ჩვეულებრივი მოქალაქისთვის სულერთია, რომელი ორგანიზაციის წევრი იქნები და მაინც არაფერი არ შეიცვლება, პირდაპირ გეტყვით, რომ ცდები.
თუ იმპერიალისტურ, საბჭოთა და პუტინის რუსეთს სუსტი, სახედაკარგული საქართველოს მიღება სურდათ და სურთ, დასავლური ინსტიტუტები საპირისპიროს გვთავაზობენ და ჩვენს დამოუკიდებლობას არათუ აზიანებენ, აძლიერებენ. თან საქართველო განვითარებადი დემოკრატიაა, შეზღუდული რესურსებით და ოკუპირებული ტერიტორიებით, შესაბამისად, ყბადაღებული “ნეიტრალიტეტი” და სანდო პარტნიორების არყოლა არგებს მხოლოდ რუსეთს და არა ჩვენს სახელმწიფოს. ძლიერი პარტნიორი კი იმის გარანტია, რომ მარტო არ დავრჩეთ მტერთან, რომელიც მეზობლადაა და ძალისხმევას არ იშურებს, მარტო დაგვიგულოს, დაგვასუსტოს და დაგვაზიანოს.
აქ ალბათ კიდევ ერთი კითხვა ჩნდება — საიდან ვიცით რომ ევროკავშირი სანდო პარტნიორია? მოდი, ამაზე პასუხი უახლოეს წარსულში ვეძებოთ. პირველ რიგში, ის ასეულობით პროექტი და მილიარდობით ლარი გავიხსენოთ, რომელიც ჩვენი ქვეყნის ფინანსურ და ეკონომიკურ გაძლიერებას მოხმარდა. აქვე არც ის დავივიწყოთ, რომ ევროკავშირმა უკვე შეუწყო ხელი და გააძლიერა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკები. ამაზე უკვე გიამბეთ და ვრცლად შეგიძლია წაიკითხო აქ: ევროკავშირის ეფექტი პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოებში